Positie Gtxl-koniiig Nepal op de tocht
'Pasen hèt feest'
NABIJ
i REPORTAGE i
Fujimori gooit politieke
landschap Peru door elkaar
Japanse jeugd dupe prestatiemoraal
WOENSDAG 11 APRIL 1990
GEESTELIJK LEVEN
UTRECHT - 'Koning loop
naar de hel, waar Hitler al
wacht' stond afgelopen vrij
dag te lezen op een van de
spandoeken die werden
meegedragen tijdens een be
toging in de Nepalese hoofd
stad Kathmandu. Koning
Birendra van Nepal heeft
zichzelf de laatste weken in
een uiterst lastig parket ge
bracht. Na het bloedbad in
Kathmandu van afgelopen
vrijdag is het dan ook zeer de
vraag of er in het toekomsti
ge Nepal nog plaats zal voor
hem zal zijn.
door
Kees van Dam
Birendra, absoluut vorst van het
enige hindu-koninkrijk ter wereld,
gold tot voor kort als onaantastbaar.
Het merendeel van de Nepalezen
beschouwde hem als een God, als
de reïncarnatie van de hindu-God
Vishnu. Aanvankelijk richtten de
demonstraties voor democratise
ring zich dan ook alleen op de in
voering van een meer-partijenstel-
sel, waarin voor de koning nog een
belangrijke rol was weggelegd.
Maar dat veranderde drastisch door
de arrogante houding van de mo
narch.
De campagne voor democratise
ring begon op 18 februari. De oppo
sitie maakte zich sterk voor de af
schaffing van het uit de middeleeu
wen stammende panchayat-sys-
teem, een op dorpsraden gebaseer
de staatsvorm, waarin voor demo
cratische politieke partijen geen rol
is weggelegd. De oppositie, vere
nigd in de Beweging voor Herstel
van de Democratie (MRD), wilde dit
feodale systeem vervangen door
een op westerse leest geschoeide
democratie.
Maar oproepen van de oppositie
aan de koning om over de verlan
gens te spreken, bleken aan dove
mansoren gericht. Sterker nog, Bi
rendra stuurde als antwoord zijn
politie de straat op. Tijdens botsin
gen vielen in februari meer dan der
tig doden. Duizenden mensen wer
den gearresteerd en verhalen over
gruwelijke martelingen deden de
ronde.
De kritiek op het panchayat-sys-
teem stamt uit het begin van de ja
ren zestig, toen een democratisch
gekozen regering door de vader van
de huidige koning ten val werd ge
bracht. Met de grondwet van 1963
werd het panchayat-systeem offi
cieel ingevoerd en werden politieke
partijen verboden. Daarna is het al
tijd onrustig gebleven in Nepal.
Maar stakingen en acties van onge
hoorzaamheid haalden niets uit.
Burgemeester Haribhol Bhattarai i
ontslagen omdat had meegedaan aa
nesh Man Singh.
i Kathmandu spreekt de feestvierende Nepalezen toe na de overwinning t
zen. demonstratie op 12 februari. Naast hem staat de 75-jarige z
in de oppositie. Bhattarai i
i de Nepalese Congres Partij
Het verlangen naar democrati
sche hervormingen kreeg in 1989
nieuw élan. Niet alleen door de golf
van omwentelingen in Oost-Euro
pa, die aan meer volkeren in de we
reld duidelijk maakte dat geen op
repressie gericht systeem het eeu
wige leven heeft, maar vooral ook
door een handelsconflict met India.
Blokkade
Dat was uitgebroken nadat Biren
dra zo onhandig was geweest in Chi
na luchtafweergeschut te kopen.
Dit schoot India, de tweede groot
macht in de regio, in het verkeerde
keelgat en New Dehli blokkeerde
als tegenactie een groot aantal
grensposten. De ergenis en overlast
over de zo ontstane tekorten van al
lerlei eerste levensbehoeften ver
mengden zich met de blijkbaar nog
altijd sluimerende onvrede met
panchayat-systeem.
