'Ik ben gered als door een wonder
Reden tot hoopvoor Centraal-Amerïka
Bar: 'Kerk moet
niets verzwijgen'
NABIJ
'Schilder zag niet dat
hij met vuur speelde'
Overlevenden Deense veerboot melden chaos aan boord
PAGINA 2
MAANDAG 9 APRIL 1990
Mediabisschop bepleit open houding
AMERSFOORT - Bisschop drs. R. Ph. Bar van Rotterdam zal
nooit iets, "hoe gek ook", bewust uit de publiciteit weghouden.
Wel gaf de rk mediabisschop toe dat de kerk nog vaak onvol
doende oog heeft voor deze openheid.
EN VER
Bar, voorzitter van de bisschop
pelijke commissie voor de sociale
communicatie, betoogde zater-
j voor het Centrum voor Chris
ten-journalisten (CCJ) in Amers
foort dat een kerk niets mag ach
terhouden. "Dat geldt ook voor
zaken waarvan je zegt: dat zal niet
door iedereen in de kerk met ge
juich worden ontvangen".
Ook vond de bisschop "dat je
de moed moet opbrengen om
kennis te nemen van de publici
teit die je zelf niet zo prettig
vindt". Van oogkleppen moest
Bar niets hebben. Wil een bis
schop niet 'verengen', dan moet
hij beduidend meer lezen dan al
leen de 'Osservatore Romano' (de
krant van het Vaticaan), aldus de
spreker.
Hoewel de bisschop niets wilde
voorschrijven aan de jöurnalis-
ten, benadrukte hij wel hun ver-
ntwoordelijke positie. "U bent
en veel groter opiniemaker dan
ik. U bereikt met één krant meer
dan ik in een maand pre
ken", zo stelde Bar zakelijk vast.
"Dat is niet te onderschatten".
Bar zit als geestelijk leider wel
regelmatig met de vraag: is de ge
middelde lezer aan deze informa
tie toe? Het gebrek aan mondig
heid hoeft volgens hem echter
geen beletsel te zijn om iets in de
openbaarheid te brengen. Ker
ken, ook regionaal en plaatselijk,
zijn daar niet altijd voldoende at
tent op.
Het CCJ, dat in 1978 werd opge
richt, heeft jarenlang slapend be
staan, maar is onlangs nieuw le
ven ingeblazen. Zaterdag werd
een statutenwijziging aangeno
men, zodat nu ook journalisten
van rk huize lid kunnen worden.
AMSTERDAM - De gerefor
meerde theoloog dr. Klaas Schil
der is in 1944 geschorst en afgezet
wegens vermeende aanranding
i de erfenis van Abraham Kuy-
per. De ietwat naïeve Schilder
lijkt niet te hebben beseft dat hij
met vuur speelde door in het be
nauwde gereformeerde wereldje
i die dagen zonder omhaal lang
vergrendelde deuren te openen.
Schilder (1890-1952), wiens ge
boortedag dit jaar herdacht
wordt, had een dynamiek die dy
namiet bleek, zo zei dr. G. J.
Schutte op een symposium over
Schilder aan de Vrije Universiteit
i Amsterdam. De VU-hoogleraar
ti de geschiedenis van het pro
testantisme was slechts één van
de twintig sprekers, die evenveel
aspecten van deze "diepzinnig en
veelzijdig" theoloog belichtten.
Een groot deel van de sprekers
vas van gereformeerd-vrijge
maakte huize, het kerkverband
dat ontstond na het conflict rond
Schilder. Onder de ruim 700 be
langstellenden waren er ook ve
len van andere, gereformeerde,
signatuur, die meer wilden horen
over deze "opmerkelijke en om
streden persoonlijkheid, die die
pe sporen heeft nagelaten in de
kerkgeschiedenis", zoals de his
toricus dr. J. de Bruijn, de voor
zitter van de dag, het typeerde.
Voor vele gereformeerden uit
zijn tijd bleek Schilder met zijn
scherpe pen moeilijk te slikken.
