Riagg: zorgen over
toeloop migranten
'Met mensen houden ze bij
NKF-Kabel geen rekening'
'Sn
DE T
VAN T
@u&i&róitog
Conserveringsmethoden door
eeuwen heen (link verbeterd
Gemeenten krijgen beschikking
over miljoenen voor kinderopvang
LEIDSE VISSERS DUPE VAN DROOGLEGGING HAARLEMMERMEER
PAGINA 8
MAANDAG 26 MAART 1990
i preparaten middelen
Farmaceutisch historische dag in Leids Anatomisch Kabinet
•LEIDEN Schedels, geraamten
van vergroeide mensen, foetus
sen in alle soorten en maten en de
meest uiteenlopende lichaamsde
len op sterk water. Voor velen
voorwerpen die alleen in de aller
ergste nachtmerries voorkomen,
voor anderen een bron van studie
waar ze likkebaardend langs lo
pen.
Het Anatomisch Kabinet van
de Rijksuniversiteit in Leiden
waar al deze 'enge dingen' wor
den tentoongesteld, mag zich ver
heugen in een lange geschiede
nis. W.J. Mulder van het Anato
misch kabinet zette zaterdag tij
dens de aldaar gehouden negen
de farmaceutisch historische dag
uiteen hoe in de loop van de eeu
wen de conserveringstechnieken
zijn verbeterd.
Het anatomisch kabinet werd
kort na 1587 opgericht als Theat-
rum Anatomicum en gevestigd in
de voormalige Falie Bagijnkerk
aan de overkant van het acade
miegebouw aan het Rapenburg.
In het theatrum konden studen
ten terecht, maar minstens even
belangrijk waren de collecties
exotische voorwerpen die de zee
vaarders uit die tijd meebrachten.
De technieken om materialen
te bewaren, waren nog niet erg
geavanceerd. De huidige collectie
van het kabinet bevat dan ook
slechts drie schedels die uit de be
gintijd dateren. Een ervan is de
schedel van de heer Van Baten-
burgh die tijdens de 80-jarige oor
log door de Spanjaarden werd ge
dood. "Het moet heel wat moeite
hebben gekost de man te doden.
Zijn schedel is buitengewoon dik.
Gezien de beschadigingen moet
er flink op ingehakt zijn", aldus
Mulder.
De collectie groeide en via een
omweg kwam de instelling in
1923 in de huidige behuizing in
het Boerhaavekwartier terecht.
Langzaam maar zeker kwamen er
beter conserveringsmethoden tot
ontwikkeling. Zo ontdekte
Ruysch de Nautische brande
wijn. Het kabinet herbergt nog 13
foetale botten die met deze me
thode werden geconserveerd. In
middels hebben 'de foeten' de
respectabele leeftijd van 300 jaar
bereikt. Weer wat later werd ont
dekt dat organen met kleurstof
fen kunnen worden geïnjecteerd.
In het museum is nu nog een kin
derarmpje te zien dat bijna 300
jaar geleden door Albinus werd
geprepareerd.
Aan het eind van de 18de eeuw
groeide de belangstelling voor
het abnormale. Foeten met aan
geboren afwijkingen werden
veelvuldig op sterk water gezet.
Eind negentiende eeuw kwam
-de formaline in de belangstelling
als bewaarvloeistof. Het nadeel
van deze stof is dat de kleur aan
de preparaten wordt onttrokken.
Talrijke potten met witte, bleke
en uiterst ongezond uitziende li
chaamsdelen zijn hiervan het ge
volg. Inmiddels zijn betere be-
waarvloeistoffen beschikbaar.
Het nieuwste op het gebied van
prepareren is volgens Mulder het
inbedden van een preparaat met
polyester of epoxyhars. Deze
techniek wordt vooral toegepast
bij het maken van dwarse coupes
die tegenwoordig nodig zijn om
de scans van onder meer het
hoofd te kunnen bestuderen.
Ook de techniek waarbij de
vloeistof uit een preparaat wordt
vervangen door siliconenrubber
wordt tegenwoordig veel ge
bruikt. Een handige methode,
vindt Mulder. "Het preparaat
blijft elastisch waardoor er alsnog
aan geprepareerd kan worden
zonder dat je vieze vingers
krijgt".
