Abortus in België
vrijwel uit strafwet
Rust keert even
weer in Litouwen
Slaaptekort in VS groter
probleem dan te veel eten
Stormloop van Chinezen op Macao
Mensen die zolang hebben stilgestaan, zijn moeilijk op te peppen
i'Hnnnwn»
Na 20 jaar discussie liberalisering
BRUSSEL Het Belgische parlement heeft gisteren na een jarenlange discussie besloten
abortus grotendeels uit de strafwet te halen. Volgens de nieuwe wet is abortus niet straf
baar binnen twaalf weken mits er sprake is van een noodsituatie voor de vrouw en de arts
overtuigd is van haar wens om abortus te laten plegen, ook nadat zij op alternatieven is ge
wezen. De Belgische bisschoppen hebben direct gezegd "niet te begrijpen" dat "een sa
menleving het recht op leven van de zwaktsen weigert wettelijk te beschermen".
ITHACA Hun drukke levensstijl
dreigt van de Amerikanen een volk
van wandelende zombies te maken.
Meer dan 100 miljoen Amerikanen,
dat is bijna de helft van de twee vol
wassenen en tieners, komen elke
nacht een of twee uur slaap tekort.
Dat komt erop neer dat ze per week
een hele nacht slaap
door
William Kates/AP
Een chronisch slaaptekort kan de
geestelijke en lichamelijke gezond
heid schaden en kost de Verenigde
Staten daardoor jaarlijks miljarden
dollars, aldus psycholoog James
Maas. "Sommige mensen zijn let
terlijk wandelende zombies", zegt
de maker van een bekroonde docu
mentaire over slaap. "Als je 's mor
gens een wekker nodig hebt om
wakker te worden, of als je 's mid
dags last hebt van flinke inzinkin
gen dan heb je meer slaap nodig".
De gevolgen van een slaaptekort
kunnen zijn gebrek aan initiatief en
energie, afwezigheid, concentratie
stoornissen, en vermoeidheid. De
arts Thomas Roth. directeur van
een onderzoekscentrum voor slaap
stoornissen in Detroit, zegt in de do
cumentaire dat er meer Amerika
nen zijn die te weinig slapen, dan
die te veel eten. Het lijdt volgens
hem geen twijfel dat vermoeidheid
ernstige gevolgen heeft. Volgens de
Nationale Transportveiligheids-
raad werden tussen 1983 en 1986 69
vliegtuigongelukken geheel of ge
deeltelijk veroorzaakt door ver
moeidheid van de piloot.
Ongeveer 20 miljoen Amerikanen
draaien in hun werk nachtdiensten.
Uit cijfers blijkt dat 55 procent van
hen minstens een maal per week tij
dens het werk in slaap sukkelt. "Dat
gebeurt niet tijdens pauzes en die
mensen gaan ook niet even liggen,
het gebeurt terwijl ze aan het werk
vestigingsvergunning
door
Hans de Bruijn
Het initiatiefvoorstel van de libera
len en socialisten kreeg in de Kamer
van Volksvertegenwoordigers 126
stemmen, met 69 leden tegen en
twaalf onthoudingen. Het voorstel
van de Vlaamse liberaal Lucienne
Hermann-Michielsens en de Waalse
socialist Roger Lallemand was al in
de Senaat goedgekeurd. De grote
verliezers van het debat zijn de
christendemocraten, die zich steeds
met hand en tand tegen een liberale
re abortuswetgeving hebben verzet.
Maar bij de opstelling van het re
geerakkoord van de rooms-rode co
alitie was al afgesproken dat van de
abortuskwestie geen crisis-zaak ge
maakt zou worden.
Fractieleider D'hoore van de
Vlaamse CVP zei "ontgoocheld" te
zijn over het besluit. De christende
mocraten hebben ook de laatste da
gen steeds gezegd dat zij zich bij
hun nederlaag zullen neerleggen.
Ook minister van justitie Wathelet,
een Waalse christendemocraat,
stemde tegen. Maar hij zal de wet
wel mee-ondertekenen. Het ex
treem-rechtse Vlaams Blok stemde
ook tegen, alsmede een deel van de
fractie van de Vlaamse Volksunie.
