'Rijm geeft houvast, ook aan de lezer' Leo Vroman hoopt op een rustige verjaardag Op haar plaats Uitdagend Techno-pop Samenzang POP bijdragen: Paul van der Kooij, Henny van Egmond, Ermna Straatsma Commercieel Jong 'Litferis' op komedietoer Dolle pretband doet niet moeilijk Wraakneming op dansvloer ZATERDAG 7 APRIL 1990 PAGINA 37 AMSTERDAM - Leo Vroman heeft als dichter een impo sant oeuvre opgebouwd. Zijn werk werd in 1964 bekroond met de P.C. Hooftprijs voor poëzie. Op 10 april wordt hij vijfenzeventig jaar. Een gesprek over het rijm als houvast en over de regels die 's nachts in zijn hoofd ontstaan. De dichter maakt een bijna broze indruk. Zijn stem is zacht en hij schuwt boude uitspraken. Op mijn vraag hoe hij tegen zijn oeuvre aankijkt, zucht hij even. "Vrij kritisch. Ik vind het wel aardig geslaagd, maar ik heb nooit het gevoel dat het groots is. Dat zou ook niet gezond zijn. Maar het is wel veel. ja. Zeker de laatste jaren heb ik veel geschreven". landse auteurs. Soms kwam er eens iemand langs. Hermans heeft bij ons geslapen. En Simon Vinken oog. Maar dat waren in die tijd prak tisch nog kinderen. Van de Vijfti gers hebben we niets gemerkt. Ik had het ook veel te druk met overle ven. Mijn eerste geld verdiende ik als illustrator van boeken. En later had ik het veel te druk met mijn re search. Tot een literaire groep heb ik nooit behoord, hoewel ik het wel fijn vond als mensen zeiden dat ik bij de Barbarber-groep hoorde". Vrijheid Vroman schrijft in het Nederlands en Engels, maar in welke taal denkt hij? "In de taal waarin ik op dat mo ment schrijf. Als ik mijn Nederland se werk vertaal, herdenk ik het in het Engels en daardoor wordt het iets heel anders. Een vertaler durft die vrijheid niet te nemen en kan het daarom nooit zo goed doen". Is hij niet bang dat hij in Amerika het contact met de Nederlandse taal verliest? Hij kijkt zorgelijk. "Wij denken dat voortdurend. Ik vind het toch wel fijn om te horen dat dat niet zo is". Tineke: "In dat opzicht is poezie gemakkelijker dan proza. Dialogen worden al snel ouder wets". Wanneer zijn poëzie ter sprake komt, toont Vroman zijn medisch- biologische gezicht. "Ik vind het fascinerend dat wij veel sneller den ken dan praten. En zoveel langza mer schrijven dan praten. En nog weer langzamer dichten dan schrij ven. Er gaat onderweg dus veel ver loren. Een gedicht is een experi ment met mijn eigen hersens. Het zou het beste zijn als je elke stap van het proces over kunt dragen op de hersens van de lezer. En dan maar Op uitnodiging van zijn uitgever verblijft Vroman met zijn vrouw Ti neke voor een maand in Nederland om zijn verjaardag met de nodige toeters en bellen te vieren. Op stapel staan een schrijversprentenboek en een nieuwe gedichtenbundel: "Toen ik nog leefde". Vroman lijkt het feestprogramma als een noodza kelijk kwaad te beschouwen. "Ik hoop dat ik een beetje met rust word gelaten". door Gerlof Leistra Na de oorlog, die hij grotendeels in een Jappenkamp doorbracht, zou Vroman via Amerika naar Holland terugreizen. Hij bleef echter in Amerika hangen en werd in '51 zelfs Amerikaans staatsburger. "Als je besluit ergens te blijven, moet je er ook bijhoren. Stemmen enzo. De band met Holland was ook ver zwakt omdat veel familie dood was of weg. Toen Tineke bij mij kwam, hoefde ik helemaal niet meer te rug". Via een oom kreeg Vroman een baan in een ziekenhuis in New York, waar hij zich bezighield met bloedonderzoek. Tegenwoordig is hij nog twee dagen in de week als wetenschappelijk medewerker