Hoe atleet Osendarp in de
armen van de SS sprintte
Chroesjtsjov bekeken als Gorbatsjov
Maleisië, vergeten Nederlandse kolonie
Goede schaker niet altijd
ook een goede schrijver
FORMATIEF
Het kan ook goed aflopen
WOENSDAG 21 MAART 1990
i met
Schaken gaat nogal eens
schrijven. Donner
de pen met een s
vaardigheid, omgekeerd verdiep
(t)en onder anderen Bomans en Tim
Krabbé zich op hun niveau graag in
de finesses van het spel op de 64 vel
den.
In navolging van bovengenoem
de schakers heeft ook Jan Timman
zich gepresenteerd als auteur. Zijn
boek Het smalle pad viel een alles-
gunstige ontvangst ten deel;
Het boek bevat talloze passages
Ree voer(d)en die Timman heeft opgeschreven in
•errassende de notuleerstijl van de volijverige
clubsecretaris. Als gevolg daarvan
bloedt het hoofdstuk Kasparov-
Karpov: een open strijd als het ware
dood door details die in 1986 onge
twijfeld van belang waren, maar die
er nu veel minder toe doen. Zijn
woede over het gechicaneer van de
corrupte FIDE-president Campo-
manes houdt bladzijden lang aan.
Hij had het allemaal kernachtiger
Schaakzaken biedt geen bevesti- kunnen formuleren in pakweg
ging van het schrijftalent van de alinea. Nu vindt zijn boutade het-
beste schaker van het Westen.
De kunst van het schrijven is de
kunst van het weglaten. Timman
geeft er althans in Schaakzaken
weinig blijk van die kunst te ver
staan. Het is in feite een bundel van
stukken die eerder in het weekblad
Elsevier zijn verschenen. In princi
pe is er niets op tegen om verhalen
te bundelen. Maar dan verdient het
wel aanbeveling ze te toetsen aan de
actualiteit. Niet door hier en daar
gemakzuchtig te volstaan met het
plaatsen van een voetnoot, maar
door achterhaalde passages te her
schrijven. Of nog beter: door
gewoon schrappen.
Er zullen weinig lezers zijn die vijf druk weg te
jaar na dato zitten te wachten op een
wijdlopig opstel over de voorberei
dingen van het eerste Swift-toer-
nooi in Brussel. Trouwens: het op
dreunen van de personen die des
tijds mochten aanzitten aan het
toernooidiner laat zich met recht
vergelijken met het
mosterd na de maaltijd.
zelfde saaie einde als menige
schaakpartij die wordt besloten met
een herhaling van zetten.
Donner
Het zou bezijden de waarheid zijn te
beweren dat Schaakzaketi helemaal
niet deugt. De partij-analyses zijn
voor schaakliefhebbers ongemeen
boeiend. Onderhoudend zijn ook de
anekdotes over het bijgeloof van
sommige schakers, terwijl de necro
logie die Timman heeft geschreven
naar aanleiding van de dood van
Hein Donner van begin tot eind ont-
te roert en geen woord te veel bevat.
Het is niet genoeg om de totaalin-
dat Schaakza
ken inderhaast in elkaar is gedon
derd om een doorzichtig commer
cieel succesje over te houden aan de
tweekamp met Karpov, die hem tot
dusver weinig reden tot juichen
heeft gegeven.
GERARD VAN PUTTEN
De Hagenaar Tinus Osendarp won
bij de Olympische Spelen van 1936
ih Berlijn zowel op de 100 als de 200
m een bronzen medaille. Een formi
dabele prestatie want de sprint geleerd dat
geldt (nog steeds) als het meest veranderd: de sport
prestigieuze onderdeel
len. Aangezien goud i
1936 op die afstanden naar neger-at-
onthutsend beeld van de willoos
heid waarmee men op bestuursni
veau de bezetter volgde.
De naoorlogse jaren hebben ons
:en weinig is
alleen te mo
de Spe- tiveren voor de sport-zelf, dat maakt
haar ook zo pijnlijk gemakkelijk
manipuleerbaar. Toch was het beter
leten gingen, werd Osendarp ook geweest als Venema bijvoorbeeld
nog betiteld als 'de snelste blanke
ter wereld'. Bij zijn terugkeer liep
Den Haag voor hem uit.
