'Toneelschrijver? Ik doe alsof...'
'De tijd is nu lijp voor een solo-programma'
Scapino: speurtocht
naar volwassenheid
'Up on the roof' abominabel
PAGINA 10
MAANDAG 2 APRIL 1990
Bart Chabot debuteert met Wassenaarse Slag' en Juist'
een paai' .jaar terug nooit meer in
een theater geweest."
Zowel Juist als Wassenaarse Slag
zijn gebaseerd op fragmenten uit
Babyion Hotel, een eerder boek van
Chabot. en op zijn beurt de neerslag
van hoogst persoonlijke avonturen
in binnen- en buitenland. ..Ik had
nooit eerder geschreven voor to
neel. Het is een vak. maar aan een
vak moet je niet te zwaar tillen.
Maar met punk was het ook al zo: do
it yourself. Techniek is prachtig, en
ambachtelijkheid schitterend, maar
d'r komt meer bij kijken. Een ver
frissende kijk. omdat je er niets van
afweet, kan wonderen doen. Maar
ik deed het in m'n broek."
In januari van dit jaar schreef be
ginneling Chabot zich dan ook de
vingers blauw op zijn schrijfma
chientje en kende Wassenaarse Slag
liefst veertien versies, ook al omdat
ie een pietleut is. Bart: „Ik typ een
A4 vel helemaal vol. zonder kant
lijn. Eén keer typ-ex mag. Bij drie
keer draai ik een nieuw vel erin. Bo
vendien bleek dat ik de hoofdfiguur
alles liet vertellen, terwijl 't er juist
omgaat - zo legde de dramaturg uit
dat het stuk aannemelijk maakt
wat de hoofdpersoon meemaakt.
Kleinigheidjes, hahaha."
..Tja, hoe schrijft men een toneel
stuk? Er zijn natuurlijk mensen
vóór mij die een toneelstuk hebben
geschreven, niet waar? In de biblio
theek van vrienden, waar ik over
dag schreef, vond ik Stop-ho-klets
(Sophocles - red.) Kent U die? Ik
denk: nou. die weet er meer van.
King Oidipous. Ik sla het open.
Hup. titel, pagina één. List of cha
racters - het was een Engels boek
je. En dan: act 1. scène 1. Een op
somming van wat ie nodig had: ko
ninklijk paleis, uitgelaten menigte,
en zo. Komt binnen: Oidipous. En
die begint van: hallo! Ik had ook
snel in de gaten dat een tragedie
slecht afliep aan het end. Ik dacht:
zo kan er niet veel fout gaan. Zo
schrijft men een toneelstuk."
Verrassender
Tijd om onderzoek te plegen voor
een nieuw onderwerp was er niet.
Chabot: ..Verhalen verzinnen doe ik
niet. Echte gebeurtenissen moet je
hebben. Dat kleur je in met new
journalism, zeg maar. D'r wordt al
genoeg gefantaseerd. Mij spreekt de
doorleefde literatuur van Wolkers
en Reve meer aan dan allerlei... de
basis is van vlees en bloed. De wer
kelijkheid is veel verrassender dan
je stoutste fantasie. Trek je voor
deur dicht en het avontuur begint.
Een schrijver die driejaar niet bui
ten is geweest dat is niet gezond.
Kijk. een Marcel Proust kon zijn he
le leven in bed blijven liggen."
„In Juist bezoekt de hoofdper
soon Krommenie. Nagele in de
Noordoostpolder, het gehucht Hon
gerige Wolf in Noord-Oost-Gronin-
gen. en dan het eiland Juist in de
Duitse Wadden. Een vreemd kur-
ort. .Een'heel lang, mager eiland,
rechts van Borkum, het lijkt een
beetje op... mij? Ja, verdomd. Ik ben
in al die rare plaatsen geweest. Als
je zo'n naam ziet, dan weetje bijna
zeker dat er wat vreemds mee is.
Het ligt meer voor de hand om een
stad 's-Gravenhage te noemen dan
Paradijs, en toch bestaat zo'n ge
hucht. De mensen die je daar ont
moet... te gek. Het is geen toeval.
