Preventie aids slokt
grootste deel geld op
Ruik je m aldaar komtie
aart
Curieuze meteoriet in Leiden op echtheid onderzocht
Veel minder aidspatiënten dan werd gevreesd
Libanon Ceder op z'n plek bij Leidse Hortus
DINSDAG 10 APRIL 1990
PAGINA 15
De meteoriet heeft een flink gat in het dak geslagen.
De restanten van de meteoriet worden in Leiden onderzocht.
LEIDEN/GLANERBRUG (GPD)
Niemand had iets bijzonders
gehoord of gezien. Vier verbrijzel
de dakpannen, een gat van zo'n 35
centimeter in het dakbeschot en
een handjevol geblakerde kiezels
deden vermoeden dat er meer aan
de hand was dan een door een bo
ze buurman naar binnen gewor
pen baksteen.
Is er zaterdagavond in Glaner-
brug een meteoriet ingeslagen of
een ordinair stuk steen door het
dak gevallen? Daarop trachten
onderzoekers van de Leidse Ster-
rewacht en het museum van Mi
neralogie en Geologie nu een ant
woord te geven. De onderzoekers
kregen vanochtend de beschik
king over het materiaal.
De Glanerbrugger Wichmann.
wiens huis werd getroffen, is
overtuigd van de echtheid van de
ruimtesteen. „Nee. het kan abso
luut geen gewone steen zijn. die
door kwajongens op het dak is ge
gooid. Zelfs de panlatten waren
kapot, ze sloegen dwars door mid
den. Dat zegt toch wel wat over de
kracht waarmee het ding het huis
is binnengevallen".
Wichmann staat een dag later
nog te trillen op z'n benen. "Ge
lukkig waren we er zaterdag
avond niet en ontdekten we de in
slag pas zondagmorgen. Je zult
maar thuis zitten en opeens valt
er met een enorme herrie iets
door je dak...".
Het vreemde is dat. voor zover
bekend, omwonenden ook niets
gehoord of gezien hebben. Een
woordvoerder van de Werkgroep
Meteoren (een onderdeel van de
Nederlandse Vereniging voor
Weer- en Sterrenkunde) te Leiden
vindt dat opmerkelijk. "Als er een
meteoriet met dergelijk geweld
inslaat, gaat dat gepaard met een
klap die de mensen gewoonweg
moeten horen", zegt hij.
Bros
"Bovendien gaat aan het neerval
len van een dergelijke meteoriet
een bijzonder heldere meteoor,
een zogeheten vuurbol, vooraf,
die minstens even helder is als de
volle maan. De hemel was in die
nacht erg helder en al stond de
maan dan hoog aan de hemel, die
vuurbol moét gewoon door velen
zijn waargenomen. Meldingen
daarvan hebben we echter nog
niet binnengekregen, maar dat
kan natuurlijk nog komen. Wat
we verder nogal curieus vinden,
is dat het een opmerkelijk grote
(20 centimeter) steen is die toch
maar een pond weegt. Dat is ei
genlijk veel te licht voor een
steenmeteoriet. Je zou bovendien
verwachten dat zo'n bros brok op
de dakpannen uit elkaar zou spat
ten dan dat het dwars door het
dakbeschot slaat".
De waarnemingsleider van de
werkgroep. Felix Bettonvil in 's
Hertogenbosch, voegt daaraan
toe: "Normaal hebben we tijdens
elke heldere nacht zogeheten all-
skycamera-automaten in bedrijf.
Dat zijn toestellen, uitgerust met
vissenoog-lenzen die in één keel
de gehele hemel fotograferen,
juist voor dit soort vuurbollen.
Uit de opnamen kunnen we dan
berekenen waar eventuele restan
ten zijn neergekomen. Maar juist
door de overvloed aan maanlicht
in die nacht waren onze toestellen
buiten bedrijf gesteld. Eeuwig
zonde, want we hadden aan de
hand van foto's nu meteen kun
nen vaststellen of het inderdaad
een meteoriet is".
Oermaterie
Het zo spoedig mogelijk na de val
terugvinden en onderzoeken van
een neergekomen meteoriet is
van grote wetenschappelijke
waarde. Het betreft een brokje
oermaterie dat misschien wel se
dert het ontstaan van het zon
nestelsel. vijf miljard jaar gele
den. door de interplanetaire ruim
te zwerft. Aan de hand van be
paalde isotopen kan men de ge
schiedenis van dat stuk oerge-
steente achterhalen en daarmee
een stukje historie van het zon
nestelsel als geheel.
