Litouwen negeert ultimatum Moskou Britse cellen: toilet-emmers als meubilair De Klerk: leger zal hard optreden VS herzien plan vernieuwen Lance-raket Irak dreigt Israël met chemische bom DINSDAG 3 APRIL 1990 Landsbergis: mogelijk toch geleidelijke afscheiding MOSKOU Het parlement van de Baltische republiek Litouwen weigert te buigen voor het ultimatum van Sovjet-leider Gorbatsjov. De eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring die 11 maart door het parlement werd aanvaard is gisteren niet ingetrokken, zoals Gor batsjov had geëist. Wel herhaalde het presidium van het parlement het aanbod tot onder handelingen met de Sovjet-regering, op neutraal grondgebied. door Hans Geleijnse Hetwbrdt in Moskou niet lijk geacht dat de Sovjet-regering zal ingaan op het aanbod tot onder handelingen van de Litouwse rebel len. De voorwaarde van Moskou is en blijft dat eerst de eenzijdige onaf hankelijkheidsverklaring wordt in getrokken. President Vytautas Landsbergis zei gisteren dat het 'moreel en juri disch' niet mogelijk was de verkla ring van 11 maart in te trekken. On danks die afwijzing is de toon van de Litouwse leiding verzoenend. Landsbergis zei ook dat de Litouw se onafhankelijkheid stap voor stap bereikt moet worden. "Sommigen van ons verwachtten dat we in een dag onafhankelijk zouden zijn. Maar wij hebben daar nooit op gere kend". In een telegram aan de Sov jet-leiding zinspeelde Landsbergis op de variant Estland, waar geleide lijke stappen zouden moeten leiden tot onafhankelijkheid. De verklaring van Landsbergis werd uitgezonden door de Sovjet- televisie. Het heeft er alle schijn van dat beide partijen de scherpe kan ten van het conflict willen verwijde ren. Moskou heeft daar alle belang bij, omdat het verzet van de dwerg Litouwen oök is aangeslagen in an dere republieken waar onafhanke lijkheidsbewegingen actief zijn. Bovendien dreigt de Baltische kwestie de voorbereidingen voor de top tussen Gorbatsjov en Bush te overschaduwen. Sovjet-minister van buitenlandse zaken Sjevard- nadze arriveert morgen in Washing ton. Voor de Sovjets moet de top nieuwe akkoorden voor verminde ring van kernwapens opleveren. Van Amerikaanse kant is al ver klaard dat de kwestie-Litouwen op dit moment de hoogste prioriteit heeft. Washington, dat de annexatie van de Baltische republieken in 1940 nooit heeft erkend, dringt aan op een politieke regeling van het ge schil. Eerder al had Landsbergis een aanbod van het Tsjechoslowaakse staatshoofd Vaclav Havel aanvaard om eventuele onderhandelingen tussen Moskou en Vilnius in Praag te laten plaatsvinden. Het Kremlin heeft evenwel nog niet gereageerd op Havels bemiddelingspoging. Vandaag behandelt de opperste Sovjet in Moskou, het nationale par lement, voor de tweede maal het wetsvoorstel dat republieken het recht moet geven zich van de Sov jetunie los te maken. De onafhanke lijkheidsbeweging Sajudis in Litou^ wen, de grote winnaar van de ver kiezingen vorige maand, heeft dit wetsontwerp al als repressief van de hand gewezen. In het wetsontwerp worden in al gemene termen onder meer organi saties en activiteiten verboden die aanzetten tot raciale of ethnische, conflicten of gewelddadige schen ding van het grondgebied van de Sovjetunie. Dat laatste is een duidelijke ver wijziging naar verandering van Sovjet-grenzen als gevolg van een zijdige onafhankelijkheidsverkla ringen zoals die van Litouwen. Vooral van militaire zijde wordt zeer verbolgen gereageerd op de ac tiviteiten van separatistische groe peringen in de verschillende Sov jet-republieken. Gisteren schreef generaal Michail Moisejev, chef staf van de Sovjet- strijdkrachten, in de Pravda dat de nationalistische bewegingen een negatieve invloed hebben op het le ger. Hij refereerde daarbij speciaal aan het weigeren dienst te nemen in het Sovjet-leger. Het aantal