Het komt op je weg. Op een gegeven
moment krijg je signalen en die
moet je gehoorzamen. Je moet je
openstellen .voor krachten die gro
ter zijn dan jezelf. Zodra ik word ge
stuurd. ga ik ook."
„Voor mijn nieuwe boek, mijn
eerste roman, ben ik kort geleden
naar Penemünde geweest in Oost-
duitsland. Het Pompei van de ruim
tevaart. noemde een vriend van mij
het. Platgegooid tegen het einde
van de oorlog. Het is nu een volwas
sen bos, vij en veertig jaar oud, maar
alle restanten van de fabriek en de
assemblagehallen tref je er nog aan.
Ik schrijf het boek over Den Haag
en Wassenaar. Oud-Wassenaar was
de op een na grootste raketbasis van
de moffen. D'r zijn honderden V2's
vandaan geschoten. Hoe heeft het
allemaal zo uit de hand kunnen lo
pen? Dat zoek ik uit."
('Wassenaarse Slag' door Peter
Pan Produkties).
('Juist' door Theatergroep Hol-
landia).
Judith Leyster
prijs voor
Loes v.d. Horst
HAARLEM (GPD) - Beeldend
kunstenares Loes van der Horst (70
jaar) is de winnares van de Judith
Leyster Prijs 1990. Zij ontving de
prijs vrijdagmiddag in het Frans
Halsmuseum uit handen van de
beeldhouwster Theresia van der
Pant, die de prijs in 1987 won.
Met een prijzengeld van tiendui
zend gulden, een overzichtsten
toonstelling in het Frans Halsmuse
um en een monografie/catalogus
van het bekroonde werk, is de Ju
dith Leyster Prijs een van de groot
ste in Nederland op het gebied van
de beeldende kunst. De tweejaar
lijkse prijs, die werd ingesteld in
1987. heeft tot doel de bijdrage van
vrouwelijke kunstenaars aan de
cultuur te stimuleren. Naast Van
der Horst waren dit jaar ook foto
grafe Eva Besnyö en video-kunste
nares Nan Hoover genomineerd.
Directeur Derk Snoep van het
Frans Halsmuseum greep de cere
monie rond de uitreiking van de Ju
dith Leyster Prijs aan om een be
langwekkend nieuwsfeit wereld
kundig te maken. In 1992 of 1993
wordt in het museum een grote
overzichtstentoonstelling gehou
den van het werk van de 17e-eeuwse
schilderes naar wie de prijs is ver
noemd. "Wellicht kan de volgende
uitreiking van de Judith Leyster
Prijs plaats hebben tijdens die ex
positie", aldus Snoep.
Riet van der Linden, voorzitter
van de Stichting Judith Leyster, re
lativeerde het competetieve karak
ter van de prijsuitreiking door op te
merken dat het niet gaat om een
wedstrijd met winnaars, maar om
een ceremoniële bijeenkomst die
bedoeld is om het kunstenaarschap
van de drie genomineerden te eren.
De doelstelling van de stichting ver
woordde ze als volgt: "Mannelijke
kunstenaars ontlenen hun zelfver
trouwen en ook vaak hun arro
gantie aan de lange mannelijke
kunsttraditie. Met deze prijs willen
we ook voor vrouwen zo'n traditie
scheppen en levend houden".
Jury-voorzitter Jetteke Bolten-
Rempt las vervolgens het zeven pa
gina's tellende juryrapport voor,
waarin het werk van de drie geno
mineerden uitgebreid ter sprake
kwam.
De winnares maakte de indruk
zeer verrast te zijn door de keuze
van de jury. "Volgens mij had Eva
Besnyö hier moeten staan. En Nan
Hoover komt zeker nog aan de
beurt. Ik hoop natuurlijk dat de
prijs in de toekomst niet meer nodig
zal zijn, maar ik verheug me er al op
dat ik die over twee jaar mag uitrei
ken".