Gebeurt het wel vaker dat er
stenen, meteorieten uit de hemel
naar beneden komen? De Leidse
woordvoerder van de werkgroep
Meteoren: "Dat gebeurt wel.
maar het is zeldzaam. En het is he
lemaal zeldzaam als een huis er
door getroffen wordt. Voor zover
mij bekend is dat pas één keer
eerder gebeurd en wel op 6 febru
ari 1980. toen een huis in het Ame
rikaanse plaatsje Ridgedale door
een kleine meteoriet werd getrof
fen. Die sloeg toen dwars door het
dak, twee daaronder gelegen
vloeren en een kastdeur. Hi j werd
onder in een kast op de begane
grond teruggevonden".
De meeste meteorieten zijn mi
croscopisch klein en worden niet
waargenomen. Meestal smelt of
verdampt de steen op zijn reis van
de ruimte naar de aarde.
De werkgroep roept mensen
die in de bewuste nacht (zaterdag
op zondag) iets 'merkwaardigs'
aan de hemel hebben, gezien
dringend op dit te melden. Vooral
het tijdstip is daarbij van groot
belang. Die melding kan worden
gedaan door een berichtje te stu
ren aan: Werkgroep Meteoren Bu
reau Stichting de Koepel. Ster
renwacht 'Sonnenborgh', Zon-
nenburg 2 te Utrecht.
(vervolg van pagina 1)
LEIDEN Nederland richt zich met nadruk op de aidspreventie. Hoe de ziekte kan wor
den voorkomen. Het beleid is daarop afgestemd. Bijna veertig procent - 31 miljoen gulden
- van de totale kosten wordt daaraan besteed. Het testen op aids wordt in ons land wel ge
daan maar met de nodige terughoudendheid. Zweden en Zwitserland testen frequenter op
de ziekte.
Praktisch iedere Nederlander kent
het reclamespotje van het bijtje dat
van bloem naar bloem vliegt. Na de
zoveelste bloem moet de bij dat met
de dood bekopen. Heeft Nederland
iets van deze voorlichting, ter on
derstreping van het belang van
voorzorgsmaatregelen, opgepikt?
Het is stellig zo dat voorlichting en
preventie succes hebben gehad.
Maar het is moeilijk te zeggen welk
deel van het succes aan één bepaal
de actie is toe te schrijven", is de
mening van dr. H. van de Water, die
als sociaal-geneeskundige a^n het
NIPG is verbonden. Hij is hoofd
van de afdeling die het onderhoek
naar de economische gevolgen van
aids uitvoerde.
Volgens hem moet er naar een
complex van factoren worden geke
ken. Met elkaar moet er uiteindelijk
een preventieve werking van uit
gaan. "Preventie", zegt Van de Wa
ter. "is wel van belang". Preventie,
die effect lijkt te hebben, voegt El
len Bergsma eraan toe, die samen
met Chris Wiggers (beiden
econoom van het NIPG) het onder
zoek deed. Zo daalde het aantal ge
vallen van de geslachtsziekte go
norroe onder homoseksuelen. Er
lijkt sprake te zijn van gedragsver
andering dank zij preventie in de
vorm van voorlichting aan homo's,
maar ook aan drugsgebruikers ter
wijl bloed wordt getest om versprei
ding te voorkomen.
Interesse
Andere landen hebben grote inte
resse getoond in de aanpak van de
problematiek in Nederland. En
vooral de aidsproblemen. Er zijn di
verse buitenlandse delegaties hier
geweest om te kijken hoe wij de
kwestie aanpakken.
Het TNO-onderzoek naar de im-
muunziekte was niet eenvoudig.
Voorbeelden waren er niet. Daarom
maakten Chris Wiggers en Ellen
Bergsma eerst een overzicht welke
bedragen precies in de aidsbestrij-
ding omgingen. In een nota van
oud-staatssecretaris Dees (volksge
zondheid) van 1987 werd nog veron
dersteld dat de kosten in 1989 150
miljoen gulden zouden zijn en in
1990 bijna 250 miljoen. Deze schat
tingen waren gebaseerd op de ver
wachting dat er in 1989 2000 aidspa
tiënten zouden zijn en in 1990 4500.
