Tuchtrecht in sport: hard, omstreden
Machtsconcentratie in
bankwereld gaat voort
^4
Ook Pax Christi
moet inkrimpen
NABIJ
OPINIE
GEESTELIJK LEVEN
Een voetbalprof begaat een vuile
overtreding. De scheidsrechter ziet
niets, maar de camera's van Studio
Sport registreren meedogenloos.
De tuchtcommissie betaald voetbal
van de KNVB buigt zich over de
beelden en deelt een zware straf uit.
De gevolgen van zo'n straf
(bijvoorbeeld in het geval van de
Ajacied Jan Wouters) grijpen
waarschijnlijk dieper in dan alles
wat een 'gewone' rechter zou
kunnen opleggen. In het -
onwaarschijnlijke geval van een
strafrechtelijke vervolging wegens
mishandeling of poging tot zware
mishandeling, zou Wouters er heel
wat genadiger zijn afgekomen.
door
Gijs Schreuders
De tuchtstraf raakt het inkomen, de
broodwinning, de kansen op
aantrekkelijke buitenlandse
aanbiedingen van een speler. En er
zijn natuurlijk legio voorbeelden
van nog ingrijpender beslissingen.
De uitsluiting van Ajax uit het
Europees voetbal betekent een
miljoenenstrop. Ook in andere
takken van sport heeft het eigen
tuchtrecht een enorme betekenis.
Denk maar aan het
wereldkampioenschap wielrennen
1988 dat Claude Criquielion misliep
omdat hij vlak voor de finish door
de Canadees Steve Bauer in de
dranghekken werd gereden. En
denk maar aan de tragedie van de
dopingzaak rond Ben Johnson.
Waar zulke kolossale belangen in
het geding zijn, komt allicht de
vraag op naar de juridische
kwaliteit van het tuchtrecht in de
sport. Toen hij nog maar een
gewone professor was, heeft de
latere minister van justitie en
minister-president Van Agt ooit
eens een krachtig pleidooi
gehouden voor een wettelijke
regeling van het tuchtrecht in het
beroepsvoetbal. Als minister is hij
daar nooit op teruggekomen. Voor
sommige beroepsgroepen (medici,
advocaten) geldt wel een wettelijk
tuchtrecht, maar niet in de
sportwereld. Daar heeft men
slechts te maken met het
verenigingsrecht op basis van het
Burgerlijk Wetboek.
Tuchtzaken
De sportorganisaties regelen dus
hun eigen tuchtrechtspraak.
Misschien komt daar het
wijdverbreide misverstand uit
voort dat bijvoorbeeld het KNVB-
bestuur Jan Wouters bestraft. Fout.
Het is niet het bestuur, maar de
tuchtcommissie betaald voetbal die
de sanctie treft. De betrokkene kan
vervolgens binnen veertien dagen
na de officiële publikatie van de
uitspraak terecht bij de Commissie
van Beroep. In de
verenigingsstructuur zijn deze
rechtsprekende instanties
zelfstandige organen, die bindende
besluiten nemen.
In het Nederlandse voetbal spelen
per seizoen maar liefst zo'n 70.000
tuchtzaken. Veruit het merendeel
wordt door tuchtcommissies in de
twintig afdelingen van de KNVB
afgehandeld. In Zeist worden aan
de eerste en tweede elftallen van de
profclubs per jaar een kleine
tweeduizend straffen uitgedeeld,
meestal wedstrijd-straffen of
geldboetes. Het leeuwedeel van de
opgelegde straffen vloeit
automatisch voort uit
"geregistreerde waarschuwingen".
Er is dan geen verweer en geen
verzoek om een mondeling
onderzoek mogelijk. Ook hoger
beroep is uitgesloten.
Je moet er niet aan denken dat
dergelijke aantallen tuchtzaken
zouden belanden op het bordje van
de gewone rechter. Trouwens,
meestal gaat het om de overtreding
van spelregels, wat iets heel anders
is dan overtreding van rechtsregels.