Bg rt Chabot: zo schrijft n
HAARLEM/DEN HAAG -
Hoeveel monumenten kent
Den Haag eigenlijk buiten
De Koninklijke Schouw
burg, Dolf Brouwers en Bart
Chabot? In de Residentie is
het faillissement van het vo
rige college van b en w in
middels bij de jongste ge
meenteraadsverkiezingen
bekrachtigd, maar Hagene
zen schieten er weinig mee
op. De binnenstad toont het
resultaat van een forse kaal
slag.
door
John Oomkes
Misschien dat Haagse kranten daar
om zo weinig trots zijn op wat het
uit zijn kluiten gewassen dorp op
brengt. Wat Deelder is voor Rotter
dam is Chabot voor Den Haag. Een
redelijk succesvol dichter en schrij
ver, die deze maand zijn debuut als
toneelschrijver maakte met Wasse
naarse Slag. De Haagsche Courant
en Het Binnenhof buitelden ijverig
over elkaar heen om het debacle te
melden. De Volkskrant en Trouw
waren veel genuanceerder. Na wat
ingrepen zou Wassenaarse Slag best
een mooi relaas over een eigentijd
se odyssee kunnen worden'.
Chabot ('Tuurlijk was er van alles
fout aan: 461 dingetjes wijzigen en
dan zou het ergens op lijken') lijkt
nauwelijks aangeslagen. Faalangst,
depressie, zwaarmoedigheid het
zijn geen woorden die bij de snel-
prater passen. Bovendien staat de
première van toneelstuk nummer
twee. Juist, vlak voor de deur. Thea
tergroep Hollandia speelt het stuk
deze week in het Oude Raadhuis in
Hoofddorp, het Witte Theater en de
Jansheeren in
..Toneelschrijver? Ik doe alsof...
lacht Chabot. zo hard dat het Haag
se etablissement even opblikt.
..Waarom niet? Schrijven is schrij
ven, en aan het toneel heb ik zelf ge
roken door de tournee met Remco
Campert en Jan Mulder vorig jaar.
In twee maanden tijd 32 keer in het
theater. Dan vorm je je wel een
beeld van wat er moet gebeuren. Je
krijgt er affiniteit mee."
Op samenzweerderige toon:
..Hier vlak bij heb je dus de Konink
lijke Schouwburg, vroeger dus de
vaste speelplaats van de Haagsche
Comedie. Als goed scholier moest je
vroeger naar het theater. Dus naai
de Haagsche Comedie'. met sche.
Een dame en heer, niet ver van de
pensioengerechtigde leeftijd speel
den daar dan teksten als 'James, er
wordt aangescheld!' Wij zouden
zeggen: bèllen. Als scholier lachte
ik me een appelberoerte. Dat kon je
niet serieus nemen. Flauwekul. Tot
Alexandra van Marken en het leven na 'Cabaret'
DEN HAAG Alexandra
van Marken breekt voorlo
pig even met grote theater-
produkties. Als straks in mei
voor de laatste keer het doek
valt voor de Nederlandse
versie van de musical 'Caba
ret', de duurste show die in
Nederland ooit op de plan
ken is gebracht, wil ze zich
gaan concentreren op een
soloproject. .Even terug naar
jezelf, redeneert de actrice
die dit seizoen naast onder
anderen Willem Nijholt en
Lia Dorana een hoofdrol
speelt als de danseres Sally
Bowles.
door
Hans Visser
"Ik heb zelfs bewust mooie aanbie
dingen afgewezen. Waarschijnlijk
omdat ik sinds 1984 altijd in grote
produkties heb gestaan. Eerst bij to
neelgroep Amsterdam, toen in de
musical 'Zeldzaam' en nu 'Cabaret'.
Hoe leuk dat ook is. op zeker mo
ment krijg je toch een gevoel van
'laat me even met rust'. Je wilt dan
wel eens even iets heel persoonlijks
doen. Altijd grote zalen is geweldig,
naar je wilt wel weer eens de men-
ien zien voor wie je optreedt."
Alexandra maakt die voorsteling
grotendeels zelf. Als ze vrij is en ook
i de bus, onderweg naar de voor
stelling, zit ze veel te schrijven. "Ik
zoek nog naar de juist vorm, maar
het programma zal in elk geval be
staan uit teksten, waar onder ande
ren Erik Visser van Flairck en Theo
Nijland die in 'Cabaret' mijn tegen
speler is, muziek bij schrijven. Ik
heb geen idee wanneer het klaar is.
