'Je maakt film omdat je iets haat of liefhebt'
Fellini: mooi maar onbegrijpelijk
Costa-Gavras, regisseur van 'Missing' en 'Music Box':
PAGINA 20
VRIJDAG 30 MAART 19&
BIOSCOPEN
FILMS OP VIDEO
'Alleen hun moeder kan ze uit el
kaar houden,' staat op de hoes
'Twins'. En zo is dat. De
spierbundel Arnold Schwarze
negger en de kleine driftkikker
Danny DeVito: wie zou het ver
schil tussen die twee kunnen
n. Ivan Reitman regisseerde
het duo in een aardige, luchtige
film waarin DeVito voor het acte-
i zorgt en waarin Schwarzeneg
ger de krachttoeren levert. Leuk
>r als je een middag wilt grinni
ken. Esselte CIC.
Tom Hanks is een begenadigd
komedie-acteur. Ook van een ma
tig verhaal weet hij wel iets te ma
ken, en als-hij een goed script
heeft dan levert hij puur vakwerk.
'Big' van Penny Marshall zit goed
in elkaar. Hanks krijgt kans al zijn
talenten te tonen als de jongen die
ens een volwassenen man
wordt (maar dan wel met de geest
van een 12-jarige). Elizabeth
Perkins, Robert Loggia en John
Heard helpen mee om van 'Big'
een plezierige film te maken. CB
S/Fox.
Minder geslaagd is 'Three fu
gitives', de film die Francis Veber
in Amerika maakte als Engelse
duplikaat van zijn Franse werk
'Les fugitives'. De grote Nick Nol-
te en de kleine Martin Short slaan
samen op de vlucht als ze worden
verdacht van van alles en nog
wat. Ze slepen een kind met zich
mee en dat komt het tempo niet
ten goede. Short stuntelt heel wat
af en het kind doet zijn best, maar
als Nolte niet zo'n plezierig bonki
ge figuur had neergezet dan zou
de film geheel zijn mislukt. Bene
vista.
'Road raiders' van Richard
Lang is niet voor de bioscoop,
maar voor de televisie gemaakt en
ziet er iets gemakzuchtiger uit
dan 'Twins' en 'Big'. Het oorlogs
verhaal over de losbol Bruce
Boxleitner die uit handen van de
Japanners probeert te blijven en
wordt opgescheept met een vlieg
tuig vol geschifte personen wordt
met zwier verteld en over actie
valt niet te klagen. Esselte CIC.
Een overdaad aan actie is te
vinden in 'Kill crazy' van David
Heavener. De titel is treffend,
vooral het woord 'crazy', gek. De
film is gek en de meeste rollen
zijn het ook. Een paar gestoorde
typen gaan'kamperen. Ze lopen
tegen een nazistisch-achtige
groep op die aan het moorden
slaat. Iedereen is in de film drie
keer dood, maar staat na dertig
tellen toch weer op en vecht door.
Logica ontbreekt en de enige con
clusie die je kunt trekken is: deze
film had beter niet gemaakt kun
nen worden. CNR Video.
Meer plezier valt te beleven aan
'Spellbinder' van Janet Greek.
De film is geen hoogvlieger, maar
het verhaal over een mooie vrouw
die een satanachtige robot blijkt
te zijn zit behoorlijk in elkaar en
Timothy Daly en Kelly Preston
doen hun werk goed. MGM/UA.
Het is aan mij vergooid, maar
menig horror-liefhebber zit te
wachten op nieuwe avonturen
van Jason, de geschifte moorde
naar in de eindeloos lijkende serie
'Friday the 13th'. In deel acht
verlaat Jason de bossen met de
eenzame vakantiewoningen en
gaat hij naar Manhattan. Daar zijn
heel veel mensen en daar valt ook
lekker te moorden. Rob Hedden
regisseerde al het moois. Esselte
CIC.
'Stripped to kill' ging er bij het
grote publiek goed in en Stephen
Mark mocht deel twee maken.
Roger Corman is de producent en
bij hem weet je dat hij niet kijkt
op enig bloot en zeker niet op een
lijk of wat. Het begin van de film
heeft iets van de soft-pornower-
ken die vijftien jaar geleden de
bioscopen overspoelden. Na het
bloot volgen de moorden en ver
schijnt de inspecteur die zich in
spant om de heldin van het ver
haal intact te houden. MGM/UA.
