LEZERSSERVICE
Personal computers in zakformaat
Tears for Fears
LENTE-SHOW 5-6-7APRIL
B&O ontwikkelt stuursysteem voor in huis
4 APRIL 1990
i.:~s-.avv-ss3
Wetenschappelijk rekenmachine weegt maar 250 gram
De zakrekenmachine wordt
een echte computer. Hewlett
Packard introduceert een
nieuwe wetenschappelijke
rekenmachine, die veel verder
gaat dan tot nu toe mogelijk
was. Toch past het ding
gemakkelijk in de zijzak van
het colbert en weegt hij maar
250 gram. Fabrikant HP denkt
er een revolutie mee te
ontketenen: dit intelligente,
eenvoudig mee te nemen
rekenmachientje kan bijna
dezelfde functies aan als de
personal computer en is een
ideale aanvulling op de huis-,
kantoor- of schootcomputer.
door
Leo van 't Veld
De Amerikaanse fabrikant is niet de
enige die zo denkt. Op een wat an-
der, minder wetenschappelijk ter
rein zijn respectievelijk Atari (met
de Portfolio), Texas Instruments,
Casio en Sharp ook bezig de intelli-
gentie van een PC in een kleinere
- behuizing onder te brengen. De
laatste fabrikanten vooral door al
lerhande programmeerbare reken
machines te combineren tot elek
tronische agenda's, adresboeken en
notitieblokken.
Voorlopig staat HP met de nieu
we programmeerbare calculator
(1, weer even op eenzame hoogte. Hoe-
wel de grootte van het ingebouwde
geheugen niet spectaculair is (32 Ki
lobyte), kan de machine worden uit-
v, gebreid via daarvoor bestemde
poorten met extra geheugen of ex-
tra functies in vaste ROMs. De 48SX
heeft ook een betrekkelijk klein
scherm, van 22 tekens bij acht re
lt gels, maar het kent wel grafische
mogelijkheden (64 bij 131 beeld-
punten) zodat de curve die wordt
berekend, tevens zichtbaar kan
worden gemaakt.
Ook andere mogelijkheden ma
ken de 48SX uniek. Ingebouwd
heeft de ogenschijnlijk gewone cal
culator 256 Kb besturings- en bere-
keningsprogrammatuur. Behalve
de twee plug-in poorten beschikt
het machientje (afmetingen 18 bij 8
bij 3 cm) over een seriële aansluiting
voor communicatie met PC oT
Apple Macintosh (een extra com-
municatiepakket kan worden mee-
l geleverd voor ruim f300). Daarnaast
heeft de 48SX een tweeweg infra-
rood-interface, waarmee allereerst
een draadloos mini-printertje kan
worden aangestuurd. Verder kun
nen alle gegevens en ontwikkelde
d formules worden doorgestuind
naar een andere 48SX (het 'klonen'
van bestanden en data).
Dat het om een wetenschappelijke
rekenmachine gaat blijkt heel dui
delijk uit de functies die de gebrui
ker ten dienste staan. Bij de uitge
breide grafische mogelijkheden be
horen verschillende rechthoekige
piotfuncties, staafdiagrammen,
histogrammen en scatter plots. Dan
is er de 'formuleschrijver', een
rechtstreekse manier om formules
in te voeren, compleet met alle
vreemde tekens die daarbij te pas
komen. Naast de specifieke HP-sol-
ve taal kan het machientje omgaan
met reële en complexe getallen en
matrixen, 2D en 3D vectoren en
multi-variabele en teststatistieken.
Grappig is, dat met de cursor kan
worden ingezoomd op een detail
van een grafiek. De bijbehorende
waarden rekent de calculator erbij
uit. Een gedeelte van de grafiek laat
zich ook uitvergroten, zodat men de
kritische waarde kan bekijken.
Middels een (extra) ROM, op een in
steekkaart, kan de 48SX beschik
ken over een 'formule bibliotheek',
een elektronisch naslagwerk en
probleemoplosser voor natuurkun
de, chemie, wiskunde, bouwkunde
en automatisering. Handig is ook,
dat via het PC-verbindingspakket
gemanipuleerd kan worden met al
deze formules op de grote PC, waar
bij de kennis afkomstig is van de
calculator.