ver-, bonden aan de Columbia Universi ty. In 1946 publiceerde Vroman zijn eerste poëziebundel: 'Gedichten'. En vanaf die tijd verscheen regel matig nieuw werk. voornamelijk poëzie, maar ook proza en tekenin gen. Als schrijver bevond hij zich in een zelfverkozen ballingschap. "Ik had nauwelijks contact met Neder- hopen dat hij hetzelfde voelt. Soms komt het behoorlijk in de buurt. Er zijn besprekingen waarvan ik denk: verdomd, dat is precies wat ik be doel. En dat is wel heerlijk hoor". Hij zwijgt even en vervolgt dan peinzend: "Maar de lezer denkt na tuurlijk ook sneller dan hij leest". Zijn gedichten schrijft Vroman 's nachts, in zijn hoofd. "Dan heb ik maximaal twintig regels en daar verander ik voortdurend in. In mijn hoofd streep ik woorden door. Als het teveel wordt, sta ik op en schrijf het even over". Zit er in zijn hersens dan een soort schoolbord? "Ja, hoewel het niet een echt beeld is waarop ik mijn handschrift zie staan. Maar er moet een ander beeld zijn. Anders kun je niet doorstrepen en verande ren. Rijm geeft houvast, ook aan de lezer. Als ik iets geschreven heb dat ik voor mijzelf openbarend vind, wil ik graag dat het blijft hangen. Vannacht heb ik een gedicht ge schreven van zestien regels waarin ik niets hoefde door te strepen. Dat heb ik vanochtend vroeg op papier gezet". Geheugen Angela The Rude - 'Young souls' (EMI) Angela Groothuizen heeft zich negen jaar lang enorm moeten in houden. Dat is mijn eerste gedachte bij het horen van haar nieuwe al bum 'Young souls', dat ze samen met ex-Spargo gitarist Ruud Mul der maakte. De voormalige Dolly Dot houdt helemaal niet van vrolij ke meidenpop. maar heeft een dui delijke voorkeur voor het ruigere werk. Groothuizen en Mulder leven zich op 'Young souls' uit in Bryan Adams-achtige rock. Echt verras send is dat nou ook weer niet want Groothuizen zong voor de Dolly Dots-periode in de hardrockband The Howling Hurricanes. 'Young souls' bevat melodieuze en soulvolle rock naar Amerikaans voorbeeld. Naast negen eigen com- posties heeft het nieuwe Neder landse duo een cover van Dianne Warren opgenomen, 'Look away'. Angela's zangprestaties zijn een aangename verrassing. In 'livin' on love' en 'Find me' horen we Groot huizen zoals we haar nog niet ken nen: stevig rockend. Angela The Rude lijken hun plaats in de mu ziekwereld gevonden te hebben. E.S. Gueseh Patti Encore - 'Noma- des' (EMI) 'Etienne' was zo'n single die we kenlang in je hoofd bleef zitten. Guesch Patti vestigde daarmee haar naam als uitdagende rockzan- geres, niet in het minst door de bij behorende gewaagde videoclip. De nieuwe single 'Fleurs carnivores', over de extreem rechtse Franse po liticus Jean-Marie Le Pen, staat ook meteen in mijn geheugen gegrift. Net als op haar debuutalbum 'La- byrinthe' bevat 'Nomades' een mix van westerse rock, funk en Franse chanson. De teksten gaan over drugs, fascisme, en werkloosheid. Patti heeft dezelfde seksueel agres sieve uitsraling als haar Italiaanse evenknie Gianna Nannini. Ook qua vocalen zijn beide zangeressen met elkaar te vergelijken. Patti heeft de zelfde hese soms een beetje schreeuwerige stem. Hopelijk heeft Patti in Nederland meer succes dan Nannini. Depeche Mode - 'Violator' (Indisc) Lang niets gehoord van de jon gens van Depeche Mode, maar met 'Violator' zijn ze er weer. Het is het eerste studio-album sinds drie jaar en de opvolger van de vorig jaar ver schenen live-dubbelaar '101'. De techno-pop van Depeche Mo de vormde begin jaren tachtig de voorbode van de house, die nu op haar hoogtepunt lijkt in Nederland. Misschien dat de 'band' het daarom Angela Groothuizen en Ruud Mulder: n nog steeds goed doet. 