Twee jaar later werd Osendarp
Parijs Europees kampioen 100
i de hand van de drie bekendste
en grootste collaborateurs die de
sportwereld in 1940-45 kende (be
halve Osendarp de wielrenner Cor
Wals en de oud-doelverdediger
200 meter en nog heel lang bleef hij het Nederlands elftal Geju
daarna nationaal kampioen. Geen
Nederlandse sprinter heeft
halve eeuw die volgde zijn presta
ties ook maar in de verste verte kun
i benaderen.
der
Meulen) de zaak wat breder had op-
de gezet. Dan had zijn boek 'Osendarp'
ook niet zoveel vermeldingen van
nu niet meer ter zake doende ^tle-
tiekwedstrijdjes behoeven te bevat-
Osendarp leeft nog. Maar wordt ten om op 'böekdikte' te geraken
hem ooit naar zijn ervaringen ge- Martinus Bernardus Osendarp, ge-
interviews of in nostal- boren in 1916 in Delft,
gisch getinte sportprogramma's op
radio en tv die er meestal in Olympi
sche jaren in overvloed zijn? Nee.
Hij lijkt eigenlijk nooit te hebben
kelijk helemaal niet pro-r
lid van het beruchte commando-
Leemhuis, zijn zwaarste misdaden.
Bewezen werd na de oorlog dat hij
de hand had in 26 arrestaties, als ge
volg waarvan tien mensen de dood
vonden. Hij ging bij verhoren soms
ook zeer hardhandig te werk.
Tot zijn geluk kwam Osendarp
pas in januari 1948 voor de rechter.
Op dat moment was al de z.g. barm-
hartigheidsgolf in werking. Dat wil
zeggen: er werd minder zwaar ge
straft dan vlak na de bevrijding.
Desondanks kreeg Osendarp nog
twaalf jaar. Hij maakte gebruik van
een' regeling om in de mijnen te
gaan werken, waardoor zijn gezin
een volwaardig weekloon kon ont
vangen in plaats van de lage wette
lijke ondersteuning. In 1952 kwam
hij vrij. Aangezien Osendarp ner
gens anders een baan kon vinden,
bleef hij maar tot zijn (vervroegd)
pensioen in de mijnen werken.
Heeft Osendarp ooit zijn schuld
vader was dat in hoge mate wel. Die erkend? Zo'n beetje. Er was altijd
applaudisseerde toen
slagje
de
r de radio bekend werd gemaakt met hem zijn
bestaan. Toen de voorzitter van het dat het Nederlandse leger had geca- niet geweest, i
Internationaal Olympisch Comité, pituleerd. Volgens 0D
Samaranch, vorig jaar naar Utrecht vloog Tinus zijn vader aan met d
kwam om aan alle nog levende Ne- woorden "gemene landverrader".
Intervii
de oorlog vrijwel
juli 1988 zei hij
Jan Timman: notuleerstijl.
niet weg, dat het voorzieningenni
veau in het hele land achteruit is ge
gaan.
restrojka (verandering) is nog r
pas begonnen. Het kan nog wel e
Een tweede, grote verschil met generatie duren voordat de Russi-
het t-ijdperk-Chroesjtsjov is de 'glas- sche samenleving geheel is veran-
nost', de politiek van openheid en derd.
democratisering. De coup tegen
Chroesjtsjov werd in het geniep ge
organiseerd door onder
opvolger Brezjnjev. In het huidige
tijdperk wordt kritiek openlijk uit
gesproken, ook als die gericht is te
gen de partijleider en president.
"Kijk maar wat naar er in het recen
te plenum van het Centraal Comité
allemaal gezegd is. Mijn vader was
al blij dat er geen bloed vloeide toen
hij met pensioen gestuurd werd".
Zelfs als de economie snel verbe
tert, zijn de problemen voor Gor
batsjov nog niet voorbij. Glasnost
"Democratie, kijk maar naar de ver
kiezingen" is prachtig, maar dat
Fundamentalisme
,zijn In de tussentijd dreigt de Sovjetu-
Ook als ze zelfstandig zijn, blijven paratsjiks' hem afzetten
ze economisch geïntegreerd in de plooibare Brezjnjev r
Sovjetunie. Veel gevaarlijker is wat schoven,
er in het oosten gebeurd. De ethni-
sche problemen daar, het funda- Gorbatsj
mentalisme van de Islam. Daar kan taen het
zelfs een burgeroorlog uit voortko-
Chroesjtsjov zegt geen voorspel-
Het hervormingsbeleid van presi
dent Michaïl Gorbatsjov mag niet
mislukken. Indien hij er niet in
slaagt de Sovjet-maatschappij te
hervormen, dan dreigt een machts
overname door rechts. Met harde
hand zal dan geprobeerd worden de
noodzakelijke verbeteringen door
te voeren. Waartoe dat kan leiden, is
maar al te bekend. Kijk maar naar
wat generaal Jaruzelski heeft be
reikt.
