'Het ontbreekt musea aan een eigen gezicht' iy V 1 1 V A Roeland Duijne: rascellist 'Playmates': integere komedie Onbekende kanten in werk Maja van Hall Stormachtige ovaties voor Carreras 15 MAART 199(T PAGINA 23 Goekoop wil verbod op verkoop 'nationale topkunst' Ons cultureel erfgoed is in gevaar. Archieven rotten weg, ongesorteerd en wel. Beelden brokkelen af en schilderijen verschimmelen in het duister van uitpuilende museum-magazijnen. Tegelijkertijd gooien twee musea hun 'nationale toppers' in de (internationale) verkoop, wanhopig op zoek naar extra financiële armslag. Het cultuurbeleid van minister d'Ancona richt zich noodgedwongen op conservering; op inventarisatie en behoud van wat we hebben. Vernieuwende 'levende kunst' daarentegen moet pas op de plaats maken. "Klopt, maar zonder een verleden is er ook geen sprake van vernieuwing", pareert de Leidse burgemeester mr. C.H. Goekoop. Hij is de voorzitter van de vandaag geïnstalleerde Raad voor het Cultuurbeheer ofwel de geestelijk vader van de erflaters van onze culturele beschaving. Want de Raad voor het Cultuurbeheer wordt het enige adviesorgaan van de regering voor de archeologie, de archieven, de monumenten en de musea. DEN HAAG/LEIDEN - Als de Leidse liberale burgemeester zich ergens met graagte in vastbijt, dan is het wel in het verschijnsel hobby isme in het culturele circuit. In 'zijn' Raad voor het Cultuurbeheer wordt met hobbyisme korte metten ge maakt, belooft Goekoop in zijn nieuwe nevenfunctie. Hobbyistisch gedrag verwijt hij bij voorbeeld de Raad voor de Kunst. "Ik wil niet zeggen dat deze Raad op extreme wijze altijd voorrang geeft aan het vernieuwende, maar ze doet dat toch wel op tamelijk geprononceer de wijze. Dat gaat elke keer ten kos te van alles wat zijn waarde al bewe zen heeft", aldus Goekoop. Volgens hem wordt dat in de hand gewerkt door een eenzijdige samenstelling van de adviesraden. "Te veel weten schappers en deskundigen en te weinig bestuurders". "Als wethouder in Amsterdam heb ik het zelf ook meegemaakt. In het begin van de jaren zeventig moest alles met alle geweld terug worden gerestaureerd naar de ze ventiende eeuw. Alles wat er in de negentiende eeuw tegenaan was ge bouwd, moest worden verwijderd, want de negentiende eeuw stond gelijk aan verval. In de tweede helft van de jaren zeventig moesten alle aanbouwsels juist per sé gehand haafd blijven. Opeens ging het erom dat de hele bouwgeschiedenis zichtbaar moest blijven", aldus Goedkoop, die meent dat de waar heid wel ergens in het midden zal liggen. Maar niet alleen hobbyisme en de waan van de dag knagen aan het ge zag van de adviesraden in het cultu rele circuit. "Het is niet ongebruike lijk dat hoge ambtenaren zichzelf moeten adviseren. Zo heeft de rijks archivaris zitting in de archiefraad en schrijft dus rapporten aan zich zelf. Hetzelfde geldt voor de direc- door Margreet Vermeulen teuren van de Rijksmusea, die zich zelf tot op de dag van vandaag als le den van de museumraad van advies dienen. Dat kan vanaf vandaag niet meer", constateert Goekoop tevre den. Dichtslibben De verhouding deskundigen en be stuurders in de Raad voor het Cul tuurbeheer is wettelijk vastgelegd. "De komst van bestuurders in de Raad voor het Cultuurbeheer bete kent pure winst voor het politieke gewicht van de Raad. De adviezen van de Raad kunnen voortaan reke nen op een breed draagvlak, omdat de bestuurders van verschillende politieke signatuur zijn. Dat bete kent natuurlijk dat er gemakkelij ker politiek vervolg aan de adviezen wordt gegeven". Krijgt de Tweede Kamer voortaan voorgekookte adviezen? Goekoop: "Nee, maar de Kamer zal misschien meer in zijn mars moeten hebben om van onze adviezen af te wijken". Goekoop vindt dat er zo snel mo gelijk een selectie