Er zijn ook nog geen vaste plannen
voor een première, want ik wil eerst
afwachten of er ook een plaat van
wordt gemaakt."
Persoonlijk
Ze vindt het nog te vroeg om al veel
over de inhoud te vertellen, maar
dat het sterk autobiografisch wordt,
is zeker. "De toon zal heel persoon
lijk zijn en de taal nogal poëtisch.
Bepaald niet commercieel. Heel an
ders dan watje normaal aan Neder
landse teksten in de Top 40 hoort,
want het taalgebruik daarin is toch
wel heel erg slecht. Het zou mooi
zijn als ik daar iets aan kan doen."
Haar inspiratiebron is wat dat
aangaat bepaald niet de minste.
Niet alleen voor wat betreft de taal.
maar zeker ook waar het gaat om de
inhoud.
"Ik heb altijd graag de gedichten
van Adriaan Roland Holst gelezen.
Met zijn manier van schrijven, maar
ook met de beelden die hij oproept,
voel ik me nogal verwant. Zoals
Roland Holst zich altijd door wan
delingen langs de zee en door de
duinen heeft laten inspireren, zo
zwierf ik tijdens mijn jeugd in
Zandvoort ook altijd graag door de
bossen en langs de kust. De beelden
die hij gebruikt herken is duidelijk.
Bij mij kwamen de bomen tot leven,
de wolken werden paarden. Het
was een soort vlucht uit mijn
jeugd."
Een tweede Roland Holst voelt ze
Scapino Ballet Rotterdam met 'Nisi Domi-
nus' van Ed Wubbe/Vivaldi: 'Petticoat Pact'
van Paula Vmk/Handel/Arvo Part en 'Pulci-
nella' van Nils Christe/Stravinsky. Gezien in
de Leidse Schouwburg op 1 april.
LEIDEN - Generaties zijn er mee
opgegroeid: het Scapino Ballet.
Tegenwoordig in Rotterdam ge
vestigd en niet meer uitsluitend
voor kinderen, gaf Scapino giste
ren acte de présence met een vol
wassen en minder traditioneel
programma. Twee van drie ballet
ten hadden zelfs een zeer hoge
graad van abstractie, maar dit
bleek voor de snoepende kleinen
geen enkel bezwaar; het com
mentaar brak pas los bij het ver
halende 'Pulcinella'. De knecht
Pulcinella is dan ook het stuk van
Napels. De vrouwen zijn allemaal
hopeloos verliefd op hem en de
mannen vergaan van jaloezie. Zo
erg dat ze Pulcinella vermoorden.
De dames zijn ontroostbaar, maar
een tovenaar wekt hem tot leven.
Ondertussen verkleden de moor
denaars zich als Pulcinella, maar
ja alles komt uit.
Choreograaf Nils Christe heeft
met alle grappen en grollen van
de comedia dell'arte 'Pulcinella'
tot een ouderwets typetjesballet
gemaakt. Hij volgt Stravinsky's
compositie op de voet maar heeft
niet veel tijd gevonden voor
oogstrelende bewegingscomposi
ties. In een razend tempo struike
len de gemaskerde personages op
en af. maar zelfs voor de kinderen
is het nergens dijenkletsen.
Christe's versie is niet abstract ge
noeg orn mooi te zijn, en niet the
atraal genoeg om de typetjes wat
vlees en bloed mee te geven. Het
ideale evenwicht heeft hij kortom
niet gevonden.
Abstractie zit er des te meer in
'Nisi dominus' van Ed Wubbe. Op
de psalmzang van Vivaldi inter
preteren zes, in felrode turnpak-
ken gestoken dansers, de barok
ke instrumentatie in alle mogelij
ke armbewegingen. De wild ver
springende ruimtelijke patronen
worden onderbroken door de
twee verstilde danseressen in
blauwe pakken. Zij staan garant
voor de religieuze ondertoon. Het
barokke lijnenspel van Wubbe is
mooi en helder, maar door de
steeds maar maaiende armen niet
afwisselend genoeg in sferen om
echt meeslepend te worden.