Na de eerste 'Police Academy'
werd er in Amerika een hele serie
min of meer komische films ge
maakt met een titel waarin het
woord 'Academy' was verwerkt.
Meestal sloeg het nergens op,
maar daar maakten weinigen zich
druk om. 'Dance academy' van
Ted Mather gaat in elk geval wel
over een academie, maar wie
denkt dat het een film vol humor
betreft komt bedrogen uit. 'Dan
ce academy' is tamelijk serieus en
de leerlingen dansen vol overga
ve. De dansscènes zijn mooi ge
filmd, de liefdes en haat-en-nijd
zijlijntjes in het verhaal zijn er
soms met de haren bijgesleept.
PETER DE ZWAAN
(OP)NIEUW
Wait until spring Bandini' - Greenway,
Voorschoten
'Sea of love' - Astra, Wassenaar
'Valmont' - Astra, Wassenaar
BLIJVERS
'Crimes and misdemeanors' - Woody
Allen als tobbende documentalist met
stukgelopen huwelijk - Lido, Leiden
'Honey I shrunk the kids' - trucage
film over voortploeterende miniatuur-
mensjes - Lido, Leiden
'K9' - politieman heeft hond als beste
maatje - Greenway, Voorschoten
'The war of the Roses' - Michael Doug
las en Kathleen Turner voeren bittere
strijd rondom huiselijke aard - Lido,
Leiden en Euro, Alphen
'Born on the fourth of July' - Tom Crui-
als Vietnam-veteraan Ron Kovic
de rolstoel gekluisterd - Lido, Lei
den
'Koko Flanel' - Urbanus als stermann
equin in bizarre modeshow - Luxor,
Leiden en Euro, Alphen
'Turner Hooch' - Politieagent Tom
Hanks gaat op stap met zijn trouwe
hond Hooch - Lido, Leiden
'Casualties of war' - Vietnam-oorlog
gereduceerd tot boze droom - Green
way, Voorschoten
'Sex, lies and videotape' - man inter
viewt vrouwen over hun seksuele er
varingen en legt dat op film vast -
Greenway, Voorschoten
'Black rain' - zinderend onheil met Mi
chael Douglas in Japan - Euro, Alphen
'Harlem nights' - magere komedie van
Eddie Murphy - Euro, Alphen
'Dead poets society' - Robin Williams
als gedreven leraar Engels op middel
bare school - Lido, Leiden
'Nine and a half weeks' - Kim Basinger
en Mickey Rourke in broeierig liefdés-
verhaal - Trianon, Leiden
'Voyeur' - Rex, Leiden
'Platvoet en zijn vriendjes' - Green
way, Voorschoten
'De stam van dé holebeer' - Trianon,
Leiden
'Asterix contra Caesar' - Astra, Wasse-
'Junglebook' - Greenway, Voorscho-
FILMHUIZEN
'De avonden' - Kijkhuis Leiden (vr. t/m
do., 19.30 en 21.45 uur)
'The mission' - Kijkhuis, Leiden (vr.
t/m zo. 20.00 en 22.30 uur)
'Betty Blue' - Kijkhuis, Leiden (ma.
20.00 en 22.15 uur)
'Gorillas in the mist' - Kijkhuis, Leiden
(di. 20.00 en 22.30 uur)
'Mystery train' - Kijkhuis, Leiden
(woe. 20.00 en 22.15 uur)
'Mauvais sang' - Kijkhuis, Leiden (do.
20.00 en 22.15 uur)
'MacBeth' - LAK-cinema,* Leiden (di.
20.00 uur)
'Otto e mezzo' - Filmhuis LVC, Leiden
(t/m morgen 21.15 uur)
'Yaaba' - Parkfilmhuis, Alphen (van
avond, 20.30 uur)
DEN HAAG
'Koko Flanel' - Asta (463500), 12 jr.
'Shirley Valentine' - Babylon (471656).
al.
'Dead poets society' - Babylon, 12 jr.
'Wings of fame' - Babylon, al.
'War of the Roses' - Cineac (630637), al.