gemaakt moet worden van 'onze nationale top' of tewel een inventarisatie van schil derijen die, nooit en te nimmer aan het buitenland verkocht mogen worden. "Er is natuurlijk niks mooi er voor de gemeente Leiden dan 'Het Laatste Oordeel' van Lucas van Leyden te verkopen. Een paar hon derd miljoen heb je tegenwoordig zo", schampert de Leidse burge meester met een verwijzing naar de Haagse museumdirecteur Fuchs en de gemeente Hilversum waar de verkoop van onder meer Picasso's en Mondriaans wordt overwogen. Voor een algemeen verbod op de verkoop van kunstwerken in ge meentelijk bezit, voelt Goekoop niet. "Het hoort natuurlijk ook een beetje bij mijn verhaal over de se lectie. Als niets verkocht mag wor- den, slibt een museum teveel dicht. Maar men mag de opbrengst alleen gebruiken voor de aankoop van an dere kunstwerken. Er mag onder geen beding een verbouwing mee worden betaald". Het liefst ziet Goekoop een sys teem waarbij musea gemakkelijker collecties ruilen. "Veel musea heb ben van alles wat, het ontbreekt hen aan een eigen gezicht. Door ruilen wordt het makkelijker een eigen ka rakter te ontwikkelen", aldus Goe koop, die een hekel heeft aan 'grab belton-musea'. "Daar moeten we vanaf, van die musea dvie uit elke pe riode wel wat in huis hebben". WC-raampje Goekoop heeft één droom. "Dat de rijksmusea straks zelfstandig wor den. Dat de musea niet langer over de grootte van het WC-raampje hoe ven te debatteren met de Rijksge- bouwendienst. Dat ze slagvaardig en publieksvriendelijk kunnen ope- Voor de ietwat bangelijke hou ding van de Tweede Kamer ten op zichte van de verzelfstandiging van de Rijksmusea heeft Goekoop geen goed woord over. Het parlement vindt verzelfstandiging,van de mu sea pas verantwoord als de chaos in de musea is opgelost, als de achter standen in restauratie en reparatie zijn weggewerkt, als de beveiliging tegen diefstal normaal functioneert en de financiële problemen in kaart zijn gebracht. Goekoop: "Dan krijg je de kwes tie wat was er eerder, de kip of het ei Het is een chaos in de musea om dat ze onder curatele staan van het Rijk. Je kunt niet met verzelfstandi ging wachten tot de chaos is opge lost, want die lost zich niet op zo lang de musea afhankelijk zijn van vier departementen". Volgens Goe koop moet de politiek er nog aan wennen dat verzelfstandiging risi co's met zich mee brengt. "Maar dat is toch niet erg. Als je maar een goed vangnet construeert". Een van Goekoops grootste uit dagingen wordt 'verstoffing' van het cultuurbehoud te voorkomen, zodat de culturele erfenis ook ge bruikt kan worden. Eerste voor waarde is een weloverwogen selec tie. Goekoop: "Dat is soms heel moeilijk. Want sommige onooglijke monumentjes hebben op zichzelf niet zo'n grote waarde, maar als on derdeel van een hele rij gevels, bij voorbeeld langs een gracht, kan zo'n pandje van onschatbare waar de zijn". Door alleen patriciërswo ningen te behoeden voor verval en Roeland Duijne cello, en Paul Prenen piano. Werken van Beethoven, Schumann, Cassa- dó, Fauré en Prokovjev. Gehoord in de Ka pelzaal op woensdag 14 maart. LEIDEN - Met tussenpozen doet Roeland Duijne, wiens carrière zich in hoofdzaak in het buiten land afspeelt, Nederland aan voor een aantal recitals. Zijn opireden gisteravond in de Kapelzaal maakte duidelijk dat die carrière nog steeds een opgaande lijn ver toont. Roeland Duijne heeft zich ontwikkeld tot een rascellist, wiens voortreffelijke techniek in muzikaal inzicht hand in hand gaan. De Sonate in g op. 5/2 van Beethoven is haast een sonate voor piano met cellobegeleiding, te vergelijken met Mozarts sona tes voor piano met vioolbegelei ding. In de dialoog tussen de zeer beweeglijke en onstuimige piano en de rustiger antwoordende cel lo bleek dat cellist