We zijn weer echte
Oost-Europa
stevent af op
werkloosheid
NABIJ
Rehoboth weer in
Hervormde Kerk
Boskalis stilletjes in oude glorie hersteld
i REPORTAGE
Sociale voorzieningen kunnen omwenteling niet aan
PAPENDRECHT - Een paar jaar
geleden dook het bedrijf diep in de
rode cijfers, maar inmiddels is Bos
kalis International weer terug. Vrij
wel onopgemerkt heeft het bagger-
concern uit Papendrecht een mil
joenencontract in de wacht ge
sleept: in de Spaanse badplaats
Fuengirola zijn over een lengte van
drie kilometer stranden gehalveerd
en op enkele plaatsen finaal door de
winterstormen de ergste van de
laatste 35 jaar weggeslagen. Bos
kalis moet de schade herstellen.
Directie-coördinator Oscar
Rauch: "Er is een plek waar alleen
nog 500 meter blote boulevardmuur
overeind staat. Nog zo'n zware Lle-
vante (zuidoosterstorm) en je hebt
een acute noodsituatie. Ik heb men
sen gesproken met een apparte
ment aan de boulevard. Ze hadden
het zeewater tijdens de stormen op
hun balkon staan".
door
Joop Spanjersberg
Boskalis, onlangs de leeftijd van
tachtig jaar gepasseerd, is back in
businesszo luidt de boodschap.
Sinds '88 zijn de baggeraars weer
aan de beterende hand: een kleine 5
miljoen gulden winst, op een omzet
van 455 miljoen. Deze maand vol
gen alweer de nieuwe jaarcijfers.
Directie-secretaris W.B. Wester-
mann, die Rauch tijdens het ge
sprek terzijde staat, doet een mo
ment formeel: "Over de komende
winstcijfers zeg ik echt niks. We
'staan uiteindelijk ter beurze geno
teerd. Maar we boeken in ieder ge
val, dat is bekend, een grotere om
zet".
Alles wijst erop dat de overle
vingsstrategie, actueel geworden
nadat het Papendrechtse bedrijf be
gin jaren tachtig diep in de rode cij
fers dook, zijn vruchten afwerpt.
Boskalis kent nu één kernactiviteit:
baggeren. Vroegere verliesgevende
activiteiten (constructie, pijpenleg-
gen, agro-industriële projecten) zijn
zonder spijt afgestoten. "We zijn
weer echte baggerboeren," verze
kert Westermann, ofschoon - corri
geert hij zichzelf - die term nauwe
lijks nog van toepassing is. "Onze
schepen - Boskalis heeft er 150 - zijn
drijvende fabrieken geworden, de
brug is een en al computer. Tegen
woordig kun je beter spreken van
baggertechneuten".
Gloednieuw strand
Strandleveranties behoren tot de
meest in het oog springende bezig
heden van Boskalis. Vorig jaar werd
de westkust van het Westduitse ei
land Sylt - dat worstelt met dezelfde
erosieproblemen als Texel - van een
gloednieuw strand voorzien. Daar
voor waren cutterzuigers van Bos
kalis actief in Seaford aan de Engel
se zuidkust en werden en passant
opspuitwerkzaamheden uitgevoerd
aan de Engelse kant van de Kanaal
tunnel, ten behoeve van een sta-
tionsemplacement. En nu is er dan
het strand in Fuengirola.
Dat de Spaanse Middellandse
Zee-kust steeds kwetsbaarder
blijkt, is een bron van groeiende
zorg. De Spaanse Rijkswaterstaat,
de Mopu, heeft zich al vol vuur op
het dreigende onheil geworpen en
werkt aan een uitgebreid program
ma van metingen langs de Andalu-
sische kust, van Malaga vtot aan Gi
braltar. Rauch wil het niet met zo
veel woorden zeggen, maar eigen
lijk hebben <fe Spanjaarden het
noodlot over zichzelf afgeroepen.