Wat tot dan toe een zaak van een
kleine intellectuele elite was ge
weest, werd langzamerhand een
massabeweging. Maar ondanks op
roepen daartoe van onder meer de
Verenigde Staten, de belangrijkste
hulpverlener in het arme Nepal,
weigerde Birendra verder te gaan
dan 'een dialoog binnen het kader
van de panchayat'.
Dat werd hem ingefluisterd, zo
werd steeds meer Nepalezen duide
lijk, door een zeer invloedrijke pa
leiscoterie van hoge militairen, poli
tiefunctionarissen en persoonlijke
vrienden, onder leiding van de ko
ningin. Vorige week werd op een
muur in een Nepalese stad een affi
che aangetroffen met daarop een af
beelding van het koninklijke echt
paar: de koning met een slot op zijn
mond en zijn vrouw met de sleutel
in haar hand.
Afgelopen vrijdagochtend be
loofde de koning zijn volk in een
zeer korte radiouitzending demo
cratie, een onderzoek naar het har
de politie-optreden in februari en de
instelling van een commissie die de
Grondwet zou aanpassen. Verder
stelde hij een nieuwe premier aan.
Als reactie op de toespraak, die was
bedoeld om de gemoederen in de
Himalaya-staat te kalmeren, brak
een algemene staking uit en trok
ken zo'n 200.000 Nepalezen in een
vreedzame optocht naar het paleis.
De koning moet zich door de massa
betoging zo in het nauw gedreven
hebben gevoeld, dat hij zijn veilig
heidstroepen bevel gaf het vuur op
de menigte openen. Tussen de vijf
tig en tweehonderd ongewapende
burgers vonden daarbij de dood.
Hopeloos
Maar de Nepalezen lieten zich door
het bloedbad niet ontmoedigen en
trokken het afgelopen weekeinde
opnieuw de straten op. De koning
gaf toe en trok het dertig jaar oude
verbod op politieke partijen in. Of
Birendra met deze toezegging zijn
troon zal redden, is evenwel twijfel
achtig. De oppositie is tevreden en
ziet voor de koning nog wel een con-
stitioneel beperkte rol weggelegd.
Maar of het Nepalese volk zo te
vreden zal reageren, is nog de vraag.
Gisteren trokken ze met tienduizen
den juichend door de straten van
Kathmandu om de omwenteling te
vieren. Maar die feestvreugde kan
heel goed in agressie omslaan, als
de koning niet snel de opheffing
van het panchayat-systeem effectu
eert en een kabinetsinformateur
aanwijst. Zo lang Nepal nog geen
echte democratie is en de invloed
van de hofkliek rond Birendra nog
niet aan banden is gelegd, blijft de
kans op bloedvergieten in Nepal re
ëel aanwezig.
MEXICO-STAD - Ondanks zijn
overwinning bij de stembus, is
Mario Vargas Llosa toch de grote
verliezer bij de verkiezingen van
zondag in Peru. De gang van za
ken zou een uitstekend thema
kunnen zijn voor een van zijn no
vellen. Terwijl de beroemde
schrijver zondagnacht maar am
per zijn teleurstelling wist te ver
bergen, zat de echte overwinnaar
met een brede grijns te glimmen
voor de televisiecamera's.
door
Rob Sprenkels
Het gaat om de 51-jarige Alber
to Fujimori. Deze zoon van Ja
panse immigranten stond amper
een maand geleden bij de opinie
peilingen op nog geen half pro
cent van de stemmen. Nu voelt de
aanvoerder van Cambio 90 zich al
met één voet in het presidentiële
paleis.
Fujimori heeft een aanbod van
Vargas Llosa om een coalitie te
vormen afgewezen. De 'sympa
thieke samurai', zoals hij al door
de volksmond in Peru is gedoopt,
weet dat hij bij de tweede ronde
de beste papieren heeft. Vargas
Llosa heeft met zijn agressieve
campagne en radikale voorstellen
voor een economische liberalise
ring alle andere partijen tegen
zich in het harnas gejaagd. "We
moeten het volk over zijn toe
komst laten beslissen", zo heeft
een glunderende Fujimori ver
klaard. "De Peruanen zijn vol
wassen burgers. Ze zullen onze
programma's vergelijken en voor
Peru stemmen. Door toedoen van
de scherpe politieke polarisatie
van de afgelopen maanden ma
ken wij de beste kans".