dienstplichtigen dat de oproep om het 'moederland' te ver dedigen negeert was vorig .jaar acht keer hoger dan in 1985 (6647 tegen over 837). Moisejev wond zich er vooral over op dat deze dienstwei geraars niet worden bestraft door de lokale autoriteiten. Hij noemde speciaal de drie Baltische republie ken. Daar lieten vorig jaar 259 dienstplichtigen hun oproep links liggen. Slechts twee moesten dat met een veroordeling bekopen. PARIJS (AP) - Franse helikopters zijn gisteren begonnen bossen en velden te bombarderen met een vaccin.tegen hondsdolheid, in een poging voor eens en voor altijd een eind te maken aan de rabies-be- smetting onder de gevaarlijkste ver spreider van deze ziekte in Europa: de rode vos. Honderden geleerden en technici zullen het werk van de helikopters op de grond ondersteunen. Met de rabies-bestrijdingscampagne, de grootste die Frankrijk ooit heeft on dernomen, is 15 miljoen franc (vijf miljoen gulden) gemoeid. Vossen vormen een groot gevaar bij de verspreiding van rabies om dat zij vaker met mensen en huis dieren in aanraking komen dan an dere dragers als vleermuizen. Door verplichte inenting van honden en de ontwikkeling van het rabies-vac- cin meer dan een eeuw gebeden is in de afgelopen tien jaar in Europa nie mand meer door rabies gestorven. Toch moeten ieder jaar ongeveer Frankrijk bombardeert bossen met vaccin tegen hondsdolheid 8000 Fransen voor de ziekte worden behandeld, het merendeel voor de virusstam die door de vos wordt verspreid. Nadat pogingen waren mislukt om de vossen met geweFen, vallen en gifgas uit te roeien, ging het bu reau in 1986 tot meer humane me thoden over, door rond besmette gebieden pakjes met vaccin te plaatsen. Een proef in 1989 om het vaccin vanuit de lucht te versprei den bleek zeer succesvol, zodat be sloten werd dit jaar tot verspreiding op grote schaal over te gaan. Helikopters zullen bijna een mil joen vaccin-doses uitwerpen over een gebied met een oppervlak van 70.000 vierkante kilometer. De diep gevroren pakjes bestaan uit een capsule rabies-vaccin, gehuld in een balletje vismeel. Tijdens het ontdooien geven de pakjes een geur af, die vrijwel geen enkele vos kan weerstaan. "De vos denkt dat het vis is, eet het en voila: hij is gevacci neerd", aldus Brie. ",Als ze al rabies hebben, is het te laat. Maar het zal de andere vossen beschermen." De vaccinatiecampagne Vanuit de lucht is de jongste poging om een rabies-epidemie onder vossen te be strijden die in de jaren dertig begon bij de Pools-Russische grens, aldus Mare Artois, hoofd onderzoek van het centrum voor rabies-onderzoek in Nancy. Midden jaren '80 waarde het virus door West-Europa. Som- JOHANNESBURG - De Zuidafri- kaanse president Frederik de Klerk heeft gisteren hard optreden van het leger aangekondigd om .de hui dige golf van geweld in het land, en vooral de provincie Natal, het hoofd te bieden. De Klerk ging gistermid dag in het parlement ook uitvoerig in op het besluit van het ANC om de eerste verkennende besprekingen op woensdag 11 april voor onbe paalde tijd op te schorten. Wel pra ten De Klerk en Nëlson Mandela ko mende donderdag met elkaar over Natal. door Peter van Nuijsenburg De Klerk zei gisteren dat leger en politie opdracht hébben gekregen. om hard op te treden tegen elke vorm,van geweld en intimidatie. Zij zullen voorts hun patrouilles opvoe ren en de veiligheidswetten strikt toepassen. "Dat dit tot een toename van het aantal gevangenen kan lei den, zal iedereen begrijpen", aldus de president die herhaalde dat hij nog steeds streeft naar een vreedza me oplossing van de problemen in zijn land. Hij haalde niettemin fel uit naar het ANC "dat zegt te willen onderhandelen, maar nog steeds oproept tot de gewapende strijd". De Klerk wil binnenkort voorstel len indienen die voorzien in vrijstel ling van strafvervolging