De explosieve bouw van dure
jachthavens, strek- en T-dammen
hebben het natuurlijke evenwicht
langs de kust danig verstoord. Het
permanente onderzeese zandtrans-
port dat in een noord-zuid richting
loopt, bereikt op tal van plaatsen de
kust niet meer. Rauch: "Het zand-
transport zorgt ervoor dat eventuele
strandafslag op natuurlijke wijze
wordt hersteld. Door al die kunst
werken stagneert dat nu. Er is nog
wel zandaanvoer, maar die blijft on
der water, die haalt het strand niet
meer."
Het heeft Rauch getroffen, zegt hij,
met welke voortvarendheid de
Spaanse autoriteiten het herstel van
de stormschade aan de Costa del
Sol - waarvan Fuengirola deel uit
maakt - ter hand nemen. Hij geeft
zelf de reden: aantrekkelijke brede
stranden zijn voor de Spaanse eco
nomie van levensbelang nu Oost-
Europa zich in rap tempo lijkt aan te
dienen als nieuwe (en goedkopere)
vakantiebestemming.
Intussen is een 13 man sterke
Boskalisploeg die ondersteuning
zal krijgen van personeel van de
Spaanse dochteronderneming Se-
dra, al afgereisd naar Fuengirola.
De werkmethode is vrij simpel. Een
sleepzuiger die op vijf kilometer uit
de kust aan het werk gaat, zal vers
zand van een diepte van 20 meter
via een drijvende leiding naar het
strand persen. Voor het paastoeris-
me straks losbarst, eind maart,
moet de klus erop zitten.
Rauch: "We maken het strand
weer 50 meter breed, dat is goed
voor zeker 10, 15 jaar. Maar ja, nog
twee van die onstuimige Llevantes
en je kunt weer opnieuw begin
nen". Is een bestendiger oplossing
voorhanden? Jazeker, reageert hij
prompt. "De Mopu wil op 300 meter
uit de kust proeven nemen met ste
nen dwarsdammen. Om de deining
te breken. Op langere termijn kan
het een oplossing zijn, maar wel een
dure". En na een seconde stilte. "Ik
denk dat het beter is om nog een
tijdje het strand te vernieuwen. Ook
voor ons ja",
Argentinië
Intussen zit de groei er weer in bij
Boskalis. Rausch, die voor zijn
werkgever 13 jaar in het buitenland
doorbracht, maakt met voldoening
melding van een recent samenwer
kingsverband met de Russische
staatsbaggeronderneming Techno-
stroy Export. In Argentinië wordt
met de Russen zestig kilometer toe
gangskanaal uitgebaggerd voor de
graanexporthaven Bahia Blanca.
Boskalis treedt op als onderaanne
mer, de Russen zijn hoofduitvoer
der.
Argentinië is trouwens geen on
bekend terrein. In 1978, ten tijde
van de 'vuile oorlog' aldaar, bagger
den de Papendrechters in Straat
Magelhaen, op het uiterste puntje
van het Zuidamerikaanse conti
nent, een sleuf tussen Vuurland en
het Argentijnse vasteland, voor een
gaspijpleiding. Rausch denkt er
nog met weemoed aan terug.
Dat waren nog eens tijden. Een
windkracht die binnen een kwartier
van 0 naar 11 Beaufort kon oplopen,
temperaturen die varieerden van
plus 20 tot min 20 graden, hachelij
ke helikoptervluchten over be
sneeuwd berggebied inclusief een
noodlanding en getijdeverschillen
van 10,5 meter. Hij zou er een boek
over kunnen schrijven.
Rauch: "Toen we op Vuurland
klaar waren, konden we op de te
rugweg, in Buenos Aires, nog net de
voetbalfinale Argentinië-Neder-
land zien. Niet in het stadion, want
kaartjes kostten op de zwarte markt
zomaar 1000 dollar per stuk. We
konden wel terecht in een soort
Ahoy'-hal, met een groot tv-scherm
en 7000 zitplaatsen. Onvergetelijk,
rillingen over je rug. Met onze twee
Hollandse vlaggen werden wij, der
tien zwaarbebaarde Hollandse bag
gerboeren, van de ingang tot onze
zitplaatsen toegejuicht".
