De terugkeer van de Golden Boy
Harm Kuipers:
'Dit zal 'm
tegenvallen'
Zwemlegende Mark Spitz wil bewijzen
dat het sportleven niet ophoudt bij 40
Gross:'Rentree
gaat ten koste
van uitstraling'
PAGINA 22
VRIJDAG 13 APRIL 1990
Onder het motto dat elke leeftijd de
puberteit is van een iets oudere
leeftijd, keert Mark Spitz als
veertigjarige terug in het zwembad.
De reacties op zijn rentree variëren.
De één verklaart hem voor gek, de
ander kan alleen maar sympathie
opbrengen voor de poging. Feit is dat
de Amerikaan nu alweer zes
maanden serieus bezig is en zich aan
niets of niemand stoort. "Ik leef
weer", zegt hij. "Ik wil bewijzen dat
het leven niet ophoudt na je dertigste
of veertigste levensjaar". Spitz
veroverde op de Olympische Spelen
van 1972 in München zijn status van
levende legende, door op de zeven
afstanden waarin hij uitkwam
zevenmaal te zegevieren, en alle
gouden plakken meteen
wereldrecord te versieren. Hij is
daarmee de meest succesvolle
olympische sporter ter wereld.
Gevoegd bij de twee gouden
medailles die hij in 1968 veroverde,
bedraagt zijn totaal negen
olympische eerste plaatsen. Als het
aan de Amerikaan ligt, schroeft hij dat
aantal over twee jaar in Barcelona op
tot tien. De 100 meter vlinderslag
aldaar moet hem écht onsterfelijk
maken.
Een interview op een bank in het park
van Beverly Hills.
door Karei Jansen
Handig manoeuvreert Mark Spitz zijn
witte Range Rover tussen de kris-kras
geparkeerde Rolls Roy ces, Jaguars en
Lamborghini's door. Het is op deze tijd
van de ochtend, even voor half elf, een
drukte van jewelste in het park van Be
verly Hills. Vader zit op kantoor alweer
urenlang te zwoegen op een nieuwe film-
prent of een lucratieve zakentransactie,
moeder vindt vlak voor de vroege lunch
nog even tijd om kind en oppas af te zet
ten bij dé speeltuin. De haute couture
kleding, het type wagen en de omliggen
de tot in detail geïmiteerde Engelse land
huizen verraden dat dit een van de meest
exclusieve wijken in Los Angeles moet
zijn.
Inwoner Mark Spitz hijst zich temid
den van al dit vertoon van macht en rijk
dom moeizaam uit de glimmende ter
reinwagen. De wereldberoemde snor is
inmiddels verdwenen, de haardos ver
toont al enkele grijze plukjes, maar de
kleding van de zwemmer is hetzelfde ge
bleven. Witte, korte broek en sokken,
een lichtblauw poloshirt en een zonne
bril met reflecterende glazen. "I feel like
shit", laat de olympische legende meteen
weten. "Ik voel me waardeloos". De 40-
jarigfe sloft naar 'zijn' bank in het park
waar hij al zijn interviews pleegt af te
werken.
Terroristen
Van ontdooing is de eerste minuten geen
sprake. Mark Spitz is de avond daarvoor
teruggekeerd uit Hawaii voor filmopna
men met een Japanse cameraploeg en is
's ochtends met een dikke keel èn een
verkeerd been uit bed gestapt. "Ik heb in
het vliegtuig naast rokers gezeten", geeft
ook hij uiting aan de Amerikaanse hetze
tegen nicotine-gebruikers. "Ik heb zo'n
strot. Of het is een pure verkoudheid, dat
kan ook. Daar heb ik in geen twee jaar
last van gehad. Misschien is het nu wel
mijn tijd".
Mark Spitz zwijgt. Zijn blik dwaalt af
naar het park, waar bejaarde, joggers,
met walkman, in lila-tinten hun conditie
op peil trachten te houden. Het tempo
ligt laag, evenals dat van Mark Spitz van
daag. De vraag over zijn Joodse afkomst
wordt op koud ijs gezet. "Ja, ik ben een
Jood. Ik erken het, ben er best trots op,
maar daar houdt het mee op".
In 1972, enkele uren nadat 'Mark de
Shark' (zoals zijn bijnaam toen luidde),
zijn zevende gouden plak had binnenge
haald, vielen Arabische terroristen het
olympische dorp van München binnen.