voor poli tiek gemotiveerde misdrijven. Na dere bijzonderheden werden niet bekendgemaakt, maar de wetge ving zou de invrijheidstelling van honderden gevangen zittende acti visten tot gevolg hebben. Boven- Pretoria o Johannesburg o Vereeniging Pietermaritzburg O Durbanj Port Shepstone dien zouden in ballingschap verblij- venden leden van het ANC zonder vrees voor vervolging naar Zuid- Afrika kunnen terugkeren. De Klerk kondigde ook een vre desplan aan voor de provincie Na- tal, waar al drie jaar een burgeroor log woedt tussen ANC-aanhangers en leden van de Zulu-beweging In- katha. Naar schatting meer dan 2500 mensen hebben daarbij het le ven verloren. Verleden week laai den de gevechten weer op: min stens 60 mensen kwamen om het le ven, terwijl duizenden vrouwen, kinderen en bejaarden voor het ge weld op de vlucht zijn geslagen. De Klerk wil alle betrokken partijen bij het vredesplan betrekken. ANC-leider Nelson Mandela is ook vandaag nog in Natal, waar hij gisteren arriveerde voor een bezoek aan de meest door het geweld ge teisterde gebieden. Aanvankelijk zou Mandela samen met Zulu-leider Buthelezi' een massabijeenkomst toespreken en de strijdende partij en'oproepen een einde te maken aan het bloedvergieten. Het ANC wilde echter niet dat Mandela op een podium verschijnt met Buthe lezi, die gezien wordt als een colla borateur met Pretoria. Het ANC meldde zich zaterdag ook af voor de eerste onderhande lingen die op woensdag 11 april met de regering zouden worden ge voerd. In zijn toespraak zei presi dent De Klerk dat dit besluit hem volledig had overvallen. Hij onthul de dat een commissie van rege ringsfunctionarissen en ANC-kop- stukken de voorbereidingen voor deze besprekingen op een oor na hadden gevild. PEKING Een jongetje richt zijn speelgoedpistool op soldaten die patrouilleren op het Plein van de Hemelse Vrede. Het plein werd gisteren weer opengesteld, nadat het een dag eerder deels was afgesloten uit vrees voor de monstraties. Chinese dissidenten in ballingschap hadden opgeroepen op 1 april een herdenking te houden voor de vorig, jaar juni bloedig neergeslagen studentenopstand. Daarbij werden honderden, misschien zelfs duizenden burgers gedood. Er was gisteren nog wel veel politie te signaleren op het uitgestrekte plein en er stonden politiewagens met wa terkanonnen opgesteld. Vermoedelijk zal nog tot 5 april intensief worden gesurveilleerd. 5 april is in China de dag waarop van oudsher de doden worden herdacht. Ook 15 april is voor de autoriteiten een kritieke datum. Dan is het precies een jaar geleden dat de voormalige partijchef Hu Yaobang stierf, een gebeurtenis die toen aanleiding gaf tot het begin van de protesten. (foto ap> WASHINGTON (GPD) - De Ameri kaanse regering overweegt haar plannen te wijzigen om de bestaan de korte-afstandsraketten in Euro pa te moderniseren. Amerikaanse regeringsfunctionarissen hebben dat gisteren gezegd. In Europa, vooral in West-Duits- land maar ook in enige andere lan den, staan momenteel 88 lanceerin- richtingen voor Lance-raketten op gesteld, die een bereik hebben van 150 kilometer. De raketten zijn bin nen enkele jaren aan modernisering toe, wat altijd veel verzet heeft op geroepen, vooral van de Westduit- De Amerikaanse regering heeft steeds vastgehouden aan de eis tot modernisering. Daarom staat op de defensie-begroting voor 1991 een bedrag van 112 miljoen dollar staat voor de ontwikkeling van de nieu we korte-afstandsraket. Maar op sleutelposten zittende Congresleden hebben het Witte Huis de afgelopen maanden laten weten dat het plan geen schijn van kans heeft. Gezien de ontwikkelin gen in Oost-Europa, en vooral de na derende eenwording van de twee Duitslanden, is de strategische noodzaak voor modernisering dras tisch afgenomen. Tot dusver heeft de regering- Bush evenwel niet van wijken