Eerlijk proces
Toch moet het tuchtrecht in de
sport, zeker als er grote belangen op
het spel staan, voldoen aan de
beginselen van behoorlijke
rechtspraak. Hoe staat het
daarmee? Die vraag is aan de orde
geweest tijdens een congres van de
Raad van Europa, waar de
Nederlandse jurist mr. H.T. van
Staveren stelde "dat in de sport zelf
onvoldoende aandacht wordt
besteed aan de beginselen vaneen
eerlijk proces". Nog opmerkelijker
vond hij "dat hieraan door de
betreffende landen eveneens
nauwelijks aandacht wordt
besteed".
Het gaat hierbij om twee
belangrijke beginselen: berechting
door een onpartijdige instantie en
het recht op een eerlijke
verdediging (hoor en wederhoor).
Bij de berechting van doping-
gevallen in de wielrennerij is een
onafhankelijke instantie nergens te
bekennen. Want de commissie die
Jan Wouters lijkt op het dijbeen van een tegenstander te mikken. De Aja
cied werd onlangs door de tuchtcommussie betaald voetbal veroordeeld op
grond van televisiebeelden, een omstreden vorm van rechtspraak, (foto and
de lijst met verboden middelen
opstelt, is tegelijk belast met de
bestraffing van overtredingen.
Wat het internationale voetbal
betreft, is de kritiek vooral gericht
op het ontbreken van elke
motivering bij het opleggen van
straffen. De tuchtcommissies van
de UEFA en de FIFA delen straffen
uit zonder dat een sterveling weet
waarom een overtreding bewezen is
verklaard en hoe de zwaarte van de
straf is bepaald.
De KNVB zelf heeft haar zaakjes in
dit opzicht beter voor elkaar.
Voorschrift is dat de uitspraken van
de tucht- en beroepscommissie met
redenen zijn omkleed. De
onafhankelijkheid van de
rechtsprekende organen is in
zoverre gewaarborgd, dat leden van
het bestuur of de algemene
vergadering en clubbestuurders er
niet benoembaar in zijn. Maar de
algemene vergadering beslist over
de samenstelling van de met
tuchtrecht belaste instanties en kan
via deze omweg dus toch invloed
uitoefenen. Overigens is de
voorzitter van de tuchtcommissie
betaald voetbal, mr. K. van
Oostveen, in zijn dagelijks leven
president van de rechtbank in
Zutphen.
Grondwet
Maar stel nu eens dat Jan Wouters,
of welke voetbal-zondaar dan ook,
naar een 'gewone' rechter stapt uit
onvrede met de hem opgelegde
tuchtstraf. De internationale bond,
de FIFA, verbiedt dat
uitdrukkelijk. Artikel 48 van de
statuten van de FIFA bepaalt dat
tussenkomst van de gewone rechter
in sportgeschillen is uitgesloten.
De KNVB kan zich echter
onmogelijk aan deze bepaling
houden, omdat volgens de
Nederlandse Grondwet niemand
tegen zijn wil van de rechter kan
worden afgehouden. Als een
tuchtrechtelijke beslissing aan de
gewone rechter wordt voorgelegd,
zal deze zich echter uiterst
terughoudend opstellen. De
uitspraak van de tucht- of de
beroepscommissie wordt door de
rechter behandeld als een 'bindend
advies'. Een dergelijke uitspraak
kan pas vernietigend worden als
deze buitensporig onredelijk en
onbillijk zou zijn.
De rechterlijke macht zal dus niet
snel kijken naar de manier waarop
voor de tuchtcommissie het bewijs
van een overtreding is geleverd. En
precies daarover is nogal wat
opschudding ontstaan. Is het wel
eerlijk dat spelers van topclubs veel
meer risico lopen op vuil spel
betrapt te worden wegens de
aanwezigheid van tv-camera's?
Hierdoor ontstaat een zekere mate
van rechtsongelijkheid. Maar daar
staat dan weer tegenover dat de
clubsponsors juist dolgraag
televisiebelangstelling willen, en
wie de lusten plukt, moet ook de
lasten willen dragen.
Video-camera's
Veel clubs maken tegenwoordig
voor eigen gebruik video-opnamen
van hun wedstrijden en het is al
voorgekomen dat NAC aan de
tuchtcommissie van de KNVB
heeft verzocht de eigen
beeldbanden mee te mogen nemen
als bewijs. Dat werd toegestaan.
