Tijd voor het nieuwe fietsen
Democratisch Forum
lonkt naar Kohls CDU
Tom and Jerry in Hongarije
Vrije markt met 'n
vleugje socialisme
Cadeau-tips
voor de
zijdeschilder
Romantische
Kraag haken
VRIJDAG 23 MAART 1990
In de groter serie Hobbywijzers
van Cantecleer verscheen on
langs het boekje 'Zijdeschilde
ren, sieraden en accessoires' van
Rosemarie Kindervater (ISBN
9021305119). In dit boekje doet
ze tal van suggesties aan de
hand voor het maken van kleine
voorwerpen: oorbellen, gespen,
broches, dasspelden en man
chetknopen. Allemaal van die
kleine cadeautjes, die handig
zijn om alvast in voorraad te
hebben. In het boekje gaat ze er
eigenlijk van uit dat de lezer al
enige kennis van zijdeschilde
ren heeft. De technieken en
hulpmiddelen worden heel kort
beschreven. Voor sommigen zal
dit voldoende maar ik kan me
voorstellen datje, voor je inves
teert in een goed spanraam, pen
selen, zijde en andere materia
len, wat meer wilt weten. Dan is
voorbeeld het boek van Susan-
ne Hahn 'De kunst van het zijde
schilderen: technieken en voor
beelden' een goede aankoop.
Nog meer goede ideeën voor en
thousiaste zijdeschilders zijn te
vinden in de boekjes 'Zijde de
coratief beschilderen' (ISBN
9021302776), 'Zijdeschilderen:
kussens en wanddecoratie' (IS
BN 9021302667) en 'Zijdeschil
deren: sjaals en dassen' (ISBN
9021304317).
Losse kragen, van kant, piqué of
fijne katoen zijn weer helemaal
'in'. Ze geven een eenvoudige
trui van lamswol iets feestelijks
of veranderen een simpele blou
se in een romantische creatie.
Ze zijn ook handig, die losse kra
gen, zeker als je make-up ge
bruikt. Zo'n kraag sla je snel
door een sopje en is de volgende
dag weer gebruiksklaar. Soms
hoeft daar nog niet eens een
strijkbout aan te pas te komen.
Maar daar staat wel iets tegen
over: ze zijn tamelijk aan de
prijs. Wie handig is met haakpen
maakt trouwens heel snel een
heel mooie kraag. In het boekje
'Gehaakte kanten Kragen' van
Diny Zijp' (Cantecleer ISNB
9021305453) staan prachtige
voorbeelden van echt oude kra
gen, zoals de vier modellen die
vroeger werden gedragen bij de
Veluwse klederdrachten. Voor
deze en nog 19 andere kragen
geeft Diny Zijp naast een een
duidelijk afbeelding, een telpa-
troon en een korte beschrijving.
Koga, exclusief produkt waarbij prijs geen rol speelt
Het nieuwe fietsen is
begonnen. Ten minste, zo lijkt
het voor wie na een aantal
jaren weer eens in een
fietsenzaak komt of de folders
van de grote merken
doorkijkt. De gewone huis-,
tuin- en keukenfiets, die nog
met recht een rijwiel
genoemd kon worden, wordt
amper meer gemaakt.
door
Arend van der Meulen
Een stalen frame, twee wielen, een
breed stuur, met degelijk zadel, hier
en daar wat chroom en steevast
zwart, het soort rijwiel waarop Ne
derland zich decennia lang massaal
verplaatste, kan niet meer. Solid
turquoise en nightblue zijn slechts
enkele van de nieuwe kleuren. Op
z'n minst een dozijn versnellingen,
steerhornsturen in moderne vor
men, roestvrij chromolybdeenstaal,
aluminium, carbon of titanium voor
de framebuizen, turbo-gel zadels,
index schakelsystemen en aero-
velgen; daar gaat het om.
En de technische ontwikkeling
van de fiets is nog maar pas begon
nen, zeggen Batavus-directeur
Hans Wezenaar en Koga Miyata-
manager Jacobus Rijcken.