"Te grote zelfstandigheid ten op
zichte van heersende meningen
gedragingen werd onaan
vaardbaar geacht", aldus Schut
te. "Met veel machtsvertoon stel-
een synode afwijking van de
traditie vast; ze elimineerde de
dissidente leider en eiste van zijn
medestanders gehoorzaamheid".
Dr. Okke Jager, oud-docent aan
de Theologische Universiteit in
Kampen van de 'gewoon' Gere
formeerde Kerken, toonde zich
blij dat de gereformeerde synode
van 1988 had erkend dat ze de
Vrijmaking in 1944 onnodig had
moeten maken. Hij vond het jam-
r dat in zijn kerk Schilder met
de Vrijmaking samenvalt, waar
door er nauwelijks over zijn werk
wordt gesproken. "Zolang Schil
der aan de VU en in Kampen niet
bestudeerd wordt, zijn ze daar
niet echt oecumenisch".
Schilder heeft volgens Jager als
onderdeel van "onze eigen tradi
tie" nog veel te zeggen. Want de
gereformeerden, die in 1944 'bo-
venschriftuurlijk bonden', heb
ben gebondenheid nu zo twijfel
achtig gemaakt dat ze "nu naakt
als bananen uit hun schil steken",
aldus Jager over de gereformeer
de vrijblijvendheid van de laatste
jaren.
"De doodskreet van een kerst
kalkoen", daar deed Schilders
stem volgens dr. F. H. von Meyen-
feldt (Nieuwolda) aan denken. De
mensen genoten van het spreken
van Schilder. "Het was alsof de
brandweer uitrukte". De vele
moeilijke woorden werden als
trofeeén mee naar huis genomen
om te pas en te onpas te worden
gebruikt, aldus de gereformeerde
emeritus-predikant.
Schepping. De theologie weet
geen raad met de schepping. "Het
milieu als onderdeel van die
schepping speelt letterlijk voor
spek en bonen niee", aldus dr.
Hans Opschoor, milieu-hoogle
raar aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam, zaterdag te Drieber
gen op het congres van de Vereni
ging voor theologie en maat
schappij (VTM) over het milieu, is
van mening dat de theologie ten
onrechte de mens als middelpunt
van de schepping stelt. Volgens
hem moet het inzicht ontstaan dat
het één schepping is waar
mens, zij het met een eigen plaats,
een onderdeel van is. Wordt niet
erkend dat het milieu van primair
belang is, "dan zitten we binnen
kort zelfs zonder spek en bonen".
Oekrainse Kerk. De Sint Joris-
kathedraal van Lvov is officieel
aan de Oekrains-Katholieke Kerk
teruggegeven. De kathedraal
werd sinds 1946, toen de Oekrain
se Kerk door Stalin werd verbo
den, door de Russisch-Orthodoxe
Kerk als haar eigendom be
schouwd. De gemeenteraad van
Lvov besloot vrijdag met 124 om
19 stemmen dat de kerk aan de
oorspronkelijke eigenaar wordt
teruggegeven.
Beroepingswerk
dankt voor Arnhem H. Lofvers Eind
hoven, voor Dussen (toez.) P. Mole
naar Zalk. voor Kamerik dr. P. Ver
meer Kesteren, voor Vriezenveen M.
Zoetewey Berkel en Rodenrijs.
Gereformeerde Kerken: beroepen te
Groningen-N drs. F. T. Volbeda Lem
mer (part-time).
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Krimpen aan den IJssel G. J.
van Aalst Benthuizen, te Gorinchem
D. Hakkenberg Groningen; bedankt
voor Oud-Beijerland A. Bac Bodegra
ven,, voor Waarde A. Elshout Scheve-
ningen.
LYSEKIL Ze dacht dat ze zou sterven. Met alle kracht
in haar tengere lijf had Brcnda Kold geprobeerd het
raam van haar hut op de 'Scandanavian Star' te breken.
Het lukte de 20-jarige Deense niet. Opgesloten zat ze. En
ze waren haar vergeten.