Deze weinig opwekkende bood
schap valt op te tekenen uit de
mond van Sergej Chroesjtsjov, de
zoon van de vroegere Russische
partij- en regeringsleider Nikita
Chroesjtsjov. Hij gelooft dat het
voor de Sovjetunie en eigenlijk de
gehele wereld van enorm belang is
dat Gorbatsjov slaagt. "Het vernieu
wingsproces mag niet stokken".
Chroesjtsjov was vorige week in
Amsterdam voor de presentatie van
zijn boek, Herinneringen aan mijn
vader. Dat beschrijft de coup tegen
en de laatste levensjaren van Nikita
'mister Njet' Chroesjtsjov, die op 14
oktober 1964 ten val werd gebracht.
Daarmee kwam een abrupt einde
aan een periode van destalinisatie
en hervormingen.
Bureaucratie
In veel opzichten werden Chroesjt
sjov en Gorbatsjov met vergelijkba
re problemen geconfronteerd: een
sterk verouderde industrie, een fa
lend landbouwbeleid en een bu
reaucratisch 'waterhoofd'. Maar ter
wijl Chroesjtsjov een oplossing
zocht door nóg meer centrale orga
nen te belasten met de organisatie,
koos Gorbatsjov voor afbraak van
de bureaucratie, aldus Sergej
Chroesjtsjov. Hij heeft ook veel te
vertellen over de huidige Sovjetu
nie, de kansen op succes van Gor-
batsjovs glasnost en perestrojka en
de desastreuze economische situa
tie waarin het land verkeert.
"Chroesjtsjov geloofde net als
Stalin in het communistische
systeem. Hij wilde tonen dat het
systeem beter was dan Het kapitalis
tische stelsel. Wij weten nu wat
mijn vader toen nog niet wist dat Sergej Chroesjtsjov: 'De problemen waar mijn vader mee te maken had
een centraal georganiseerd systeem en die van Gorbatsjov, lijken sterk op elkaar. Hun aatipak is dezelfde".
niet kan werken. Wel ging het in de (foto and
jaren vijftig iets beter, maar snel 1
ging de economie verder omlaag.
Gorbatsjov heeft dat goed gezien.
Hij probeert nu wat meer vrije
markt te introduceren en de plan
ning te verminderen. Maar dat kan
nog niet op grote schaal: er is nog
steeds te weinig concurrentie, de
produktie ligt nog veel te laag".
Maar ook de hervormingen van
Gorbatsjov hebben nog geen enkel
positief effect gehad. "Het gaat nu
in de Sovjetunie slechter dan vijf te blijven,
jaar geleden. En toen ging het slech
ter dan voorheen. Het is een neer
waartse spiraal. Daar moet een eind
aan komen, maar daar heeft nog nie
mand een oplossing voor gevon
den".
Chroesjtsjov wijst erop dat sinds
het aantreden van Gorbatsjov de
betere behandeling (voedsel, voor
zieningen) voor de inwoners van
Moskou is afgeschaft. Daardoor
lijkt het slechter te gaan dan in wer
kelijkheid het geval is. Dat neemt
brengt geen brood op tafel. De pe- batsjov heeft ingeslagen, niet zal
kunnen verlaten. Het is inmiddels
onmogelijk geworden een geheel
andere koers te volgen, zoals dat
vroeger wel mogelijk was.
Chroesjtsjov kon nog worden af
gezet omdat zijn populariteit ver-
minderde en de bureaucratie zijn
uYëlkaar te"vallend "Ik bënniet hervormingen verwierp. "Ze waren
zo bang voor de afscheiding van de banS dat het afgelopen was met hun
Baltische staten of de Oekraïne, rustige leven'Vandaar dat de ap-
i pagina-groot artikel dat ook
in deze krant verscheen: "Achteraf
heb ik me ook wel eens afgevraagd:
waarmee wasje bezig. Hoe kon ik zo
naïef zijn? Toch durf ik iedereen
nog recht in de ogen te kijken".