De werkelijkheid was anders. Van
af 1982 tot eind 1989 waren er in Ne
derland 1100 aidslijders.
Hoe hoog de kosten in het jaar
2000 zouden zijn, is moeilijk te zeg
gen. Er is onderzoek gestart dat
moet aangeven hoe het wellicht in
de toekomst zal zijn. Van de Water
ziet dit rapport als een uitgangspunt
voor dit soort studies. Hij voorspelt
dat er in de toekomst meer aidslij
ders bij zullen komen. Maar het zul
len er minder zijn dan een paar jaar
geleden werd gedacht.
Aids en Europa. Chris Wiggers
vertelt dat er slechts twee recente
onderzoeken zijn gedaan in Zwe- Passen
den en Zwitserland. In andere lan- reden.
den, zo stellen de NIPG-ers, is dit
onderzoek kennelijk nog niet ge
lukt. De kosten die in beide landen
rond deze ziekte moeten worden ge
maakt liggen wat hoger dan in Ne
derland. Bovendien test men in de
ze landen nogal gauw terwijl Neder
land er zeer zorgvuldig mee om
springt.
Het heeft Ellen Berg:
i meten wordt de ceder door het smalle poortje
Helft ziekenhuizen
staat in het rood
LEIDEN/ALPHEN - Meer dan de
helft van de algemene ziekenhuizen
in Nederland staat in het 'rood'. Een
gunstige uitzondering hierop vor
men (nog) het Diaconessenhuis in
Leiden en het Elisabethziekenhuis
in Leiderdorp.
De KLOZ (ziektekostenverzeke
raars) onderzocht de jaarrekenin
gen van 1988 van 125 ziekenhuizen.
Het gemiddelde tekort bedroeg
115.000 gulden.
Een woordvoerder van het Elisa
bethziekenhuis meldt dat er in 1988
sprake was van een klein positief
saldo, dat niet meer dan enkele tien
duizenden guldens bedroeg. Voor
1989 verwacht hij eenzelfde resul
taat.
Positief was ook het saldo van het
Diaconessenhuis in 1988: 411.000
gulden. Geld dat het Leidse zieken
huis overhield aan winst dat in de
jaren voorafgaande aan 1988 was ge
boekt. Zou hiervan geen sprake zijn
geweest, dan was er een verlies gele
den van 68.000 gulden. Voor 1989
wordt een fors verlies van enkele
tonnen verwacht.
In het Alphense ziekenhuis
Rijnoord liggen de financiële pro
blemen wat groter. Voor 1988 ble
ven ze binnen de perken, maar over
het afgelopen jaar is er sprake ge
weest van een belangrijke over
schrijding van het budget.
LElbEN - Even lijkt het erop of de gevaarte de poort waarachter de
boom halsstarrig weigert naar zijn plaats van bestemming ligt: het
nieuwe plaats te gaan. Het karretje
waarop de kruin ligt helt vervaarlijk
dreigt te kantelen. Maar met v
de Leidse Hortus.
baasd dat het aandeel van de behan- ~n wordt Ubanon de ceder te
delkosten in het totaal (19 miljoen Ceder in bedwang gehouden,
gulden) van aidspatiënten een stuk
lager waren dan zij had verwacht. "ik hoor hem af en toe 'au'
Ze noemt dat een opmerkelijke uit- gen", beweert een omstander e
komst van het onderzoek. Die kos- derdaad kraken de takken va
boom op een soort talud komt, hoeft
er geen diep gat te komen. "Maar al
zeg- moeten we de hele Mont Blanc
n in- eromheen scheppen, de wortels
de worden goed ingepakt", aldus hor-
kwart bijeengebonden kruin angstwek- tulanus Carla Teune. Zij i
kend. Voetje voor voetje nadert het de harde werkers r
de potvis
dc deur
Natuur-
kolossale
LEIDEN - "Ruik je hem al, daar
komt ie aan". Nieuwsgierige be
woners van de Raamsteeg staan
in de deuropening in afwach
ting van de komst v
uit Terschelling. V
van het Museum v
historie wacht ee
kraan die het vier ton wegende
skelet over het poortgebouw op
de binnenplaats zal tillen. De
doorgaans zo nuchtere mede
werkers van het museum lopen
glunderend rond en conservator
Smeenk steekt na jaren weer
eens een sigaartje op. Van de ze-
door
Gert Visser
Alles staat klaar voor de
komst van de potvis, niet de eer
ste die in Leiden arriveert maar
wel de enige die definitief in
Leiden blijft. De kop en de rib
benkast van het dier, in stukken
uiteen gehaald, liggen in een
open container die 's ochtends
vroeg vanuit Harlingen is ver
trokken. De weëe lucht van rot
tend vlees gaat de vrachtwagen
vooruit wanneer deze de Raam
steeg indraait.