'Violator' is niet veel anders dan de voorgaande DM-produkten. Het album bevat voornamelijk vlotte dansnummers als 'World in my eyes' en (de single) 'Enjoy the silen ce'. Geen vooruitgang, maar wel constante kwaliteit. E.S. Loïs Lane - 'Fortune Fairytales' (LowLand Records) De eerste echte cd van Lois Lane is een schot in de roos. De vorig jaar uitgekomen mini-cd van de groep beloofde al veel en die belofte wordt op 'Fortune fairytales', de eersteling van de Nederlandse band, volledig ingelost. De elf eigen nummers ma ken de nieuwe cd tot een prima ge heel. Lois Lane, vernoemd naar de vriendin van Superman, bestaat sinds het begin van de jaren '80. Be kend werd de band pas in 1989 toen het nummer 'It's the first time' een hit werd. De mini-cd was direct een succes: tot nu toe zijn er meer dan 90.000 exemplaren van ver kocht. Evert Abbing was als producer mede-verantwoordelijk voor het succes van de mini-cd. Hij heeft sa men met Walter Samuel ook de nieuwe langspeler geproduceerd. Bovendien schreef hij de muziek van bijna alle nummers en blijkt hij daarbij uiterst hitgevoelig te zijn. Een goed voorbeeld daarvan is het titelnummer, waarmee Lois Lane op dit moment weer hoge ogen gooit als single. Maar hetzelfde geldt voor 'Just can't help myself, dat op de b-kant van de cd-single is te vinden. Behalve snellere num mers telt de cd ook een aantal fraaie Is hij nooit bang dat hij een gedicht in zijn slaap weer vergeet? "Soms waag ik het er op. Vaak moet ik dan wel flink werken om het te recon strueren als ik wakker word. Ik ben het ook wel eens helemaal kwijtge raakt". En dan weer met een pein zend gezicht: "Ik vraag mij af of er een punt is waarop je nog terug kunt. Datje zegt: ik heb twee mooie regels maar ik heb geen zin daar een heel gedicht van te maken. Bij mij is het na vier, vijf regels orivermijde- lijk". Zijn geheugen is nog uitstekend, maar soms heeft hij een beeld voor ogen van een oude verlamde dich ter die midden in de nacht ontwaakt met een paar regels in zijn hoofd. "Dat is afschrikwekkend. Zijn dochter moet het licht aandoen en opschrijven wat hij zegt. En dan stelt het nog niks voor ook". De moeilijkheidsgraad van Vro- 7 ♦Leo Vroman: 'Als het weten schappelijk dreigt te wor den, ben ik be reid dingen uit te leggen'. (foto GPD) mans gedichten varieert sterk. Sommige gedichten zijn direct toe gankelijk, andere geven zich min der snel gewonnen. Vroman la chend: "Ik heb wel eens mededo gen met mijn lezer. Als het weten schappelijk dreigt te worden, ben ik bereid dingen uit te leggen. Maar als ik een nieuw woord bedenk - wat ik niet meer zo graag doe - moet het duidelijk zijn of net zo duister als voor mijzelf. Waarom ik zo'n woord O, M dan toch gebruik? Omdat het op die plaats hoort. Maar als het herme tisch is, probeer ik zo duidelijk mo gelijk onbegrijpelijk te zijn. Snap je?" Het werk van Leo Vroman ver schijnt bij uitgeverij Querido. Zo wel van zijn proza als van zijn poëzie bestaan verzamelbundels. georganiseerd. In Gouda, de stad waar hij werd geboren, wordt in de week van 19 tot 26 april een literatuurfestival over Vroman gehouden, waarin aan dacht wordt besteed aan de dichtkunst in' samenhang met het bedrijven van wetenschap. Het Letterkundig Muse um in Den Haag wijdt een tentoonstel ling aan de schrijver en brengt op 18 april een schrijversprentenboek uit met de titel 'Het Vroman-effect'. Op 28 aprii begint in het Catherina Gasthuis in Gouda de tentoonstelling Tekenin gen en Illustraties van Vroman. Vlaamse lezers 1 i, bekronen Raskin! ANTWERPEN (GPD) - De Prijs van de Vlaamse Lezer voor hetja$r 1989 Is toegekend aan de schrijfstfr Brigitte Raskin die vorig jaar mêt haar roman Het koekoeksjong al cje AKO-prijs voor literatuur won. j De andere genomineerden war^i Aster Berkhof, Luc Boudens, Jef Geeraerts, Kristien Hemmerechtk, Hubert Lampo, Tom Lanoye, Hug*o Matthijssen, Leo Pleysier en Wam Ruyslinck. De prijs. 