De rook stond al dik in haar kamer, toen ze een af
scheidsbrief schreef voor haar ouders. "Ik schrijf dit
briefje zodat jullie weten hoe het was als ik niet op tijd
word gered. Er is niemand om me heen. Ik kan niemand
vinden. Er is veel rook. Ik probeerde het raam te breken.
Het lukte niet. Dag".
kunnen de voorbereidingen wor
den getroffen om de 148 slachtof
fers te bergen. Dan wordt het ook
mogelijk om de auto's en trucks van
het autodek te slepen, waarin ver
moedelijk veel mensen in strijd met
de regels lagen te slapen.
De Zweedse arts Tom Brokopp,
die het hele weekeinde nauw bij het
reddingswerk is betrokken, gelooft
dat de meeste slachtoffers door ver
stikking om het leven zijn geko
men. Het vuur heeft hen pas later
bereikt. De verkoolde overschotten
zullen naar Oslo worden vervoerd,
waar een speciaal team is gevormd
voor de identificatie.
door
Weert Schenk
Ze wrijft in haar betraande ogen.
Brenda is helemaal op. Doodmoe.
Terwijl ze lange tijd toch heel diep
heeft geslapen. Maar de angsten die
ze moest doorstaan, nadat om half
zes 's morgens haar wekkertje on
verwachts was afgelopen, hebben
haar uitgeput. Ze is de laatste over
levende van de brand op de 'Scan
danavian Star'.
Het inferno op de veerboot tussen
Oslo (Noorwegen) en Frederiksha-
ven (Denemarken) begon al een uur
of vier eerder, zo rond half twee.
Eerst ontstond bij de hutten op het
autodek een brand in een stapel la
kens. Passagiers wisten die te blus
sen. Maar het vuur dat vrijwel ge
lijktijdig in een hut op een hoger
dek uitbrak, kon niet op tijd worden
gedoofd. Het kostte waarschijnlijk
het leven aan 148 mensen, voorna
melijk Denen en Noren.
Brenda Kold is een van de 345
overlevenden die de hel wisten te
ontvluchten. Met een natte hand
doek voor haar gezicht kon ze uit
eindelijk toch haar deur open ma
ken. Zonder iets door de vette rook
te zien, rende ze de gang in. "Het
leek een nachtmerrie", zegt ze
hoofdschuddend, "ik hoorde niets
en ik zag niets".
Ze wilde naar een hoger dek,
maar kon de trap niet vinden. Even
later liep ze in de armen van drie an
dere mensen. Het gaf Brenda hoop,
omdat ze zich niet meer zo alleen
voelde. Het lukte. Een helikopter
zag het viertal en hees hen aan
boord. De machine vloog nog een
rondje om anderen van het bran
dende schip op te pikken, maar er
was niemand meer.
Dynamiet
Bijna 40 uur na de redding van
Brenda Kold brand de 'Scandana
vian Star' nog steeds. Het rokende
schip is zaterdagavond het haventje
van Lysekil ten noorden van Göte-
borg binnengesleept om de brand
beter te kunnen bestrijden. De hele
dag staat de brandweer te blussen
met veertig spuiten rond het scheef
hangende schip en een stuk of twin
tig binnenin. Met dynamiet zijn ga
ten gemaakt om het bluswater weer
te laten wegspoelen. De 15.000 be
woners van Lysekil zijn gewaar
schuwd voor giftige wolken die vrij
kunnen komen.
Pas zondagavond pas krijgt de
brandweer greep op het vuur. De
brandweerlieden voelen zich afge
peigerd. Vooral de mannen die het
kokende schip in moesten om de
vuurhaarden te bedwingen, zijn aan
het einde van hun Latijn. Langzaam
Halfstok
Nabestaanden zijn dringend ver
zocht om straks naar Oslo te komen
en niet nu al naar Lysekil te gaan.