'Harlem nights' - Cineac, 16 jr.
'Sea of love' - Cineac, 12 jr.
'Born on the fourth of July' - Metropo-
le (456756), 12 jr.
'Honey I shrunk the kids' - Metropole,
al.
'When Harry met Sally' - Metropole, al.
'Music box' - Metropole, 12 jr.
'Crimes and misdemeanors' - Metro-
pole, 12 jr.
'Dad' - Metropole. al.
'Turner Hooch' - Odeon (462400), al.
'Koko Flanel' - Odeon, al.
'War of the Roses' - Odeon, al.
'Young Einstein' - Odeon, al.
'Monsieur Hire' - Studio (656402), 16 jr.
AMSTERDAM
'Wings of fame' - Alfa (278806), al.
'The cook, the thief, his wife and her
lover' - Alfa, 16 jr.
'Sex, lies and videotape' - Alfa, al.
'Shirley Valentine* - Alfa, 16 jr.
Alhambra
'Dead poets society' - Alhambra, 12 jr.
'War of the Roses' - Bellevue Cinera
ma, al.
'Crimes and misdemeanors', Cinera
ma. al.
'Koko Flanel' - Calypso (234876), al.
'Steel magnolias' - Calypso, al.
'Romuald Juliette' - Cinecenter
(236615), al.
'Monsieur Hire' - Cinecenter, 16 jr.
'Valmont' - Cinecenter, al.
■'Trop belle pour toil' - Cinecenter, 16 jr.'
'Bagdad café' - Cinecenter, al.
'Born on the fourth of July' - Cinema
(151243), 12 jr.
'War of the Roses' - Cinema, al.
'Sea of love' - City (234579), 12 jr.
'Turner Hooch' - City, al.
'Weekend at Bernie's' - City, al.
'Young Einstein' - City, al.
'Honey I shrunk the kids' - City, al.
'Harlem nights' - City, 12 jr.
'Field of dre.ams' - City, al.
Kurosawa retrospectief - Kriterion
'My left foot' - Kriterion, al.
'Mystery train' - The Movies (245790),'
16 jr.
'My left foot' - The Movies, al.
'Crimes and misdemeanors' - The Mo-
'Born on the fourth of July' - Tuschins-
ki, 12 jr.
'Camille Claudel' - Tuschinski, al.
'When Harry met Sally' - Tuschinski,
al.
'Dad' - Tuschinski, al.
'Music box' - Tuschinski, 12 jr.
'Dead poets society' - Tuschinski Cine
ac (243639), al.
'Torch song trilogy' - De Uitkijlf
(237460), 16 jr.
TELEVISIE
Zaterdag 31 maart
'Splash' (Ned. 1, 19.50 uur) Ameri
kaanse komedie uit 1984 van Ron Ho
ward, met Tom Hanks en Daryl Han
nah. Man wordt verliefd op blonde wa
ternimf.
'De dream' (Ned. 3, 20.44 uur) Ne
derlandse film uit 1985 van Pieter Ver-
hoeff, met Peter Tuinman en Huub
Stapel. Broers worden beschuldigd
van inbraak, opgepakt en veroordeeld.
"Een gerechtelijke dwaling met voor
bedachten rade", volgens de socialisti
sche voorman Pieter Jelles Troelstra.
'Perils of Pauline' (Super Channel,
21.30 uur) Amerikaanse komedie uit
1967 van Herbert Leonard, met Pat
Boone en Pamela Austin. Zoete film
waarin Boone de wereld rondreist op
zoek naar zijn jeugdliefde.
•Jaws' (Veronique, 22.00 uur) Ame-
rikaaanse film uit 1975 van Steven
Spielberg, met Roy Scheider en Ri
chard Dreyfuss. Kustdorp in rep en
roer door hongerige haai. Driekoppige
expeditie maakt jacht op het beest
'Fire and icc' (Ned. 2. 22.25 uur)
Amerikaanse tekenfilm uit 1983 van
Ralph Bakshi, met stemmen van
Susan Tyrrel en Maggie Roswell. To
venaar Nekron, heerser van het IJs-
rijk, gijzelt prinses Tee#ra om het vul
kanische koninkrijk van vader Jarol in
handen te krijgen. Deze film is ge
maakt in 'Rotoècbpe': levende acteurs
spelen de scènes voor, worden vervol
gens van het celluloid gefilterd waarna
de cartoonist de lege plekken intekent.