"Ach, we hebben dit wel va
ker meegemaakt", zegt een
overbuurvrouw. "Weet je nog
toen ze hier een paar jaar gele
den met zo'n zeeschilpad bezig
waren? De container waarin het
beest lag. was niet goed afgeslo
ten. Dat stonk toen ook zo vrese
lijk". Zij kan er niet echt wak
ker van liggen. "Zo vaak komen
ze nu ook weer niet met dit soort
dieren aanzetten".
Klapstuk
Een poging om de container met
inhoud op de binnenplaats te
deponeren mislukt omdat de
doorgang lussen poort- en
hoofdgebouw te smal blijkt.
Terschellinger potvis arriveert in Leiden
De vijf meter lange
hedel wordt uiterst voorzichtig op dc binnenplaats gehesen. Wanneer het ge-
aarte splijt
erk voorniets geweest. Het ging goed
Daarom wordt besloten het
ijzeren gevaarte voor de toe
gang te plaatsen en de onderde
len van de potvis over de poort
te hijsen.
Terwijl de in witte jassen ge
hulde preparateurs de ribben
naar binnen dragen, legt de
kraan stukken van de wervelko
lom en de enorme staart van het
dier voor de deur van de prepa
ratieruimte. Binnen staan bak
ken warm water klaar waarin
de onderdelen, voor zover het
formaat dat toelaat, in de week
worden gelegd. Het
ter versnelt het verrottingspro
ces van het vlees dat nog aan de
botten zit en zweet het vet uit
de botten.
Klapstuk van de operatie is
het transport door de lucht van
de vijf meter grote schedel, het
kwetsbaarste onderdeel van de
potvis dat met de grootste voor
zichtigheid wordt neergelaten.
Het personeel kijkt gespannen
toe. Wanneer de kop door de
kracht van de takels splijt is al
het werk op Terschelling voor
niets geweest. Het gaat zonder
problemen - een zucht van op
luchting - en de schedel wordt
zachtjes op een stapeltje auto
banden neergelaten.
Deze blijft tesamen met de
onderkaak van het dier voorlo
pig buiten liggen omdat het mu
seum niet beschikt over bakken
die groot genoeg zijn om deze li
chaamsdelen te bergen. Beide
worden de komende dagen zo
goed als maar mogelijk is van
vleesresten ontdaan. "Weer en
wind moeten de rest doen", zegt
Smeenk.
Het prepareren van de potvis
kan nog wel enkele jaren in be
slag nemen. Wanneer het kar
wei mee zit, wordt het skelet
van de potvis eerst tentoonge
steld in het Friesch Nationaal
Museum, zo heeft Smeenk be
loofd om een dreigende ruzie
tussen de Friezen en Hollanders
te bezweren. De Friezen had
den zich ontstemd getoond over
het feit dat Leiden met 'hun'
potvis aan de haal was gegaan.
"Ik heb wel als voorwaarde
gesteld dat het skelet stevig ge
noeg is om de verhuizing naar
Friesland ongeschonden te
overleven", zegt Smeenk.
"Vooral de schedel is erg broos".
Eindbestemming van de potvis
blijft de Natuurhistorische Pre
sentatie in het Pesthuis die me
dio 1993 wordt geopend.
deren in de vroege ochtendkou een
kop warme koffie aanbiedt. De tal
rijke toeschouwers, voornamelijk
mensen van de gemeentelijke direc
tie groen en van de Hortus zelf, de
len in de weelde.
De Libanon Ceder is dertig jaar
oud. Hij komt uit Florence, de oud
ste Hortus van Europa. Al zeven
keer is hij verplant. Opgegroeid in
een warmer klimaat dan het onze,
wordt hij nu rijp geacht om het wis
pelturige Nederlandse weer het
hoofd te kunnen bieden.