Toch reist een aantal op die prachti
ge lentedag naar het vredige haven
plaatsje, waar ineens de vlaggen
halfstok hangen. Ze hopen, wellicht
tegen beter weten in, dat hun gelief
de nog leeft. Maar chef Englund van
het reddingsteam kan alleen maar
zeggen dat die kans is uitgesloten.
Ze voelen zich machteloos en
woedend. Wie is die gek die het
vuur heeft aangestoken? Want ie
dereen gelooft dat er een gewetenlo
ze pyromaan aan het werk is ge
weest. Anders is het onmogelijk dat
enkele minuten na elkaar op zeker
twee en zeer waarschijnlijk drie ver
schillende plaatsen brand uit
breekt. De Zweedse politiecommis
saris Roar Onso zegt echter: "Niets
wijst er op dat er sprake is van een
misdrijf'. Hij zucht en vervolgt:
"Maar anderszijds weet ik ook niet
wat het dan wel is". In elk geval is
na het ontstaan van de vlammen
aan boord van de 'Scandinavian
Star' van alles mis gegaan. Politie-
commandant Onso weigert daar op
in te gaan. "Dat is mijn zaak niet. De
veiligheidsmaatregelen is een zaak
van andere autoriteiten".
Die autoriteiten laten zich in Ly
sekil niet zien. Daardoor kunnen
niet alle geruchten die in de haven
de ronde doen op waarheidsgehalte
worden getoetst. Maar aan de hand
van verklaringen van overlevenden
mag toch' wel worden aangenomen
dat de bellen van het brandalarm
niet hebben gerinkeld, niet alle red
dingsboten werkten en dat, op z'n
minst, de communicatie tussen met
de bemanning van het rampschip
en de passagiers beneden alle peil is
geweest.
De 31-jarige Deen Leo Odland,
die vrijdagnacht om kwart voor
twee in zijn hut zijn dertien maan
den oud dochtertje verschoonde,
zegt dat hij gealarmeerd werd door
lawaai op de gang. Hij ging naar bui
ten om te vragen of het niet wat
zachter kon. Odland zag een enor-
heersende klasse toenemen.
Economisch
Met het op gang komen van het po
litieke overleg sloot de EG destijds
ook een akkoord over economische
samenwerking met de vijf Midden-
amerikaanse staten en Panama. Het
gaat daarbij overigens om niet meer
dan een kader, dat door een ge
mengde commissie van West-
europese en Middenamerikaanse
deskundigen en zakenlieden wordt
ingevuld.
Het verdrag voorziet ook in eco
nomische hulp aan de Middename
rikaanse landen. Die hulp is in de
loop der jaren tot circa 100 Mecu
(100 miljoen Europese Rekeneenhe-
den, ongeveer 230 miljoen gulden)
per jaar gestegen. De landen in Cen
traal Amerika vinden dit veel te wei
nig, maar nu de EG-landen steeds
grotere bedragen uittrekken voor
hulp aan Oost-Europa dit jaar 500
Mecu, volgend jaar 850 Mecu en
voor 1992 1.000 Mecu - is de kans
dat meer geld beschikbaar komt
voor Midden-Amerika vrijwel nihil.
Bewapend
Het is nauwelijks voorstelbaar dat
de Middenamerikaanse landen de
EG zullen vragen om een financiële
bijdrage voor het integreren van de
contra's in de Nicaraguaanse sa
menleving. Zij weten maar al te
goed dat de EG-landen vinden dat
de Verenigde Staten, die de contra's
jarenlang hebben gefinancierd, be
wapend en politiek gesteund, dit
probleem maar moeten oplossen.
Na de Sandinistische verkie
zingsnederlaag hebben de VS de
economische blokkade van Nicara
gua beëindigd, en hulp ter waarde
van 300 miljoen dollar (bijna 600
miljoen gulden) in het vooruitzicht
gesteld. Hoewel van dit bedrag 30
miljoen dollar is bestemd voor het
huisvesten van contra's en hun ge
zinnen, zal een deel waarschijnlijk
tot banditisme vervallen. Als het
aan Europa ligt is het demobiliseren
en herintegreren van vluchtelingen
dan ook vooral een taak van de Ver
enigde Naties.