De actie kostte het leven aan zeventien
"Er is veel onderzoek verricht naar de
verhouding tussen prestatievermogen
en leeftijd", zegt arts/fysioloog Harm
Kuipers (42). "Daaruit is gebleken dat
met name de hartprestatie vanaf het
dertigste levensjaar sterk achteruit
gaat. Na je veertigste krijgt de spier
kracht een knauw en neemt het maxi
male zuurstofvermogen af, waardoor
het ontwikkelen van snelheid onher
roepelijk zal verminderen. Voor het
duurwerk misschien nog niet zo'n pro
bleem, wel voor de kortere afstand.
Spitz zal het merken. De come-back zal
hem vies tegenvallen".
"En dan heb ik het nog niet eens over
het mentale gedeelte", aldus de wereld
kampioen schaatsen van 1975. "De
meeste ex-topsporters die ik heb ge
sproken en onderzocht, zijn blij dat ze
er vanaf zijn. Het heilige vuur ont
breekt en dat. bepaalt nou net het ver
schil tussen succes en wanhopig bezig
zijn. Ik verwacht niet dat Spitz al deze
barrières kan nemen".
Mark Spitz terug in het water: "Ik leef weer".
n, elf Israëlische sporters, een po
litieman en de vijf terroristen. Mark
Spitz, vanwege zijn prestaties in de Mün-
chener Schwimhalle en zijn Joodse af
komst door het Amerikaanse ministerie
van buitenlandse zaken als mogelijk
doelwit beschouwd, werd gedwongen
het land onmiddellijk te verlaten.
Achttien jaar later, gezeten op een
bank in het park van Beverly Hills laat
hij dat drama liever niet nog een keer de
revue passeren. Ondanks de kritiek die
destijds op zijn hoofd neerdaalde vanwe
ge de plotselinge aftocht. "Hoe moeilijk
het toen voor me was om te vertrekken",
herhaalt Spitz de vraag. "Heel makke
lijk, ik stapte in het vliegtuig en was weg.
Naar Londen. Wat had ik moeten doen?
Niemand wist wat er precies aan de hand
was. De veiligheidsmensen hakten voor
mij de knoop door. Ik had daar geen pro
bleem mee. Het zwemprogramma was
afgelopen. Ik had waarvoor ik was geko
men. Het waren radicalen, ik was een
sportman van 22 jaar. Ik vertrok, zoals
me was opgedragen".
Miljoenen
Spitz had, waarvoor hij was gekomen.
Hij zette direct na München een punt
achter zijn carrière. Het Grote Geld lok
te. De zeven gouden medailles, die in
Westduitsland gepaard gingen met even-
zovele wereldrecords, moesten in klin
kende munt worden omgezet. En dat
lukte. De posters van de Amerikaan en
zijn eremetaal gingen met miljoenen te
gelijk over de toonbank. Spitz tekende
reclamecontracten, werd sportcommen-
tator voor ABC en verscheen, tegen beta
ling, in vrijwel alle talk-shows in Ameri
ka waarbij zijn optreden als tandarts (een
studie die Spitz na '72 afbrak, red.) in het
destijds fameuze tv-programma van Bob
Hope als een hoogtepunt werd be
schouwd.
De Golden Boy, ooit het vervelendste
jongetje van de klas en tijdens de Spelen
van 1968 nog uitgejouwd door zijn ploeg
genoten, zag zijn veertienjarige loopbaan
beloond wórden met een fiks gevulde
bankrekening. Zijn inkomsten pal na
München worden geschat op zo'n vijf
tien miljoen gulden. Zelf laat hij in het
midden welk bedrag hij aan zijn histori
sche zevenklapper heeft overgehouden.
"Ik heb het goed gedaan. In ieder geval
beter dan welke olympische atleet dan
ook".
Feit is dat Mark Spitz zijn rentree in de
zwemwereld zelf financiert. Met een
beetje 'hulp', dat wel. Binnen nu en een
maand zal een 'groot Amerikaans be
drijf een sponsor-overeenkomst wereld
kundig maken. Het concern mag zich ge
lukkig prijzen. Nu al, pas luttele maan
den nadat Spitz zijn come-back aankon
digde en het bassin weer indook is de
zwemmer wereldnieuws. Logisch. Wat
Spitz wil doen, is nog nooit eerder ver
toond. In februari verraste zijn vrouw
Suzy hem met een verrassings-party
vanwege zijn veertigste verjaardag. Over
twee jaar wil hij op het startblok staan in
de finale van de 100 meter vlinderslag in
Barcelona. Mark Spitz is dan 42 jaar. Een
oude sportman, vergane glorie, gênant
bijna, maar toch: Spitz is serieus. Bloed-
ïen", blijkt hij plotsklaps ma
ling te hebben aan zijn opgezette keel.