Osendarp meende veertig jaar na
zijn veroordeling dat hij "moest
hangen omdat ik (als atleet) zo po
pulair was". Een wel heel grove ver
simpeling.
De Atletiek Unie schorste Osen
darp voor het leven. Terecht. Maar
wat gebeurde er met het bestuur
van de Unie dat de gehele oorlog zo
keurig in de pas met de bezetter had
gelopen, de joden als leden had ge
schrapt enz.? Het antwoord luidt:
wel doodverklaarde figuur heeft werd Tinus steeds radicaler. Van de niets. Een man als Jan Blankers, die
Osendarp de enige die voor de bij- bleek hij met bestand tegen de lok:
roep van de bezetter, die graag van
zijn naam en faam gebruik wilde
maken om goede sier in Nederland
simpelweg
etalagepop voor de nazi's, nadat
hij bij de KLM wegens gebrek aan
n Den Haag bij de arresta- werk was ontslagen. Hij kreeg een
tientallen mensen betrok- functie bij de Haagse politie. Tot
1944 behoefde hij daarvoor niet veel
eenkomst geen uitnodiging ont
ving.
Wat is er dan toch met die man? Het
antwoord kan kort zijn: Osendarp te maken. Tinus werd
sloot zich na mei 1940 aan bij de
NSB, werd vervolgens lid van de
SS.
tie i
ken-en werd in januari 1948
zijn daden veroordeeld tot twaalf te doen, hij kreeg royaal de tijd c
Adriaan Venema een boekje
de r
kwam aan de macht
iedereen duidelijk
geworden dat het zó niet langer
kon," zegt Chroesjtsjov. Hij wijst er
op dat het moeilijk is twee perioden
lingen te willen doen. Wel verwacht me' eu11<aar te vergelijken. Maar toch
hij dat een opvolger de weg die Gor- ziat h« ean zekere overeenkomst.
De problemen waar mijn vader
mee te maken had en die van Gor
batsjov, lijken sterk op elkaar. Hun
aanpak is dezelfde. Zo kun je zeg
gen dat ze dicht bij elkaar staan",
geeft hij toe. "Ze lijken zelfs
enigszins op elkaar".
LOUIS BURGERS
150 pagina's gewijd. Venema heeft het laatste oorlogsjaar, toen zelfs
de laatste paar jaar danig aan
weg getimmerd met publikaties oorlog
over nog weinig belichte gebieden
van de Tweede Wereldoorlog.
Met 'Kunsthandel in Nederland
1940-1945' en 'Schrijvers, uitgevers
en hun kollaboratie' oogstte hij zo
wel lof als bittere kritiek. Adriaan
van Dis liet zich onlangs in zijn tv-
programma nogal misprijzend uit
over Venema's 'gewroet', maar hij
moet er vooral mee doorgaan, want
het is eenvoudig zaak dat we alles
weten over die periode. Al het ande
re is gezeur in de marge.
Het is dus goed dat Venema op de
proppen komt met het weggestopte
verhaal over Osendarp. Anderzijds
is de figuur Osendarp (een snelle,
maar domme jongen) te onbedui
dend om een heel boek mee te vul
len. Venema erkent dat ook grif
door Osendarp te betitelen als "de
kleinste voetnoot" van de bezet
tingsjaren. De auteur heeft dat pro
bleem ten dele opgelost door ook de
houding van de (Koninklijke) Ne
derlandse Atletiek Unie, ja de hele
Nederlandse atletiekgemeenschap,
in de oorlogsjaren erbij te betrek
ken. Dat geeft een even helder als Tinus Osendarp
r de SS. In de gehele oorlog (tot september
1944, toen de beztter alle wed
strijdsport verbood) met instem
ming van de KNAU de trainer van
Osendarp was geweest, werd niets
in de weg gelegd. Bij andere sport
bonden ging het overigens precies
eender. De hand bereikte zelden de
eigen boezem.
Wat Osendarp betreft schrijft Ve
nema tot slot: "Het is duidelijk, dat
hij vanuit de sportwereld, waar hij
zo op leunde, geen enkel voorbeeld
aangereikt kreeg. Deze domme
man, die zich steeds opnieuw wilde
bewijzen, moet gedacht hebben dat
de wereld was zoals zijn atletiekba-
zen hem die toonden: opportunis
tisch, uit op eigen roem en status en
niet behept met gevoel voor recht
vaardigheid".