Misschien verschijnen er
binnenkort tientallen
videocamera's in de stadions om al
dan niet vermeende overtredingen
te registreren. De vraag wordt dan
wie de overtuigendste beelden kan
presenteren.
AMSTERDAM - Macht. Dat is
het meest tot de verbeelding
sprekende aspect van de voor
genomen fusie tussen de Amro
en ABN Bank. De vakbonden
vrezen een ramp voor de
werkgelegenheid, de consu
mentenorganisaties zijn bang
voor uitbuiting van hun leden
en het Nederlands bedrijfsle
ven maakt zich zorgen over
zijn onderhandelingspositie.
De grootste concurrenten
kunnen immers in de toe
komst niet meer 'tegen elkaar
uitgespeeld worden'.
door
Hans Amesz
Banken hebben een enorme greep
op de economie. In de huidige maat
schappij heeft vrijwel iedereen een
bedrag - groot of klein - aan de zor
gen van een bank toevertrouwd.
Ook in het buitenland woedt al ja
renlang een discussie over de macht
van het bankwezen.
Enkele jaren geleden stelde drs
Pieter Lakeman, de 'luis in de pels',
het Nederlandse bankwezen in een
overigens zeer omstreden boek ver
antwoordelijk voor de golf van fail
lissementen in de late jaren zeven
tig en vroege jaren tachtig. De ban
ken zouden naar believen geldkra
nen open, maar vooral ook dicht ge
draaid hebben.
De laatste jaren staan de fusies en
overnames van ondernemingen
weer in het middelpunt van de be
langstelling. En in de aanhoudende
stroom berichten daarover trekken
vooral ook de banken sterk de aan
dacht. Zo stonden in de 'uitgever
soorlog' van 1987 Elsevier en Amro
(via dochter Pierson, Heldring
Pierson) enerzijds en Kluwer en
ABN (via dochter Mees Hope) an
derzijds frontaal tegenover elkaar.
Volgens de socioloog Jos van He-
zewijk stonden er toen grotere be
langen op het spel dan alleen de
overname van een uitgeverij. In we
zen werd er een concurrentieslag
uitgevochten tussen twee grote
machtsblokken, bestaande uit ver
schillende bedrijven die door "fi
nanciële, personele en sociale ban
den uniek met elkaar verbonden
zijn".
Amro en ABN, de tegenstanders
van weleer, willen nu samen verder
om ook op het wereldtoneel mee te
kunnen blijven spelen. Dat werpt
de vraag op of ze eigenlijk in de hui
dige sprake wel echt eikaars con
currenten zijn. Amro en ABN heb
ben immers van oudsher nauwe
banden met de grote Nederlandse
ondernemingen. Wie de commissa
riaten achter de banken bekijkt,
stuit op netwerken waaruit blijkt
dat de grote bedrijven en instellin
gen alle met elkaar in verbinding
staan via nevenfuncties en wat dies
meer zij.
Via persoonlijke kanalen kunnen
ze invloed op elkaar uitoefenen. In
feite lijkt de beleidsvorming in han
den van een relatief kleine groep
mensen te liggen. In die relatief
kleine groep zitten opmerkelijk
veel bankiers. Door de Amro/ABN-
operatie zal hun géwicht toenemen,
zo is de voorspelling.
Top-elite
Begin jaren zeventig stelde oud
vakbondsvoorzitter Mertens al eens
dat in Nederland tweehonderd
machtigen het voor het zeggen heb
ben. De wetenschappers Mokken
en Stokman formuleerden vervol
gens een 'structuurnet' waarin een
groot deel van de tweehonderd van
Mertens een plaatsje kreeg. In 1988
publiceerde Van Hezewijk 'De net
werken van de top-eJ.ite', een soort
vervolg op 'De top-elite van Neder
land', waarin hij op zoek ging naar
mensen die veel macht hadden.
Helaas zijn beide geschriften niet
meer dan een registratie, die uiter
aard laat zien dat er bepaalde men
sen en groepen in de samenleving
zijn die over duidelijk meer macht
beschikken dan anderen. Het be
wijs dat deze 'machtigen' en onder
hen met name bankiers ook echt ge
organiseerde machtsvorming zou
den bedrijven, is echter nog altijd
niet geleverd.