VRIJDAG 16 MAART 1990
VATICAANSTAD Achter de fraaie gevels van het Vaticaan heerst
er grote zorg over de financiën van deze ministaat. Het Vaticaan heeft
een beroep gedaan op de vrijgevigheid van de rk gelovigen, in verband
r,iet een record-tekort van 86 miljoen dollar (ruim 160 miljoen gulden).
Voor 1989 werd het begrotingstekort geraamd op 78 miljoen dollar. De
Pieterspenning, de jaarlijkse vrijwillige gift van de gelovigen aan de
Heilige Stoel, bracht vorig jaar 48 miljoen dollar in het laatje.
Voorschoten: 'Oecumene binnen kerk'
VOORSCHOTEN De gereformeerde bondsgroep Rehoboth
in Voorschoten, die jarenlang 's zondags apart bijeenkwam,
keert weer terug in de Nederlandse Hervormde Kerk. Door het
instellen van een speciale kerkeraadscommissie is een opde
ling in twee hervormde gemeenten voorkomen.
De Vereniging Nederlandse Her
vormde Evangelisatie op Gere
formeerde Grondslag, zoals de
Rehoboth-groep officieel heet, is
met de centrale kerkeraad van de
hervormde gemeente in Voor
schoten tot een overeenkomst ge
komen. Dit gebeurde onder het
toeziend oog van visitatoren-ge
neraal, hoge 'waarnemers' na
mens de landelijke kerk.
In 1983 besloot een groep her
vormden in Voorschoten uit on
vrede met de confessionele koers
van de gemeente, om niet alleen
lid te worden van de behoudende
Gereformeerde Bond in de Her
vormde Kerk, maar ook om zelf
standig samenkomsten te beleg
gen. Daarvoor werd een eigen ge
bouw, 'Rehoboth' aan de Van
Leeuwenhoekkade, aangekocht.
Daar de bijeenkomsten van Re
hoboth buiten een officieel kader
plaatsvonden, hadden ze geen
ambtelijk karakter (er waren geen
ambtsdragers) en konden er geen
sacrementen bediend worden of
openbare geloofsbelijdenis
plaatsvinden. In die gevallen bo
den "bevriende gemeenten" el
ders uitkomst. Wel had men een
'mentor', de emeritus-predikant
ds. H. G. van Kooten (70) uit Delft.
Terwijl eerdere contacten tus
sen de kerkeraad en de gerefor
meerde bonders op niets uitlie
pen, kon nu gekozen worden voor
een vorm waarbij een commissie
uit de kerkeraad verantwoorde
lijk is voor de Rehoboth-groep,
waardoor ook de ambtsbediening
daar mogelijk is.
'Voorrang voor
samengaan van
Kampen en VU'
LEUSDEN (ANP) - Het streven
naar één gereformeerde ambtsop
leiding heeft voorrang boven de
plannen van de Interkerkelijke
Werkgroep Onderwijs en Onder
zoek Theologie (IWOOT). Er moet
een nieuwe structuur komen die
de kwaliteit van de wetenschap
pelijke beoefening van de theolo
gie bevordert.
Dit schrijft de commissie, die
de extra zitting van de gerefor
meerde synode, maandag, heeft
voorbereid. De commissie heeft
gesprekken gevoerd met een af
vaardiging van 'Kampen', van de
VU en enige leden van het syno-
debestuur.
De synodecommissie stelt de
synode voor volgende week Kam
pen en de VU op te dragen respec
tievelijk te verzoeken op zo kort
mogelijke termijn gesprekken te
beginnen met het oog op één ge
ïntegreerde ambtsopleiding. De
instellingen moeten dan aange
ven op welke wijze de overeen
komst moet worden gewijzigd.
Officieel contact
Rome en Moskou
VATICAANSTAD (CIC) - Het
Vaticaan en de Sovjetunie heb
ben officiële contacten op het ni
veau van gezanten opgenomen.
Het besluit houdt echter nog geen
volledige diplomatieke betrek
kingen in.
De Sovjetunie benoemt een
buitengewoon ambassadeur, van
wie de naam nog niet is bekend
gemaakt. Paus Johannes Paulus
II heeft zijn speciale gezant voor
Oost-Europa, aartsbisschop Fran
cesco Colasuonno, benoemd tot
persoonlijk gezant in de rang van
apostolisch nuntius met een bij
zondere opdracht.