High-tech
De fiets is een stukje high-tech ge
worden. Vooral die fiets waar wat
Het hyperglide schakelsysteem maakt schakelen over alle 21 versnellin
gen onder volle belasting mogelijk. (foto's gpd)
extra's aan zit. Zeker, Batavus heeft
de oude zwarte Batavus dienstfiets
nog in de folder staan 919). Maar
deze en de zwarte weduwe, die te
genwoordig 'old fashion' heet
799), horen daarin eigenlijk niet
meer thuis. Die stalen rossen vallen
uit de toon bij de race-, toer-, city-,
mountain- en randonneurfietsen
die het moderne beeld van deze ou
de fabriek bepalen. Accessoires
zoals bij voorbeeld de fietscom
puter, tegenwoordig ook al draad
loos verkrijgbaar, dragen verder bij
aan het moderne imago van de fiets
in het algemeen.
Een beetje fiets kost al gauw
1000. Koga Trading levert ze niet
eens voor dat bedrag. Bij Batavus
en de vele andere Nederlandse mer
ken kan men beneden die toch wat
psychologische grens, nog aardig
kiezen. Bij Koga Miyata kost het
goedkoopste model 1295. Het is de
Prologue, een eenvoudige racefiets
met zestien versnellingen in zeer
kale race-uitvoering. Een beetje
toerfiets van dit merk kost al gauw
2000.
Mountain bike
Een geheel nieuwe ontwikkeling
heeft de handel een onverwachte
impuls gegeven. De mountain bike
slaat aan. Vier jaar geleden flopte
deze fiets nog, toen enkele fabrikan
ten dat model voorzichtig op de RAI
presenteerde. Er was geen dealer
die er brood in zag. Nu blijkt dit mo
del, in berg- of stadsuitvoering, het
geweldig te doen. In een jaar tijds is
het marktaandeel gestegen van 0 tot
5,7 procent. Die groei gaat door. In
de ons omringende landen ligt het
soms al op 40 tot 60 procent. Wij zul
len zeker op 10 procent uitkomen,
zegt Wezenaar. "De tijd van het ou
bollig fietsen is voorbij."
De mountain of city bike is een
fiets om erbij te hebben. De norma
le Nederlander kan, als de verhalen
van de fietsenfabrikanten waar zijn,
straks niet meer toe met een gewo
ne fiets. "Velen hebben naast het rij
wiel voor de boodschappen reeds
een fraaie race- of sportfiets in de
schuur staan. Daar kan de moun
tain bike bij komen, zo verwacht
Rijcken. "De fiets is helemaal terug.
We hebben een tijdje last gehad van
de surfplank en daarna van de per
sonal computer. Maar dat is voorbij.
Je ziet 's zomers al weer veel minder
mensen rijden met een surfplank op
het dak. Er wordt weer gefietst."
De goedkoopste atb (all terrain
bike) die Koga levert, kost 1595.
De duurste Sky Runner moet 3995
opbrengen. Voor dat geld koopt
men dan ook een echte stoere off
the road fiets met een frame van zo
genaamde oversized (dikker dan
normale) carbonbuizen. Een eigen
vinding, waarop octrooi is aange-
De Ridge Runner met oplopende achtervork. Een eigen vinding waarop octrooi is aangevr
de Ridge Runner 3795)
met oversized aluminium buizen en
een schuin oplopende achtervork.
Batavus zit daar duidelijk onder
met de Trapper van 829, de Ram
bler van 1049 en het topmodel, de
Explorer, van 1349.
Toptechniek
Koga en Batavus en nog een reeks
andere merken hebben zo langza
merhand een ding gemeen: ze mon
teren hun fietsen af met materiaal
van het Japanse merk Shimano. En
dan gaat het vooral om de ketting
bladen voor en de derailleur achter
en de remmen. Tot enkele jaren ge
leden was het Italiaanse Campagno-
lo onbetwist marktleider als het
ging om mechanieken van topklas
se. Maar, aldus Wezenaar, de Italia
nen zijn de laatste jaren vooral in de
ontwikkeling van nieuwe produk-
ten wat achtergebleven. En de Ja
panners hebben ontzettend veel
geld gestoken in de ontwikkeling
van hun produkten. Koga monteer
de al vanaf het begin de Shimano-
mechameken. Batavus en vele an
dere zijn daar later bij gekomen.
Koga Trading opereert met de du
re fietsen in het bovenste segment
van de markt. Koga laat zich dan
ook geen fietsenfabriek noemen.