Quicksilver' (Ned. 2, 00.20 uur)
Amerikaanse actiefilm uit 1986 van
Tom Donnelly, met Kevin Bacon en
Jami Gertz. Fietskoerier bestrijdt in
z'n vrije tijd naarlingen in zijn werk
omgeving. Soort western-op-wielen.
'Tomb of Ligcla' (Veronique, 00.20
uur) Britse griezelfilm uit 1985 van Ro
ger Corman, met Vincent Price en Eli
zabeth Shepherd. Geest van overleden
vrouw blijkt nog springlevend. Naar
een verhaal van Edgar Allan Poe.
'The wanderers* (Super Channel,
00.20 uur) Amerikaanse horrorfilm uit
1979 van Philip Kaufman, met Karen
Allen en Ken Wahl. Een impressionis
tische kijk op een Italiaanse middelba
re school in de Newyorkse wijk The
Bronx.
Zondag 1 april
'Coup de foudrc' (Duitsland 3, 20.00
uur) Franse film uit 1983 van Diane
Kurys, met Miou-Miou en Isabelle
Huppert. Lyon, begin jaren '50. Twee
getrouwde vrouwen met oorlogserva
ringen raken bevriend.
'Lc gendarme en baladc' (Veroni
que, 20.35 uur) Franse komedie uit
1970 van Jean Girault, met Louis de
Funès en Claude Gensac. De minister
besluit tot vervroegd pensioen voor de
hele gendarmerie van Saint Tropez.
Toch komt die weer in actie. Tegen
hippies en nudisten.
'The big wheel' (Super Channel,
21.00 uur) Amerikaansë actiefilm uit
1949 van Edward Ludwig, met Mickey
Rooney en Thomas Mitchell. Rooney
is in deze film een hardnekkig auto
coureur die in zijn vaders voetsporen
treedt, ondanks het feit dat deze op het
circuit de dood vond.
Maandag 2 april
'Une histoirc du vent' (Duitsland 3,
02.30 uur) Franse film uit 1985 van Jo
ris Ivens en zijn vrouw Marceline Lori-
dan, met Joris Ivens en Liu Gullian.
De vorig jaar overleden Nederlandse
cineast Ivens speelt in deze film met
Geraldine Page, te z
trip to Bountiful'.
ken en achtervolgingen in deze futu-j
ristische western over de avonturen»
van een eenzame held in een dorre e
gewelddadige wereld.
Woensdag 4 april
'Drowning by numbers' (Duitsland 2,.
22.40 uur) Britse film uit 1988 van P
ter Greenaway, met Bernard Hill
Juliet Stevenson. Met behulp van et
lijkschouwer laten drie vrouwen hunl
echtgenoot de verdrinkingsdood s
'Freaks' (Duitsland 3, 22.45 uur)v
Amerikaans melodrama uit 1932 v<
Tod Browning, met Wallace Ford t
Leila Hygms. Trapezewerkster in het?
circus trouwt uit berekening met
liefde dwerg en vermoordt hem
volgens.' Zijn collega-lilliputters
men wraak.
Donderdag 5 april
The great Dan Patch' (Super
sel.
t Dennis O'Keefe en Gail Rus-J
/inde
t China.
Dinsdag 3 april
'Mad Max' (Veronique, 20.55 uur)
Australische science-fictionfilm uit
1986 van George Miller, met Mel Gib
son en Bruce Spence. Auto-ongeluk-
'Merry Christmas mr. Lawrence'.
(Ned. 2, 20.27 uur) Brits oorlogsdrama'
uit 1982 van Nagisa Oshima, met Da-.'
vid Bowie, Ryuichi Sakamoto en Tonu
Conti. Gebaseerd op het boek v;
Laurens van der Post. Karakters t
culturen botsen in een Japans krijgs-
gevangenenkamp op Java tijdens de
oorlog. Eerste uit een serie films in de
aanloop naar de herdenking var
Tweede Wereldoorlog.