"Eens een scepticus, altijd een scepticus,
zeg ik maar. Als ik naar een half gevuld
glas kijk, is dat glas voor mij voor de helft
gevuld. Voor anderen is het halfleeg. Be
grijp je? De mensen houden van zeker
heden, daarom zijn er ook die het maar
niks vinden waar ik nu mee bezig ben.
Het leven biedt geen zekerheden. Ook
mijn rentree niet. Ik ben net zo benieuwd
naar het resultaat als wie dan ook ter we
reld. Dit is een nieuwe horizon. Iemand
van mijn leeftijd die weer begint. Het
gaat om de kick, niet om een zoektocht
naar de fontein van de jeugd. Ik wil niet
weer 22 zijn. Het gaat erom dat het leven
niet ophoudt na 30 of 40. Er is altijd een
kans om iets nieuws te beginnen".
Experiment
"Ik zie het toch om heen", zegt Spitz
dan. "Een huis, een gezin, de auto staat
voor de deur en men slaapt in. De dro
men zijn verdwenen. 'You run out of to
morrows', er is geen uitdaging meer.
Mijn rentree is met name voor die men
sen een interessant experiment. En voor
mezelf een exclusief onderzoek van mijn
eigen fysieke en mentale mogelijkheden.
Kan een atleet, die achttien jaar geleden
aan de top stond, en sindsdien goed voor
zijn body heeft gezorgd, als een soort
worp terug in de tijd zich >veer oppeppen
om dat niveau weer te halen? Ik heb me
zelf driejaar de tijd gegund om die vraag
te beantwoorden".
Het fysieke gedeelte lijkt vooralsnog
geen handicap te zijn. Zwemcoach Ron
Ballatore van de UCLA, de grootste uni
versiteit van Californië, ontving de ve-
Zonder de be
roemde snor is
hij bijna onher
kenbaar.
dette een half jaar geleden met open ar
men in zijn studentenselectie. De eerste
trainingen waren hoopgevend. Spitz
raakte achterop wanneer de groep 300
meter vrije slag afwerkte, maar eindigde
constant in de middenmoot wanneer de
laatste 200 meter op de vlinderslag wer.d
overgeschakeld. "Ik doe wat de rest
doet", aldus Spitz. "Ik krijg geen aparte
behandeling".
Precies wat hem aanspreekt. "Mijn li
chaam reageert goed. In het begin duur
de het herstel na een training al langer
dan nu. Ik ging op bed liggen, en dat was
het. Nu kom ik fluitend thuis. De machi
ne is weer op gang gekomen. Het levens
ritme van de zwemmer ook. Ik sta vroeg
op, let op het eten en lig er 's avonds om
tien uur, half elf in. Als je het doet, zo heb
ik mijn vrouw en zoon voorgehouden,
dan moet je het ook goed doen. Aanvan
kelijk verklaarden ze me voor gek, nu le
ven ze voor honderd procent met me
mee. Ze begrijpen wat ik wil bewijzen.
Daarom maken ze geen enkel probleem
van dat aangepaste levensritme.
Benieuwd
"Er wa
Spitz in Beverly Hills: "Nee, ik zou nooit tegen Spitz willen zwemmen. Je
kunt alleen maar verliezen".
Een medische keuring was niet aan Mark
Spitz besteed. "Wie zou ik kunnen gelo
ven? Er is geen dokter op deze aarde die
ervaring heeft met iemand die doet wat
ik nu doe. Ik sta onder constant toezicht
van een fysiotherapeut, dat volstaat. Ik
ken mijn eigen lichaam als geen ander.
Bovendien heb ik het niet op artsen.
Toen ik rond mijn twintigste last had van
een enorme rugblessure, heb ik er drie
geraadpleegd. Ze raadden me allemaal
een onmiddellijke operatie aan. Het her
stel zou volgens hen zes maanden duren.