De betrekkingen werden na de
revolutie van 1917 door het Krem
lin verbroken. De aankondiging
volgt op het historisch bezoek
van Gorbatsjov aan het Vaticaan,
vorig jaar december.
EN VER
Ds. J. Cor Schaap, voorzitter
van de kerkeraad, toont zich in
het kerkblad 'Kerkklok', waarin
voor de eerste maal de diensten
van Rehoboth zijn opgenomen,
verheugd dat aan een "onkerke
lijke situatie" een einde is geko
men. "In feite gaat het hier om oe
cumene binnen de kerk", licht
Schaap desgevraagd toe.
Een kerk hoeft echt geen een
heidsworst te zijn, maar "plurifor
miteit zonder verkettering" moet
mogelijk zijn, meent Schaap. Hij
is gelukkig met het feit dat er
geen bijzondere weekgemeente
of een geheel gescheiden deelge
meente Is gevormd. "Natuurlijk
maak je het je zelf met deze vorm
moeilijker, maar het is de moeite
zeker waard. Het is gemakkelijk
om je op te delen in kleine clubjes
van gelijkgezinden, maar dan is
heb je een supermarkt-kerk".
Ook voorzitter L. W. Streeder
van Rehoboth toont zich "bijzon
der dankbaar" dat "dit pootje ker
kelijk onderdak heeft gekregen".
"Ons doel is nooit geweest om
ons kerkelijk af te scheiden", al
dus Streeder.
Hoe de situatie in de toekomst
zal worden, is nog niet duidelijk.
Wel zal ds. Van Kooten, in ver
band mét de leeftijdsgrens die de
kerkorde stelt, per 1 mei afscheid
moeten nemen. De Hervormde
Evangelisatie zal ter vervanging
gebruik maken van de mogelijk
heid* om iemand te benoemen
voor de bijstand in het pastoraat.
De overeenkomst in hervormd
Voorschoten zal binnenkort door
de classis (het regionaal kerkver
band) formeel bekrachtigd moe
ten worden.
Hervormden: één
beheersregeling
DOORN (ANP) De synode van
de Hervormde Kerk heeft giste
ren een uniforme beheersrege
ling voor alle hervormde gemeen
ten aangenomen. De drie ver
schillende vormen van kerkelijk
beheer moeten voor 1996 op één
lijn zijn gebracht. Nu de synode
vrijwel unaniem akkoord is ge
gaan met de kerkordelijke conse
quenties van dit besluit, is de
beurt aan plaatselijke gemeenten
om hun oordeel te geven. Daarna
moet de synode opnieuw een be
sluit nemen.
Paasbrief. Er komt een Paas-
brief van het hervormd synode-
bestuur voor alle gemeenten,
over de opstanding van Christus.
Over dit onderwerp ontstond een
jaar geleden commotie door een
artikel van de begin dit jaar over
leden kerkelijk hoogleraar dr. F.
O. van Gennep uit Leiden, waarin
hij de lichamelijke opstanding
van Christus ontkende. In de
Paasbrief staat onder meer dat de
opstanding van Christus het hart
is van het evangelie.
Waarheid. Prof. L. Meertz uit
Leuven, ex-voorzitter van de in
ternationale verening van katho
lieke journalisten, houdt dinsdag
20 maart een lezing over 'theorie
en waarheid' in het Lak-theater.
De bijeenkomst wordt georgani
seerd door de rk studentenvereni
ging. Aanvang is zeven uur.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Oude-
mirdum J. A. Schilt Lcimuidcn die
bedankte voor Nieuw Weerdinge.
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Oud-Beijerland A. Bac Bode
graven; bedankt voor Westkapelle J.
Mijnders Veenendaal.
DEN HAAG - De afgelopen maanden was het feest in Oost-Euro
pa, maar de komende jaren zal er op sociaal en economisch vlak
weinig te vieren zijn. De politieke omwentelingen zijn voor de
meeste landen niet alleen de eerste aanzet tot democratische ver
houdingen, maar ook tot economische hervormingen die diep in
grijpen in het dagelijks leven van de burgers. Bedrijfssluitingen
en massaontslagen zijn onvermijdelijk en daarmee werkloosheid.