Aan Waalse kant stemden twee libe
ralen tegen en onthielden zich drie
christendemocraten. Wanneer de
wet in het staatsblad komt en van
kracht wordt, is nog niet precies be
kend.
De christendemocraten, en dan
vooral de CVP van premier Wilfried
Martens, heeft de afgelopen jaréh
een felle campagne gevoerd tegen
een liberale abortuswet. De discus
sie begon al ruim twintig jaar gele
den. Sindsdien zijn diverse initia-
Toch onderzoek
van Volkskammer
naar Stasi-banden
OOST-BERLIJN (DPA/Rtr/AFP) -
De Oostduitse Volkskammer heeft
gisteren toch besloten een onder
zoek in te stellen naar het mogelijke
Stasi-verleden van de 400 nieuw ge
kozen parlementariërs. Dat gebeur
de nadat duizenden mensen gehoor
hadden gegeven aan een oproep
van burgergroepen als Neues Fo
rum en partijen als de Groenen en
de SPD om de straat op te gaan om
zo'n onderzoek te eisen.
De eerste bijeenkomst van de Al
liantie voor Duitsland, de liberalen
en de SPD over de vorming van een
grote coalitie is goed verlopen.
SPD-delegatieleider Markus Mec
kel sprak over "een zeer open
sfeer", maar verheelde niet dat de
SPD er nog altijd weinig voor voelt
om in zee te gaan met de rechtse
DSU, een van de Alliantiepartijen
en zusterpartij van de Westduitse
CSU.
Kashmir
In de hoofdstad Srinagar van
Kashmir zijn gisteren vijftien mos
lims door Indiase paramilitairen
doodgeschoten. De incidenten von
den plaats een dag nadat Indiase
grenswachters twee Pakistaanse
burgers doodschoten, die deel uit
maakten van een groep van onge
veer 100 Pakistanen die probeerden
de grens naar India over te steken
en anti-Indiase leuzen riepen.
tiefvoorstellen in discussie geweest,
maar die haalden nooit een 'meer
derheid.
De CVP kwam enkele jaren gele
den met een eigen tekst, maar heeft
die nooit als wetsvoorstel ingediend
omdat al tevoren vaststond dat het
toch geen steun zou krijgen. De
christencemocraten wilden veel
strengere voorwaarden in de wet
opnemen, maar zelfs de Raad van
State veegde die ideeën onlangs van
tafel.
De CVP heeft nu alle hoop geves
tigd op de afgesproken 'evaluatie'
van de wet, die over twee jaar moet
plaatsvinden. Een commissie zal
dan moeten bekijken of de nieuwe
abortuswet is uitgevoerd zoals de
wetgever dat heeft beoogd. Het po
litieke debat moge voorbij zijn, de
maatschappelijke discussie gaat
dus door. De CVP zal ook niet nala
ten via de Vlaamse deelregering,
waarin zij een doorslaggevende
stem heeft, nauwlettend op de uit
voering van de wet toe te zien. De
deelregeringen zijn verantwoorde
lijk voor het volksgezondheidsbe
leid en kunnen eisen stellen aan de
ziekenhuizen of abortusklinieken.
Ook komen er maatregelen van
de deelregering voor begeleiding
van vrouwen die ongewenst zwan
ger zijn. Door de mogelijkheden
Tsjechoslowaldje
krijgt twee namen
PRAAG (Rtr/AFP/DPA) - Po-
gingen om de Tsjechoslowaakse
Socialistische Republiek een
nieuwe naam te geven hebben
gisteravond uiteindelijk gere
sulteerd in een compromis
waardoor het land voortaan on
der twee namen door het leven
gaat.
President Vaclav Havel moest
uit het ziekenhuis komen om
het compromis door het parle
ment te loodsen. Hij stelde 's
middags vanaf zijn ziekbed voor
- hij ondergaat binnenkort een
hernia-operatie - het land
voortaan Tsjechoslowaakse Fe
deratieve Republiek te noemen.
Het voorstel haalde toen echter
niet de benodigde tweederde
meerderheid.