en pianist op één golflenge zaten. In de Phantasiestücke op. 73, van Schumann, een werk dat hij een paar jaar geleden ook op zijn programma had staan, kon Duij ne zich vrij ontplooien. Zijn grootste kracht ligt in de flexibele toon, die kracht en warmte, maar evenzeer poëzie en verstilling heeft. De Suite voor cello solo van Gaspar Cassadó was een kolfje naar zijn hand. Cassadó, zelf vir tuoos cellist, schreef een stuk waarin de cello kon schitteren met alle mogelijkheden van klank en kleur: brede melodieën met Spaanse inslag, felle strakke dansritmen, en verschillende klankkleuren door een veelvul dig gebruik te maken van flageo letten, een in alle opzichten boei end en kleurrijk stuk. Ook de Elé gie van Fauré, met zijn lange me lodische lijnen, mooi uitgefra- seerd gespeeld, was Duijne op het lijf geschreven. Tot slot van dit allerminst luch tige programma klonk de Sonate op. 119 van Prokovjev een werk dat vrij somber beginnend, al lengs van karakter verandert, wat lichter van toon met een vleugje ironie in het middendeel, en in het slotdeel van een ingehouden vrolijkheid. Dat mij dit stuk min der kon boeien lag meer aan de zwakke plekken in het stuk zelf, dan aan het doorleefde spel van Roeland Duijne en zijn gelijk- stemde partner Paul Prenen. In april zal Roeland Duijne een concert geven in de serie 'Jonge Nederlanders in het Concertge bouw'. MIES ALBARDA arbeiders woninkjes uit dezelfde tijd te laten verkrotten, doe je on recht aan de geschiedenis, meent Goekoop. Dat neemt niet weg dat ons beeld van vroeger altijd behoorlijk verte kend zal blijven. "Wij kijken bij voorbeeld naar de zeventiende eeuw als door een omgekeerde ver rekijker. Dat hindert niet, als je er maar in slaagt de zeventiende eeuw in verband te brengen met de eeu wen daarna. En als je vervolgens maar iets doet met die kennis in je achterzak". Als voorbeeld noemt Goekoop de stadsvernieuwing. "De stad is van oorsprong een kleinschalige samen leving, een hechte, sociale eenheid. Met stadsvernieuwing is gepro beerd terug te grijpen op dat klein schalige. De bedoeling was te voor komen dat mensen ten onder gin gen in de massaliteit van de stad. Verdubbeld Dat is misschien niet altijd gelukt, maar wat ik wil zeggen, is dat er zon der verleden ook geen vernieuwing mogelijk is". In de monumentenzorg verwacht Goekoop een forse verschuiving van geldstromen. Goekoop: "Mis schien moeten we een aantal monu menten uit de zeventiende en acht tiende eeuw maar eens gaan schrap pen, ten gunste van monumenten uit het begin van deze eeuw. Want als wij zo doorgaan, is het aantal monumenten binnen een jaar of drie verdubbeld." Goekoop zal zich vooral moeten specialiseren in de kunst van het weggooien. Want lang niet alles wat zich in de onderaardse gewelven van musea opstapelt, is het bewaren waard, laat staan dat het gerestau reerd moet worden. Maar zelfs voor het inventariseren, registreren, re pareren en restaureren van alleen de waardevolle erfenissen is te wei nig geld. "Veel te weinig", beaamt Goekoop. Maar hij is 'allang blij' dat er extra geld komt. "Het is evident dat het nu aankomt op selectie. Wat bewaren we en wat gooien we weg? We moeten af van de situatie dat kunstwerken en monumenten door verwaarlozing vanzelf worden gese lecteerd". 'Playmates' van Haye van der Heyden. Met: Margot Keune en Sylvia Millecam. (Stem: Marieke van der Pol). Regie: Paul Vermeu len Windsant. Gezien op 14 maart in de Leidse Schouwburg. LEIDEN - Als een toneelstuk zo dicht bij de werkelijkheid staat, is dat artistiek riskant - zeker wan neer die realiteit hard en ontluis terend is. 