Voor veel Oost-Europeanen brengt de nieuwe vrijheid allereerst
grote zorgen over het dagelijks brood.
door
Runa Hellinga
Faillissementen, bedrijfsluitingen
en werkloosheid kende Oost-Euro
pa tot voor kort niet of nauwelijks.
De sociale voorzieningen zijn er niet
op ingesteld dat mensen wel eens
buiten hun schuld voor langere tijd
geen werk hebben.
Dat wil niet zeggen dat sociale
voorzieningen helemaal ontbreken.
Voor bejaarden, voor zieken en voor
invaliden bestaan in alle Oost-
europese landen uitkeringen. Laag
weliswaar, in de meeste landen niet
meer dan het absolute bestaansmi
nimum, maar helemaal onverzorgd
zijn de kwetsbare groepen in de sa
menleving niet. Aan de regelingen
voor bevallingsverlof zou Neder
land zelfs een voorbeeld kunnen ne
men. Het krijgen van kinderen
wordt in vrijwel alle Oosteuropese
landen met uitzondering van Roe
menië gestimuleerd met een ruime
verlofperiode en geld.
Maar wie werkloos wordt, valt in
een zwart gat. Uitkeringen voor
werklozen bestaan niet of nauwe
lijks en waren tot voor kort ook niet
nodig. In de Grondwetten van de
meeste landen was het recht op
werk vastgelegd. Iedereen had
recht op een baan en daarmee was
de boterham verzekerd. Weliswaar
kwam dat recht in praktijk voor
veel mensen neer op het verrichten
van absoluut onzinnige klusjes als
het bedienen van de knopjes in dp
lift of het reinigen van de straat met
stoffer en blik. Maar werk was het,
al waren het salaris en de arbeids
vreugde soms uiterst pover.
Staatssubsidies
Met de economische hervormingen
is het onmogelijk geworden ieder
een werk te garanderen. Het recht
op arbeid heeft een belangrijke rol
gespeeld bij de slechte situatie
waarin het Oosteuropese bedrijfsle
ven zich bevindt. Slecht draaiende
bedrijven konden niet worden ge
sloten, omdat de arbeiders dan op
straat stonden. Mede om die reden
werden volkomen verouderde be
drijven met hoge staatssubsidies
draaiend gehouden.
Ontslag was vrijwel niet moge
lijk, tenzij een werknemer zich echt
aan delicten schuldig maakte. Bijna
overal werkten teveel mensen, die
te weinig te doen hadden en hun da
gen onledig, maar betaald, vulden.
Talloze kleine bureaucratische
baantjes zijn in het leven geroepen
om mensen maar aan de slag te hou
den.
Wie desondanks geen baan had
(en dat kwam wel degelijk voor) pa
rasiteerde op de samenleving en
verdiende dan ook geen ondersteu
ning. Alleen ouden van dagen, zie
ken en invaliden konden op staats
steun rekenen, maar wie gezond
van lijf en leden was, had feitelijk
niet alleen het recht, maar ook de
plicht te werken.
Klusjes
Een van de eerste Oostblok-landen
die, een aantal jaren geleden al, met
werkloosheid op grote schaal werd
geconfronteerd, was Hongarije. Be
gin jaren tachtig werd daar een eco
nomisch hervormingsprogramma
op poten gezet, wat direct gevolgen
had voor de arbeidsmarkt. Volgens
officiële schattingen waren er in
Hongarije in 1983 meer dan 70.000
mensen langer dan een half jaar
werkloos. Ze moesten zich in leven
zien te houden met tal van kleine
klusjes en onduidelijke baantjes in
de informele sector.
Die situatie zal de komende jaren
waarschijnlijk niet verbeteren.
Voor dit jaar zijn drastische econo
mische maatregelen afgekondigd.
Het is in ieder geval de bedoeling
om 41 staatsbedrijven te sluiten die
het vorig jaar niet gelukt is uit de ro
de cijfers te komen. En daar zitten
grote bedrijven bij als de kolenmij
nen in Nógrad, een lokomotieffa-
briek, textielbedrijven en een staal
fabriek. Verwacht wordt dat de
werkloosheid 50.000 tot 200.000
stijgt en het aantal arbeidsplaatsen
met 3,4 procent daalt.
