Libië dreigt Duitsland met actie Afscheiding Litouwen niet uitgesloten Val van Israëlisch kabinet was de dag van de twee rabbijnen VRIJDAG 16 MAART 1990 PAGINA 7 Gifgasfabriek zou zijn verwoest TUNIS/TRIPOLI (UPI/Rtr/DPA) - De Libische leider kolo nel Muammar al-Gaddafi heeft gisteren gedreigd alle West- duitse werknemers het land uit te zetten als blijkt dat de Westduitse inlichtingendienst "is betrokken bij sabotage en spionage in Libië ten gunste van het imperialisme en het zionisme". Gadaffi kondigde een diepgaand onderzoek aan naar de oorzaak van de brand in de vermeende gifgasfa briek in Rabta, die volgens Libië door het vuur grotendeels is verwoest. JOHANNESBURG (ANP) - Ruim 1100 Zuidafrikanen zijn het afgelo pen jaar van ras gewisseld. De helft van hen wilde van kleurling blank worden terwijl één Zuidafrikaan liever bij de zwarte bevolkings groep ingedeeld wilde worden. Dat heeft minister Eugene Louw, belast met het thuislandenbeleid, gisteren bekendgemaakt. De onderverdeling van de Zuid- afrikaanse bevolking in rassen is wettelijk vastgelegd. Jaarlijks dient een groot aantal mensen het ver zoek in om bij een andere bevol kingsgroep ondergebracht te wor den. Volgens een vast ritueel vraagt een liberaal parlementslid ieder jaar Zuidafrikanen wisselen van ras hoeveel mensen een "overstap' hebben gemaakt. Daarmee willen de liberalen hun ongenoegen over de rassenpolitiek kenbaar maken. Louw maakte bekend dat het af gelopen jaar 1229 Zuidafrikanen een verzoek hadden ingediend om opnieuw ingedeeld te worden, waarvan 106 werden afgewezen. Van de overgebleven 1123 Zuid afrikanen werden onder meer 519 kleurlingen blank, 15 kleurlingen Chinees, 59 Indiërs kleurling en 327 zwarten kleurling. Eén kleurling diende het verzoek in om van kleu ring weer zwart te worden. Verder was opvallend dat twee blanken vanaf dit jaar als Chinees te boek zullen staan. De minister ging bij zijn opsom ming niet in op de zaak-Auerbach. Dr. Frans Auerbach vond dat de voorrechten die hij als blanke ge niet, een belediging zijn voor de an dere bevolkingsgroepen. Auerbach vroeg in eerste instantie of hij van blank kleurling kon worden om la ter een verzoek in te dienen om als mens gecategoriseerd te worden. Na een lange briefwisseling kreeg Auerbach van het ministerie het antwoord dat de wet niet in een in deling in de categorie "mens" voor ziet. Het ministerie deelde hem ver der mee dat zijn verzoek om kleur ling te worden nog in behandeling Iedere baby in Zuid-Afrika wordt bij de geboorte gerubriceerd naar ras. Door deze indeling is de toe komst van het kind voor een groot deel bepaald. Zo wordt meteen dui delijk of je stemrecht krijgt of niet, naar welke school je later gaat en of je je eventueel in een thuisland moet vestigen. Bij de brand die woensdag uitbrak zou de installatie grotendeels zijn verwoest, en zouden twee doden zijn gevallen, zo meldde het Libi sche persbureau Jana. Amerikaan se media berichtten gisteren dat de fabriek tot de grond toe is afge brand. Maar een bron in Washing ton zei dat de fabriek niet is ver woest. De Italiaanse inlichtingen dienst, die zei als eerste op de hoog te te zijn geweest en de bondgeno ten te hebben geïnformeerd, poogt vast te stellen of de brand uitbrak in het "Pharma 50 complex", waar Li bië volgens de VS chemische wa pens fabriceert, of in de omringen de installaties, die deels ook buiten het complex staan. Over de oorzaak van de brand doen tegenstrijdige berichten de rondt^rn tot dusverre onbekende groep, die zich de Organisatie voor de Nationale Vleugel van het Libi sche Leger noemde, stelde zich gis- Executie Bazoft scherp veroordeeld LONDEN - De door Irak opgehan gen Brits-Iraanse journalist Farzad Bazoft heeft in 1981 met een na- maakbom een roofoverval gepleegd op een Londense bank. Dit hebben regeringsbronnen gisteren onthuld. Bazoft