Verwachtingen
Hoewel prijs (f 1129) en mogelijkhe-
"Wij denken gewoon anders", zeg
gen Niels Andersen en Keld Harder
uit Denemarken. "Bij ons moet een
produkt er niet alleen leuk uitzien
zodat het zichzelf verkoopt. Nee, er
moet een filosofie achter steken
Aan het woord zijn respectieve
lijk de produktontwikkelaar en pro-
duktstrateeg van het volbloed Eu
ropese merk Bang Olufsen. De fa
briek heeft ook in het verleden al
opmerkelijke resultaten geboekt
met deze denkwijze. De Denen
staan nu op het punt een heel nieuw
concept te lanceren rond een geïn
tegreerde radio, televisie en video,
waarbij met de afstandbediening
eventueel ook het licht in huis kan
worden bediend.
Bij deze keten van apparatuur
heeft die nieuw ontworpen afstand
bediening, de Beolink 7000, een
sleutelpositie. Het is een groot maar
onopvallend, glad en donker ding.
Zodra het wordt aangeraakt, wordt
het apparaat wakker, richt hij zich
op en 'komt tot leven'. Er verschijnt
een venster (display) en een aantal
verlichte drukknopjes.
den het idee geven dat het hier om
een typisch ingenieursapparaat
gaat, wordt ook veel belangstelling
van leraren, studenten en lagere
technici verwacht. Vooral als ook
nog speciale uitbreidingsmodules
beschikbaar komen: voor navigatie,
luchtvaart, structuuranalyse, che
mie/petroleum, klimaatbeheer
sing/airco en kunstmatige intelli
gentie.
Het apparaat heeft verschillende
talen ingebouwd. De in maart ver
krijgbare calculators 'spreken' En
gels. Er komen ook Franse, Duitse
en andere modellen voor de diverse
Europese taalgebieden. Wie een in
het Nederlands converserend mo
del wil hebben, moet tot juni van dit
jaar wachten.
In één ding blijft de HP 48SX lo
gischerwijze wat achter: als elektro
nische agenda met alarmeringen.
Deze functies zitten er wel in, maar
niet zoals in de specifiek ervoor ont
worpen databankjes/agenda's van
Casio en Sharp.
Een betaalbare en interessante
tussenstap is Atari's Portfolio. Dat
is geen formulekraker, en hoewel
hij vrijwel even groot is, weegt hij
met batterijen (3) wat zwaarder: 0,5
kilo. Voor specifieke doeleinden is
dit apparaat ook heel bruikbaar om
dat het om een complete, zij het wat
omvang betreft compacte PC gaat,
waar standaard programmatuur
Het bedienen van de Beolink 7000
is een feest. Het apparaat, dat niet
veel toetsen heeft, blijkt een inter
actief proces met de gebruiker te
beginnen. Dat kan doordat de aan
gesloten audio- en video-appara-
tuur naar de afstandsbediening te
rugmeldt wat zich in de apparaten
afspeelt. Het is dus niet alleen een
commando-apparaat voor in de luie
stoel, maar een tweewegsysteem
dat ook meldt als er iets misgaat.
De Beolink is uit metaal en ge
kleurd glas opgebouwd. Intern zit
hij volgestouwd met elektronica.
Bij elke aanraking vertelt het LCD-
scherm wat er zal gebeuren en of
het commando ook wordt uitge
voerd. Met een enkele druk op de
knop kan men bijvoorbeeld de tv
aanzetten, een satellietkanaal uit
kiezen en de daarbij horende stand
van de satellietschotelantenne be
naar kan worden overgezet.
Compacte pc
De Atari Portfolio heeft als bestu
ringssysteem MS-DOS 2.11 aan
boord, niet 3.3 of 4.0, omdat die ver
sies te veel geheugen eisen. Er is
standaard 128 Kb RAM aanwezig,
waarvan minimaal 30 Kb wordt ge
bruikt voor de RAM-disk: een echte
diskdrive kan niet in zo'n kleine
zakcomputer. Een specifieke PC-
taak kan dus worden uitgevoerd.
Loopt men tegen geheugenproble
men aan, dan kan. net als bij de
48SX, een geheugenkaart worden
ingeschoven, tot 256 Kb toe.
Anders dan bij de HP is het
scherm van de Atari horizontaal ge
plaatst. De 48SX is een staande re
kenmachine gebleven. De Portfolio
werd gekanteld, waardoor het
qwerty-toetsenbord (dat uiteraard
geen standaard typemachinetoet
senbord is vanwege de afmetingen)
zich toch nog redelijk laat bedienen.