wil len weten, mede omdat wordt ge vreesd dat na definitief afstel van de modernisering er een discussie komt over nucleaire granaten. "We zijn altijd bang geweest dat de doos van Pandora zou opengaan", aldus een Amerikaanse regeringsfunctio- Hoe de plannen worden gewij zigd, is nog onduidelijk. Naar ver luidt is een van de opties de Lance- raketten in niet-geassembleerde vorm in Engeland op te slaan. Maar een groep Amerikaanse defensie experts heeft net aangedrongen op de definitieve afzegging van de plannen tot modernisering. Een besluit over de Lance-raket ten zal mogelijk volgende maand vallen, als de Navo-landen in Alber ta, Canada, vergaderen. mige Britten probeerden het Ka naal-tunnelproject tegen te houden uit vrees dat besmette dieren via de tunnel zo van het continent naar hun rabies-vrije eilanden zouden trekken. Het huidige luchtoffensief con centreert zich op twee gebieden: Noord-Frankrijk van de Normandi- sche kust naar het Marne-dal ten oosten van Parijs en het zuidooste lijke Alpengebied nabij de grens met Zwitserland. Om van de vossen en de rabies af te komen, zetten Frankrijk en ande re landen uitroeiingscampagnes op. Voor iedere vossestaart betaalde het Franse ministerie van land bouw een premie van 25 franc. De campagnes werden echter gedwars boomd door protesten van dieren beschermers. "De vos moet niet als een plaag worden beschouwd," zei Evelyn Stawicki van de dierenbe scherming. „Wij keuren dit vol strekt af, maar deze vaccinatiecam pagne geniet onze volledige steun." Parlement van Suriname wil actie tegen Graanoogst PARAMARIBO (ANP) - Het Suri naamse parlement wil dat de rege ring maatregelen neemt om herha ling van het "buitensporig gedrag" van mp-commandant Iwan Graan oogst te voorkomen. Graanoogst trad bij de arrestatie vorige week maandag van Brunswijk en tien van diens medewerkers op als hulpoffi cier van justitie en hield de leden van het Junglecommando nog een dag vast nadat het Openbaar Minis terie hun onmiddellijke vrijlating had bevolen. "De regering moet zo snel mogelijk maatregelen treffen om dergelijke excessen te voorktf- men", aldus een motie die vanmof- gen vroeg werd aangenomen. De opstelling van de motie duur de ruim drie uur ómdat de Nationa* le Democratische Partij van leger leider Desi Bouterse er grote moeite mee had. Uiteindelijk stemden twee NDP'ers tegen de volgens hen "eenzijdige" motie. President Shankar zei dat het leger als geheel loyaal is aan de regering, maar dat "bepaalde.individuen" steeds weer afspraken om problemen te bespre* ken afzeggen. Hij zei dat de regering internatio nale hulp zoekt om eventuele cocaï- ne-laboratoria op te sporen. De dui zend kilo zuivere cocaïne die het Junglecommando zaterdag aan de Surinaamse narcotica-brigade over droeg, is gisteren vernietigd. De Amerikaanse ambassadeur Richard Howland stak daarbij de loftrompet over het Junglecommando. De par tij cocaïne zou in Nederland 80 mil joen gulden en in de Verenigde Sta ten 20 miljoen dollar hebben opge bracht. De cocaïne werd twee weken ge leden door het Junglecommando in beslag genomen in de buurt van Moengo in Oost-Suriname. Zij werd aangevoerd met een Colombiaans vliegtuig dat uit Cali kwam. De vier Colombiaanse inzittenden van het toestel werden aangehouden, maar ontsnapten volgens Ronnie Bruns wijk toen er verwarring heerste rond zijn aanhouding in Paramari bo. Het viertal is wel door een re^ chercheur van de Surinaamse poli tie verhoord. Hét vliegtuig, dat de fect is, staat nog steeds in de Coer- motibo-mijn bij Moengo. UITSTEL EXECUTIE - Het Ameri kaanse hooggerechtshof heeft giste ren gezorgd voor uitstel van execu tie. van de 37-jarige Robert Harris die in Californië ter dood was ver oordeeld. Het hof bekrachtigde daarmee een uitspraak van een la gere rechtbank, die vond dat Harris bij zijn veroordeling 