WASSENAAR - Inwoners van Was
senaar hebben er bij minister Ma ij-
Weggen van verkeer op aangedron
gen rijksweg 11-west met spoed aan
te leggen. Inwoners van de buurge
meente Voorschoten deden vorige
week juist een beroep op de minis
ter af te zien van deze verbindings
weg tussen de A 4 en A 44. De activi
teit in beide gemeenten is te verkla
ren uit de naderende behandeling
van het tweede structuurschema
Verkeer en Vervoer door het kabi
net waarin rijksweg 11-west al dan
niet een plaats krijgt.
De argumenten die vanuit beide
gemeenten worden aangevoerd zijn
Oost West Thuis Best
naai- minister met
pleidooi voor All
precies tegengesteld. Zo betogen de
Wassenaarders, verenigd in de
buurtvereniging 'Oost West, Thuis
Best', dat de grote verkeersproble
men in en rond Wassenaar alleen
opgelost kunnen worden door de
aanleg van de nieuwe rijksweg. Nu
al, schrijft de buurtvereniging 'wor
den de binnenwegen van Wasse-
ming
In Voorschoten daarentegen
heeft men de overtuiging dat rijks
weg 11-west een bedreiging is voor
de leefbaarheid in de gemeenten
Leiden, Voorschoten en Wassenaar
en dat ze de verkeersproblemen in
deze plaatsen op geen enkele ma
nier oplost. Uit een provinciaal on
derzoek zou duidelijk zijn gewor
den dat de hoeveelheid verkeer in
Wassenaar na de aanleg met 15 pro
cent toeneemt, weten de Voorscho
tenaren.
Leiden behoefte aan buitenlandse hulpverleners
DEN HAAG/LEIDEN - Het geld
dat het kabinet beschikbaar heeft
voor de kinderopvang, gaat naar de
gemeenten en niet naar de werkge
vers- en werknemersorganisaties.
Premier Lubbers deelt dit vandaag
mee in een brief aan de sociale part
ners. Het gaat om een bedrag van 20
miljoen in 1990, oplopend tot 160
miljoen in 1994. Minister d'Ancona
De Leidse wethouder Van Don
gen reageerde vanochtend positief
op de beslissing. Leiden krijgt naar
verwachting 1.6 miljoen gulden.
Volgens Van Dongen gaat de beste
ding van het geld deel uitmaken van
de college-onderhandelingen. Zij is
echter ook van plan met plaatselijke
"werkgevers- en werknemersorgani
saties te gaan praten over de behoef
te aan bedrijfskinderopvang.
Eerder ontving Leiden 1,3 mil
joen gulden voor uitbreiding van de
kinderopvang uit de Oort-pot. Dat
was geld dat was overgeschoten na
de belastingherziening. Het geld
werd zowel gebruikt voor algemene
opvang als voor kinderopvang in
bedrijven. Leiden telt 800 wachten
den voor kinderopvang.
Aanvankelijk was het de bedoe
ling dat het geld beschikbaar zou
worden gesteld aan de werkgevers-
en werknemersorganisaties. Dat
was afgesproken in het centraal ak
koord. dat het kabinet met de part
ners heeft gesloten. Minister d'An
cona heeft zich daar altijd tegen ver
zet en is erin geslaagd het voltallige
kabinet achter zich te krijgen. In de
Tweede Kamer had de bewinds
vrouw al haar voorkeur voor de ge
meenten uitgesproken.
d'Ancona sluit niet uit dat de ge
meenten met het bedrijfsleven sa
menwerken om kindercrèches te
realiseren. "Nu komen er bij bedrij
ven alleen crèches als ze vrouwen
nodig hebben. Zodra die vrouwen
niet meer nodig zijn, gaan de crè
ches dicht. Daarom moet de kinder
opvang op gemeentelijk niveau ge
organiseerd worden".
De sociale partners zijn woedend
over de standpuntwijziging van het
kabinet. De werkgeversorganisa
ties VNO en NCW zijn het volstrekt
oneens met hel hesluit van d'Anco
na. "Dit is een schending van de af
spraak". aldus VNO-woordvoerder
Beemsterboer. "We zullen ons wen
den tot de minister-president om dit
besluit teruggedraaid te krijgen".