wandelde het bankgebouw binnen met zijn namaakbom en eis te geld. Hij slaagde erin om, 475 pond rijker, weer weg te komen maar werd later toch door de politie gegrepen. Voor zijn daad kreeg Ba zoft een celstraf van 18 maanden, waarvan hij er uiteindelijk 11 uitzat. In het Lagerhuis verklaarde de Conservatieve politicus Anthony Beaumont-Dark gisteren dat The Observer nooit een verslaggever die zo 'instabiel' was als Bazoft naar Iraq had mogen sturen. Hoofdre dacteur Donald Trelford van de krant zei echter in het geheel niet op de hoogte te zijn geweest van Ba- zofts strafblad. Op de executie van Bazoft is we reldwijd met afschuw gereageerd. Groot-Brittannië heeft gisteren uit protest zijn ambassadeur uit Irak te ruggeroepen. Ook wordgn alle Iraakse studenten in Groot-Brittan nië naar huis gestuurd en zullen Britse ministers Irak niet langer be zoeken. Minister Hurd sluit econo mische of militaire maatregelen echter uit. "Het was heel wat bevre digender om in de Victoriaanse tijd minister van buitenlandse zaken te zijn, toen je er kanonneerboten op af kon sturen", liet Hurd zich giste ren ontvallen voor de Britse televi sie. In heel Irak worden groot scheepse anti-Britse demonstraties georganiseerd uit protest tegen de Britse veroordeling van de executie van Bazoft, zo meldden kranten in Baghdad vanmorgen. Contra's Het parlement van Honduras, wil dat president Alfredo Callejas de ongeveer 12.000 Nicaraguaanse contra-strijders onmiddellijk uit wijst. Tevens eist het parlement van de Amerikaanse regering een ver goeding van negen miljoen dollar voor de schade die de contra's de af gelopen tien jaar in Honduras heb ben aangericht. Drinkwater Ruim 120.000 gezinnen in de Belgi sche provincie West- Vlaanderen krijgen vandaag of morgen een brief in de bus waarin staat dat het water uit de kraan ongeschikt is voor zuigelingen. Ook zwangere vrouwen wordt ontraden het kraan water te gebruiken, omdat er teveel nitraten in zitten. Syrië De Israëlische vice-premier Shi mon Peres heeft gisteren gezegd dat Syrië bereid is tot onderhandelin gen met Israël over demilitarisering van de Golan-Hoogte. Peres zou hierover door een betrouwbare bron op de hoogte te zijn gesteld, maar gaf geen verdere details. Mongolië De nieuwe leiders van de commu nistische partij van Mongolië heb ben gisteren beloofd dat in het land de eerste vrije verkiezingen zullen worden gehouden na 69 jaar van communistische overheersing. Zij bekritiseerden hun voorgangers omdat die in al die jaren de demo cratie hebben verstikt. De hervor mingsgezinde nieuwe partijleider Gombojavyn Otsjirbat zei dat de fouten van vorige leiders een econo mische crisis hebben verooraakt die de onrust onder de bevolking heeft versterkt. teren in een telefoongesprek met het bureau van de Westduitse tv- omroep ARD in Cairo, verantwoor delijk voor de brand in Rabta. Vol gens de boodschap stichtte de groep de brand nadat zij "had vast gesteld dat de fabriek chemische en nucleaire stoffen maakte". Het Westduitse televisiestation SWF meldde gisteravond dat de brand het gevolg was van een ongeval. SWF citeerde een V/estduitse ex pert die goed bekend is met Rabta. De fabriek is volgens hem qua vei ligheidseisen geconstrueerd naar de Westduitse maatstaven, maar het personeel is in grote meerderheid niet opgeleid voor calamiteiten. Een Libische woordvoerder zei gisteren dat sabotage niet wordt uit gesloten als oorzaak van de brand. Naar uit Arabische diplomatieke bronnen in Algiers werd vernomen, werd de brand gesticht door een commandogroep,'waarvan de leden zich voordeden als toeristen en die via het buurland Tunesië naar Libië kwamen. De Westduitse tv-zender meldde dat de brand zou zijn uitgebroken bij de voorraadtanks. In dat deel van de fabriek bevindt zich een re servoir met 60.000 liter brandstof, naast diverse soorten