Ook hier acht regels op het scherm,
maar wel 40 tekens op een regel.
De Portfolio (prijs f 949) is ook
meer tekst-georiënteerd dan tech
nisch. In de eveneens 256 Kb ROM
ingebouwd geheugen zijn behalve
de systeemsoftware vijf program
ma's ingebouwd: tekstverwerker,
adresboek, rekenmachine, kalen
der/agenda met alarmfuncties en
tot slot een Lotus-achtig spreads
heet. Voor het merendeel van de
toepassingen volstaat de ingebouw-
palen. Daarnaast draait het tv-
scherm zich naar de kijker toe en
wordt het HiFi-geluid via de afzon
derlijke luidsprekers van de ge
luidsversterker doorgeven.
Ook kan tegelijk de CD-speler,
cassetterecorder en tuner worden
bediend terwijl naar de tv wordt ge
keken. Bijvoorbeeld om een be
paald radioprogramma op te nemen
of om een kopie op cassette van
plaat of CD te maken. Dat kan zelfs
tegelijkertijd. Als er geen bandje in
de cassetterecorder zit, dan blijkt
dat uit de aanwijzigingen van de af
standbediening.
De tweewegtechniek die bij dit al
les wordt gebruikt, is gebaseerd op
infrarood licht. In de 7000 zit daar
voor een een zend/ontvanger, een
microprocessor voor de besturing,
een motortje waardoor de 7000 zich
kan oprichten als hij wordt 'gewekt'
en een oplaadbare batterij. De tv, vi
de programmatuur, met name om
dat er wat slimmigheidjes zijn inge
bouwd die geheugen sparen en toch
snel werken. Wel zijn van dit ROM
al verschillende versies geprodu
ceerd, waarvan de eerste (tot versie
1.05) verschillende tekortkomingen
te zien gaven die gegevensverlies
tot gevolg konden hebben.
Volwassen
Inmiddels met systeemversie
1.072 is de Atari een volwassen al
ternatief geworden, mede dank zij
het 149 gulden kostende backup-
pakket. Daarmee kan de gebruiker
heel gemakkelijk met een PC com
municeren, gestuurd vanuit de
Portfolio of vanuit de PC. Met de
zelfde kit kan ook een (parallel)
printer worden bestuurd vanuit de
Portfolio. Een seriële interface voor
communicatie met modem of een
andersoortige PC is nog niet uit.
Wel allerhande insteekkaarten met
extra geheugen.
Zowel Atari als HP verwachten
dat deze kleine zakcomputers/cal
culators meer en meer ingang zul
len vinden! Het voordeel is, dat ze
altijd en overal bij de hand zijn. Ver
der krijgen ze steeds meer de eigen
schappen van de gewone PC. Ook
de LCD-schermpjes worden steeds
beter afleesbaar.
ADRESSEN: Hewlett Packard Ne
derland, Startbaan 16, 1178XR Amstcl-
Atari Benelux, Ilagcnwcg 7B,
4130EB Viancn.
deorecorder, satellietontvanger, ra
dio, cassetterecorder, CD en pickup
kunnen stap voor stap worden inge
schakeld en geprogrammeerd. Via
de Beolink-verbinding kan ook het
omgevingslicht worden in- of uitge
schakeld dan wel kan gedimd.
Uiteraard moeten alle audio- en
video-apparaten van het merk daar
op ingesteld zijn en met elkaar en
met de afstandsbediening kunnen
communiceren. De 'interlinking'
gaat zelfs zover, dat tv of radio in
verschillende kamers of in de keu
ken aan kunnen staan en worden
geregeld. Het net voor de afstands
bediening kan namelijk door het
hele huis worden aangelegd. Luid
sprekers en tv-schermen kunnen
worden gebruikt met de radio of vi
deorecorder die elders staat.
Ingenieurs van Bang en Olufsen
hebben een hele studie gemaakt
van afstandbesturing. Het audio/vi
deo-concept is daar een uitvloeisel
van. Meer en meer zal besturing in
het huishouden geschieden via wat
zij noemen een Home Integrated
Network (HIN), ook wel Domestic
Bus (huisbesturingnet) genaamd.
De Deense Firma staat daarbij het
Open Concept voor, een systeem
waarbij allerlei zaken via dat net
kunnen lopen. Niet alleen enter
tainment (audio en video) maar ook
de telefoon, bewaking, lichtbestu-
ring, cv-regeling en aanverwante za
ken.