Later op de avond, nadat Ha-
vel zijn opwachting had ge
maakt in het parlement, ging het
parlement alsnog akkoord on
der de voorwaarde dat de
Tsjechen en de Slowaken in de
toekomst hun eigen versie van
de naam mogen gebruiken. De
Tsjechen hanteren nu de naam
Tsjechoslowaakse Federatieve
Republiek terwijl de Slowaken
zich van de naam Tsjecho-Slo-
waakse Federatieve Republiek
bedienen. De Tsjechen willen
geen koppelteken, dat zij als een
teken van verdeeldheid zien. De
Slowaken willen met het kop
pelteken echter hun zelfstandig
heid benadrukken.
PARAMARIBO (GPD) - Het ul
timatum van het Junglecommando
is met een dag verlengd. Brunswijk
dreigde de regering "maatregelen te
nemen" als hij de wapens niet te
rugkrijgt die door het Surinaamse
Openbaar Ministerie in beslag zijn
genomen.
De 24 uur uitstel is verleend om
dat minister Soemita een onder
zoek heeft beloofd naar de dood van
twee van Brunswijks lijfwachten.
Volgens het Junglecommando
heeft de regering aanwijzingen dat
de lijfwachten in koelen bloede zijn
neergeschoten.
Eerder op de dag liet Brunswijk
voor kinderopvang te vergroten,
hoopt de deelregering de behoefte
aan abortussen te verminderen.
MACAO (IPS) - Met schoten in de
lucht heeft de politie in de Por
tugese enclave Macao in China
gisteren geprobeerd een hysteri
sche massa van 50.000 illegale
Chinese immigranten in be
dwang te houden. De illegalen
wilden zich massaal laten regi
streren om gebruik te maken van
een amnestie-aanbod van de rege
ring voor Chinese immigranten in
het gebied.
Radio Macao meldde dat er
sprake was van een absolute cha
os bij de hondenrenbaan bij Ma-
caq, waar de tienduizenden illega
le immigranten zich konden mel
den. Sommigen van hen verblij
ven al 15 jaar illegaal in de encla
ve. Nadat 40.000, mensen waren
binnengelaten braken rellen uit
toen de politie de poorten van de
renbaan sloot. Er werden mensen
onder de voet gelopen en zeker
1000 mensen werden gearres
teerd. Tientallen gewonden
moesten worden opgenomen, al
dus de radio.
via het Surinaamse radiostation
SRS weten dat hij "een beetje boos"
is op legerleider Bouterse. "Als men
gewoon had gezegd: meneer, u bent
gearresteerd in verband met een co
caïnezaak. dan was er geen verzet
geboden". Hij is teleurgesteld in
Bouterse. "Hoe moet je nu iemand
vertrouwen die je zo goed kent en
die dan opeens mensen dood
maakt".
Brunswijk bood gisteren de Suri
naamse regering zijn excuses aan,
Dinsdag maakte het bestuur
van Macao bekend dat er amnes
tie zou worden verleend aan on
geveer 4200 mensen. Het ging om
illegale immigranten die in Ma-
cao kinderen hebben gekregen.
In januari vorig jaar werden die
kinderen al erkend als inwoners
van Macao. De betreffende ou
ders konden zich gisteren melden
ter registratie.
Woensdag al verzamelden zich
voor het paleis van de gouverneur
duizenden illegale immigranten
die de amnestieregeling van vorig
jaar gemist hadden. Velen brach
ten hun baby's en kinderen mee
en eisten alsnog gebruik te mo
gen maken van de regeling.
Er was een grote politiemacht
op de been die probeerde de me
nigte te verspreiden. Veel men
sen werden in de loop van de
nacht met busjes weggevoerd van
het terrein en weer losgelaten.
Gistermorgen voerden de autori
teiten de grenscontrole op, nadat
nadat hij tot de overtuiging was ge
komen dat de regering werkelijk
moeite had gedaan om hem vrij te
krijgen. Brunswijk zei nog steeds
bereid te zijn de duizend kilo cocaï
ne die hij vorige week in beslag
heeft genomen van een viertal Co-
lombianen, over te dragen aan de
justitiële autoriteiten.