Danseres en choreografe Paula
Vink, die in januari een aanmoe
digingsprijs kreeg op het choreo-
grafenconcours in Groningen,
liet zich voor 'Petticoat Pact' in
spireren door het 'eeuwenoude
spel van aantrekken en afstoten'.
Daar is niets van terug te zien, in
tegendeel zelfs, want in 'Petticoat
Pact' gunnen de drie dansers en
vier danseressen elkaar geen blik
waardig. Teruggetrokken zittend
onder hun doorschijnende petti
coats, kruipen de danseressen
langzaam onder hun zwarte iglo
tenten uit. De heren blijven in
hun isolement doorbewegen als
of de dames niet bestaan. Die goo
chelen nog wat met hun petti
coats maar alle theatrale
spannning blijft ontbreken. Voeg
daaraan de oninteressante bewe
gingen en de onbegrijpelijke mu
zikale mix van Handel en Part
aan toe en je vraagt je af wat Vink
heeft willen zeggen. Maar de bal
letpakjes, door haar zelf ontwor
pen, waren prachtig, dat wel.
Het is lovenswaardig dat Scapi
no in de programmering voor kin
deren niet de gemakkelijkste weg
kiest. Als stilte een graadmeter is
zijn ze daar zeker in geslaagd.
Maar met volwassen maatstaven
moet ook gemeten kunnen wor
den.
INGRID
VAN FRANKENHUIZEN
zich in elk geval nog lang niet. "Er
zal straks vast wel een soort eindre
dacteur aan te pas komen om die
teksten van mij nog eens echt goed
te bekijken. Voorlopig ben ik al heel
blij als ik iets af heb waar ik tevre
den over ben en waar dan Erik of
Theo iets mee kan doen."
Vermoeiend
"De plannen om alleen het theater
in te gaan zijn al oud. „Zo zou ik ook
graag nog eens een plaat maken. En
nu heb ik dan het idee dat het alle
maal maar eens moet gebeuren. De
tijd is er rijp voor."
De actrice ziet daarom uit naar die
volgende fase in haar carrière.
"Soms is het reizen met deze show
echt vermoeiend. Hoewel het spe
len toch meestal vrij gemakkelijk
gaat. Ach. hoe gaan die dingen. Als
er eens een griepvirus is, wordt ie
dereen daardoor op zijn beurt aan
gestoken."
Wat dat aangaat hebben Lia Dora
na. met wie ze graag eerst nog een
korte reeks kleine voorstellingen
zou maken en Guus Verstraete sr.
grote indruk op Alexandra ge
maakt. "Ongelooflijk, zoals die dat
volhouden. Wij kennen dat niet
meer, zo'n lange reeks voorstellin
gen. maar zij praten nog over vijf-
honderd avonden spelen met Wim
Sonneveld, terwijl wij na zestig keer
al weer over iets anders praten.
Maar zij hebben zo'n natuurlijke op
gewektheid, van 'kom op jongens'.
Ze weten niet beter, al hebben ook
zij natuurlijk hun moeilijke mo
menten."
"Belangrijk is ook de schouw
burg waar je speelt. Het Congresge
bouw in Den Haag is heel zwaar,
omdat de zaal zo groot is. Daarom
zie ik uit naar bijvoorbeeld Leiden,
waar een veel intiemere schouw
burg staat."
Toch zal het afscheid van 'Caba
ret' Alexandra niet licht vallen.
"Dat zal heel pijnlijk zijn. Tien
maanden werk je zo nauw met el
kaar samen, dag in dag uit. Het
wordt een soort huwelijk, dat dan
opeens is afgelopen. Die laatste
week van mei, als we in Utrecht spe
len, zal ik zeker heel geemotioneerd
zijn. Dat weet ik nu al."
Alexandra
van Marken:
'Het afscheid
van Cabaret zal
niet gemakke
lijk zijn' (foto
Kaarten voor Van Gogh vliegen weg
AMSTERDAM (GPD) Vele duizenden hebben afgelopen weekeinde de
Van Gogh-exposities in Amsterdam en Otterlo bezocht. Het Van Goghmu-
seum in Amsterdam was volgens een woordvoerder beide dagen 'totaal
uitverkocht'. De belangstelling voor het Kröller-Móller Museum in Otterlo
was iets minder, „maar het regent nu al weer bestellingen. De bezoekers
zijn weg van de intieme sfeer in dat museum."