Philips heeft ook een voorstel ge
daan om een 'Domestic Digital Bus'
(D2B) in te voeren. Philips werkt
daarbij samen met Matsushita, het
Japanse concern met onder meer de
merken Technics en Panasonic. De
mogelijkheid bestaat dat Thomson
en Sony hun voorstel zullen steu
nen. Die vinden een gezamenlijke
standaard wenselijk.
De Denen, die in het verleden al
vaker hebben laten zien dat zij ge
weldig creatieve produkten kunnen
maken zij het niet voor massa
markt vinden het D2B-voorstel
van Philips achterhaald. Het gaat in
hoofdzaak om de besturing voor vi
deo- en audio-apparatuur. "Wij zijn
eenvoudig al veel verder", stellen
zij. De mogelijkheden van de D2B-
bus zijn te beperkt.
Bang en Olufsen heeft 3500 werk
nemers en is als zodanig niet in staat
de ontwikkelingen op het gebied
van besturing alleen voort te zetten.
Daarom heeft het bedrijf aanslui
ting gezocht bij de veel grotere, bo
vendien typische communicatief
gerichte firma Ericsson. Gezamen
lijk zal een telecommunicatiedivisie
worden opgezet, Dikon System Di
visions. Ieder zal een belang van 50
procent in de nieuwe firma nemen.
Ericsson heeft 65.000 werknemers
en opereert in tachtig landen'. Zij
stellen zich veel voor van de samen
werking met de 'eigenzinnige' elek-
tronica-ontwerpers uit Denemar
ken.
Op zaterdag 14 april geeft Tears for
Fears een groots popconcert in AHOY.
Aanvang: 20.00 uur. Voor wie een
toegangskaartje heeft weten te
bemachtigen is dit dé gebeurtenis van het
jaar! Behalve als je geen vervoer hebt
Het inschrijvingsbewijs geeft recht op vervoer
per NZH vanaf en naar jouw opstapplaats.
Voor de gelukkige kaartbezitters
organiseert Leidsch/Alphens Dagblad
Lezersservice i.s.m. NZH-travel
speciale dagretours naar AHOY voor
slechts 12,50
'in
Opstapschema:
Leiden NS, perron N
Sassenheim, halte Parklaan
Lisse, Hyacinthenlaan
Hillegom, v/d Endelaan
17.30 uur
17.15 uur
17.05 uur
16.55 uur
Inlichtingen en
boekingen
- Leidsch/Alphens
Dagblad
en NZH-travel.
Leidsch Dagblad,
Witte Singel 1,2311 BG
leiden, tel. 071 - 16 14 00
Alphens Dagblad, Julianastraat 19,
2405 CG Alphen aid Rijn, tel. 01720 - 93 9 61
ALPHEN A/D RUN VAN DER BOON AUTO'S ALPHEN B.V. GERARD DOUSTRAAT 16, TEL. 01720 - 73216
LEIDEN AUTOBEDRIJF VAN HAASTEREN B.V, POTGIETER LAAN 32, TEL. 071 - 310800
NOORDWUKERHOUT AUTOBEDRIJF A. KLEVERLAAN, DE VLASHOVEN 8, TEL. 02523 - 73724
1 Er is al een Lada vanaf 9.995,-. Prijzen incl. BTW, katalysator, afleveringskosten en ML-behandeling.
beperk te voorraad,
Speciale prijs Hm 7 aprü 1990.
De Lada Samara is een verrassende sensatie voor de veeleisende auto
rijder, die hoge eisen stelt aan vormgeving, comfort en prestatie. De
Samara verrast tot in de kleinste details. De vele extra's zoals de van
binnenuit verstelbare koplampen en buitenspiegels, vijf veiligheids
gordels, een wis/was installatie op de achterruit, een katalysator en
een ekononieter voor een zuinige rijstijl, zijn bij de Samara standaard.
Autorjjden wordt met de Samara een bijzondere sensatie zowel in prijs
als prestatie. Op z'n toch al lage aanschafprijs krijgt u nu t/m 7 april
ook nog eens de afleveringskosten en de ML-behandeling t.w.v. f 690,-
geheel gratis. Exclusief is dan nu ook inclusief. Kom naar onze Lente
show en maak een proefrit in de Lada van uw keuze.
1.1,1.3,1.5
3-5 deurs/4-5 speed
v,13.995.-