Volgens de Nederlandse minister
Van den Broek (buitenlandse za
ken) heeft de Surinaamse burgerre
gering uiteindelijk aan het langste
was gemeld dat in de loop van de
nacht duizenden Chinezen ille
gaal de grens waren overgesto
ken, omdat zij dachten dat alle il
legale immigranten gelegaliseerd
zouden worden.
Toen vorig jaar de legalisering
van de kinderen mogelijk werd.
deden zich soortgelijke taferelen
voor. Dertigduizend mejisen
stormden toen op de twee regi
stratiebureaus af, in de overtui
ging dat het ging om een algeme
ne amnestie.
Zowel Hongkong als Macao
maken zich grote zorgen over de
toename van het aantal illegale
immigranten uit China de afgelo
pen maanden. Volgens waarne
mers zijn de laatste tijd miljoenen
Chinezen zonder werk komen te
zitten, omdat de regering een
groot aantal bedrijven op het plat
teland heeft gesloten. Portugal en
China hebben een akkoord dat
Macao in 1999 zal worden overge
dragen aan China.
eind getrokken. "Maar daaraan ont
leen ik geen euforische verwachtin
gen voor de toekomst", aldus de be
windsman gisteren tijdens een
spoedoverleg met de Tweede Ka-
Zowel Van den Broek als mi
nister Pronk (ontwikkelingssamen
werking) wezen het pleidooi om
zich "uiterst terughoudend op te
stellen" met het verstrekken van
ontwikkelingshulp zonder meer
van de hand. Van den Broek be
klemtoonde dat bij de Surinaamse
burgerregering geen onwil bestaat
om de macht van de militairen terug
te dringen. Het gaat om onmacht.
zijn", zegt psycholoog en slaapex-
pert Richörd Coleman. Hij brengt
een aantal recente rampen in herin
nering. die allemaal 's nachts plaats
vonden: Harrisburg gebeurde om 4
uur 's nachts. Tsjernobyl om 2 uur,
de giframp in Bhopal en de
olieramp met de Exxon Valdez bei
de omstreeks middernacht.
Het probleem van wisseldiensten
is volgens de arts Charles Czeisler
dat op een nachtdienst meestal een
vroege dienst volgt en dat de dien
sten te snel op elkaar volgen om het
lichaam aan de overgang te laten
wennen. Uit een onderzoek bij een
fabriek waar in wisseldienst wordt
gewerkt blijkt dat in de laatste twee
uur van de nachtdienst het aantal
ongelukken opvallend toeneemt en
dat er 's nachts 40 procent meer on
gelukken gebeuren dan overdag.
Een onderzoek heeft uitgewezen
VILNIUS (AP/AFP/Rtr/DPA) - Na
het aanbod van het Sovjetministe
rie van defensie amnestie te verle
nen aan Litouwse deserteurs die
zichzelf aangeven, is het gisteren
rustig gebleven in Litouwen. Dene
marken, Tsjechoslowakije en IJs
land hebben zich inmiddels aange
boden als gastheer voor besprekin
gen tussen Litouwen en het Krem
lin.
De VS hielden zich gisteren op
nieuw nadrukkelijk buiten het con
flict. Witte-Huiswoordvoerder Mar-
lin Fitzwater zei dat een tussen
komst van Bush averechts zou kun
nen werken in deze "complexe en
gevoelige zaak". VS-diplomaten lie
ten eerder al doorschemeren dat
Bush wil voorkomen dat Gor-
batsjov door bemoeienis van de VS
onder grote binnenlandse druk
komt te staan.
De voormalige communistische
Litouwse president Algirdas Bra-
zauskas zei vanmorgen opgelucht
te zijn over de concessies van beide
kanten. "Ik denk dat Litouwen een
uitweg zoekt, en ik denk dat Gor-
batsjov een uitweg zoekt", aldus
Brazauskas. De Litouwse president
Vytautas Landsgergis zei daarente
gen niet veel waarde te hechten aan
de verzekering dat de Litouwse de
serteurs niet worden gestraft. "Het
is wel vaker gebeurd dat hoge mili
taire functionarissen hebben gelo
gen", zei hij.