Het NCW spreekt van een 'bedrijfs
ongeval uit de categorie 'eens maar
nooit weer'. "Het is moeilijk te vat
ten voor wie uitgaat van het eenvou
dige beginsel dat afspraken afspra
ken ziin".
de Stichting van de Arbeid hebben
we dat ook laten weten", aldus de
woordvoerder.
Op 13 maart is afge
sproken dat we nader overleg zou
den hebben over de besteding van
het geld voor de kinderopvang. We
zijn benieuwd of dat overleg er nu
nog komt".
LEIDEN/UTRECHT - De
Riagg in Leiden maakt zich
ernstig zorgen over de toene
mende stroom buitenlan
ders die bij haar voor hulp
aanklopt.
Zuwel de vluchteling als de migrant
doet herhaaldelijk een beroep op
deze instelling voor geestelijke ge
zondheidszorg.
Het beeld van Leiden komt min
of meer overeen met het landelijke.
De Nederlandse Vereniging voor
Ambulante Geestelijke Gezond
heidszorg meldt in haar laatste blad
dat vooral de lange duur van de aan-
vraagperiode de psychische ge
zondheid kan schaden. De ver
wachting wordt uigesproken dat
het aantal hulpvragen de komende
tijd toeneemt.
Overal in het land zijn er al jaren
initiatieven om de Riagg meer in te
richten op hulpvragen van migran
ten. Zo ook in Leiden waar het be
leid intern wordt bijgesteld. Vier
jaar geleden startte een project om
de ervaringen structureel over het
land te verspreiden. Nu de eindfase
van dit experiment nadert, luidt de
conclusie dat Riagg's toegankelij
ker zijn te maken voor buitenlan
ders. Dit kan echter alleen worden
bereikt door het beleid op hen af te
stemmen en door de deskundigheid
van medewerkers te bevorderen.
Overigens hebben lang niet alle
vluchtelingren die asiel zoeken psy
chische problemen, maar een deel
van hen wel door onder meer ver
volging en marteling. Als voorbeeld
noemt dr. E.R. Zepeda, psychiater
bij de Riagg in Leiden, een vluchte
ling uit Soedan, een professor die
naar Nederland was gevlucht. Heel
zijn familie was uitgemoord. De
man kon zijn draai niet vinden en
zat psychisch geweldig in de knoop.
Het probleem waarvoor de Riagg
in Leiden, maar ook de andere in
stellingen in het land, zich nogal
eens ziet geplaatst, zijn de taalpro
blemen, vertelt dr. Zepeda. Een
goed gesprek met hen voeren is dan
ook niet gemakkelijk. Veel van deze
mensen spreken slechts gebrekkig
Engels of spreken alleen de taal van
het land waar ze vandaan komen.
De psychiater zegt dat Leiden ei
genlijk extra geld nodig heeft voor
het aantrekken van een Turkse of
Marokkaanse hulpverlener. Ie
mand die met de migrant in zijn ei
gen taal kan spreken maar tevens in
het Nederlands met zijn collega's
kan overleggen over de problemen
waarmee hij wordt geconfronteerd.
Nu hebben de gesprekken plaats
middels tolken. Daarnaast probeert
de Riagg de buitenlanders te helpen
door vrijwilligers in te schakelen.
Dr. Zepeda zegt trots te zijn op de
mensen die zich hiervoor in Leiden
beschikbaar hebben gesteld. "Ze
doen geweldig goed werk", is zijn
mening.
"We kunnen het werk op dit mo
ment nog aan. maar er moeten niet
veel meer aanvragen bij komen an-
ders moeten we echt met het minis
terie gaan praten om extra financië
le middelen".
Dr. Zepeda vertelt dat de Riaggs
in Alphen en in de Bollenstreek
aanmerkelijk minder worden ge
confronteerd met buitenlandse pro
bleemgevallen dan in Leiden het
geval is.
Stropdas niet
langer verplicht
op universiteit
LEIDEN - Hoogleraren hoeven
niet langer een stropdas te dra
gen bij officiële gelegenheden,
zo heeft het college van decanen
van de Leidse universiteit beslo
ten. Het besluit is genomen na
dat enkele weken geleden de
Leidse hoogleraar Bertels bij
een promotie werd wegge
stuurd omdat hij geen stropdas
droeg. Bertels overtrad daarmee
de officiële kledingvoorschrif
ten en de universiteit haalde
met deze rel zelfs de landelijke
pers.