De eerste peilingen hebben die
woorden al min of meer onder
streept. Fujimori is bij de tweede
ronde favoriet met een stemver
houding van 6 op 4 ten opzichte
van Vargas Llosa. De schrijver
zelf heeft toegegeven dat zijn aan
kondigingen omtrent een econo
mische 'shock', het radikale om
gooien van de tot in alle lagen
door de staat gesubsidieerde
Peruaanse samenleving, de kie
zers op het allerlaatste moment
heeft afgeschrikt.
Stapsgewijs
Fujimori heeft daar handig zijn
voordeel uit weten te trekken. In
tegenstelling tot Vargas Llosa,
die de spits afbijt voor het rechtse
kamp binnen de Peruaanse poli
tiek, heeft hij elke band met de
traditionele politieke partijen
vermeden. Zondagnacht bena
drukte de 51-jarige landbouwdes
kundige nogmaals dat hij een ka
binet van specialisten en technici
zal vormen, gesteund door enkele
intellectuelen. "Om de raad van
politici zullen we alleen maar vra
gen als we die 'echt nodig heb
ben", verzekerde hij.
willen werk zien,
geen toespraken", zo legde Fuji
mori zijn verrassende opmars zelf
uit. Evenals Vargas Llosa wil hij
wil een liberalisering van de
Peruaanse economie, maar staps
gewijs, niet door middel van een
'shock'. Het terrorisme moet vol
gens Fujimori vanuit een sociale
optiek worden bestreden. "De
misère van 7 miljoen Peruanen is
inacceptabel", verklaarde hij zelf
verzekerd. Maar dat betekent niet
dat hij bereid is om met de dog
matische guerrillero's van Sen-
dero Luminoso (Lichtend Pad)
rond de tafel te gaan zitten. "Wij
zullen hen met gepaste militaire
acties bestrijden", aldus Fujimo-
Het wachten is nu op de voor
eind mei, begin juni geplande
tweede ronde. In die weken kan
er nog veel gebeuren. Vooral om
dat Fujimori volgens sommige
politieke analisten in Peru lang
niet zo onafhankelijk is als hij
doet voorkomen. Hij zou zich een
paar maanden geleden kandidaat
hebben gesteld op aandringen
van president Alan Garcia, die op
die manier zijn aartsvijand Var
gas Llosa dwars heeft willen zit
ten. Daarbij wordt erop gewezen
dat Fujimori in 1985 Garcia advi
seerde op het gebied van land
bouw en voesel. Hoe het ook zij,
Fujimori heeft met één klap het
hele politieke panorama van Peru
overhoop gegooid.
Alberto Fujimori breekt een baksteen met een welgemikte karatéklap.
Vanuit het niets opgekomen is hij een levensgrote bedreiging geworden
voor de tot de verkiezingen van zondag gedoodverfde nieuwe president
van Peru Mario Vargas Llosa. (foto ap>
TOKYO - Terwijl men zich in ande
re landen zorgen maakt over stij
gende criminaliteit en drugsproble
men, vertonen de Japanners vaak
een onverhulde trots over de lage
misdaadcijfers en het geringe aan
tal echtscheidingen in hun land.
Maar het rooskleurig zelfbeeld be
gint barsten te vertonen sinds van
verschillende zijden wordt gewezen
op stijgende sociale problemen on
der de Japanse jeugd.
door
Elaine Kurtenbach/AP
Spijbelen, jeugdcriminaliteit en
kindermishandeling zijn volgens
deskundigen verschijnselen waarin
steeds meer jonge Japanners be
trokken raken. De problemen mani
festeren zich zowel thuis, waar de
traditionele familiebanden veel
minder hecht zijn geworden, als op
school, waar leerlingen zeer streng
worden behandeld en te maken
hebben met een enorme examen-
druk.