De plaats waar de rijwielen in elkaar
worden gesleuteld, heet heel chic
'atelier'. Veertien werknemers zijn
daar in de werkplaats, waar tapijt op
de grond is gelegd, bezig de fietsen
te monteren. Alle onderdelen wor
den gekocht en kwaliteit staat voor
op. aldus Rijcken. De basis van de
fietsen komt uit Japan. Miyata le
vert de frames, Shimano de mecha
nieken. Velgen, remmen, banden,
zadels en sturen komen, afhanke
lijk van het model van de fiets, van
de vooraanstaande Europese fabri
kanten.
Exclusief
Een Koga is geen normale fiets. Het
is zo'n exclusief produkt dat zelfs de
reeds geselecteerde dealers het rij
wiel niet eens eigenhandig in elkaar
mogen zetten. Dat afmonteren ge
beurt helemaal door de monteurs in
Heerenveen. De dealer mag alleen
het stuur rechtzetten en de trappers
monteren. De Koga monteurs wer
ken fiets na fiets af, zodat één man
ook een fiets in elkaar zet en daarna
ook daadwerkelijk zijn naamkaartje
aan het rijwiel hangt. Het is voor de
monteurs veel leuker, het verhoogt
hun betrokkenheid bij het produkt
en dat verhoogt weer de kwaliteit,
aldus Rijcken.
De exclusiviteit wordt soms bij
Koga duur betaald, maar "bij dit
soort fietsen speelt prijs geen rol
meer". Het bedrijf zou gemakkelijk
meer fietsen kunnen leveren. "Maar
dat willen we niet. Van de duurste
modellen maken we voor de Neder
landse markt 150 per jaar. En al
kunnen we meer verkopen, het blij
ven er 150, want een exclusief pro
dukt moet exclusief blijven."
Wachttijden voor sommige model
len zijn dan ook geen uitzondering.
De Koga-kopers zijn liefhebbers
die gewoon iets bijzonders willen
hebben, mensen die hun eigen
imago willen opkrikken met behulp
van de fiets of echte liefhebbers, se
mi-professionals en doorgewinter
de amateurs voor wie een Elfste-
denfietstocht slechts een omloopje
Aanmeten
In dat dure marktsegment is de
fiets op maat een zeer geliefd arti
kel. De renner komt naar de winkel
of de fabriek en laat zich een fiets
aanmeten. Hij kan zelf zijn rijwiel
samenstellen door te kiezen voor
bepaalde merken frames, mecha
nieken, wielen en dergelijke. Bij
Koga is dat echter niet mogelijk,
want, aldus Rijcken, dan lopen we
de kans dat iemand een duur Miya-
ta-frame afmonteert met een goed
kope groep mechanieken, of juist
een dure groep aan een goedkoop
frame hangt. Het is een gruwel in
zijn ogen.
Batavus is wel in de markt voor
het zelf samenstellen van de fiets,
mits er van de eigen frames en groe
pen gebruik wordt gemaakt. De
Professionale New Dura Ace-STI
(f 3475) is de topper van dit merk.
BINNENLAND/BUITENLAND/ECONOMIE
BUDAPEST - Bij de eerste
vrije verkiezingen in Hongarije
in veertig jaar lijkt de kleine
held uit de Amerikaanse
tekenfilmserie 'Tom and Jerry'
definitief te winnen van zijn
grote plaaggeest. De muis en de
kater zijn in de Hongaarse
hoofdstad Budapest overal te
zien op affiches.
Kater Tom is duidelijk
gekrompen en symboliseert het
tanende communisme dat na
veertig jaar verre van populair
is. Het muisje Jerry staat voor
de ontluikende democratie. Op
de aanplakbiljetten staat hij
dan ook afgebeeld als een flink
uit de kluiten gewassen muis.
De boodschap is niet mis te
verstaan: De democratie gaat
Verbond van Vrije Democraten:
i Hongarije.
Ook de rolverdeling is anders
dan in de film. Nu is het de muis
die de kat achterna zit die niet
weet waar hij zich moet
verstoppen. De affiches hebben
als onderschrift: "Wij kunnen
het, wij wagen het, wij doen
het!".
Overal in Hongarije hangen
verkiezingsaffiches van in
totaal 50 partijen die meedoen
aan de stemmenslag van
komende zondag. Op sommige
n zijn de biljetten bijna
centimeters dik op de muren
over elkaar heen aangebracht.