150.000 Bfrs groot, werd eerder toegekend a£«i Hugo Claus. Monika van Paemel efi Elisabeth Marain. In haar reactie zegt Brigitte Ras kin onder meer: "Ik heb er de besfe ervaringen mee dat Nederland* prijzen ook voor Vlamingen haal baar zijn. Het omgekeerde zou ook het geval moeten zijn". De Prijs van de Vlaamse Lezer ie ingesteld door de zuidelijke tegen hanger van de CPNB. de VBVB. Dfc tien best verkochte boeken wordeïi voorgedragen voor de prijs. s 1 Dure catalogus van Van Gogh vliegt weg AMSTERDAM (GPD) - De dui§; uitgave van de tweedelige Van Gogh-catalogus vliegt de winkJl uit. De eerste druk van 4000 exerrj- plaren was volgens Rob Mendel van uitgeverij Meulenhoff (in Nede|- land de distributeur namen Mondadori, de Italiaanse prodiK cent) binnen drie dagen weg. "DA had niemand verwacht. De geborl- den versie kost toch honderdneg^ nenzeventig gulden". Een tweed* druk van 4000 exemplaren wdfc reeds besteld, maar MeulenhoÉ" probeert de order te vergroten. 7 Museum moderne i kunst Amsterdam; AMSTERDAM (ANP) - In ee bankgebouw aan de Spiegelstra^ in de hoofdstad wordt een mi voor moderne kunst geopend. De initiatiefnemer is een particuliëï" van wie de naam nog niet bekend i|. In het pand wil hij zijn eigen collec tie kunst en objecten van vriende* en relaties tentoonstellen. Het pand staat volgens eeft woordvoerder van de dienst ruimte lijke ordening al enkele maanden leeg. De werkzaamheden zullen waarschijnlijk al dit jaar beginnen. ballads, waarbij 'Keep on moving' en vooral 'I can't sleep without you baby' er uitschieten. 'Keep on moving' is een van de twee nummers waarvoor Abbing ook de tekst schreef. Bijna alle an dere teksten kwamen van de hand van Monique Kleman, die samen met haar zusje Suzanne de zang voor haar rekening neemt. Dat de twee uitstekend kunnen (samen- )zingen blijkt ondermeer uit het vrolijk klinkende 'Step on the train', dat tot de betere nummers op deze goede cd behoort. H.v.E. Sam Brown - 'April moon' (A M) Van haar eerste album 'Stop' wer den wereldwijd zo'n twee miljoen exemplaren verkocht en het titel nummer was een van de grote hits van 1989. Nu is er dan het tweede al bum. Het heet 'April moon', biedt 65 minuten muziek en zit al een week in mijn cd-speler. Ondanks de soms wat kitscherige geluiden, de niet altijd even sterke refreinen en afgezaagde intermez zo's, is het een hele lekkere plaat. Commercieel, maar net niet te glad, afwisselend, maar toch samenhan- 'gend. Sam kan een flinke scheur open zetten, maar staat ook in de gevoeli ge nummers haar mannetje. Ze doet daarin sterk denken aan de vroege re Kate Bush, voordat die verdronk in elektronische rimram. Is 'Kissing gate' een flauwe reprise van het 'Stop'-gedoe, op de rest van het al bum is Sam - geholpen door vader, moeder, broer en Dave Gilmour - een heel eind verder. PvdK 'De Zonderlingen', komedie van Robert Merle door toneelgroep Litteris Sacrum. Re gie: Hein Snijders. Decor: Bob Hagman. Gezien op 6 april in het Imperiumtheater. Al daar nog vanavond (om 19.30 en 22.30 uur) LEIDEN - Een merkwaardige fa milie staat centraal in de nieuwe 'Litteris'-produktie met de veel zeggende titel 'De Zonderlingen'. Een nieuwe generatie 'Litteris'- spelers presenteert zich daarmee in een gekke komedie waarva absurditeit eerder kolderiek dan bedoeld is. Negen kinderen, een vader er een grootmoeder: we leren ze alle maal kennen in de loop van het stuk. De handeling wordt door een aloude en altijd weer effectie ve truc op gang gebracht - een buitenstaander komt op bezoek. Een zekere César wil namelijk ëén van de zes dochters ten huwe lijk vragen. De kennismaking mondt al gauw uit in een uitwij dingsritueel in de denkbeelden van de afzonderlijke familiele den. Deze bonte stoet van min of meer vreemde snuiters bepaalt grotendeels de inhoud van het stuk. Veel jonge spelers (naast vertrouwde gezichten nieuwe na men en nazaten van bekende 'Lit- teris'-Leden) krijgen aldus een rol waarin ze zich enigermate kun nen uitleven. Deze 'absurde ko medie' kan immers wel enige overdrijving hebben. Daarop wordt dan ook - soms met wat stu dentikoos bravoure - binnen be paalde grenzen gemikt; en dat" werkt. Er wordt enthousiast en gelukkig ook goed op tempo ge speeld. Het toneelbeeld wordt beheerst door zes deuren. Bij uitstek is de ze opstelling gechikt voor een ko medie vol van komende en gaan de gezinsleden. Alleen is het jam mer dat de tussenschotten ge deeltelijk open zijn, zodat we de spelers ook als het ware achter de schermen kunnen zien. Dat schaadt het illusieversterkende kiekeboe-effect waarmee dit stuk gediend zou zijn. Ook al is de ontknoping van dit soort stukken vaak nogal mager, deze repertoirekeuze voor een grote groep (nieuwe) spelers valt op zichzelf goed te verdedigen. Het stuk is luchtig genoeg om spel-technisch te hoge eisen te vermijden en het echte spelple- zier vrij baan te laten. WIJNAND ZEILSTRA The Quireboys morgen in Paradiso ROTTERDAM (GPD) - Voor de komende jaren heeft de Britse pla tenmaatschappij EMI haar hoop ge vestigd op The Quireboys, zo blijkt uit de pompeuze lancering van deze dolle pretband die morgen haar op wachting maakt in het Amsterdam se Paradiso. Ondanks de beperkte muzikale bagage, slaat de muziek van The Quireboys voorlopig enorm aan, tot niet geringe verwondering van de internationale muziekpers en eigen lijk ook de zes bandleden zelf. Zanger Spike kan voor deze uit bundige ontvangst slechts een aan nemelijke verklaring vinden. "Onze generatie is niet zo vertrouwd met de muziek die twintig jaar geleden werd gemaakt. Voor hen zijn we wel totaal nieuw", aldus de als Jonathan Grey geboren frontman, voorheen bouwvakker van beroep, maar in tussen voor menige jonge landge note een waar sexsymbool. De gelijkenis met Rod Stewart ten tijde .van The Faces is zo frap pant, dat eigenlijk elk ander etiket schromelijk tekort schiet. Ook Spi ke zélf zal de laatste zijn om te ont kennen dat hij goed heeft geluisterd naar de jonge Rocking Rod. "Maar dat wil ook weer niet zeggen dat hij als inspiratiebron zaligmakend is geweest. Andere rauwe stemmen als die van Mick Jagger, Joe Cocker, Paul Rodgers (Bad Company) heb ben me altijd net zo zeer aangespro ken. Ik neem aan, omdat ik van na ture eenzelfde geluid reproduceer". Min of meer bij toeval heeft de muzikale koers van The Quireboys meteen de zegen gekregen van Ste wart. "Toen we in Los Angeles aan het opnemen waren, is hij even bij ons in de studio langs geweest, sa men met zijn fraaie echtgenote, Paul Young en een hele lading champagne. Nadat