De afgelopen 45 jaar is het Japan
se familieleven ingrijpend veran
derd. Vroeger waren er de traditio
nele grote families, met ouders,
grootouders, ooms, tantes en kinde
ren in een en hetzelfde huis. Ook de
buurtcontacten waren toen heel
hecht. Tegenwoordig bestaat het
doorsnee. Japanse gezin uit ouders
en twee kinderen.
Volgens de directeur van de kin
derbescherming in Tokyo, Hiroyu-
ki Kamiide. hebben veel gezinnen
grote moeite zich aan te passen aan
de in relatief korte tijd opgetreden
veranderingen en voelen ouders,
die zelf nog opgegroeid zijn in het
traditionele familieverband, zich
vaak onzeker over hoe zij hun kin
deren moeten opvoeden.
Andere deskundigen menen dat
de afwezigheid van vaders Japanse
gezinnen vaak uit het lood slaat.
Sinds de Tweede Wereldoorlog is
het een Japans ideaal dat mannen
zich met overgave tot over hun oren
in hun werk storten en hun per
soonlijk succes volledig afmeten
aan het succes van het bedrijf waar
voor ze werken. Veel vaders komen
letterlijk alleen nog maar thuis om
te slapen. De moeders staan daarom
vrijwel in hun eentje voor de taak
hun kinderen op te voeden, zonder
de steun van grootouders of andere
familieleden, zoals vroeger het ge
val was.
Een rapport van de regering wijt
de problemen vooral aan het onder
wijs in Japan. Het schoolsysteem
wordt wel gezien als de basis van
het overweldigende economische
succes van Japan, maar de enorme
druk op de scholieren en het feit dat
het al of niet halen van een examen
vaak daadwerkelijk de toekomst
van een leerling kan maken of bre
ken, heeft uiteindelijk geleid tot een
"onvolwassen en emotioneel arme
jeugd", aldus het regeringsrapport.
"Studeren en nog eens studeren,
dat is het enige waar ouders zich om
bekommeren" zegt de socioloog
Masashi Fukuya, "en als een kind
het niet goed doet op school, on-
staat het gevoel dat zijn hele wereld
instort".
Spijbelen is nog de mildste reac
tie op deze druk, maar daarnaast
stijgt het aantal geweldsdelicten
van kinderen tegen hun moeder.
Het is al herhaaldelijk voorgeko
men dat middelbare scholieren hun
moeder om het leven brachten. Ook
signaleert de politie groeiende acti
viteit van „bosozuku", de jeugdben
des van weggelopen kinderen. Zij
maken zich schuldig aan winkel
diefstal en berovingen, waarbij
steeds gewelddadiger en soms
wreed wordt opgetreden. In 1988
hield een bende in Tokyo een meis
je veertig dagen gevangen, ver
krachtte haar en bracht haar ten
slotte om het leven.
Critici dringen aan op ingrijpen
de wijzigingen in het Japanse on
derwijs. Minder domweg uit het
hoofd leren, minder competitie en
meer aandacht voor de emotionele
ontwikkeling is hun devies.
Wake in Leidse kerk in ere hersteld
LEIDEN De oude paaswake wordt zaterdagavond in de
Hooglandse Kerk in Leiden in ere hersteld, tijdens een geza
menlijke dienst van hervormden, gereformeerden en luther-
sen. De doop zal dan worden bediend, terwijl de ouderen een
'doopherinnering' mee krijgen.
"Een paaswake is in onze protes
tantse traditie uniek. Er wordt
wel gezegd dat het een rooms-ka-
tholieke traditie is, maar dat is
niet waar. De paaswake dateert al
uit de vroeg-christelijke kerk",
vertelt de hervormde predikant
Ad Alblas.
Overigens is het wel juist dat de
RK Kerk die oude lijn heeft voort
gezet. "Na de Reformatie bestond
het idee dat alles in de eredienst
zo sober mogelijk moest. De
laatste jaren is steeds meer de ge
dachte ontstaan dat toen met het
kind het badwater is wegge
gooid".