Sinds 1911
De fusies tussen Amro-ABN en, al
voltooid, NMB-Postbank zijn de zo
veelste in een reeks, want het
bankwezen laat zich al sinds 1911
De heren Hazelhoff (ABN) en Nelissen (Amro) bezegelen alvast de zoveel
ste fusie in de bankwereld. (foto ANP)
kenmerken dor concentraties. Met
name in de jaren zestig nam dat een
vlucht. De banken kregen te maken
met schaalvergroting in het be
drijfsleven en konden niet achter
blijven om aan de vraag naar grote
re kredieten te kunnen blijven vol
doen. Ook de internationalisering
speelde hierbij een belangrijke rol,
zoals drs H. Hoffmann beschrijft in
zijn overzicht 'Het Nederlandse
bankwezen 1960 - 1970'.
Steeds grotere groepen van de be
volking vroegen om meer bank
diensten. De massale toename van
handelingen als gevolg van de po
pularisering van de bankdiensten
kon alleen maar worden opgevan
gen door mechanisatie van de admi
nistratie. Het arbeidsintensieve ka
rakter van de bankdiensten leidde
tot inschakeling van computers.
Kostenbesparing op deze appara
tuur was alleen mogelijk door
schaalvergroting.
Combinatie van filialen (dat gaat
straks ook bij Amro en ABN gebeu
ren) resulteerde aan de ene kant in
vergroting van het aantal verkoop
punten, waardoor de zogeheten re-
tail-activiteiten (het verrichten van
bankzaken met grote groepen van
de bevolking) zich optimaal konden
ontplooien. Aan de andere kant zou
door eventuele samenvoegingen
van kantoren kostenvoordelen wor
den behaald.
Amro en ABN
Het jaar van de grote fusies was
1964. Toen maakten de Nederland-
sche Handel-Maatschappij en de
Twentsche Bank (respectievelijk
nummer 1 en 3 op de ranglijst van
handelsbanken in Nederland naar
grootte van balanstotaal) en de Am-
sterdamsche Bank en de Rotter-
damsche Bank (2 en 4) hun fusie
plannen bekend. Hieruit ontston
den de Algemene Bank Nederland
(ABN) en de Amsterdam-Rotter
dam Bank (Amro). In 1976 fuseerde
de ABN nog met de Hollandsche
Bank-Unie, de op dat moment vier
de grote handelsbank.
Bij de spaarbanken en landbouw-
kredietbanken was eveneens een
duidelijke concentratiebeweging
aanwezig. In september 1970 werd
het plan aangekondigd tot fusie van
de beide centrale banken van land
bouwkredietinstellingen. Als sa
menwerkingsorgaan werd in de
cember 1970 de Coöperatieve Raiff-
eisen-Boerenleenbank (Rabo) opge
richt.
In de jaren daarna heeft de 'revo
lutie' in de financiële wereld zich
voortgezet. Het decennium van de
internationalisering brak aan. De fi
nanciële markten, waarop nu naar
schatting 200 keer zoveel wordt
'omgezet' als de onderliggende goe
deren- en dienstenstromen waard
zijn, werden versneld geliberali
seerd en geïntegreerd. Vooral gedu
rende de laatste jaren zijn tal van
nieuwe kredietinstrumenten ont
wikkeld.
Vervagen
Op grond van de Wet Toezicht Kre
dietwezen is voor fusies een 'verkla
ring van geen bezwaar' van De Ne-
derlandsche Bank vereist. Maar het
einde van de machtsconcentraties
in de financiële wereld is nog niet in
zicht, temeer daar de wetgever met
het oog op de internationale concur
rentieverhoudingen volop mee
werkt.
De plannen van Amro en ABN
zijn door De Nederlandsche Bank
met instemming begroet, terwijl in
tussen de weg al is vrijgemaakt voor
verdere krachtenbundelingen. De
historische grenzen tussen de ver
schillende typen banken vervagen
steeds meer. Banken mogen straks
ook samenwerken met verzeke
ringsmaatschappijen.