'Osendarp' behoort zeker niet tot
het beste werk uit Venema's oeu
vre, maar voor wie kennis wil ne
men hoe de sport (in dit geval voor
namelijk de atletiek) in de oorlogs-
laren reilde en zeilde biedt het een
even leerzaam als onplezierig in
kijkje.
RUUD PAAUW
Nederlandsch-Indië, Suriname, de
Antillen en een aantal andere bui
tenplaatsen in warme streken zul
len veel Nederlanders nog min of
meer bekend in de oren klinken.
Eeuwen geleden koloniseerden ver
re voorvaderen deze gebieden en
brachten er de heil en zegen van de
Westerse beschaving, exploiteer
den mensen en bodemschatten en
vestigden steunpunten waar soms
Europese kolonies ontstonden
(Kaapstad en Nieuw Amsterdam,
het tegenwoordige New York).
Momenteel vecht in de Maleisi
sche hoofdstad Kuala Lumpur de
schaker Jan Timman een match uit
met de Rus Anatoly Karpov. Wel
licht vind Timman nog een oud Hol
lands pandje in deze stad, want (een
deel van) Maleisië stond tussen 1640
en 1795 onder Nederlands bestuur.
Ruud Spruit schreef over deze ver
geten Nederlandse kolonie een on
derhoudend boekje, waarin hij de
geschiedenis van het land behan
deld vanaf de eerste heerser, Raja
Iskander Shah, die een afstamme
ling zou zijn van Alexander de Gro
te.
kers dateren het werk in het begin
van de 16e eeuw, toen de Portuge
zen reeds steunpunten in het gebied
hadden gevestigd. De eeuwen daar
na zijn wel goed gedocumenteerd.
Spruit maakt regelmatig gebruik
van archievenstukken van Westerse
kolonisatoren. Na de Portugezen
waren dat de Nederlanders, die op
hun beurt weer werden afgelost
door de Engelsen aan het einde van
de 18e eeuw.
Spruit vond deze geschiedenis in
de Sejarah Malavu, de belangrijkste De Nederlanders lieten het oog val-
kroniek van de Maleiers. In hoever
re deze kroniek zonder jaartallen
betrouwbaar is valt niet met zeker
heid te zeggen. Sommige onderzoe-
De geschiedenis herhaalt zich. Ooit
leefden in het huidige Italië de Ca-
muni, een bergvolk met een eigen
cultuur en levenswijze. Daarvan
bleef echter bitter weinig over toen
de Romeinen hun gebied verover
den. Ooit leefden in het huidige Eu
ropa Duitsers, Fransen, Italianen en
nog een reeks volkeren, elk mét
eigen cultuur
ook daar lijkt
alle eigenschappen van
Europese cultuur lagen
venswijze besloten".
Met name de voortgang in tech-
levenswijze. Maar nologie in het Romeinse rijk was
ar weinig van over wegbereider voor het ontstaan
Mehrtens is ervan overtuigd dat
de wal ook nu het schip wel zal ke
ren, net als toen. Het kan ook goed
aflopen. Biedt niet juist de techno-
„xx loSie de mogelijkheden de negatie-
e latere tuur van een jong volk tot een mas- ve kantjes weg te werken? Via de
hun le- sacultuur. En weer is het de techno- satelliet kan ook goed nieuws snel
logie met de uitvinding van satellie- worcien overgebracht. Steeds ver-
steeds betere verbindingen fijnder meetapparatuur zorgt
worden overspoeld
omvattende cul-
door de Amerikaanse massacul- tuur, waar de Camuni al snel in op-
tuur. gingen. In plaats van moeizaam ge-
In Alles het EindeBeloften van beitel in stenen kon alles voortaan
een massacultuur, zet G. F. Mehr- trefzeker en snel op papier Worden
tens, autodidactisch publicist en gezet. De wegenbouw werd verbe-
ex-musicus, in een paar scherpe terd zodat de cultuur van de toon-
pennestreken de overeenkomsten aangevende stad Rome steeds i
De vraag is of dat allemaal zo erg Het kan zijn. Maar Mehrtens rede-
i. Mehrtens vindt van niet. Hij geeft nering is niet breder dan hij lang
len op Malakka omdat de VOC, de
Verenigde Oostindische Com
pagnie, behoefte had aan een steun
punt in 'de Oost', een gebied dat
steeds belangrijker werd voor de
specenjenhandel. Er woonden
maar weinig Portugezen in het ge
bied 'om dattet een seer onghesont
landt ende sware lucht is, soo wel
voor de ingheboren als voor den
vreemdelingh', zo noteerde een rei
ziger. Toch was het er niet louter
kommer en kwel, want zowel de
mannen als de vrouwen waren on
gekend 'amoureus' en hielden van
'refereynen, liedekens ende ander
rymen'.