Inmiddels hebben zich volgens
het Rode Leger al 50 deserteurs
weer bij hun onderdelen gemeld
De afgelopen weken zijn honder
den Litouwers gedeserteerd, de
meesten omdat zij niet langer wil
den dienen in een "bezettingsle
ger". Eerder deze week werden ze-
dat vermoeidheidsproblemen op
het werk Amerikaanse bedrijven
jaarlijks in totaal ongeveer 70 mil
jard dollar kosten door produktie-
verlies, arbeidsongevallen en aan
doktersreken ingen.
Volgens Maas is aangetoond dat
mensen die in nachtdienst werken
na vijf jaar twee keer zoveel kans lo
pen op hart- en maagaandoeningen
dan mensen die alleen overdag wer
ken en er zijn zelfs aanwijzingen dat
door te weinig slaap een mensenle
ven met acht tot tien jaar wordt in
gekort.
Volgens Maas is er geen eenvou
dige oplossing: "Mensen zeggen:
wanneer moet ik dan golf spelen,
wanneer moet ik dan dit doen. wan
neer moet ik dan dat doen? Ouders
en partners die beiden buitenshuis
werken, hebben een huishouden te
doen en kinderen te verzorgen en ze
willen ook nog wat vrije tijd over
houden. Dus wat doen ze? Ze sla
pen korter. Maar we zouden ons
over onze slaapgewoonten net zo
druk moeten maken als over ons di
eet en over de vraag of we wel vol
doende lichaamsbeweging krij
gen".
ker 23 deserteurs, die in ziekenhui
zen waren ondergedoken, in de
kraag gevat. Volgens ooggetuigen
werd daarbij geweld gebruikt.
Vanmorgen heeft het Rode Leger
de opsporing van deserteurs hervat.
Volgens luitenant-generaal Frants
Markovski zijn Sovjet-officieren in
middels bij 97 deserteurs aan huis
geweest, en is hun in 40 gevallen
was verzekerd dat de soldaten naar
hun onderdeel zullen terugkeren.
In 42 gevallen hadden de ouders ge
zegd bereid te zijn hun zoons terug
te sturen, maar niet te weten waar
dezen zich ophielden.
Estland
Het nieuw gekozen parlement van
de republiek Estland is gisteren
voor de eerste keer bijeengekomen.
Arnold Ruütel. een 61-jarige .com
munist. werd'tot voorzitter van de
Opperste Sovjet gekozen. Volgens
Tass verwacht de leider van het Est
se Volksfront. Rein Veideman, dat
het parlement een "verklaring over
de onafhankelijkheid" zal aanne
men. In de Opperste Sovjet gelden
78 van de 105 parlementariërs als
voorstanders van onafhankelijk
heid.
In de Oekraïne, met ongeveer 50
miljoen inwoners een van de voor
naamste republieken van de Sov
jetunie, hebben gisteren 24 parle
mentariërs opgeroepen tot erken
ning van de zelfstandigheid van Li
touwen. De 24. behorend tot het De
mocratisch Blok dat afscheiding
van de Oekraïne van de Sovjetunie
nastreeft, willen het parlement van
hun republiek binnenkort een voor
stel aanbieden tot erkenning van de
onafhankelijkheid van Litouwen.
OP HET OORLOGSPAD
JOHANNESBURG Aanhangers van de Zuidafrikaan se Zulu-bewe-
ging Inkatha lopen gewapend door de straten van Edendale. Gisteren
braken opnieuw felle gevechten uit tussen hen en ANC-sympathisanten
in de provincie Natal. Sinds de gevechten afgelopen zondag uitbraken,
zijn meer dan 20 doden en tientallen gewonden gevallen.
Inkatha-leider Buthelezi heeft zich inmiddels bereid verklaard om
samen met ANC-leider Nelson Mandela een massa-manifestatie in Pie-
termaritzburg te organiseren om samen het bloedvergieten een halt toe
te roepen. "We hebben het stadium bereiktwaarin het beëindigen van
de geweldadigheden uitstijgt boven allerlei gevestigde poliEeke belan
gen", aldus Buthelezi. De bijeenkomst is in de loop van volgende week
gepland. <foto An
Brunswijk verlengt ultimatum
Vietnam
De Vietnamese communistische
partij heefteen lid van het Politburo
verstoten omdat hij te vergaande
democratische hervormingen wil
naar de zin van de partij. Tran Xuan
Bach is volgens een officiële mede
deling verwijderd wegens "ernstige
overtredingen van de organisatori
sche en disciplinaire regels van de
partij, met veel nadelige gevolgen".