Machtsoverdracht
De net gekozen president Cha-
morro in Nacaragua heeft met de
Sandinistische president Ortega af
spraken gemaakt voor de machts
overdracht op 25 april. Zij heeft met
de leiding van de contra's afgespro
ken dat de wapens vóór 20 april
worden ingeleverd. Maar dit ak
koord betreft slechts de in Hondur
as gelegerde eenheden van de onge
veer 10.000 man sterke contra-
macht. Niets belet hen met hun wa
pens de grens met Nicaragua over te
steken. De laatste tijd zijn de ge
vechten tussen contra's en het Nica
raguaanse leger zelfs weer opge
laaid.
De EG-landen geloven dat nu een
einde zal komen aan, overigens
nooit bewezen wapenleveranties
vanuit Nicaragua aan het Sal
vadoraanse verzet, het nationale be
vrijdingsfront Farabundo Marti
(FMLN). Zij hebben de indruk dat
de vijf Middenamerikaanse presi
denten in hun laatste bijeenkomst
van San Isidro, een "deal" hebben
gesloten: in ruil voor het opheffen
van de contra's moet het FMLN zijn
verzet tegen het bewind van presi
dent Christiani in San Salvador sta
ken. In de slotverklaring van San
Isidro wordt sterk de nadruk gelegd
op het belang van integratie van de
FMLN-strijders in de Salvadoraan
se samenleving.
Burgeroorlog
De Salvadoraanse regering en het
verzet zijn onlangs in Genève over
eengekomen dat de Verenigde Na
ties toezicht houden op een be
stand, als eerste stap naar onder
handelingen die een einde moeten
maken aan de burgeroorlog. Die
oorlog heeft de afgelopen tien jaar
minstens 75.000 mensenlevens ge
ëist.
In het slotdocument van Dublin
zal dit verband tussen de conflicten
in Nicaragua en El Salvador uiter
aard niet worden gelegd. De EG-
landen zijn ook niet van plan een
verband te erkennen tussen het ont
wapenen van de contra's en de
machtsoverdracht aan Chamorro.
Net zo min hebben zij ooit een ver
band willen leggen tussen het ont
wapenen van de contra's en de hou
den van verkiezingen.
En tenslotte opnieuw Guatemala,
ROME - Met
de traditionele
olijftak in de
hand, leidde de
paus gisteren op
Palmzondag op
het St. Pieters
plein in Rome
een dienst. Op
Palmpasen, de
zondag vooraf
gaande aan het
paasfeest, wordt
de intocht van
Jezus in Jeruza
lem herdacht,
waarbij mensen
takken van de
bomen trokken
en voor hem op
de weg legden.
(foto EPA)
DEN HAAG (ANP) - De West-
europese. Midden- en Zuidameri-
kaanse ministers van buitenlandse
zaken die vandaag en morgen in
Dublin de problemen bespreken
van Midden-Amerika zijn niet eer
der zo optimistisch geweest over de
kansen op een vreedzame oplos
sing. Er is "reden tot hoop" dat de
conflicten in Nicaragua en El Sal
vador tot het verleden zullen gaan
behoren, zo wordt in diplomatieke
kringen in Den Haag vernomen.
In Den Haag wordt er op gewezen
dat het wegvallen van de tegenstel
lingen tussen Oost en West van in
vloed wordt op de conflicten in Mid
den-Amerika. De Verenigde Staten
en de Sovjetunie wisselen nu van
gedachten over regionale conflic
ten. Bovendien zijn de landen van
het voormalige Oostblok niet
(meer) in staat of bereid tot groot
scheepse economische of militaire
hulp aan Nicaragua. Ook geldt dat
de Verenigde Naties zich de laatste
acht maanden steeds intensiever
met de gebeurtenissen in Midden-
Amerika zijn gaan bemoeien.