'L«ps diaboliques' (Super Channel,
22.00 uur) Franse thriller uit 1954
Henri-Georges Clouzot, met Simone
Signoret en Vera Clouzot. Schooldi-
recteur bedriegt en vernedert zijn z
kelijke vrouw.
Vrijdag 6 april
'Prizzi's honor' (Ned. 2, 23.00 uur)
Amerikaanse komedie uit 1985 vz
John Huston, met Jack Nicholson
Kathleen Turner. Een niet al te snug
gere huurmoordenaar van een hechte
maffia-familie werkt zich in de nes
door huwelijk met vakgenote.
'Al-risalali' (BRT 1,23.00 uur) Liba- 1
nees/Britse film uit 1976 van Mous-
tapha Akkad, met Anthony Quinr
Irene Papas. Spektakel rond de op-
komst van de islam. De film is een seri
eus werkstuk, dat echter meer indruk
maakt door de actie-scènes dan door
de blik op godsdienstige aspecten.
'The trip to Bountiful' (Ned. 23.10
uur) Amerikaans drama uit 1985
Peter Masterson, met Geraldine Page
en John Heard. De bejaarde weduwe
Carrie Watts reist naar haar geboorte
plaats Bountiful.
UTRECHT - Met 'Z', zijn film tegen het Griekse kolonelsre
gime, won hij ooit de speciale juryprijs van Cannes, plus
twee Oscars. Met 'Missing', zijn film tegen de Chileense jun
ta, wpn hij de Gouden Palm van Cannes en wederom een
Oscar. De in Griekenland geboren cineast Constantin Cos
ta-Gavras is de wereldkampioen van de politieke thriller.
Zijn nieuwste werkstuk heet 'Music Box'. Vorige maand
werd deze film in Berlijn met een Gouden Beer bekroond.
'Music Box' is een thriller over een
uitgeweken Hongaar die in de Vere
nigde Staten van oorlogsmisdaden
beschuldigd wordt. De film speelt
deels in Chicago en deels in Boeda
pest, waar de autoriteiten ruim een
jaar geleden een opmerkelijke be
reidheid opbrachten om mee te
werken aan dit drama dat een zwar
te bladzijde opslaat in het Hongaar
se oorlogsverleden.
In 'Music Box' speelt Armin
Mueller-Stahl de rol van de beschul
digde Hongaar; een lieve vader en
voorbeeldige grootvader, maar is
hij nou wel of niet de gezochte fas
cistische beul? Frederic Forrest is
heel verrassend als de openbare
aanklager. Ronduit verrassend,
heel imponerend, is echter vooral
Jessica Lange als de dochter die de
taak op zich neemt haar vader vrij te
pleiten, niet vrij van angst over wat
ze zou kunnen ontdekken.
Costa-Gavras: "Na haar film
'Frances* nog eens'bekeken te heb
ben, wist ik zeker dat Jessica Lange
geschikt was voor het spelen van
deze rol als de advocate die de on
schuld van haar eigen vader pro
beert aan te tonen. Ik hou er in het
algemeen van om actrices en ac
teurs te vragen voor rollen die ze
niet eerder hebben gedaan. In Ame
rika heeft men een heilig geloof in
typecasting, terwijl ik daar een re
gelrechte tegenstander van ben".
"Ik heb hetzelfde gedaan met
Jack Lemmon in 'Missing'. Die kon
aanvankelijk zelf niet begrijpen dat
ik uitgerekend hèm nodig had. 'Zit
ten er dan komische stukken in die
film?' vroeg hij. En: 'Moet ik grap
pen vertellen, misschien?* Toen ik
zei dat allemaal niet nodig te heb
ben. begreep hij er eerst niets van.
Achteraf is Jack een gouden greep
gebleken. Voor 'Music Box' kwa
men mijn producenten met een ac
trice, ik zal de naam niet noemen,
van wie ze zeiden: 'Dit is precies de
actrice die je nodig hebt.' En ik ant
woordde: 'Dat is nu precies de actri
ce die ik absoluut niet gebruiken
kan."