Sinds enkele dagen kent nu ook
Hongarije het beeld van een
lachende politicus die met een
brede glimlach gouden bergen
beloofd. Een voorheen
onbekend verschijnsel in de
Hongaarse straten.
De grote vraagis wie van de
nieuwe democratische partijen
zal winnen. Dat de
communisten zullen verliezen
voorspelt ook een opiniepeiling
die werd gehouden in opdracht
van het onafhankelijke Median.
De verwachting is dat de
Hongaarse Socialistische
Partij, die bestaat uit ex-
communisten 10 procent van de
stemmen zullen bemachtigen.
De Hongaarse Socialistische
(voorheen communistische)
Partij komt op de vijfde plaats,
nog na de radicale Federatie
van Jonge Democraten. Waar de
radicale democraten voor staan,
laat zich makkelijk raden. Op
een affiche van hun staan de
vroegere communistische
leiders Leonid Brezjnev en
Erich Honecker in een
'broederlijke' omhelzing met
daarnaast een jong kussend
paartje. 'Kiest u maar', luidt de
bijgaande uitnodigende tekst.
Maar het zal zondag gaan om de
pro-westerse Alliantie van
Vrije Democraten (SzDSZ) en
het centrum-rechtse Hongaarse
Democratisch Forum. Volgens
het opinie-onderzoek wordt het
een nek-aan-nekrace tussen
deze partijen die op
respectievelijk 21,4 en 20,9
procent van de stemmen zullen
uitkomen. Vandaag, op de
laatste dag dat er campagne
mag worden gevoerd,
portretten van deze twee
rivalen.
BUDAPEST - Arrogant worden ze genoemd, en intellectueel. De
kandidaten van het Hongaarse Verbond van Vrije Democraten
(SzDSZ) hebben zich bij hun tegenstanders niet echt geliefd ge
maakt met hun zelfverzekerde optreden en hun vaak goed onder
bouwde meningen.
LAKITELEK - Meer dan een stoffig dorp op de Hongaarse laagvlakte is het niet. Het kan zich beroe
pen op een camping, een zwembad met heet water en een natuurgebied langs de tweede rivier van
Hongarije, de Tisza. En op twee kerken, een watertoren en een cultuurhuis. En niet te vergeten op de
geboorte van de partij die naar alle waarschijnlijkheid over een paar dagen de overwinning in de
Hongaarse verkiezingen kan opeisen en dan ook meteen de nieuwe premier zal leveren, het Hon
gaars Democratisch Forum (MDF). In dit gat op de poesta werd in 1987 geschiedenis geschreven
toen het MDF werd opgericht als eerste officiële oppositiepartij van Hongarije. Het is dan ook een
logische keuze om hier de laatste verkiezingsbijeenkomst te organiseren.
door
Runa Hellinga
Een grijs pak, de handen v>
buik gekruist, een gedragen
toon stemgeluid. De leider
MDF en de gedoodverfde
premier van Hongarije, Joszef An-
tall, is niet direct een volksmenner.
De driehonderd bewoners van
Lakitelek luisteren beleefd. De
noodzaak van kennis en intellekt in
de nieuwe regering lijkt aan de boe
ren die de zaal vullen, voorbij te
gaan. Of de mensen echt geboeid
zijn, is onduidelijk. In ieder geval
klappen ze op geregelde tijden be
leefd. De stemming zit er niet echt
Antall is een ijdel man, dat valt
ook deze keer weer op. Wie hem
vraagt naar zijn toekomst als pre
mier, krijgt van de voorman van het
MDF een zeer bescheiden ant
woord. Natuurlijk heeft zijn partij
de verkiezingen nog niet gewon
nen, natuurlijk is het heel goed mo
gelijk dat een andere partij straks
als sterkste eindigt, dus het kan nog
heel goed dat hij straks geen pre
mier wordt.
Maar of de historicus Antall deze
bescheiden woorden echt gelooft, is
niet waarschijnlijk. Hier op het po
dium staat in ieder geval overduide
lijk de toekomstige premier. Hij
doet het land er kond van dat hij be
reid is met iedereen samen te wer
ken in een coalitie, als het maar niet
de socialistische partij, de voormali
ge communisten, is.