11 jaar geleden te weinig psychiatrische verdedi ging had gehad. LONDEN De hoofdinspecteur voor het gevangeniswezen in Groot- Brittannië prees de Strangeways- gevangenis vorig jaar voor de aan gebrachte verbeteringen. Nog maar luttele dagen geleden omschreef de directeur van dit bewaarhuis in Manchester zijn instelling als "de gevangenis waar de grootste vorde ringen worden gemaakt van het he le land". Meer buitenlands nieuws op pagina 8 Buitenland kort Kernwapens Groot-Brittannië wil onder bepaal de voorwaarden de eigen kern macht ter discussie stellen, blijkt uit een witboek van het ministerie van defensie. Tot nu toe had de re gering dit uitgesloten. In het rap port staat echter de verwachting, dat wat betreft vermindering van stra tegische kernwapens weinig spec taculairs zal gebeuren. Bomaanslagen De Griekse steden Athene en Salo- niki zijn vandaag opgeschrikt door meerdere bomaanslagen, waarbij een agent gewond raakte en vak- bonds- en overheidsgebouwen gro te schade opliepen. De extreem linkse guerrillagroeperingen 'Revo lutionaire Volksstrijd' (ELA) en 'De Eerste Mei', hebben gezamenlijk de verantwoordelijkheid opgeëist. De ELA heeft opgeroepen de parle mentsverkiezingen van zondag te boycotten. Roemenië Voorzitter Ion Bratianu van de pas opgerichte Liberale Unie heeft zich kandidaat gesteld voor de Roe- iense presidentsverkiezingen -i 20 mei. JERUZALEM/WASHINGTON (AFP/Rtr/GPD) - Israël en de VS hebben scherp gereageerd op de uitspraak van de Iraakse president dat Irak over zeer geavanceerde chemische wapens beschikt en de helft van Israël zal vernietigen als dit land Irak aanvalt. "Israël be schikt over een adequaat antwoord op de Iraakse dreigementen en het is beter als president Saddam Husayn Israël niet provoceert, want wij zullen tienmaal harder terug slaan dan Irak", aldus de begin maart afgetreden Israëlische minis ter van defensie Yitzhak Rabin. De VS spraken van een "ophitsende, onverantwoordelijke en verschrik kelijke" verklaring door Husyan. Saddam Husayn deed zijn uit spraak in zijn eerste toespraak sinds Baghdad er vorige week van werd beschuldigd te hebben getracht ontstekingsmechanismes voor kernbommen uit Groot-Brittannië te smokkelen. Husayn ontkende dat zijn land werkt aan de ontwik keling van een kernbom. Maar vol gens hem beschikt Irak wel over chemische wapens die even gea vanceerd zijn als die van de Vere nigde Staten of de Sovjetunie. Hij viel daarbij uit tegen het Wes ten, dat Jriij van een komplot tegen Baghdad beschuldigde. "Ik zweer bij God dat ons vuur de helft van Is raël zal verzwelgen als het (Israël) ook maar iets tracht te ondernemen tegen Irak", aldus de Iraakse presi dent, wiens toespraak in het hele land werd uitgezonden. Israëlische gevechtsvliegtuigen vernietigden in 1981 de kernreactor van Irak. Ook zouden Israëliërs Iran tijdens de Golfoorlog met Irak reserve-onder- delen voor het leger geleverd heb ben. Gerald Stemberg, een Israëlische deskundige op het gebied van che mische en nucleaire oorlogsvoe ring, zei gisteren voor de Israëlische radio dat de Iraakse bedreiging niet nieuw is, maar wel de openlijke ver klaring. "Het laat zien dat Saddam Husayn onder zware druk staat, vooral nu Iraakse agenten zijn be trapt op het smokkelen van nucleai-, re ontstekingsmechanismen. Hij beseft heel goed dat er op dit mo ment in de Verenigde Staten, in de Sovjetunie en in Israël beslissingen worden genomen over de manier waarop moet worden gereageerd op pogingen van Irak, Syrië en Libië om niet-conventionele wapens te verkrijgen". door Cees van Zweeden Beide mannen hadden waar schijnlijk gelijk, maar hun gelijk toont slechts aan dat het leven in de Strangeways-gevangenis voorheen nóg deplorabeler moet zijn geweest. Toen de opstand er zondagmorgen uitbrak, was de gevangenis in de binnenstad van Manchester