toe dat van alles de verkeerde kant
uit gaat, de vervuiling
milieu voorop. Maar verder valt het schien gaat alles straks*wel"
knoppen en zijn we zo weer terug
Met evenveel verve kan het tegen-
ergestelde worden gezegd. Mis-
M~' de
tussen toen
waren als het ware e
de Romeinen kwarr
het werk verdeeld,
godsdienstig lev
De Camuni mensen in steeds grotere gebieden cultuur ook lijkt, de Romeinen kon-
i "natie" toen kon bereiken,
i. Zij hadden Niets nieuws onder de zon, dus.
en pluriform Het gaat tegenwoordig was sneller,
een bloeien- maar het mechanisme is precies
Mehrtens: "Kortom, hetzelfde. Opnieuw wordt de cul- wood niet.
den er ook wat van. Om het wat
listischer te maken staken zij zelfs
echte mensen dood in theaterstuk
ken. Zo ver gaan ze zelfs in Holly-
de donkere, stinkende middeleeu
wen. Ook wat dat betreft geldt wel
licht dat de geschiedenis zich her
haalt. JEROEN DIRKS
g.F. Mehrtens: Alles het Einde, belof
ten van een massacultuur. Uitgeverij
Balans, 27,50.
Malakka werd een belangrijke ha
ven voor de VOC. Uit Japan kwa
men schepen met zilver, koper, lak
werk, kamfer en porselein terwijl
uit Malakka tin en specerijen naar
India, Ceylon en verder vervoerd
werden. De relaties met de plaatse
lijke heersers waren soms gespan
nen, omdat de VOC streefde naar
een monopoliepositie voor de han
del in een groot aantal producten.
Goedschiks of kwaadschiks wér
den de sultans meestal in het gareel
gebracht.
Aan het einde van de 18e eeuw
brandde in Nederland de strijd los
tussen patriotten en prinsgezinden
en deze troebelen lieten de koloniën
niet onberoerd. De Oranjegezinde
gouverneur van Malakka droeg - op
bevel van stadhouder Willem V - het
gebied zonder slag of stoot over aan
de Engelsen. Zo werd voorkomen
dat de patriotsgezinde Fransen Ma
lakka zouden overnemen, maar het
gebied was voor Nederland defini
tief verloren. Pas in 1957 zouden de
Britten de macht overdragen, toen
de onafhankelijke repubiek Ma
leisië ontstond.
Tegenwoordig is Maleisië één van
de 'Aziatische tijgers', met een snel
le economische ontwikkeling. De
bevolking bestaat uit Chinezen, In
diërs, Minangkabau, Javanen, Por
tugezen en anderen die in de loop
der eeuwen zijn neergestreken. Is
lam, Boeddhisme, Hindoeisme en
Christendom bestaan er broederlijk
naast elkaar.
Spruit vermeldt het in zijn rijke
lijk met foto's van lachende mooie
mensen op goudgele stranden ge
lardeerde slothoofdstukje wat al te
kritiekloos. Maar dat is wellicht een
onvermijdelijk smetje op een aardig
boek, gezien de vijftig bereidwillig
meewerkende organisaties (waar
onder het Nederlands bureau voor
Toerisme en Malaysia Airlines) die
op een danklijst achterin het boek
figureren.
ERIC-JAN WETERINGS
Nieuwe Uitgaven
Fiction
Rom,
tegen
Veen. 34.90
Zonsopgang, Peter Ackroyd. Een ar
cheologisch project gaat gepaard met
steeds geheimzinniger gebeurtenissen.
Uitg. Veen. ƒ39.90
Een fabelachtig uitzicht, Gijs IJslan
der. Roman over taal. liefde en het opzet
ten van dieren. Uitg. Veen. 34,90
Het Medusa ultimatum. Robert Lud-
lum. Vervolg op Het Bourne Bedrog en
Het Jason dubbelspel. Uitg. Luitingh.