Zijn toespraak duurt eindeloos,
maar daarna is hij snel verdwenen.
Een tv-optreden elders wacht. Na
tuurlijk vergeet hij niet de dorpsbe
woners nog even te zeggen dat dit
dorp hem bijzonder na aan het hart
ligt. Minzaam deelt hij nog wat
handtekeningen uit aan de kinde
ren, korzelig weert hij vragen van
tv-ploegen af.
Hoge politici
De toekomstige premier heeft
haast. De afgelopen weken, toen de
grote mannen van de andere partij
en het hele land doorkruisten op
zoek naar kiezerspubliek, had An
tall ook al andere dingen aan zijn
hoofd. Hij bezocht achtereenvol
gens Parijs, Bonn en London, en
sprak daar met mensen als Kphl,
Chirac en Thatcher. En hij bena
drukt dat hij daar niet zijn partij,
maar "maar het algemene Hongaar
se belang" vertegenwoordigde.
Antall wijdt graag over zijn bui
tenlandse escapes uit, en na iedere
reis organiseert hij een persconfe
rentie voor de internationale pers,
waarin hij haarfijn uit de doeken
wordt gedoen welke hoge politici
hem allemaal ontvangen hebben.
Hij steekt niet onder stoelen of ban
ken dat hij buitenlandse betrekkin
gen zeer belangrijk vindt voor een
klein land als Hongarije en over de
internationale positie van zijn land
heeft hij uitgesproken ideeën. Per
soonlijk streeft hij naar een neutrale
status voor Hongarije, buiten het
Warschaupact en buiten de NAVO.
De afkeer van het Warschaupact
heeft het MDF in de campagne niet
onder stoelen of banken gestoken.
Heel Hongarije is bedekt met affi
ches, waarop het achterhoofd van
een dikke Rus prijkt, met daarover
in het Russisch de woorden 'Kame
raad, het is genoeg'. De poster heeft
voor een van de weinige schandaal
tjes in de tamelijk gematigde Hon
gaarse verkiezingscampagne ge
zorgd, omdat de orthodoxe commu
nisten de afbeelding smakeloos
vonden: het was volgens hen een
uitnodiging de Russen in de nek te
schieten.
Veel moeilijker is het om te ach
terhalen wat de toekomstige pre
mier en huidige directeur van het
medisch-historische Semmelweis-
smuseum op binnenlands gebied
eigenlijk voorstaat. Het MDF noemt
zich 'vertegenwoordiger van alle
Hongaren, ongeacht hun staatsbur
gerschap. De partij wordt als cen
trumrechts omschreven en Antall
noemt dat "bepaald geen beledi
ging".
door
Runa Hellinga
Buitenlandse journalisten melden zich bij het perscentrum, dat met het
oog op de vrije parlementsverkiezingen zondag in Budapest is ingericht.
Er wordt een nek-aan-nek race voorspeld tussen het conservatieve Demo
cratisch Forum en het liberale Verbond van Vrije Democraten. (foto epai
Maar pas de laatste tijd koketteert nis als in geld ruimhartig gesteund
het MDF steeds openlijker met zijn door de Westduitse zusterpartij
«christendemocratische sympa- CDU. En de MDF-standpunten mo-
thiën. Die komen niet echt uit de gen nog wat vaag zijn, de campagne
lucht vallen. Antall was niet alleen heeft zeker gewerkt. De Westduitse
betrokken bij de oprichting van het bondskanselier Kohl zou komende
Forum, maar ook bij de christende- zondag wel eens zijn tweede Oost-
mocratische partij. Pas toen duide- europese verkiezingsoverwinning
lijk werd dat die partij maar weinig
kans maakte, koos hij definitief
voor het MDF.
kunnen binnenhalen. Antall is daar
ieder geval vrij zelfverzekerd
"De overwinning in de DDR
Sindsdien wordt de partij in haar heeft aangetoond dat links verloren
verkiezingscampagne zowel in ken- heeft in Oost-Europa".
De partij houdt niet van obligate
verkiezingsmeetings, waarin een
spreker, liefst een beroemde, groot
se verhalen voor een hele menigte
houdt. Liever trekken de SzDSz-
kandidaten met een verkiezingsca-
ravaan door een gebied en praten
zoveel mogelijk met mensen per
soonlijk. Of ze organiseren beschei
den debatten over diepgaande on
derwerpen.