Carrière-vrouw
"Ik wilde Jessica Lange omdat ze
nog nooit zo'n carrière-vrouw - een
juriste - gespeeld heeft, terwijl ik
van haar optreden in 'Frances' wel
kon constateren dat Jessica de
kracht heefet om ook deze rol aan te
kunnen. Ze heeft het gedaan met
een geweldige inzet. Ze was zelf§
bereid om er Hongaarse dialogen
voor van buiten te leren. Ze heeft
een conversatie met een oude Hon
gaarse vrouw, die gespeeld wordt
door Mari Törörcsik, de meest le
gendarische actrice van Hongarije.
Die scène vind ik zelf waanzinnig
overtuigend, terwijl het helemaal in
het Hongaars gaat".
.- Had. u een speciale reden om
juist nu te komen met een film over
door
Pieter van Lierop
een bejaarde oorlogsmisdadiger?
"Nadat ik 'Betrayed' voltooid
had, mijn vorige film, kreeg ik van
scenarist Joe Eszterhaz het script
ter inzage voor 'Music Box'. Het be
handelde stof waar we wel eens eer
der over gepraat hadden naar aan
leiding van de Demjanj uk-affaire,
in Cleveland. Het verhaal van Esz
terhaz sprak me bijzonder aan. Ik
denk dat werkelijk goede verhalen
niet afhankelijk zijn van zoiets als
een goed moment om ermee voor de
dag te komen. Als ik tegen een ijzer-
sterk verhaal opbots, dan probeer ik
het verfilmd te krijgen".
- Maar daarbij heeft u dan toch
heel specifieke interesses. U heeft één
keer een puur romantische tragedie
gemaakt: 'Clair de femme'. Een
schitterende film. Maar qua genre
iets totaal anders dan wat we van u
gewend zijn. Meestal zoekt u toch po
litieke invalshoeken op.
"Voor een film is hoe dan ook een
goed verhaal de eerste vereiste. Na
tuurlijk heb ik zo mijn speciale
voorkeuren, zaken die ik graag ter
sprake breng. En soms probeer ik
dan zelf een verhaal te ontwerpen,
maar dat is het moeilijkste wat er
bestaat. Voor mij althans. Wat 'Mu
sic Box' betreft, heeft er ook nog
iets anders meegespeeld. Het feit
dat sinds een aantal jaren de archie
ven van de Verenigde Naties ge
opend zijn, waardoor bij voorbeeld
te achterhalen valt hoe de Amerika
nen tal van oorlogsmisdadigers be
schermd hebben".
"Zo is ook de Waldheim-affaire in
de openbaarheid gekomen. Het in
teressante van 'Music Box' is dat we
hier te maken hebben met een Oost-
blok-land. In dat deel van de wereld
hebben zich in minder dan een jaar
tijd, grote veranderingen voltrok
ken, waardoor het nu ineens moge
lijk is geworden om meer feiten te
achterhalen over daar gepleegde
oorlogsmisdaden. Dat is informatie
die tot voor kort vaak werd afge
schermd, omdat men gewend was
er politiek gebruik van te maken."
- U heeft films gemaakt over het
Griekse kolonelsregime, over de
showprocessen in Tsjechoslowakije,
over de staatsgreep in Chili. In al
die landen zijn de dingen inmiddels
ten goede gekeerd. Heeft u het idee
dat uw films daartoe kunnen heb
ben bijgedragen?
"Allereerst: Die films gaan niet
over Griekenland, Tsjechoslowa
kije of Chili. Die films gaan over
mensen. Over mensen in uitzonder
lijke situaties, waarin ik zelf ook te
recht had kunnen komen. Wat Grie
kenland betreft is dat bijna letterlijk
ook het geval geweest. Het heeft
ook weinig gescheeld of de uit
komst van de Griekse Burgeroorlog
was geweest dat ook mijn geboorte
land een communistische staat was
geworden, net als Tsjechoslowa
kije. De menselijke condities wor
den uiteindelijk niet bepaald door
de taal die men spreekt of door het
land waar men leeft, maar door ge
voelens die overal hetzelfde zijn. En
tussen de slachtoffers van waar dan
ook, bestaat al helemaal geen 'ver
schil. Menselijk lijden is overal het
zelfde".