nog al tijd de meest overbevolkte in heel Europa. Evenals de beruchte Londense gevangenissen Brixton en Worm wood Scrubs werd Strangeways in de vorige eeuw gebouwd naar Vic toriaans voorbeeld: meerdere vleu gels, vier verdiepingen hoog, die uitkomen op een centraal gedeelte en eindeloze rijen cellen aan galerij en van staal. Maar de gevangenis die in 1868 was bedoeld voor ruim ne genhonderd gevangenen, verschaf te zondag onderdak aan zestienhon derd. Met zestienhonderd gevangenen, geen van allen zware jongens, was het complex al een stuk minder be volkt dan nog maar een jaar gele den. Cellen die in het grijze verle den waren gebouwd voor één gede tineerde, werden bewoond door drie man en slechts één categorie bewoners maakte aanspraak op pri- vé-cellen: zij die vastzaten wegens seksuele vergrijpen. Het waren juist deze gedetineer den in de E-vleugel die zondag door hun mede-gevangenen werden aan gevallen. Daarmee hielden de op standige gevangenen een traditie in stand die in veel Britse gevangenis sen tot het criminele erfgoed be hoort: het molesteren van 'ver krachters en aanranders'. In de ma cho-wereld van de crimineel im mers behoort de 'verkrachter' tot het allerlaagste gebroed. Twee opstandige gevangenen (met van bewakers gestolen petten) doden op het dak van hun celblok de tijd met muziek. (foto ap) Verscheidene deskundigen hebben er de afgelópén jaren op aangedron gen de mensen die seksuele vergrij pen op hun kerfstok hebben, tussen 'gewone' criminelen te zetten. Maar in Strangeways was het nooit zover gekomen. Ook in een aantal andere opzich ten is de gevangenis van Manches ter bepaald geen toonbeeld van mo derniteit. De cellen hebben geen toiletten, zodat de gevangenis elke ochtend nog de vernederende aan blik biedt van gedetineerden die met hun toilet-emmertje naar bui ten komen. In veel gevallen is dat overigens hun enige uitje, want het tekort aan cipiers is zo chronisch dat de gedetineerden gemiddeld 23 uur per dag in hun stinkende cellen doorbrengen. Die onderbemanning wreekt zich vooral in de weekein den, wanneer de helft van het perso neel vrij is. Toen de gedetineerden afgelopen zondag tijdens de kerkdienst in op stand kwamen, waren er in de kapel zegge en schrijve vijf cipiers belast met het toezicht. Het was voor de re bellen niet moeilijk om hun de sleu tels te ontfutselen en alle celdeuren te openen. Het oproer in Strangeways is het laatste in een litanie van gevange nisopstanden op de Britse eilanden. Ook de gevangenis van Manchester was al eerder het toneel van geweld dadig verzet. Zo werd in 1986 de ka pel vernield tijdens een protest te gen de misstanden en waren vorige week nog twee gevangenen op het dak geklommen om uiting te geven aan hun misnoegen. Maar het bloedige oproer van zon dag kwam toch als een schok voor de verantwoordelijke mensen op het ministerie van Binnenlandse Zaken. In Londen had men «juist weer enige hoop voor de toekomst gekregen. Hoewel het aantal gedeti neerden per hoofd van de bevolking nog altijd het hoogst is van heel Eu ropa, was vorig jaar de landelijke gevangenisbevolking met 2400 af genomen en in veel gevangenissen waren verbeteringen doorgevoerd. In hoog tempo werden nieuwe ge vangenissen gebouwd en over een tiental jaren zou in alle Britse ge vangenissen de toilet-emmer ver dwenen zijn. Voor de gedetineerden in Stran geways waren de veranderingen echter niet ingrijpend genoeg. Het loon dat zij verdienden met gevan- geniswerk was te laag, en voor een kwart van hen was er zelfs helemaal geen werk. "We zijn geen beesten maar mensen", riep een van hen vanaf het dak. Maar een andere ge detineerde leek de opstand vooral te zien als een aardig tijdverdrijf. Hij toonde vanaf het dak een spandoek met het opschrift: 'Geen poll tax'.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 7