Op voorstel van rector-magni-
ficus Beenakker hebben de de
canen vastgesteld dat de kle
dingvoorschriften beschouwd
moeten worden als een 'drin
gend advies' maar niet letterlijk
opgevolgd behoeven te worden.
Voorzitter ondernemingsraad Van Velzen voelt zich gefrustreerd
WADDINXVEEN - "Met i
houden ze bij NFK-Kabel absoluut
geen rekening. Werken in de onder
nemingsraad is dan ook behoorlijk
frustrerend. Toch moeten we als OR
wel blijven zitten. Stappen we op,
dan heeft de directie helemaal de
handen vrij om maar te doen wat ze
wil. Zolang we er zitten, kunnen we
ten minste vechten voor onze men-
door
Monica Wesseling
Voorzitter Han van Velzen van de
ondernemingsraad van NFK-Kabel
in Waddinxveen is niet bepaald op
timistisch gestemd nadat vrijdag de
directie van de fabriek definitief liet
weten dat de produktie van buik
kabels de komende twee jaar van
Waddinxveen naar Delfzijl wordt
verplaatst. Waddinxveen, waar 150
produktiemensen werken, moet
dicht. Zelfstandig voortbestaan van
de fabriek als leverancier van zoge
heten specialiteiten is volgens de di
rectie economisch niet haalbaar.
Zowel de ondernemingsraad als
de vakbonden betwijfelen ten zee
rste dat Waddinxveen geen enkel
bestaansrecht meer heeft. Van Vel
zen: "Er worden onderhandelingen
gevoerd met een andere fabriek die
specialiteiten maakt voor de off
shore industrie. Als het lukt een sa
menwerkingsverband met die an
der aan te gaan, kan Waddinxveen
openblijven. Hoeveel mensen hier
dan kunnen blijven werken, hangt
af van de omzet die de twee bedrij
ven gezamenlijk kunnen behalen".
De onderhandelingen met de fa
briek in off-shore-kabels - de naam
ervan wordt nog niet vrijgegeven -
worden gevoerd door de directie.
De fabriek in Waddinxveen zou im
mers eigendom blijven van NFK-
Kabel. De ondernemingsraad en de
vakbonden volgen als waakhonden
de onderhandelingen.
Van Velzen: "De levensvatbaar
heid van Waddinxveen hangt onder
meer af van de hoeveelheid orders
die de directie bereid is aan deze fa
briek toe te schuiven. Het gaat om
de vraag wat je als een specialiteit
betitelt. Een PTT-kabel die in bulk
in Délfzijl zal worden gemaakt, kan
naar ons idee toch soms een specia
liteit zijn. Orders die buiten de nor
male produktie vallen, een speciaal
stukje kabel dat heel snel moet wor
den geleverd, is een specialiteit.
Voor een aparte order onderbreek
je immers niet het bulk-produktie-
proces. Zo'n stukje moet in Wad
dinxveen en niet in Delfzijl worden
gemaakt".
Volgens de vporzitter van de OR
is de directie van NFK-Kabel, al
thans enige leden daarvan, redelijk
bereid mee te denken over moge
lijkheden WadÓinxveen open te
houden. "Ze hanteren daarbij ech
ter als strikte voorwaarde dat Delf
zijlbij alles de meeste rechten heeft.
Daar zit 'm nou net de kneep".
Het besluit om Waddinxveen te
sluiten is ingegeven door een rap
port van het adviesbureau Markon
waarin wordt geconcludeerd dat de
specialiteitenmarkt in Nederland
(kabels voor computers, spoorwe
gen en industrieën) niet voldoende
groot is. Volgens Van Velzen is het
marktonderzoek van Markon wel
goed geweest, maar zijn er verkeer
de conclusies getrokken. De ko
mende tijd zullen experts van de
OR en de vakbonden het rapport
dan ook kritisch opnieuw bestude-
Het bekend worden van het
nieuws van de sluiting leidde een
paar weken geleden tot bezetting
van het bedrijf en een wilde staking.
Van Velzen verwacht niet dat op
korte termijn opnieuw het werk zal
worden neergelegd. "Een paar be
langrijke eisen van ons zijn ingewil
ligd. Geen gedwongen ontslagen,
de produktie gaat pas over twee jaar
naar Delfzijl en de mogelijkheden
voor samenwerking worden onder
zocht".