34.90
Eerste keus, Nederlandse en Vlaamse
ïrhalen en gedichten uit de jaren '80.
link. Over het bijna een eeuw lange leven
van Hanna. Uitg. Meulenhoff, 39,50
De meteoren. Michel Tournier. Een
ambitieuze roman over een eeneiige
tweeling. Uitg. Meulenhoff 49,50
De waterdame, Rascha Peper. Debuut
met verhalen tussen ernst en lichtvoetig
heid. Uitg. Veen
Olivier en Adriaan, Leonhard Huizin-
ga. Herdruk van de verhalen over de
straatarme maar beschaafde tweeling
broers. Uitg. De Boekerij 15,-
Lentesneeuw (herdruk) van Yukio Mis-
hima vertelt de liefdesgeschiedenis van
twee jongelui in de traditionele boed
dhistische doctrine. Uitg. Meulenhoff,
f22,90
Jan Siebe- draad v
n Het Groene Huis o
met sergeant Lituma, die in dit boek
deelneemt in het onderzoek naar de
moord op een jonge, gedeserteerde sol
daat. Uitgeverij Meulenhoff f 16,90
De derde persoon, een thriller van de in
1987 gedebuteerde René Appel over een
vrouw die door haar ex-vriend wordt
geterroriseerd. Uitg. Bert Bakker, f29,90
Eenling is het thriller-debuur van het
duo Rood Rood (Lydia Rood, journa
liste en kinderboekenschrijfster, en
Niêls Rood, marketingadviseur en publi
cist). De hoofdpersonen, samen een
tweeling, geven zich voor elkaar uit.
Uitg. Bert Bakker, f 19.90
Groeten van een randgeval, actrice
Carrie Fisher beschrjft de problemen die
jonge, ambitieuze actrices kunne krijgen
in de vorm van drugs, zelfmoord en der
gelijke. Uitg. Bert Bakker, f29,90
Jem. door Roderick Conway Morris
verhaalt het avontuurlijke leven vamn de
agent van de Turkse geheime dienst in de
vijftiende eeuw. Uitg. Unieboek, f34,90
Non-fiction
Rook over Rusland, Ethel Portnoy. Ne
Uitg.
derlands-Amerikaanse gaat naar de Sov
jetunie, het land dat haar familie voort
bracht en bijna uitroeide. Uitg. Meulen
hoff. 27,50
Dertien dagen
Over bevrijding
12,50 Jos
Banaan voor gevorderden, Tom Pau- ™er
Rein Zunderop. Over ervaringen Mau|
~u' f
Kui
betekenis van toverij ui Noordoost-h
tvssen de 16de en 2oste eeuw. W
Blecourt. Uitg. SUN. ƒ39.50
Eeuwenoud, de lange levens vi
Nederlandse bedrijven. Wim Wennel
Thomas Rap. ƒ29.50
Pleidooi voor de ontwikkeling
•authentieke stem' van de vrouw, die v
auteurs al te vaak aan haar int
capaciteiten twijfelt. Uitg. Contact, f
Hoera voor hel bruidspaar De
verhalen van onder anderen Bertu
Hannes Meinkema en Simon Carmig
de trouwdag Uitg. Noella, 1-1,90
labyrint van
one. Natuurkun
er materiele en p
sekerheid van d
ntact, ƒ39,90
V.rL*'Meyer Eer
;says over onder
Gerard Reve, F
i. Uitg. Van Oors
ving. Uitg. Contact, 19.9'
Uitg. BZZTóh ƒ34,50
Manisch Depressief van A
>e auteur, zelf manisch-depre
verledenen. Uitg. M&P. f28.50
t huis uan mijn vader. Svlvi
injft in deze autobiografie haar er
n. Uitg. Van l
beval gedicl
rijgbaar bij boekhandel Bro
bieden Uitg. M&P. f29.90
Kinderboeken
Het verhaal van het kleine, kleine oude
vrouwtje, Elsa Beskow. Prentenboek
Uitg. Christofoor, 10,-
De muis en de aardappel, Thomas Ber
ger en Carla Grillis. Russisch sprookje
bij uitstek geschikt voor kleuters. Uitg
Christofoor, 19,90