alcohol en licht ontvlambare oplosmiddelen. Volgens sommige bronnen is het weinig waarschijnlijk dat de omge ving van Rabta door chemische stoffen is besmet. De produktie van mosterdgas zou maar een dag in de fabriek blijven, en daarna elders worden opgeslagen. Kolonel Gadaffi zei gisteren dat "onze houding tot de regering in Bonn en haar inlichtingendiensten afhangt van het onderzoek. Als blijkt dat de Westduitse inlichtin gendienst is betrokken bij welke daad dan ook in Libië, dan zal de Westduitse economische aanwezig heid in Libië worden geëlimi neerd", zei Gaddafi tegen Jana. Het Libische ministerie van bui tenlandse zaken ontbood gistermid dag de Westduitse ambassadeur Jürgen Hellner. Maar deze kon het ambassadegebouw niet verlaten omdat daar voor rond 2.000 woe dende Libische betogers protes teerden tegen wat zij noemden Bonns rol in het laten uitlekken van gegevens over de chemische fa briek. Voor de bouw van het bedrijf, 80 kilometer ten zuidwesten van Tripoli, werd voornamelijk gebruik gemaakt van kennis van Westduitse bedrijven. Volgens recente berichten uit de VS en de Bondsrepubliek waren de Libiérs in de installatie begonnen met de produktie van chemische wapens, waaronder mosterd- en ze nuwgas, maar Libië hield vol dat de fabriek uitsluitend is bestemd voor de fabricage van medicijnen. MOSKOU (AP/AFP/Rtr) - Het uit roepen van de onafhankelijkheid in Litouwen is ongeldig. De wetten van de Sovjetunie zijn nog steeds van toepassing in de Baltische repu bliek. Een in tamelijk milde be woordingen gestelde resolutie van die strekking is gisteren in Moskou door het Congres van Volksafge vaardigden aanvaard met 1463 stemmen vöör en 94 stemmen te gen. De afgevaardigden was aanvan kelijk een resolutie voorgelegd waarin de stappen van het Litouwse parlement "illegaal" en "zonder eni ge rechtsgeldigheid" werden ge noemd. De tekst in de uiteindelijk aangenomen resolutie minder hard van toon. "Zolang het recht op af scheiding van een republiek nog niet wettelijk is vastgelegd, zijn de besluiten van het parlement van Li touwen ongeldig", zo staat in de aangenomen resolutie. Het Congres heeft Michael Gor- batsjov, gisteren gekozen als presi dent, opgedragen "alle noodzakelij ke maatregelen te nemen om de be langen van de Sovjetunie in Litou wen veilig te stellen". Het parle ment van Litouwen riep zondag de onafhankelijkheid uit. Gorbatsjov bestempelde die da'ad dinsdag als Gorbatsjov zei gisteravond tij dens een persconferentie geen on derhandelingen, maar wel een dia loog te willen aangaan met het volk van Litouwen, dat kan rekenen op "respect" vanuit Moskou. Hij sug gereerde dat Litouwen zich in de toekomst wellicht, na het houden van een referendum, toch kan af scheiden van de Sovjetunie. "Als na diepgaande analyse het volk van Litouwen zich op basis van een referendum uitspreekt voor on afhankelijkheid, dan kan een derge lijk proces in gang worden gezet. Het zal veel tijd vergen en zowel aan de belangen van Litouwen als van de Sovjetunie zal recht moeten wor den gedaan", aldus Gorbatsjov. Hij zelf pleitte voor een nieuw federaal akkoord waarin de banden tussen de verschillende republieken wor den vastgelegd. "Ik denk dat Litou wen uiteindelijk ook het belang zal inzien van het behoud van onze Unie van Sovjet-republieken". De Sovjet-leider heeft een com missie ingesteld, onder voorzitter schap van premier Nikolai Ryzjkov, die de kwestie-Litouwen gaat be studeren. Daarbij zal ook Estland in ogenschouw worden genomen. Est land staat een geleidelijker over gang naar onafhankelijkheid voor dan Litouwen. Vorige week heeft het parlement van Estland, dat door het Kremlin niet wordt erkend, zichzelf uitge roepen tot enige wettige vertegen woordiger van het Estlandse volk. Het parlement heeft echter ver klaard dat het samen de Opperste Sovjet de onafhankelijkheid