Bij het zoeken naar vrolijke men
sen die met plezier naar hun werk
gaan, kan de NFK-kabelfabriek in
Waddinxveen echter nog steeds ge
voeglijk worden overgeslagen. "Ie
dereen is behoorlijk teneergesla-
gen. Voor veel mensen is de toe
komst onzeker en dat werkt niet
lekker", aldus Van Velzen.
Diep in zijn hart heeft de voorzit
ter de stille hoop dat het allemaal
niet doorgaat. Bij NKF wordt er, zo
leert volgens hem de geschiedenis
van het bedrijf, elke vier jaar een re
organisatie doorgevoerd. Zodra de
directie wordt gewijzigd, en dat ge
beurt met de regelmaat van de klok,
worden er grootscheepse verande
ringen doorgevoerd. De plannen
voor sluiting van Waddinxveen da
teren van twee jaar terug. Over twee
jaar moet Wadclinxveen worden ge
sloten. Dan zijn echter ook weer de
traditionele vier jaar voorbij. "Wel
licht komt er dan een nieuwe direc
tie aan het bewind die zegt dat Delf
zijl dicht moet en Waddinxveen
bulk'gaat maken".
Midden in het hart van Holland
lag in vroeger eeuwen een grote
waterplas. Een meer, dat liep van
Leiden naar Haarlem en Amster
dam. Deze Haarlemmermeer was
berucht. De weke veengrond
bood bij stormachtig weer het wa
ter talloze mogelijkheden om
nieuwe veroveringen te maken in
het Hollandse landschap.
In de jaren 1591 en 1611 waren
bijvoorbeeld de dorpen Vijfhui
zen, Nieuwerkerk en Rijk door
het water verzwolgen.
Leiden zag in stormachtige ja
ren het water opdringen tot de
wallen van de stad. Niet alleen de
Sleutelstad, maar ook Amster
dam en Haarlem werden regelma
tig door de Haarlemmermeer be
dreigd. In 1584 besloeg het meer
een oppervlakte van bijna 12.000
hectare. In 1645 14.000 ha. en in
1764 bijna 17.000 ha. Tot 1750 gin
gen jaarlijks zo'n 20 hectare land
verloren. Als het 's nachts ging
stormen, lagen de inwoners van
Leiderdorp en de bewoners van
de Leidse stadswijk rond de Zijl
poort wakker. Kerkklokken
waarschuwden de mensen.
De Haarlemmermeer was een
constante bedreiging. Het meer
was ook berucht door de vele
scheepsrampen die er plaatshad
den. In het bijzonder het noord
oostelijk deel was gevaarlijk. De
ze plaats werd dan ook Schiphol,
graf van schepen genoemd.
Drooglegging
Toch leidde het altijd dreigende
water niet tot een eensgezinde
houding van de bedreigde steden.
Er werd wel gesproken over
drooglegging, maar het bleef bij
praten.
Leeghwater voerde in 1641 in
zijn Haarlemmermeerboeck een
pieidooi voor drooglegging. In
1712 kwam de landmeter Cruqui-
us met voorstellen. Zumbach de
Koetsfeit ondernam in 1743 en
Blanken in 1808 een poging de
overheid voor de mogelijkheden
van een drooglegging te interes
seren. In 1821 stelde Baron van
Lynden voor de Haarlemmer
meer met stoomgemalen droog te
malen.
Plannen genoeg, maar het
bleek lange tijd onmogelijk om de
besluitvorming af te ronden.
Ook Leiden maakte proble
men. Drooglegging zou de Leidse
belangen in de omvangrijke vis
serij op het meer schaden. Het
Hoogheemraadschap Rijnland
wilde de Haarlemmermeer in
stand houden als waterberging.
De najaarsstormen van 1836
maakten een einde aan het Leidse
verzet. Opnieuw stond het water
voor de poorten van de stad. Bij
Koninklijk Besluit van 1 augus
tus 1837 werd een commissie in
gesteld met de opdracht een ont
werp voor de drooglegging en een
begroting van de kosten op te
stellen. Iedereen was er nu van
overtuigd dat de Haarlemmer
meer droog moest.