Mensen hebben behoefte aan
symbolen en meer vieringen in de
kerk dan alleen de in de protes
tantse kerken traditioneel gewor
den woorddienst, weet Alblas. De
grote belangstelling voor de
'evensongs' in de Hooglandse
Kerk, het afgelopen seizoen, be
wijst de juistheid van zijn woor
den.
"Het gaat er altijd om: hoe kun
je zo veel mogelijk mensen een
plaats bieden in de kerk. Liturgie
is bedoeld om een kader te schep
pen waarin iets kan gebeuren. De
kunst is daarin een goede span
ning aan te brengen: niet te eng,
zodat er haast niets kan, maar ook
niet te wijd, zodat het vaag blijft".
Symbolen en symbolische han
delingen geven volgens Alblas
open". De predikant vindt niet
dat symbolen een doel op zich
zijn. "Het heeft wel alles te maken
met de vraag: hoe wil je je presen
teren? Je stijl verraadt wie je
bent".
Alblas wil de mensen, die niet
of nauwelijks in de kerk komen,
om de paaswake bij te wonen.
"Pasen is hèt christelijke feest.
De paasboodschap is nog belang
rijker dan die van kerst. Het gaat
om het meest kardinale: het licht,
dat het duister verdrijft, tege
moet".
Alblas: "Het is de nacht van de
grote ommekeer". Vandaar ook
dat in de vroeg-christelijke kerk
bij voorkeur de mensen in deze
nacht werden gedoopt. 'Pasen is
het feest van de grote vernieu
wing, van geloof, hoop en liefde.
Water is ook een symbool van
nieuw begin".
De wake begint in het duister.
De voorgangers dragen dan een
grote kaars binnen, waarvan het
licht via twaalf mensen (de 'apos-
'Samenwonende
predikanten niet
discrimineren'
LEUSDEN (ANP) - De Gerefor
meerde Kerken mogen niet oor
delen over de samenlevingsvorm
die de ruim 1600 predikanten
hebben gekozen. De rechtsonge
lijkheid voor predikanten die on
gehuwd samenwonen, maar geen
aanspraak kunnen doen gelden
óp een pensioenuitkering voor
hun partner, moet daarom wor
den opgeheven.
Dat vinden de deskundigen
voor artikel 17 van de Kerkorde,
dat onder meer de pensioenvoor
zieningen voor predikanten re
gelt. Zij stellen de synode voor
aan deze kwestie aandacht te be
steden. De synode zou de regeling
van het pensioenfonds PGGM als
uitgangspunt kunnen nemen, zo
menen zij in hun rapport, dat in
mei door de synode wordt behan
deld.
In deze regeling is het partner
pensioen voor ongehuwd samen
wonenden identiek aan het pen
sioen voor de weduwnaar of we
duwe van een gehuwde predi
kant. Behalve op ongehuwd sa
menwonenden heeft deze rege
ling ook betrekking op homofiele
relaties, huishoudsters en fami
lieleden die de woning met de ge
storven predikant(e) hebben ge
deeld.
In 1981 sprak de synode uit, dat
de predikant geen verantwoorde
lijkheid draagt voor de samenwo
nende ongehuwde partner. De
deskundigen vinden, dat deze uit
spraak inmiddels door de maat
schappelijke ontwikkelingen is
achterhaald.
EN VER
telen') uitwaaiert door de rijen.
Alle aanwezigen hebben een
kaars, waarmee ze zo bij elkaar
het licht ontsteken.
"Sommigen nemen hun doop-
kaars mee, de anderen mogen de
kaars die ze zaterdagavond krij
gen, houden. Dat is dan hun
doopherinnering". Aan het einde
van de wake wordt kunstmatig
groot licht ontstoken. "Na de wa
ke gaan we het licht tegemoet",
verklaart Alblas.
"Eigenlijk zou een paaswake
midden in de nacht moeten be
ginnen en duren tot het licht
wordt", zegt de predikant over de
nacht, waarin Christus opstond
uit het graf. Zaterdag zullen de
mensen met hun kaarsen naar
buiten gaan. "Het licht gaat de
wereld in".
In tegenstelling tot eerdere
berichten.begint de wake niet
om ktvart over negen, maar om
negen uur.