"Toen we 'Z' maakten, was dat ab
soluut vanuit het gevoel hoe dan
ook iets te willen doen tegen de ko
lonels. We hebben ons zo agressief
als maar enigszins mogelijk was te
gen de junta uitgesproken. Maar ik
kon me niet voorstellen dat een film
echt invloed op de loop der gebeur
tenissen kon hebben. 'Z' is primair
door mij geregisseerd met dezelfde
motivatie als elke film. Omdat je
iets haat of liefhebt".
"Aan de andere kant; geen enkele
dictatuur kan eeuwig duren. Er zit
altijd een grens aan de bereidheid
van een volk om repressie te accep
teren: mentale verdrukking, geeste
lijke of lichamelijke slavernij....Mis
schien is het waar dat 'Z' de onder
gang van de kolonels toch dichter
bij heeft gebracht. Wie kan het ach
teraf zeggen? In elk geval zou je
'Missing' kunnen aanvoeren als
voorbeeld van een film die welis
waar wereldwijd groot succes heeft
gehad, maar die weinig recht
streeks effect lijkt te hebben ge
had".
"Er zijn bijna tien jaar voorbijge
gaan sinds ik 'Missing' heb ge
maakt. Een paar dagen geleden is
Chili nu dus weer een democratie
geworden. Daar ben ik heel geluk
kig om. Maar ik raak bijna van
streek als ik denk aan Pinochet. Na
alles wat die op zijn geweten heeft,
bij voorbeeld het vermoorden van
30,000 landgenoten, eindigt hij nu
op een of andere manier toch als een
nationale held. Als een soort vader
des vaderlands die dan toch maar
rust en orde en democratie heeft
weten te brengen".
Allende
"Maar er was in Chili al vrijheid, de
mocratie en vrede onder Allende. Ik
ben er geweest, ik heb persoonlijk
Allende ontmoet, in de opnamen-
periode voor 'Etat de Siège'. Het is
frustrerend te weten dat Chili onder
Allende van de- Amerikanen iets
van 18 miljoen dollar financiële
steun kreeg in twee jaar tijd. Maar
vanaf het moment dat Pinochet aan
de macht kwam, schroefden de
Amerikanen hun steun onmiddel
lijk op tot een miljard. De Amerika
nen hebben Pinochet gecreëerd, ze
hebben hem daar aan de macht ge
holpen en nu komt die boef weg als
een held. Dat is het meest frustre
rende politieke feit dat ik ooit heb
meegemaakt. Afschuwelijk!"
Italiaanse pers vindt nieuwe film 'meesterwerk'
Jessica Lange en Armin Mueller-Stahl in 'Music Box
ROME Een maand nadat de film is uitgekomen is
het voor de bioscoop Esperia, in het centrum van Ro
me, nog steeds dringen geblazen. Het publiek van de
voorstelling van half negen schuifelt naar buiten, en
raakt bekneld tussen laatkomers voor de half elf voor
stelling. Ze hopen op het laatste moment nog een
kaartje te bemachtigen.
Een meisje worstelt zich door het gedrang naar bui
ten, en bestudeert de foto's die zijn opgehangen in de
glazen vitrine voor de bioscoop: een superdikke
vrouw met een bovenmaatse boezem en kroon op haar
hoofd, geflankeerd door een al even dikke man in een
hermelijnen mantel. Jokers, clowns, glitters en kitsch.
Het kan niet missen. Het betreft hier de laatste film
van de beroemde Italiaanse regisseur Federico Fellini,
'La voce della luna', letterlijk 'De stem van de maan'.
Zoals alle films van Fellini, trekt ook deze film weer
massa's Italianen naar de bioscoop. 'Een meester
werk', 'een hoogtepunt', zo prezen de Italiaanse kran
ten de film letterlijk het kassucces.
"Wat vond je ervan?", vraag ik het meisje voor de
bioscoop terwijl ze de foto's nog steeds bestudeert.
"Tja", zegt ze fronsend. "Fellini is nou eenmaal Fellirii,
hè. Het is prachtig gedaan en heel indrukwekkend. Hij
is de grootste regisseur die we in Italië hebben. Maar
wat hij nou met die film bedoelt, daar heb ik weinig
van begrepen".
'De stem van de maan' is dan ook
i te vertellen. Het zijn allemaal ver-
n situaties die aan elkaar worden
Qïwezigheid van een lieve 'gek', een
soort Pierrot, of Pinocchio, die wordt gespeeld door de
beroemde Italiaanse komiek Roberto Benigni.