tot stand wil brengen, z De president van Estland, Arnold Ruutel, zegt in een interview met de Zweedse krant Dagens Industri dat dat president Gorbatsjov hem ge sprekken heeft toegezegd over on afhankelijkheid. Volgens Ruutel zullen de gesprekken beginnen, na dat de Estlanders op 18 maart in hun republiek een nieuwe Opperste Sovjet hebben gekozen. Gorbatsjov nooit meer op vakantie MOSKOU (Rtr) - Michail Gorbatsjov heeft tijdens zijn eerste persconfe rentie in de nieuwe functie van Sovjet-president-nieuwe stijl gezegd dat hij alle belangrijke beslissingen zal nemen, zelfs als hij op vakantie is. "Over geen enkele kardinale kwestie valt een besluit zonder de pre sident te raadplegen", aldus Gorbatsjov. De verklaring wordt gezien als een verwijzing naar de gebeurtenissen in Tbilisi vorig jaar april, toen troepen optraden tegen tegen vreedzame demonstranten en twin tig mensen werden gedood. In het politburo trad onenigheid op over wie het besluit had genomen het leger in te zetten. Overigens werd Gor batsjov gisteren als voorzitter van de Opperste Sovjet opgevogd door Anatoli Loekjanov, vice-voorzitter van de Opperste Sovjet. Sovjetunie: geen kernwapens in één Duitsland WASHINGTON/BONN (DPA) - De Sovjetunie wil alle kernwapens uit een herenigd Duitsland laten ver wijderen, zo heeft het dagblad The Washington Post gisteren gemeld. De krant baseert zich op anonie me Westduitse en Amerikaanse bronnen, die uit de school klappen over de- woensdag begonnen be sprekingen in Bonn tussen de twee Duitslanden en de vier winnaars van de Tweede Wereldoorlog (VS. Sovjetunie, Frankrijk en Groot- Brittannië). Bij het begin van dit zo genaamde Twee-plus-Vier-overleg over de Duitse hereniging heeft de Sovjetunie een omvangrijk pakket voorstellen op tafel gelegd. Behalve de verwijdering van alle kernwapens van Duits grondge bied, stelt de Sovjetunie voor de omvang en uitrusting van een Duits leger aan een limiet te binden en Duitsland gedurende een nader te bepalen overgangsperiode op te la ten draaien voor de kosten van sta tionering van NAVO- en Sovjet troepen. Daarnaast willen de Sovjets dat. met uitzondering van een kiein con tingent Amerikaanse militairen, in een periode van vijf tot tien ,jaar alle buitenlandse troepen uit Duitsland worden teruggetrokken. Volgens The Washington Post heeft de regering van de Bondsre publiek Duitsland laten doorsche meren akkoord te willen gaan met een limitering van de strijdkrach ten. Ook zou Bonn bereid zijn gedu rende enige tijd de stationerings- kosten van Sovjet-troepen in een herenigd Duitsland voor z'n reke ning te nemen. Voorstel Brandt voor '2+9'-overleg BONN (AP) - De Westduitse sociaal democraat Willy Brandt heeft giste ren voorgesteld ook de negen buur landen van een toekomstig Duits land met een "twee-plus-negen"- overleg te betrekken bij de voorbe reidingen van de Duitse hereniging. Brandt noemde het van het grootste belang, dat "tijdig duidelijk wordt, hoe het verenigde Duitsland in Eu ropa en de veiligheidspolitiek wordt ingebed". De erevoorzitter van de SPD be nadrukte dat alleen al de economi sche en monetaire eenwording vra gen oproept, die niet zonder overleg met de Europese Gemeenschap op gelost kunnen worden. Ook andere zaken, die niet in de inmiddels be gonnen onderhandelingen van de twee Duitse staten met de vier geal lieerde mogendheden uit de Twee de Wereldoorlog kunnen worden opgelost, moeten tussen de twee Duitslanden onderling of in overleg met andere landen geregeld wor den, dus door een nieuwe grondwet en nieuwe verdragen, zei Brandt. Rainer Eppelmann wordt de nieuwe voorzitter van de Oostduit- se partij Demokratischer Aufbruch. Wolfgang Schnur moest aftreden als voorzitter en is gisteren uit de partij gestoten nadat bekend was geworden dat hij banden had on derhouden met de Stasi, de voorma lige geheime