Apartheid
Het Hooggerechtshof in Pretoria
heeft een verordening vernietigd
van het door de Konservatieve Par
tij beheerste gemeentebestuur van
Boksburg dat een meer bij de stad
alleen toegankelijk is voor blanken.
Het Hof noemde de verordening
"hoogst onredelijk" en uitsluitend
bedoeld om de kleine apartheid
weer in te voeren. Het gemeentebe
stuur had beweerd dat blanke recre
anten bij het meer last hadden van
zwarte bezoekers.
El Salvador
De Salvadoraanse oppositieleider
Guillermo Ungo van de sociaal-de
mocratische Nationale Revolutio-
nare Beweging (MNR) verwacht dat
de vredesbesprekingen tussen de
guerrillabeweging en de regering in
El Salvador volgende week van
start kunnen gaan. De burgeroorlog
duurt nu al 10 jaar en heeft aan meer
dan 70.000 mensen het leven gekost.
Conferentie over belang onderwijs aan volwassenen in Oost-Europa
LEIDEN Veertig jaar zwegen ze, de be
volkingen van Roemenië, de DDR en de
andere Oosteuropese landen waar sinds
eind vorig jaar niets meer hetzelfde is.
Veertig jaar onderdrukt, dan plotseling
vrijheid, en de vraag: wat nu? Mondigheid
en democratie zijn geen zaken die als een
maatjas zijn aan te schaffen. Of, zoals de
Rus Oktai Abdoullaev het verwoordt:
"Het is een moeizaam proces, van stilte
naar vrijuit spreken, van apathie naar acti
viteit".
door
Simone van Driel
Abdouallev sprak gisteren op de confe
rentie 'Maatschappelijke vernieuwing in
Oost-Europa', die tot en met vandaag
wordt gehouden in kasteel Oud-Poelgeest
in Oegstgeest en is georganiseerd door de
vereniging van Volkshogescholen en Vor
mingscentra. Centraal staat de volwas
seneneducatie, of liever gezegd de overtui
ging dat het scholen van volwassenen in
de Oosteuropese landen meer dan ooit no
dig is.
Kader moet er komen, in plaats van de
meelopers en jaknikkers aan wie de totali
taire regimes zo'n grote behoefte hadden.
Managers. Mensen met politiek inzicht.
Kritische en creatieve geesten. En die be
hoefte is accuut. Het democratiseringspro
ces in de Oosteuropese landen voltrekt
zich nu, en morgen. Tijd om te wachten tot
de huidige jeugd tot de eerste lichting zelf
bewuste en kritisch denkende mensen is
uitgegroeid, is er niet.
De conferentie krijgt vandaag een reso
lutie voorgelegd, waarin ervoor wordt ge
pleit de Oosteuropese evenknieën zoveel
mogelijk te laten profiteren van de des
kundigheid en voorzieningen van maat
schappelijke organisaties in Nederland,
om op die manier een bijdrage te leveren
aan de democratisering in de Oostbloklan
den. Juist contacten tussen mensen, en
niet slechts tussen regeringen, zijn daarbij
van belang.
Abdouallev, lid van het onafhankelijke
instituut voor volwasseneneducatie Zna-
nie in Moskou, hield zijn gehoor voor dat
"wij die volwassenen onderwijzen, het ini
tiatief niet mogen verliezen. Wij hebben de
taak mensen te vormen. Dat zijn op zich
holle woorden, want we hebben nog een
lange weg te gaan. Het is geen kwestie van
alleen maar het totalitair systeem afschaf
fen en vervolgens even de democratie van
het westen lenen. Mensen die zolang stil
hebben gestaan, zijn moeilijk op te pep
pen".