RK Kerk achter
idee adventsbrief
Raad van Kerken
DEVENTER (ANP) - De Neder
landse bisschoppen steunen het
plan van de Raad van Kerken om
dit jaar een adventsbrief van de
tien lidkerken over de hoop te pu
bliceren.
De bisschoppen stellen wel als
voorwaarde, dat de theologie van
de hoop op een fundamentele wij
ze aan de orde kan worden ge
steld. Zij vinden, dat de brief
vooral moet gaan over de hoop
die is gebaseerd op de verrijzenis
en de wederkomst van Jezus
Christus.
Begin vorig jaar slaagden de
kerken er niet in een gezamenlij
ke vastenbrief te schrijven over
het conciliair proces voor gerech
tigheid, vrede en behoud van de
schepping. Een ontwerp-tekst die
op verzoek van de Raad van Ker
ken door het secretariaat van de
RK Kerk was opgesteld, was voor
de protestantse kerken onaan
vaardbaar. Zij vonden onder
meer de visie op de schepping
veel te optimistisch.
Pastoraal werkers. Pastoraal
werkers hebben nooit de be
voegdheid gehad te preken, te
dopen of als getuige op te treden
bij een huwelijksinzegening. Al
dus de rk bisschoppen naar aan
leiding van de 'Zwolse verkla
ring', waarin wordt gepleit voor
meer bevoegdheden van pasto
raal werkers. Inzet van het con
flict vormt de Zwolse pastoraal
werker André Zandbelt, die on
langs van Simonis. het verbod
kreeg nog langer op te treden als
kerkelijk getuige.
Volgens de bisschoppen is in
de jaren zestig aan een kleine
groep pastoraalwerkers,onder
wie Zandbelt, ruimere bevoegd
heden toegekend op basis van de
wijding tot diaken. Toen Zand
belt in het huwelijk trad, keerde
hij tot de lekenstand terug. Zand
belt ontkent dit. Bij zijn aanstel
ling als ongewijd pastor, kreeg hij
de bevoegdheid alle zielzorgelij
ke functies te vervullen, met uit
zondering van die waarvoor de
priesterwijding noodzakelijk is.
Kerken Roemenië. Leiders van
de Grieks-Katholieke Kerk in
Roemenië hebben onder zware
druk ingestemd met een voorstel
van president Iliescu om het ge
ruzie met de Roemeens-Ortho
doxe Kerk te staken. Iliescu heeft
toegezegd dat de staat de gebou
wen van de katholieke kerk die
nog in zijn bezit zijn, zal terugge
ven. De 1.800 kerkgebouwen die
de katholieken opeisen zijn nu ei
gendom van de orthodoxe kerk.
Beide kerken zullen commissies
instellen die moeten nagaan, wel
ke gebouwen aan welke kerk toe
behoren. De regering heeft toege
zegd, dat zij, rekening houdend
met het tekort aan kerken, nieu
we kerken zal bouwen.
Beyers Naudé. De vroegere se
cretaris-generaal van de Zuidafri-
kaanse Raad van Kerk, ds. D. F.
Beyers Naudé, maakt deel uit van
de degelatie van het ANC die be
gin mei met president De Klerk
gaat praten.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: benoemd tot gees
telijk verzorger van verpleeghuis De
Lozerhof Den Haag drs. D.J.A Snij
ders Numansdorp; beroepen te Koot
wijk-Kootwijkerbroek L.W.Ch. Ruij-
grok Arnemuiden, te Oudewater G. de
Fijter Siddeburen en Wagenborgen;
aangenomen naar Almen D. van
Doorn Wesepe, naar Sliedrecht A.N.
Rietveld Amerongen; bedankt voor
Genderen A. Prins Werkhoven.
Gereformeerde Kerken: beroepen te
Weesp drs. M.Th. van der Sijs kand.
Amsterdam.
Gercf. Kerken vrijgemaakt: aange
nomen naar Zeist voor de geestelijke
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Oudemirdum en voor Ril-
land-Bath D. Rietdijk Moerkapelle.