In 1848 begonnen de werk
zaamheden. Eerst werd een ring
vaart met een dijk om het nu
18.000 hectare grote meer aange
legd. Uit Engeland werden drie
stoomgemalen ingevoerd. In 1852
hadden deze gemalen, genaamd
de Lynden, de Cruquius en de
Leeghwater, het karwei geklaard.
Opluchting bij de stadsbewoners,
diepe teleurstelling bij de Leidse
Nicolaas Beets, een van
belangrijkste gelegenheids-
KJk.
Pioniers in de Haarlemmermeer enkele jaren
het meer werd een begin gemaakt
met de verkoop van de grond.
Aanvankelijk werd op de verko
pingen een prijs van 733,- per
LEIDSE
KRONIEK OVER
dichters uit die tijd dichtte: 'De
slokop opgeslokt". De Staatscou
rant van 1 juli 1852 berichtte kort
en bondig: "het Meer is droog".
Een jaar na het droogvallen van
'MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
bunder gehaald. Al snel liep de
opbrengst terug tot onder de
400,- per bunder. De teruglopen
de belangstelling was logisch, ge
zien de situatie in de nieuwe pol
der. De regering had gezorgd voor
de drooglegging, maar schoot
ernstig tekort in de nazorg.
De Haarlemmermeer was een
grote modderige vlakte. In de pol
der groeide het onkruid meters
hoog op en het land werd een wil
dernis. De eerste kolonisten wer
den in feite aan hun lot overgela
ten. De boeren konden het land
nauwelijks bewerken. Paarden
zonken weg in de modder. De
boeren bonden de paarden plank
jes onder de voeten om wegzak
ken te voorkomen. De situatie
van de eerste pioniers was ramp
zalig slecht. Meerbewoners kre
gen mede door hun drankmis
bruik een niet al te beste reputa
tie. Pas rond 1880 werd de situatie
beter en werden de vele beloften
ingelost.
De Haarlemmermeer werd een
van de rijkste landbouwgebieden
in ons land en dat allemaal voor
een uiterst bescheiden prijs. In to
taal bracht de verkoop van de
drooggevallen gronden ongeveer
9 miljoen gulden op. De kosten
bedroegen ongeveer 13 miljoen
gulden. In totaal kostte de droog
making van de gevreesde Haar
lemmermeer het rijk dus zo'n vier
miljoen gulden.
De Leidse vissers ontvingen
geen schadeloosstelling.
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Naar de D.Cverneemtheeft
het Delftsche gemeentebestuur
maatregelen getroffen om te
trachten den verpestenden stank
van het grachtwater aldaar
zooveel in zijn vermogen is on
schadelijk te maken. Aan een
vijftal arbeiders der gemeente
reiniging is opgedragen, langs
de grachten carbol te sprenkelen
opdat de lucht gezuiverd worde.
- Te Konstantinopel is de eerste
katoenspinnerij geopend. In Au
gustus zullen 9000 spinnewielen
aan het werk zijn en zal katoen
garen worden vervaardigd te
gen 85 pCt. van de kosten van
het Engelsche artikel.
Vijftig jaar geleden:
- Twee inwoners van 's-Graven-
zande, de heren Rijpma en Klop,
hebben zich aan het paleis
Noordeinde te 's-Gravenhage
vervoegd om daar een door hen
gevonden kievitsei te overhandi
gen. Dit is ten paleize in ont
vangst genomen en naar Soest-
dijk, waar H.M. de Koningin
momenteel vertoeft, opgezonden.
- De heer P. van Oosten, Heeren-
weg te Noordwijk, heeft Zater
dag de eer gehad, het eerste kie
vitsei in deze omgeving te vin
den. De vinder heeft het ei ver
zonden aan onze jeugdige prin
ses Irene. Vorig jaar was zijn
broeder G. van Oosten de geluk
kige. Deze zond het ei aan het
prinselijk paar, waarvoor hij
later door bemiddeling van den
burgemester een dankbetuiging
ontving.
- Zeven leden van de Ira zijn den
dertienden dag ingegaan van
een hongerstaking die zij hebben
ondernomen in de Arbourhill
militaire gevangenis te Dublin,
om te protesteeren tegen hun ge
vangenneming door de regee
ring van de Valera, die zij wei
geren te erkennen.