'Playmates' gaat over een vriendschap tussen twee vrouwen, van wie er één ernstig gehandicapt is. Directe aanlei ding voor het verhaal is de vriend schap tussen actrice Sylvia Mille cam en free-lance journaliste en voormalig fotomodel Margot Keune die in 1984 ten gevolge van een herseninfarct verlamd raakte. Toneelschrijver Haye van der Heyden heeft de relatie tussen die twee vrouwen van zeer nabij kun nen gadeslaan. Zijn observaties verwerkte hij in 'Playmates' tot een komedie, waarbij hij de wer kelijkheid in een fictief jasje heeft gestoken. Het uitgangspunt in verzon nen. Sylvia Millecam speelt de nieuwe vriendin van de ex-vriend van de gehandicapte vrouw. De eerste kennismaking is dan ook allesbehalve vriendelijk. Er wor den over en weer harde dingen gezegd. Wie op zieligheid speelt of op de liefdadigheidstoer wenst te gaan, wordt stevig en vaak geestig van repliek gediend. Ter wijl bij dit soort confrontaties pijnlijke onderwerpen nogal eens worden ontweken, beide vrouwen hier de dingen gewoon bij hun naam. Als zij op een gegeven moment alle twee zonder man zitten, wordt er overwogen een contact advertentie te plaatsen. Ook al zijn ze dus gezamenlijk op man nenjacht, hun positie is dermate verschillend dat van concurrentie geen sprake kan zijn. In 'Playma tes' wordt zoiets hardop gezegd. De gehandicapte vrouw bekent best wel weer eens lustobject te willen zijn en als Playmate in de Playboy te verschijnen, wanneer ze ziet hoe de ander uitdagend mooi durft te zijn. Met dit soort uitspraken wordt sentimenteel effectbejag voorko men. Bovendien zijn schrijver en actrices in hun persoonlijk leven nauw bij elkaar betrokken. Dat waarborgt de integriteit, waar door deze artistiek riskante on derneming zo'n waardevolle ko medie is geworden. Dat daarbij de mogelijkheden beperkt zijn, mag gewoon duidelijk blijken. Margot Keune praat moeizaam, zodat haar tekst grotendeels door een andere actrice op band is in gesproken. En de bandrecorder staat voor iedereen zichtbaar midden op het toneel. Na afloop van het vijf kwartier durende stuk (ook hier bewust een beper king) nemen beide actrices zit tend het applaus in ontvangs. Dat symboliseert hun wederzijds res pect, dat beide vriendinnen dit stuk geleidelijk hebben opge bouwd. WIJNAND ZEILSTRA "Expositie met beelden en werken op papier van Maja van Hall, t/m 24 maart. Galerie Bleijenberg, Breestraat 113, Leiden. Ope ningstijden: Ma. van 13.00 - 18.00 uur. Di. t/m za. van 9.00 -18.00 uur en do. t/m 21.00 LEIDEN - Sinds galerie Bleijen- berg een jaar geleden haar poor ten opende passeerde in de reeks opeenvolgende tentoonstellingen zeer uiteenlopende werk de re vue. Bleijenberg profileerde zich - bewust - niet als een voorstander van een bepaalde richting. Een vast gegeven was wel dat het ging om twee-dimensionaal .werk van kunstenaars uit Leiden en omge ving die enige naam hadden of hoopten te krijgen. De huidige presentatie wijkt in enkele op zichten af van voorgaande expo sities, want tot en met 24 maart staat het werk van een beeld houwster met grote faam cen traal, Maja van Hall. Het is vanzelfsprekend dat sculptuur deel uitmaakt van de tentoonstelling, al ligt hierop niet de meeste nadruk. Behalve mo numentale beelden zoals 'Stilte' en het in brons uitgevoerde werk 'Omhelzing' geven ook kleinere stukken belangrijke momenten in de ontwikkeling van Van Halls oeuvre aan. Dergelijke beelden herinneren aan de grote over zichtstentoonstelling, die in het voorjaar van 1984 in de Lakenhal te zien was. Nu, zes jaar later, krijgt een andere kant van het werk ruime aandacht, namelijk de werken op papier. Dit deel valt niet onder de categorie studies voor het beeldhouwwerk, maar om zelfstandige stukken, die in alle verscheidenheid in de afgelo pen vijfjaar ontstaan zijn. y -"■■h V i y I Si >i Maja van Hall: met rode stip. De aard van het werk in ge mengde technieken verraadt aan dacht voor het