Ik ben mijn eigen weg gegaan. Fysiothe
rapie voldeed, volgens mij. Negen weken
later lag ik alweer in het water. Dat is me
altijd bijgebleven. Ik herstel sneller dan
wie ook. Toen, en nu nog. Last van mijn
rug heb ik altijd al gehad. Ook in '72 ja.
De verhalen dat ik mijn laatste finale in
München, de 100 vrij, niet durfde te
zwemmen zijn onzin. Het was mijn rug
die me zorgen baarde".
Spelletje
"Natuurlyk", geeft Mark Spitz toch
toe, "was zeven uit zeven; zeven medail
les in zeven disciplines mooier dan zes
uit#zeven. Mijn hersens gingen een spel
letje met me spelen. Omdat ik wist dat ik
het kon, omdat ik op alle afstanden we
reldrecords had gezwommen heb ik toch
doorgezet. Daar ligt trouwens ook het
verschil tussen mij en Matt Biondi (vijf
voudig olympisch kampioen van Seoul
'88, red.). Hij was in Korea gedwongen,
door slechte adviezen, zoveel nummers
te zwemmen als maar mogelijk was. Dat
waren er ironisch genoeg zeven. De ver
gelijking met Mark Spitz was dus al snel
gemaakt. Hij had het in zich, maar faalde
omdat hij niet op alle nummers de beste
was. Is mij ook overkomen in '68. Veel
poeha vooraf, ik riep uit dat ik zes gou
den plakken zou halen en kwam gedesil
lusioneerd met twee plakken thuis".
Met het noemen van de naam van Matt
Bidndi schakelt Spitz zelf over op de ca
tegorie mensen die zijn rentree als lach
wekkend beschouwt. Biondi bijvoor
beeld sprak enige tijd geleden veelzeg
gende woorden toen hij verklaarde dat
'Spitz aan een come-back werkt, maar
niemand hem nog ooit heeft zién trai
nen'. Dat soort uitlatingen doet Spitz zijn
zonnebril afzetten. De kraaiepootjes aan
de zijkant van zijn ogen zijn nu duidelijk
zichtbaar. De rimpels van een lichaam op
leeftijd. De reactie op Biondis woorden
straalt evenwel jeugdig vuur uit.
"Twee weken geleden heeft hij naast
me in de auto gezeten, Biondi (Spitz tikt
heftig met zijn wijsvinger naast zich op
de bank). We hebben samen getraind op
de UCLA, hii, Tom Jager (wereldrecord
houder 50 vrij) en ik. Hij heeft me nu wel
zien zwemmen. Alleen had hij dat bewijs
niet nodig. Hij kent me, als ik iets zeg,
dan meen ik het ook. Ik vraag me dan
ook af waarom-ie destijds zo heeft gerea
geerd. Misschien is hij wel nerveus. Mis
schien worden ze allemaal wel nerveus.
Ik zou zelf ook niet tegen Mark Spitz wil-1
len zwemmen".
En zich verplaatsend in de huid van
zijn tegenstanders: "Als hij inderdaad zo
snel zwemt als hij denkt dat-ie weer kan
gaan, dan is het bizar om je tegen iemand
van die leeftijd uit de naad te moeten
werken. Bovendien: hoe moet je je op
peppen voor de wedstrijd? Hij is een
blijft een oude man van 42, zelf ben je
rond de twintig. Dat werkt dus in mijn
voordeel. Biondi heeft daar waarschijn
lijk al over na lopen denken".
Barcelona
In zijn gedachten staat Mark Spitz al in
de olympische finale in Barcelona. De ty
pisch Amerikaanse benadering van de
sport is qok hem niet vreemd. 'Think po
sitive, and you'll get there'. Denk posi
tief, en je komt er. "Het is zo simpel", ver
klaart Spitz zijn keuze om zich louter en
alleen op de 100 meter vlinderslag te con-
centreréh, de afstand waarin hij tien jaar j
lang wereldrecordhouder was. "Ik heb
me altijd op meerdere evenementen
moeten concentreren. Nu richt ik me op
één nummer, dat op zich is al een verade
ming voor me. Bovendien is de 100 vlin
der de afstand waarin de tijden het minst
zijn geevolueerd. In "72 zwom ik 54,72 se
conden, daar had ik in '76 en '80 ook goud
mee behaald. Nu staat het wereldrecord
op 52,84. Geen onoverbrugbare kloof, zo
lijkt me. Nee, de 100 vlinder is niets spe
ciaals voor me. Mensen hebben me altijd
gevraagd welke discipline ik het liefst
zwom. De disciplines die ik win, zei ik
dan. Daar sta ik nog steeds achter".