En dat werkt. De steun voor de
sociaal-liberale SzDSz, anderhalf
jaar geleden nog een kleine organi
satie van voormalige dissidenten, is
in korte tijd fors toegenomen. Ter
wijl de partij een half jaar geleden
op niet meer dan vijf of zes procent
van de stemmen kon rekenen, be
hoort ze nu tot de grote kansheb
bers van de Hongaarse verkiezin
gen.
De SzDSz is wat standpunten be
treft het meest met D66 te vergelij
ken. Als partij zijn de Vrije Demo
craten nog niet erg oud, maar meer
dan andere partijen in Hongarije
hebben ze het recht zich een oude
beweging te noemen. De partij
komt voor uit het Netwerk van Vrije
Initiatieven, een dissidente organi
satie die actief was tijdens het re
giem van de communistische leider
Kadar. En nog steeds spelen dissi
denten een belangrijke rol. Zoals
Laszlo Rajk, tijdens het communis
tisch bewind uitgever van de illega
le, zogenaamde samizdatliteratuur.
De naam Rajk heeft in West-Euro
pa een bekende klank. Dat heeft
minder met de SzDSz-kandiaaat
zelf te maken dan met zijn vader,
oud-Spanjestrijder en tot 1948 mi
nister van binnenlandse zaken. Hij
werd in 1949 ter dood veroordeeld
tijdens een groot Stalinistisch
show-proces dat ook in het westen
veel aandacht trok. Eerder had hij
onder martelingen 'bekend' tijdens
de Spaanse burgeroorlog zijn kame
raden te hebben verraden en later
een agent van de Amerikaanse en
de Franse inlichtingendienst ge
weest te zijn.
Rajk jr., 41 jaar oud, wees sinds zijn
geboorte, gekleed in verschoten
spijkerbroek, leren jasje en een oud
leren rugzakje aan zijn schouder, is
niet erg representatief voor de Hon
gaarse politiek, waar stropdassen
en grijze pakken overheersen. Hij is
een van de leiders van de Vrije De
mocraten, die tot nu toe geweigerd
hebben een echte lijsttrekker te be-
Rajk ziet een grote kans dat de
SzDSz de grootste partij zal wor
den. Zo niet, dan belandt hij vrijwel
zeker in de oppositiebanken, want
samenwerking met de andere grote
kanshebber, het' centrum-rechtse
Hongaars Democratisch Forum
(MDF), zit er niet echt in. "De tegen
stellingen zijn te groot", meent Ra
jk.
Meer mogelijkheden ziet hij in
een coalitie met de Partij voor Klei
ne Landeigenaren, de derde grote
partij in de Hongaarse verkiezin
gen. Met het belangrijkste program
mapunt van die partij, die de grond
weer terug wil geven aan de boeren
die in 1947 eigenaar waren is de
SzDSz het weliswaar helemaal niet
eens. Maar daar staat volgens Rajk
een belangrijk voordeel tegenover:
de partij heeft verder feitelijk geen
programma, en zal als coalitiepart
ner dus weinig in te brengen heb
ben.
De economische problemen van
Hongarije, te weten een groot be
grotingstekort, een groeiende infla
tie en een torenhoge buitenlandse
schuld, spelen in het programma
van de Vrije Democraten een door
slaggevende rol. Ze kiezen als enige
partij openlijk en zonder terughou
dendheid voor een vrije markteco
nomie, al realiseren ze zich dat dat
in de eerste tijd tot een forse groei
van de werkloosheid in Hongarije
zal leiden.
De 'derde Hongaarse weg' die ande
re partijen voorstaan, bestaat vol
gens Rajk simpelweg niet. "Ande
ren, zoals de MDF, willen een hele
centralistische controle houden op
de privatisering, wij kiezen voor een
liberale weg.
Een vleugje socialistische opvat-
tingen is aan de SzDSz overigens
niet helemaal voorbijgegaan. Tien
procent van de aandelen van bedrij
ven moet volgens de partij in han
den van de arbeiders blijven, om te
voorkomen dat zij hun zeggenschap
helemaal verliezen. "Wij willen de
arbeiders en de vakbonden niet ver
liezen. Hun invloed in de Hongaarse
samenleving moet behouden bly-