Hans Los en Huub Rovers, nu
beiden hoofd van de directies plant
soenen in respectievelijk Heer-
hugowaard en De Bilt, kwamen in
dertijd op het idee om de Leidse
Hortus een boom te schenken. De
beroemde bruine beuk had het
moeten afleggen tegen een schim
melziekte en het was behoorlijk
kaal geworden op het voorplein.
Schoonmaakbedrijf
moet mensen weer
in dienst nemen'
DEN HAAG/LEIDEN - Namens 48
ontslagen werknemers heeft advo
caat M. Veldhuis vice-president J.
Portheine gevraagd een dwangsom
van 2500 gulden op te leggen aan de
Ziekenhuis Dienstengroep (ZDG)
in Leiden, voor elke dag dat dit be
drijf weigert deze mensen weer in
dienst te nemen. De ZDG wil de
dienstbetrekking niet herstellen,
hoewel het schoonmaakbedrijf
daartoe vorige maand wél door de
kantonrechter is veroordeeld.
Die uitspraak vormde gisteren de
inzet van het kort 'geding, dat de
ZDG had aangespannen om het
vonnis van de kantonrechter onge
daan te maken. De ZDG regelt de
schoonmaakwerkzaamheden in het
Academisch Ziekenhuis (AZL). Het
bedrijf heeft de 48 werknemers de
wacht aangezegd omdat dat de
overeenkomst met het AZL veran
dert. De schoonmakers zijn tegen
het ontslag met succes in beroep ge
gaan bij de kantonrechter terwijl
ZDG niet aanwezig was.
Wanneer de ZDG daar wel zijn
zegje had gedaan, zo dacht Van Ot-
terloo, dan had de kantonrechter
ongetwijfeld anders beslist. Port
heine maakte fijntjes duidelijk dat
hij aan die verwachting geen bood
schap had. Voor de kort-geding-
rechter blijft er dan geen enkele re
den over om anders te beslissen dan
de kantonrechter al heeft gedaan, zo
liep hij op de uitspraak vooruit. Uit
spraak op 23 april.
Los en Rovers hebben beiden in
1965 stage in de Hortus gelopen en
wilden 'nu een beuk schenken.
"Maar Carla Teune vroeg ons of het
ook een andere boom mocht zijn".
Dat mocht.
Muzikant Adriaan en zijn zoon,
vaste bezoekers van de Hortus, tok
kelen wat op hun gitaar. Het lijkt of
door hun warme klanken de ijskou
van de aprilochtend even wordt
weggespeeld.
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Door H.K.H. mevrouw de
Groothertogin van Saksen is
aan 's Rijks Prentenkabinet te
Amsterdam geschonken eene be
langrijke verzameling gravuren
in aquatinte, alsmede eene lito-
graphie door Madou, te zamen
14 stuks, in zeer groot folio. Deze
prenten stellen voor: vier gezich
ten te Brussel en te Antwerpen
de veldslagen te Quaytre-Bras
en te Waterlooden intocht van
Z.M. Willem I, Koning der Ne
derlandente Brussel enz. Door
dit zeer belangrijke geschenk is
in de verzameling historiepren
ten, in gemeld kabinet aanwe
zig, eene leemte verdwenen, die
wegens de buitengewone zeld
zaamheid der prenten zeer moei
lijk aan te vullen was.
Vijfti-9 jaar geleden:
Juist tijdens een hoogst ernsti
ge scene van het stuk 'Roofvo
gels', gisteravond uitgevoerd
door het Residentie-Tooneel in
den Leidschen Schouwburg,
deed zich een ongewild vrolijk
intermezzo voor: de rolstoel van
den echtgenoot kwam uit zich
zelf ieder tooneel loopt immers
naar voren af in beweging en
rolde in de muziek-bak, waar ge
lukkig niemand meer zat,
zoodat het geval alleen ri
geestigen kant viel te bezi
Onder de talrijke
gingen, die Den Haag rijk is, be
staat sinds eenigen tijd een
Hutspotclub. Deze club wordt
gevormd door werkende vrou
wen uit alle beroepen, die eens
per maand aan een maaltijd sa
menkomen. Gisteravond werd
een dergelijke bijeenkomst ge
houden in hotel Pomona. Mej.
Van Leeuwen Boomkamp sprak
over de opleiding van 'air-hos-
tess', een 'modern' beroep bij uit
stek.
i den