Volgens directeur Ronald de Leeuw van het Van Goghmuseum was het
„soms te druk, maar dat komt omdat de mensen denken dat ze aan het be
gin van een tijdsblok moeten komen. Maar het werk valt ook dan goed te
bekijken."
Hoeveel kaartjes er inmiddels zijn verkocht durft niemand meer te zeg
gen. „We zaten op een kleine 600.000, maar het gaat nu razendsnel".
AMSTERDAM Twee Amsterdamse kunstenaars hebben dit beeldhouw
werk geplaatst bij het Van Goghdorp op het Musemplein uit protest tegen
de vercommercialisering van Van Gogh. (foto anp)
'Up on the roof', musical van Simon Moore
en Jane Prowse. Regie: Jan Cocheret. Met-
Marnix Kappers. Maeve van der Steen, Cilly
Dartell, Rik Luycx en Peter Broekaert. Ge
zien op 31 maart in de Leidse Schouwburg.
LEIDEN - De kern van het gezel
schap heeft al eerder een musical
op de planken gebracht. De actri
ces Maeve van der Steen en Cilly
Dartell. arrangeur David de Ma-
rez Oyens en regisseur Jan Co
cheret tekenden zo'n twee jaar ge
leden voor 'My Generation', een
popmusical die bestond uit een
reeks gouden hits uit de 'sixties'
in combinatie met een redelijk ac
ceptabele verhaallijn. Was er toen
nog van sfeer, goede bedoelingen
en enthousiasme sprake, in 'Up
on the roof ontbreekt dit volle
dig. Het is werkelijk wonderbaar
lijk dat mensen zo'n zesderangs
musical durven te presenteren.
Volgens de programmakrant zou
'Up on the roof in Londen geno
mineerd geweest zijn als 'best
musical of the year". Dat zal onge
twijfeld kloppen. Kennelijk heb
ben de Nederlandse bewerkers
en uitvoerenden er dan zo'n wan-
produkt van gemaakt.
Eerst even het verhaal: 'Up on
the roof gaat over vijf vrienden
die tijdens hun studietijd een a-
capella zanggroepje vormden.
Als ze in 1975 afstuderen, spreken
ze af elkaar na enkele jaren weer
te zien.. Als toeschouwers zijn wij
getuige van het afscheid in 1975
en de eerste twee reünies in 1980
en 1985.Natuurlijk blijkt dan tel
kens de ernst van het leven hun
jeugdige idealen te hebben ver
stoord. Kortom, een wat cliché
matig gegeven, waarmee je echter
nog alle kanten uit kunt.
In de musical zelf gebeurt niets
- er wordt slechts verteld en ver
teld over hetgeen men tijdens de
afgelopen periode heeft meege
maakt. Alleen al de toonzetting
van die gesprekken is verschrik
kelijk: gezeur en meligheid troef
en abominabel acteerwerk. Bo
vendien is het meestentijds ziten
en hangen geblazen. Volgens de
programmakrant schijnt er zelfs
gedanst te zijn. Dat moeten dan
hoogstens enkele paar huppel
pasjes zijn geweest.
Er wordt overeenkomstig het
verhaal a-capella gezongen. Vol
gens de programmakrant was dat
'de enige manier om de liedjes lo
gisch in het verhaal te weven'.
Een aperte leugen, want de reper
toirekeuze vertoont nauwelijks of
geen samenhang met de gebeur
tenissen op toneel. Om over de
kwaliteit van het zangwerk en de
monotone pam-pam-doobie-doe-
arrangementjes nog maar te zwij
gen. Tsja, het eerste bedrijf van
'Up on the roof speelt op het dak
van een studentenhuis in Nijme
gen. Wat een vondst - noem je dat
soms 'logisch in het verhaal' we
ven? Tot slot verschijnt er een
tekstprojectie op de achterwand:
'de volgende reünie heeft plaats
in 1990. Zorg dat U er bij bent'. Je
moet toch maar durven!
WIJNAND ZEILSTRA