Nu kent Hongarije sinds 1957 wel
een werkloosheidsuitkering die
maximaal een half jaar duurt. Een
buiten eigen schuld ontslagen ar
beider krijgt de eerste drie maan
den 75 en daarna 60 procent van zijn
laatste loon. Maar het werkloos
heidsfonds, dat geheel door de over
heid wordt gefinancierd, is op mas
saontslagen absoluut niet bere
kend.
Buurland Joegoslavië kampt met
hetzelfde probleem. De Joegosla-
ven kennen net als de Hongaren (en
de Bulgaren) al jaren een Werkloos
heidswet, maar die is absoluut niet
berekend op de crisis die het land
teistert. De werkloosheid bedroeg
vorig jaar officieel 15 procent. Maar
dat zal eind dit jaar veel hoger zijn.
De regering-Marcovic heeft eind vo
rig jaar een economisch herstelpro
gramma afgekondigd, dat onder
meer voorziet in de stopzetting van
subsidies aan onrendabele bedrij
ven. Die maatregel zal naar ver
wachting 1,5 miljoen mensen hun
baan kosten.
Somber
Echt somber is de situatie in die lan
den die vroeger geen enkele vorm
van werklozenondersteuning ken
den: Tsjechoslowakije, Polen en
Roemenië. Daar moeten de fondsen
van de grond af aan worden opge
bouwd en dat kost heel veel geld.
De DDR kent op dit moment welis
waar ook geen werkloosheidsuitke
ringen (die werden in het midden
van de jaren zeventig afgeschaft).
Maar voor de Oostduitsers zal dat
een minder groot probleem worden
gezien de op stapel staande Duitse
hereniging. De Westduitse minister
van sociale zaken Norbert Blüm
heeft al aangekondigd dat gepen
sioneerden en werklozen na de her
eniging gebruik kunnen maken van
eèn aangepast stelsel van sociale
voorzieningen. Volgens Blüm kan
zo'n stelsel bekostigd worden uit de
groei van de Duitse economie. Bo
vendien heeft Oost-Duitsland eer
der een tekort dan een overschot
aan arbeidskrachten.
Heel anders ligt de situatie in
ïsjechoslowakije, Roemenië en
vooral het straatarme Polen. Dat
land begon in 1987 voor het eerst
met een vorm van werklozenonder
steuning. Maar in een land waar
zelfs de werkenden niet meer van
hun salaris kunnen rondkomen, is
er weinig ruimte om de niet-wer-
kenden te ondersteunen. Een bijko
mend probleem is de gigantische
inflatie, waardoor de toch al lage
uitkeringen voor werklozen en de
pensioenen voor bejaarden en inva
liden als sneeuw voor de zon ver
dwijnen.
Het is de ironie van het lot: tien
tallen jaren lang is de Oost-Europe
anen verteld dat kapitalisme werk
loosheid en armoede betekende.
Met eigen ogen kunnen ze nu zien
dat dat in West-Europa wel meeviel.
Maar armoede en werkloosheid zijn
helaas precies wat de invoering van
een markteconomie veel Oost-Eu
ropeanen in de komende jaren
brengt.
Dat heeft heel wat mensen in de
problemen gebracht. Theorie en
praktijk liepen in de socialistische
landen niet altijd gelijk op en werk
loosheid kwam in werkelijkheid
wel degelijk voor. Ontslag was bij
voorbeeld een goede methode om
dissidenten het leven zuur te ma
ken. Het bewind van de Roemeense
dictator Ceausescu zette critici op
non-actief. Zonder werk hadden ze
geen inkomsten en werden ze af
hankelijk van steun van familie en
vrienden. Vervolgens werden ze
van parasitisme beschuldigd, een
misdaad waar i-n Roemenië gevan
genisstraf of opsluiting in een psy
chiatrische inrichting op stond.
Werk was er in Oost-Europa altijd, al waren salaris en arbeidsvreugde dan laag.
Oscar Rauch, °PPerbagge^^PD)