De vraag is of er straks nog wel
sprake zal zijn van concurrentie in
de bankwereld. Misschien is de
toon voor de toekomst al gezet in
1985, tijdens de 38ste International
Banking Summer School in Cam
bridge. Secretaris-generaal Eric
Glover van The Institute of Bankers
citeerde in zijn openingstoespraak
een 'oude, wijze bankier' en sprak
tot de 220 aanwezige bankiers: "We
besteden een hoop tijd aan het be
concurreren van elkaar, maar ik
vraag me af of we niet meer zouden
moeten samenwerken".
ï-
-- *vÉk
CALCUTTA (KNA) - Moeder Teresa uit Calcutta gaat op uitnodi
ging van PLO-leider Yasir Arafat naar Jeruzalem en Betlehem. "Ik za
daarheen gaan om voor de kinderen van Palestina te bidden en ik gi
omdat God het wil", aldus de winnares van de Nobelprijs voor de vrede
Zij had in Calcutta een ontmoeting met Arafat. Arafat, die haar
cheque van 50.000 dollar (bijna 100.000 gulden) overhandigde, noemdi
zijn ontmoeting met de 79-jarige zuster "van historische betekenis'
Wanneer de Nobelprijswinnares naar Jeruzalem en Betlehem gaat,
nog niet bekend. Overigens zal Arafat, op diens verzoek, benin apri
voor de derde maal een bezoek brengen aan paus Johannes Paulus Il\
Helft van personeel gaat verdwijnen
DEN HAAG Na het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) en
het Interkerkelijk Comité Tweezijdige Ontwapening (ICTO)
moet nu ook de rooms-katholieke vredesbeweging Pax Christi
fors bezuinigen. Het komende jaar verdwijnt de helft van
twaalf arbeidsplaatsen.
"Wat andere verwante bewegin
gen in deze tijd van hoopvolle
ontwikkelingen op vredesgebied
al eerder was overkomen, werd
voor Pax Christi in 1989 werke
lijkheid", zo schrijft het bestuur
van Pax Christi in een brief aan
de leden, die in mei tijdens een
extra vergadering verder op de
hoogte zullen-worden gesteld.
Pax Christi had vorig jaar een
tekort van twintig procent op een
begroting van bijna 1,5 miljoen
gulden. "Als wij het beleid niet in
grijpend zouden wijzigen, is dat
tekort in 1992 waarschijnlijk op
gelopen tot 45 procent", aldus se
cretaris drs. Jan ter Laak. De bij-
'Antisemitisme
komt weer op
in Roemenië'
WASHINGTON (AP) - De op
perrabbijn van Roemenië, Moses
Rosen, heeft gewaarschuwd voor
een opkomend antisemitisme in
zijn land en de terugkeer van aan
hangers van een fascistische or
ganisatie uit ballingschap.
Rosen is eerder deze week naar
de Verenigde Staten gegaan om
te wijzen op het gevaar van een te
rugkeer van de fascistische orga
nisatie IJzeren Garde. Hij ver
klaarde dat jonge aanhangers van
de IJzeren Garde uit de Verenig
de Staten, Canada en andere ver-
banningslanden terugkeerden,
naar Roemenië. De rabbijn zegt,
evenals andere Roemeense jo
den, dreigbrieven te hebben ont
vangen. Onlangs is ook een syna
goge in een stad bij de Hongaarse
grens vernield.
Rosen vindt dat de regering
had beloofd antisemitische da
den niet ongestraft te laten, maar
betwijfelde of de regering daartoe
in staat zou zijn. "Er is een
machtsvacuüm, een afbraak van.
orde en gezag", zei hij.
Na de oorlog waren in Roeme
nië nog 400.000 joden over, onge
veer de helft van het vooroorlogse
aantal. Sindsdien is hun aantal
geslonken tot 20.000, van wie de
meesten boven de 60 zijn.
EN VER
Ter Laak verwacht dat de j
secretariaatsmedewerkers voo:
april 1991 wel ander werk zulleril'
hebben gevonden. De enige twee
full-timers, Ter Laak zelf en Jan.
Gruiters (die vorig jaar optrad als^
organisator van de landelijke""
Kerkendag), zijn in ieder geval"!
ook na deze datum zeker van een
plekje op het secretariaat van Pax-*
Christi.