politie. Naar verluidt is Schnur uitgesloten van de stem ming over een nieuwe voorzitter. Volgens een woordvoerder van de partij is de gezondheidstoestand van Schnur "kritiek". De politicus lag reeds sinds enkele dagen in het ziekenhuis na een hartaanval. Ep pelmann gold woensdag, na het af treden van Schnur, als de meest kansrijke kandidaat voor het voor zitterschap. Eppelmann. die tevens minister is in de Oostduitse rege ring, blijft aan als voorzitter totdat op de komende partijvergadering in april op normale wijze ee ter kan worden gekozen. TEL AVIV In het politieke drama dat gisteravond eindigde met de val van het Israëlische kabinet gaf niet Jitschak Shamir of Shimon Peres uiteindelijk de doorslag, noch enige andere politicus binnen de muren van de Knesset. Het waren twee be jaarde rabbijnen die de laatste uren van de regering van Shamir beheer sten: Eliezer Shach en Ovadia Josef. door Ad Bloemendaal De 97-jarige rabbijn Eliezer Shach manipuleert vanuit zijn huis in Bnei Brak, een religieuze voor stad van Tel Aviv, zijn eigen twee zetels tellende partij Degel Hatora. En dat kan niet letterlijk genoeg worden opgevat want Shach, en hij alleen, neemt alle besluiten van enig belang. De tweemansfractie onder leiding van rabbijn Avraham Ravitz heeft als enige taak de op drachten van de hoogbejaarde reb be in Bnei Brak in ontvangst te ne men en zonder ongelukken over te brengen naar Jeruzalem. Eliezer Shach heeft ook vergaan de invloed in de zes zetels tellende partij Shas, zij het dat hij daar het geestelijk leiderschap moet delen met oud-opperrabbijn Ovadia Jo sef. En om de ultra-orthodoxe lijst compleet te maken is er Agoedat Jisrael, een al in 1912 in Duitsland opgerichte beweging van religieuze joden. Shas en Degel Hatora zijn be trekkelijk recente afsplitsingen van De drie partijen hebben gemeen dat ze niet-zionistisch zijn. Hun aan hang meent namelijk dat een joodse staat pas kan worden gegrondvest na de komst van de Messias, al is met name Shas geneigd een flinke scheut water in de wijn te doen. In de praktijk betekent het dat ze veel minder bang zijn voor compromis sen in een vredesproces dan de Na tionaal Religieuze Partij, waar zio nisme en nationalisme een hechte eenheid vormen. Vandaar dat de leider van de Ar beiderspartij, Shimon Peres, bij de stemming van gisteren Agoedat Jis- rael aan zijn zijde vond. Voor Shas en Degel Hatora was de keuze moei lijker, hoewel Shas aan de voor avond van het Knesset-debat vast besloten leek premier Shamir te steunen. Om die reden richtten de schijn werpers zich aanvankelijk vooral op Degel Hatora, waar zelfs gister middag nog geheimzinnig werd ge daan over het stemgedrag. Televi sieploegen verzamelden zich bij het huis van rabbijn Shach, waar het een komen en gaan was van politici en boodschappers. Fractievoorzitter Ravitz wist zich niet goed raad met zijn positie, zoals hij werd heen en weer gekaatst tus sen zwaar ademende vertegenwoor digers van de grote partijen en naar nieuws hongerende journalisten aan de ene kant en aan de andere zijn geestelijk leidsman, wiens ad viezen misschien wel wijs maar niet allemaal kristalhelder waren. Wedstrijd Rabbijn Shach wilde liever niet zelf een besluit nemen, maar dat overla ten aan de twee grote partijen. Hij had daarvoor een soort wedstrijd bedacht. Wie van de twee zich het meest bereid toonde tot een com promis met de ander zou de stem men winnen van Degel Hatora. Het vervelende wës alleen dat de spelre gels zo onduidelijk waren. Woensdagavond kwam de bejaar de rabbijn met de eerste versie van zijn compromis-voorstel, dat eigen lijk meer weg had van een ultima tum. Premier Shamir zou de minis ters van de Arbeiderspartij in het kabinet moeten houden en de Ame rikaanse minister Baker een posi tief antwoord moeten sturen. Dat antwoord zou vergezeld moeten gaan van een