Roberto Benigni, alias Ivo Salvini, komt op zijn
zwerftocht in de film de meest bizarre types tegen. Zo
ontmoet hij een hobospeler, die op het kerkhof ih een
graftombe woont, nadat hij helemaal gek is geworden
van een bepaald musicaal deuntje (sol-la-do-mi). Hij
ontmoet Nestor, een huisman die op de daken van de
stad woont, en praat met zijn wasmachine. Hij komt
Nestors ex-vrouw tegen, die 'zo sterk is als een loco
motief en stoom afgeeft als ze de liefde bedrijft. Ten
slotte ontmoet hij ook de gepensioneerde politiepre-
fect Gonella (Jurkje), die lijdt aan achtervolgings
waanzin, en denkt dat er een groot complot gesmeed
wordt om datgene wat eigenlijk fantasie is door te la
ten gaan voor de werkelijkheid.
Zoals al blijkt uit de titel, speelt de maan in de film
een grote rol. Ivo Salvini wordt bijvoorbeeld verliefd
Het 'verhaal' van
niet gemakkelijk ni
schillende scènes
geregen door de a
op een vrouw wiens gezicht 'precies op de maan lijkt'.
De hele film lang loopt hij achter haar aan. Als hij haar
op het feest van de 'Gnoccata' ziet dansen met een an
dere man, wordt hij gek van jaloezie. Hij gooit zijn ri
vaal een bord met gnocchi vol tomatensaus in het ge
zicht. Op het eind van de film wordt de 'echte' maan -
'de maan die ons stiekem vanuit de hemel bespio
neert' - gevangen genomen door twee broers die lood
gieter zijn.
Dit is ongeveer het 'verhaal' van de film. Er zit niet
wat je noemt een 'lijn' in, een duidelijke opbouw, of
een afgerond 'plot'. Het is een rijsteberg van bij elkaar
geraapte associatiefs. Fellini geeft dat zelf toe, in het
voorwoord van het boekje over de film dat deze dagen
in Italië is uitgekomen: "Ik heb de film dag per dag
verzonnen. Voor mij was het genoeg dat ik naast een
camera zat, op een plek waar ik wat lampen kon aan
doen". Om mij heen had ik de vertrouwde gezichten
van mijn team en van de acteurs die bereid waren met
mij deze reis te ondernemen".
Fellini had geen script voor zijn film, en ook geen
draaiboek. "De acteurs wisten nooit van tevoren wat
ze moesten zeggen", vertelt Fellini. 's Ochtends, als ze
bij de grimeur zaten, dan kwam ik met stukjes papier
aanzetten waarop ik de avond daarvoor wat voor ze
had opgekrabbeld". Niet alleen had Fellini aan het be
gin van de film geen script en geen draaiboek, maar hij
had ook geen idee. "Zonder te weten hoe de film eruit
zou gaan zien heb ik het decor laten bouwen", vertelt
hij. "En terwijl ik naar de drie of vierhonderd werk
mensen keek die aan het werk waren met het decor,
vroeg ik me af: en nu, wat ga ik nu vertellen?"
Het leger van enthousiaste Italiaanse filmcritici
heeft echter geen enkele moeite met deze werkwijze,
of met de chaos in de film die er het produkt van is. Ie
dereen geeft zijn of haar eigen interpretatie. "Fellini
vertelt in zijn film over de wanorde, de fragmentatie,
en de de-realisering van de moderne wereld", zo
schrijft bijvoorbeeld het dagblad La Stampa, in de hol
le taal die de filmktritiek hier nu eenmaal heeft. "De
stem van de maan gaat over de verscheurende behoef
te aan zingeving waarvan de afwezigheid ons hart van
angst doet krimpen", jubelt het dagblad La Republica.
Een ander schrijft: "De film van Fellini is een portret
van Italië', terwijl de volgende zich te buiten gaat aan
een psycho-analytische beschouwing over de "briljant
vormgegeven samenhang" in Fellini's film tussen "de
maan, de vrouw, en de waanzin". En zo stopt iedereen
er zijn eigen verhaal in.
MARJON VAN ROYEN