Het bestuur hoopt dat bepaalde
activiteiten die nu verricht wor-A
den door vaste medewerkers op
basis van speciaal daarvoor ver-j
worven subsidies kunnen wor-L
den voortgezet. Daarbij wordt on-lj-,
der meer gedacht aan het "veelbe-L^
lovende jongerenwerk" en dejm
programma's gericht op Latijns-L
Amerika.
Pax Christi zal zich tijdens der'
extra ledenvergadering herbezin-L
nen. Dit is dringend nodig omdatL
de belangstelling voor de vredes-j|1(
beweging door de politieke dooiu
tussen Oost en West sterk is afge-
Moskou stuurt
ambassadeur
naar Vaticaan
MOSKOU (AFP/AP) - De rege
ring van de Sovjetunie heeft de
53-jarige diplomaat Youri Karlov
benoemd tot gezant bij het Vati
caan. Dit heeft het ministerie van
buitenlandse zaken in Moskou
bekend gemaakt.
Karlov, die eerder diplomatie
ke posten in Roemenië en Italië
heet bekleed, krijgt de titel van
buitengewoon ambassadeur. Het
Vaticaan benoemde onlangs
aartsbisschop Francesco Co-
lasuonno tot pauselijke nuntius
met een bijzondere opdracht in
Moskou. Colasuonno was al rei
zend ambassadeur van het Vati
caan in Oost-Europa.
De beslissing om diplomatieke
betrekkingen aan te gaan viel vo
rig jaar decembner tijdens de ont
moeting van Gorbatsjov en de
paus. Het Vaticaan en de Sovjetu
nie besloten twee weken geleden
officiële contacten aan te gaan op
het niveau van gezanten. Dit be
sluit hield nog niet een volledig
herstel in van de diplomatieke be
trekkingen, die na de revolutie in
1917 door het Kremlin zijn ver
broken.
Vrede in Midden-Oosten. DeL
Lutherse Wereldfederatie (LWF) n
heeft de lidkerken opgeroepen teL
bidden voor vrede in het Midden-
Oosten en daarbij gebruik te ma-L
ken van de omstreden gebedstek
sten die de Raad van Kerken ina
het Midden-Oosten (MECC) heeft c|
verspreid. In de gebeden moeti..
volgens de MECC de nadruk wor-1.
den gelegd op "de ontkenning
van de rechten en de waardigheid j
van het Palestijnse volk". De
Evangelische Kerk in Duitsland^
(EKD) zal geen gebruik van deu
tekst, maar zal de gemeenten ad-L
viseren zelf een passende tekst te
ontwerpen. De MECC-tekst,
waarin Israël niet bij name wordt J
genoemd, is van joodse zijde he-
vig bekritiseerd. !l
Oezbekistan. Voor het eerst in 1
meer dan 70 jaar hebben moslimsL
in de moskeeën van de Sovjetre-'r
publiek Oezbekistan het begin
van de vastenmaand Ramadan
gevierd. Volgens een radiozender
in Tasjkent werden in de Cen-
traal-Aziatische republiek in 15C
moskeeën samenkomsten gehou
den.
Ruim 700 bijbels. De actie 'Bij
bels voor Rusland', zoals die de
afgelopen tijd in verschillende
Leidse kerken is gevoerd, heeft
7300 gulden opgeleverd. Daar
voor een geexporteerde bijbel
middeld een tientje gerekend
moet worden, kunnen dus ruirr
700 bijbels naar Russische gezin
nen of groepen gaan. Het geld
gaat via het Nederlands Bijbelge
nootschap in Haarlem naar het
bijbelhuis in Stuttgart, aldus de
heer J. H. Smit van de NBG
werkgroep in Leiden.
Beroepingswerk
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Den Ham (O) drs. C. B. Elsin-
i Spijk (Gr.) en Godli
ken Gouda, te Wolphaartsdijk J. Mol
Werkendam; bedankt voor Rotterdam
C. R. Boogaard Leiderdorp.
Oud-Geref. Gemeenten in Neder
land: bedankt voor Stavenisse A. D.
Muilwijk Dordrecht.
Vrije Baptisten Gccmecntcn: ange-
nomen naar Groningen D. Bouwman
Drachten (Bethelgemeente).