Democratie is, zo werd algemeen gecon
stateerd, een voortdurend proces dat ook
in het westen nog volop in gang is. Politiek
commentator H.J.A Hofland stelde in zijn
openingsinleiding dat, als 1989 voor Oost-
Europa het jaar van de lawine was, 1990
het jaar van het vallend gesteente kan wor
den genoemd. Het jaar dus waarin de revo
luties in de inrichting van de samenlevin
gen hun beslag moeten krijgen. "Dat
schept behoefte aan een scenario, maar er
is geen scenario voor een lawine. Sociale
vernieuwing, het definitief afschaffen van
rotsvaste zekerheden die slechts stagnatie
boden, kun je niet dirigeren".
Vrije verkiezingen zoals die dit jaar overal
in Oost-Europa worden gehouden, zijn in
elk geval het onmiskenbare en absoluut
noodzakelijke begin van democratie, be
toogde Jacek Czaputowicz, adviseur voor
Internationale Betrekkingen van de Pool
se Senaat. Zijn eigen land is dat democrati
sche wapenfeit nog niet beschoren ge
weest. "De overwinning van Solidariteit in
juni 1989 was geen kwestie van vrij stem
men, meer het resultaat van onderhande
lingen. Het had meer het karakter van een
peiling: hoeveel mensen staan achter Soli
dariteit en hoeveel achter de communis
ten".
Op 27 mei wacht de Polen lokale verkie
zingen. en dan moet volgens Czaputowicz
definitief worden afgerekend met de com
munisten. Gemakkelijk zal dat niet wor
den: "Je kunt de communisten op twee
manieren weg krijgen, zeggen wij in Po
len. Op een normale manier, en met een
wonder. De normale manier, dat is als het
leger ze eruit schopt. Het wonder, dat is als
ze uit zichzelf weggaan".
Als een van de weinigen ging professor
Boris Gershunsky aan de Academie voor
Pedagogische Wetenschappen in Moskou
concreet in op de maatregelen die in elk
geval in zijn land nodig zijn op het gebied
van (volwassenen)onderwijs. Gershunsky
schetste een droevig beeld van de kwali
teit daarvan. Van de 130.000 scholen
kampt een derde met problemen als het
ontbreken van electriciteit, te weinig on
derwijzers, slechte gebouwen en veel te
weinig geld om aan de roep om technolo
gie in het onderwijs gehoor te geven: 58
roebel per kind per jaar.
Vooral de scholen op het platteland
draaien onder slechte omstandigheden, en
juist daar bevinden zich de meeste scho
len: 75 procent. Meer dan de helft van de
scholen heeft geen of onvoldoende praktij
kruimte. Met bijvoorbeeld als gevolg dat
leerlingen van een technische school met
oud achterhaald gereedschap moeten wer
ken en daarna in een bedrijf met de han
den in het haar staan.
Half vol
De kernramp i
i Tsjernobyl toont volgens
Gershunsky goed aan hoe dingen mis kun
nen gaan als mensen onvoldoende ge
schoold zijn en niet zelf leren nadenken.
"Hoe is die ramp ontstaan? Vooral omdat
degenen die de centrale bouwden en dege
nen die hem exploiteerden, niet professio
neel waren. Daar komt bij dat ze verbor
gen wilden houden hoe ernstig de ramp
was. Mijn vraag is dan: wie garandeert dat
dit niet nog eens gebeurt? Een mens wordt
niet uit zichzelf gevormd. Als moreel en
cultuur verloren gaan, dan gebeurt er een
nog grotere catastrofe. Maar het gaat niet
aan om alleen maar te roepen: 'hoera de
mocratie, hoera perestrojka'.
Vladimir Belpasko van het Handelsin
stituut in Moskou stelde eveneens de lage
kwaliteit van het onderwijs in zijn land aan
de orde. Het management is slecht, de eco
nomische opleidingen ook. De Sovjetunie
kent sinds 25 jaar volwassenenonderwijs,
maar er is maar een klein percentage rpen-
sen dat zijn kennis ook gebruikt "voor het
vervolmaken van de maatschappij". Toch
is hij niet sceptisch over de toekomst. "Je
kunt zeggen dat een fles half vol of half
leeg is. En ik zeg dat voor de Sovjetunie de
fles half vol is. We zijn toch een groot
machtig land met ruim driehonderd mil
joen inwoners. Er is alleen veel onderwijs
nodig, en wat dat betreft kunnen we leren
van andere landen".