brief, waarin de me ningsverschillen binnen het kabi net over het plan van Washington werden gezet. Het kabinet kon dan altijd nog gaan proberen het eens te worden. Het was in grote lijnen het plan dat de socialistische ex-minister, van defensie Jitschak Rabin al eer der in het kabinet had geopperd en dat toen door de Likud werd ver worpen. Om die reden meende de Arbeiderspartij de stemmen van Degel Hatora al in de zak te hebben. Niettemin liet Rabitz blijken dat er met rabbijn Shach misschien te pra ten viel over een regeling, waarbij zijn partij de regering eerst zou steu nen en pas in de dagen daarna een antwoord zou eisen op het compro mis-voorstel. Daarom hield hij op donderdagochtend de boot nog flink af. In de loop van de middag begon Shas zich met het compromis te be moeien. De steun die de volgelin gen van rabbijn Ovadia Josef de Li kud hadden toegezegd bleek niet zo solide als de aanhang van Shamir had gehoopt. Eigenlijk, werd ge fluisterd, wilde Shas de val van het kabinet, maar het liet het vuile werk liever over aan Degel Hatora. Pas toen die partij voor de Likud dreig de te zwichten kwam Shas zelf met een ultimatum. Vanaf dat moment was duidelijk dat de ex-opperrabbijn het lot van Shamir en zijn regering volledig in handen had. De premier begreep dat voor het doen van zaken niet langer het parlement maar Ovadia Josef, alleenheerser over zes parle mentszetels, het adres was. Daarom gaf hij Knessetvoorzitter Dov Shi- lansky (Likudjopdracht de stem ming over de moties van wantrou wen twee uur uit te stellen. Onrust Terwijl Shamir, vergezeld van de ministers Katzav en Magen, elders in Jeruzalem ten huize van Ovadia Josef zijn vonnis aanhoorde, groei de onder zijn achterban de onrust. Zou de premier werkelijk van plan zijn het ultimatum te slikken? Li- kud-parlementsleden onderteken den een brief waarin ze van hun lei der eisten dat hij geen verklaringen in het parlement zou afleggen zon der hen eerst te raadplegen. De bijeenkomst waarin dat ge beurde was op zichzelf al zonder ling. Vijf van de aanv/ezigen be hoorden tot de liberale groep onder minister Jitschak Modai, die zich een paar uur eerder na een lange worsteling met Shamir en onder het dreigement tegen de regering te stemmen, had losgemaakt van de Likud-fractie maar kennelijk van twee walletjes wilde eten. Het was tekenend voor het gebrek aan ver trouwen in Shamir binnen zijn ei gen partij en voor de immense pro blemen die hij ontmoet bij het ne men van besluiten. Even later verschenen ook Shi mon Peres en Jitschak Rabin op au diëntie bij Ovadia Josef. Al gauw bleek dat de bemiddelingspoging van de oud-opperrabbijn niet zou baten. Peres vertelde later dat hij het erover eens was met Josef dat Shamir binnen een week een posi tief antwoord zou moeten geven aan Baker en dat de socialistische mi nisters zouden moeten terugkeren in het kabinet. De socialistische leider stelde met voldoening vast dat Shamir niet verder wilde gaan dan het te rughalen van de ministers en de toe zegging dat de Likud binnen tien dagen een beslissing zou nemen, zonder garantie over het karakter daarvan. Uit de extra brede grijns op zijn gezicht viel op te maken dat Peres de toekomst weer zonnig te gemoet zag. Tegen half negen, het uur waarop de parlementszitting zou worden hervat met de stemmingen, ver klaarden de eerste Likud-ministers dat de regering het waarschijnlijk niet zou redden. Shas en Degel Ha tora ontvingen telefonisch de finale steminstructies van hun geestelijke leidslieden in Jeruzalem en Bnei Brak. Van de zes Shas-afgevaardig- den keerde alleen Jitschak Peretz terug in de vergaderzaal om een stem uit te brengen tegen de moties van wantrouwen, samen met de twee vertegenwoordigers van Degel Hatora. Ovadia Josef had gespro ken, het kabinet was gevallen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 7