hij zo'n beetje al les had beluisterd, kondigde hij heel serieus aan dat we via zijn ad vocaat nog wel van hem zouden ho ren. Maar dat was een grapje, want even riep hij "Maak je geen zorgen, toen ik begon jatte ik ook alles en nog wat van iedereen, vooral van The Stones". Het degelijke de buutalbum van The Quireboys, 'A Bit Of What You Fancy' werd gepro duceerd door Jim Cregan, vooral bekend als Stewarts gitarist. Meer pretenties dan alleen maar het verkopen van een flinke portie lol hebben The Quireboys niet. "Waarom zouden we? Wie op een groep als de onze afkomt, wil toch de ellende van alledag even van zich afzetten? Moeten we doen moeilijk gaan doen, terwijl we er zelf ook al leen maar op uit zijn om ons zo goed mogelijk te vermaken? Lukt dat niet meer, nou dan ben ik<niet te be roerd om terug te keren naar New castle en weer een baantje in de bouw te gaan zoeken". Zanger Spike met zijn handelsmerk: een bonte brede haarband, (foto gpdi Dillen/Henk van der Meulen. "Widow'' van Bappie Blankert/Louis Andrlessen. Toneel beeld: Mathias Fischer- Dieskau. Licht Marc van Gelder. Gezien op 6 april in het LAK-theater alwaar nog vanavond. LEIDEN - In het bewegingslabo- ratorium van de Stichting Dans- produktie leek in het recente ver leden meer gezocht dan te wor den gevonden. De voorstellingen van artistiek leidster Bianca van Dillen blonken uit door wiskun dige berekendheid en abstracte afstandelijkheid. Met "Parlando" rekent Van Dillen echter af met alle kilte in een choreografie waarin een warm danshart klopt. Zes dansers balanceren op een platform dat doet denken aan een vierkante gatenkaas. Vloeiend en bijna meditatief geven ze de be wegingen over die gaten heen, aan elkaar door. Acrobatisch kronkelen de dansers zich lang zaam om eikaars lichamen in in ventieve bewegingscomposities. Het verstilde tempo en het liefde volle contact onderling, geeft "Parlando" zowel de aangename roes van de minimal dance als ook de dramatische spanning tus i vlees en bloed De theatraliteit wordt nog sterkt door de geluidscollage die interviewfragmenten van compo nist John Cage en choreograaf Merce Cunningham, als een ziekstuk laat klinken. Henk der Meulen vertraagt, mixt sampelt hun uitspraken over dans tot een feest voor het oor. Voeg daar het prachtige licht en toneelbeeld aan toe en Van Dillen mag in haar laboratorium met recht een 'eureka' claimen. Choreografe Beppie Blankert, ex-lid van Dansproduktie, zocht haar artistiek heil de laatste jaren in het zogenaamde multi-media- spektakel. Tekst, film, muziek, beeldende kunst en dans; het ex perimenteren met al deze afdelin gen levert weinig hartverwar mends op. Net als Van Dillen re- - vanceert Blankert zich nu in "Widow". Blankert kon dit keer geen gebruik maken van spre kende akteurs en die beperking tot de dans zelf levert juist wat emotionaliteit op. Een kersverse weduwe vindt bij vijf anderen geen aansluiting. Men wacht (af) en heel langzaam ontstaat er een dansend contact. De vijf werpen elkaar bijvoorbeeld jaloerse blik ken toe als de in jaren dertig kle ding gestoken partners wisselen. De sfeer is even uitbundig als geladen. Maar de weduwe ver werkt het verdriet op haar eigen manier. Alleen. Ook "Widow" wordt opgesierd door een prach tig toneelbeeld en lichtontwerp en muziek van Andriessen die de oren nu eens niet treitert. "Widow" is weliswaar geen abso lute hit, maar wel een verademing na Blankerts laatste voorstellin gen. INGRID VAN FRANKENHUYZEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 37