Mark Spitz zal waarschijnlijk pas in
augustus of september van dit jaar voor
de eerste keer uitkomen in een wed
strijd. Lucratieve uitnodigingen voor
exhibitie-rondjes tegen bijvoorbeeld
Matt Biondi (Japan bood 100.000 dollar
voor dat treffen) wimpelt hij argeloos af.
"Het gaat me niet om het geld, ik ben niet
bezig met een publiciteitsstunt". Om de
zelfde reden weigert hij met zijn zeven
plakken van München op de foto te gaan.
Ook daar is door bedrijven een klein for
tuin voor geboden. Spitz laat ze rusten in
de kluis van een bank in Los Angeles. De
enige die al het goud mocht aanschou
wen was vorig jaar zoon Matthew, die
met de versierselen om zijn nek door zijn
vader op de foto werd vereeuwigd. "Een
aparte gewaarwording. Ik had ze veer
tien jaar niet meer gezien".
De tijd van Spitz komt nog. Eerst bij de
Amerikaanse trials in het voorjaar van
'92, waar hij bij de eerste twee op de 100
vlinder moet eindigen, en als dat is ge
lukt, in Barcelona. Op jacht naar zijn
tiende olympische medaille. "Als ik er in
slaag me voor de Spelen te kwalificeren,
dan haal ik de finale zeker. En wie weet
wat er dan allemaal mogelijk is. Nie
mand van die jongens ,zal over zoveel
routine beschikken als ik. Ik ben in mijn
carrière al 27 keer naar het olympische
startblok gelopen. Die jongens mis
schien één keer, in de serie van die dag.
Wat doet leeftijd er op zo'n moment nog
toe? Je bent er, het gaat er alleen nog om
wie zijn zenuwen het beste in bedwang
kan houden. Op zulke momenten zal al
tijd de routine, mijn routine de doorslag
geven".
Haat
Mark Spitz ziet zijn toekomst vol opti
misme tegemoet. Het is verbazingwek
kend uit zijn mond, de mond van een
veertigjarige te vernemen dat hij zich nu
al zorgen maakt over de massale aan
dacht van de media in Barcelona. "Dat
zal het grootste probleem worden. Ze
zullen me geen seconde met rust laten. Ik
vraag me echt af of ik in het olympisch
dorp moet gaan wonen. Voordeel is in ie
der geval dat de 100 vlinder al op de twee
de of derde dag wordt gezwommen. Ik
kan arriveren, zwemmen en weer weg
wezen. Net als in '72".
"Het is grappig"', schiet Spitz dan in de
lach. "Het is nu een komen en gaan van
journalisten. Vlak voor de Amerikaanse
trials wordt die cyclus herhaald, en als ik
het red een maand na dato weer. In Bar
celona hebben jullie me misschien niets
meer te vragen. Yeah, jullie zullen de an
dere zwemmers overladen met vragen
over Spitz. Die gasten zullen mij haten.
En zichzelf. Nee, ik zou nooit tegen Mark
Spitz willen zwemmen. Je kunt alleen
maar verliezen".
Michael Gross, de Duitse zwemvedette
die met zijn machtigé vlinderslag olym
pische-, wereld- en Europese titels bin
nenhaalde, reageert zeer sceptisch op
Spitz' inspanningen. "Ach, het is best
een leuk idee van hem", aldus 'de Al
batros'. "Maar hjj zal het nooit redden.
Het zou al een wonder zijn wanneer
Spitz er in slaagt zich in de Amerikaan
se ploeg te zwemmen. In de VS is dat
nog moeilijker dan je te kwalificeren
voor een A-finale tijdens de Olympi
sche Spelen. Hij krijgt te maken met te
genstanders die twintig jaar jonger zijn
dan hij. Zouden die niet extra gestimu
leerd zijn wanneer er een man van rond
de veertig naast ze op het startblok
staat? Kom nou, dit is gedoemd te mis
lukken. Ik vind dat Mark Spitz hier
nooit aan had mogen beginnen. Op de
ze manier haalt hij de geschiedenis
overhoop, en dat gaat ten koste van de
uitstraling die hij zeker op mij had".