Overleg
Het overleg tussen de twaalf EG-mi-
nisters, hun collega's van Costa Ri
ca, Nicaragua, Honduras, Guatema
la, en El Salvador, en de Contadora-
landen Mexico, Colombia, Vene
zuela en Panama is een jaarlijks te
rugkerende aangelegenheid. Het
overleg kwam vijf jaar geleden op
gang, toen de EG- en Contadora-
landen, gesteund door Brazilië, Ar
gentinië, Uruguay en Peru, zich
steeds meer zorgen gingen maken
over de Oost-West-dimensie van de
Middenamerikaanse conflicten, die
in eerste instantie werden en wor
den veroorzaakt door grote sociale
tegenstellingen.
In Dublin zullen de Westeuropese
ministers hun Middenamerikaanse
collega's vooral aanmoedigen de
beloften na te komen die zij elkaar
eerder hebben gedaan. Er is immers
op dit moment sprake van een gun
stig politieke klimaat. Ze zullen ook
hun zorg uitdrukken over 'pro-
bleemgeval' Guatemala waar de
schendingen van de mensenrech
ten verdwijningen, moorden op
politieke tegenstanders van de
i.ip*
Contra's zongen op 13 oktober vorig jaar het nationale volkslied van Ni
caragua. bij een bezoek van een delegatie van de Verenigde Naties en de Or
ganisatie van de Amerikaanse Staten. De delegatie kwam de demobilisatie
van de contra's en hun vredige terugkeer naar Nicaragua bespreken. De
vraag is ook nu of de contra's daar toe bereid zijn.
(archieffoto AP)
waar de toenemende verslechtering liefst meteen zou willen uitroeien,
van de mensenrechtensituatie grote heeft president Cerezo ingestemd
zorgen oplevert. Maar er is een licht- met overleg. Dat is onlangs in de
puntje: ondanks verzet van het le- Noorse hoofdstad Oslo op gang
ger, dat de guerrillastrijders het gekomen.
Een van de slachtoffers wordt weggedragen van de in brand geraakte veerboot. Vermoedelijk na brandstichting
zijn ongeveer 150 mensen omgekomen. (foto EPA)
me rook. Hij sloeg meteen de ruit
van een brandmelder in: "Er ge
beurde niets".
Leo Odland ging terug naar zijn
hut, dichtte snel de kieren van de
deur af met natte handdoeken om
de rook buiten te houden, zodat hij
en zijn vriendin zich konden aan
kleden om vervolgens hun kind in
een nat laken te pakken. Daarop do
ken ze de rook in. Alles achterla
tend, waaronder de trouwkleren en
de gouden huwelijksring die ze in
Frederikshaven zouden gebruiken.
"Het was een chaos", zegt Od
land, "niemand van de bemanning
wist wat zijn taak was. We gingen in
de reddingsboten, maar niemand
hielp ons om op het water te komen.
Eindelijk op zee deed de motor het
niet. We hebben geroeid, totdat dat
Russische schip ons oppikte".
De 97 bemanningsleden, die on
der leiding van de Deense kapitein
Hugo Larsen stonden, waren nog
maar veertien dagen aan boord. Ze
kwamen uit Portugal, Spanje en de
Filipijnen en spraken geen woord
Noors of Deens, de taal van de
meeste passagiers. Ze konden vol
gens de overlevenden geen aanwij
zingen geven. "Ze deden helemaal
niets". DaNo Ferries, de rederij die
de 'Scandinavian Star' in de vaart
heeft, zou het ook niet nodig heb
ben gevonden om de bemanning te
i 'Dikke rookwolken stijgen op van de Scandanavian Star.
trainen 'omdat het allemaal
zeelui zijn'.
Het zal zeker uitgezocht worden,
maar het kan Odland er niet van
weerhouden donderdag te trouwen.
note Brenda Kold is minder in een
juichstemming. "Zolang ik leef zal
medit altijd bijblijven", zegt ze
zacht, "zonder mijn wekker was ik
nooit wakker geworden. Ik heb het