experimenteren met materiaal en voor de werking van het vlak. Al zijn er op het eer ste gezicht geen overeenkomsten met de beelden te zien, toch zijn er enkele raakpunten te ontdek ken. In 'Angst voor het beeld' draait het om de wisselwerking tussen twee lagen van de compo sitie. Onder het vlak waarop een lineaire vorm zich losmaakt uit een cirkel, is een tweede laag met yage, roze cirkels te ontdekken. Zowel de titel als de benadering laten zich in verband brengen met elementen uit sommige beel den van Maja van Hall, bijvoor beeld het doorbreken van een be schermende laag en het tevoor schijn brengen van vormen. Ook begrippen, zoals lichtheid en zwaarte, in de benaming van en kele composities en de formele benadering van de landschappe lijke impressies van de Sahara maken de invloed van het ruimte lijke werk duidelijk voelbaar. Een licht bewerkte steen waar in een kop en profil te herkennen is, vormt een motief dat ook in het werk op papier terugkeert. De ti tel 'Gedachten' doet vermoeden dat hier geestelijke activiteit het uitgangspunt vormt, terwijl in kleurrijke werken met imaginaire tekens die 'Verlangen' genoemd zijn meer verbonden zijn met emoties. Dergelijke op Chinese karakters gelijkende tekens staan los van het overige geëxposeerde werk. Voor de presentatie is op originele wijze gebruik gemaakt van de ruimte door ook objecten in de kleine nissen op op consoles te plaatsen. Een installatie met een blauwe hond completeert het geheel. Bekende, maar ook nieu we aspecten komen hier aan bod. Gezien de bescheiden omvang van de expositie laat de keuze een versnipperd beeld zien. Ondanks aardige momenten boeit het werk op papier mij minder dan de sculptuur. Veel kunstliefhebbers (of verzamelaars) denken hier duidelijk anders over, gezien de vele rode stickers ('verkocht') op de indrukwekkende prijslijst. NANCY STOOPl het ovationele applaus, gisteravond i Recital José Carreras, gehoord op woens dagavond 14 maart in het Concertgebouw in Amsterdam. AMSTERDAM Over één ding kan geen twijfel bestaan: José Carreras heeft ook in ons land een grote schare bewonderaars, die hem op handen draagt. Na elk van de door hem gezongen liede ren brak er een enthousiast ap plaus los, meer dan eens uitmon dend in een stormachtige ovatie, en die bijval nam aan het slot zui delijke allures aan. Zijn fans stroomden samen rond het podi um van het Concertgebouw en de merkbaar verbouwereerde Carre ras, die toch wel wat gewend moet zijn, kreeg van alle kanten boeketten aangereikt, die de vleu gel geleidelijk omtoverden in een eiland van bloemen. Dat enthousiasme was begrij pelijk. Niet alleen beschikt de 43- jarige Spaanse zanger over één van de mooiste stemmen van dit moment, maar bovendien is hij bij wijze van spreken uit de dood herrezen. Toen in de zomer van 1987 bekend werd, dat hij leed aan een ernstige vorm van leuke mie, leek zijn carrière ten einde. Er brak een lijdensweg voor hem aan, maar met een enorme wils kracht en veel doorzettingsver mogen en dankzij de inzet van de medici van het Amerikaanse Hut chinson Centre wist hij zijn ziekte te overwinnen. En daarna kwam het grote wonder: zijn stem was onaangetast- en zowel psychisch als fysiek bleek hij in staat de draad (voorzichtig) weer op te vat ten. Zijn populariteit in ons land bleek al tijdens een persbijeen komst enkele uren eerder. Bij die. gelegenheid werd hem door Cris- tina Deutekom een platina-cd overhandigd voor de verkoop in Nederland van 25.000 exempla ren van de 'Missa Criolla', die hij kort vóór zijn ziekte had opgeno men. Bovendien werd bekend dat de totale verkoop nu reeds het voor Nederland ongekend hoge aantal van 50.000 nadert. Het concert daarna werd voor zijn bewonderaars desondanks een soort 'uur der waarheid', maar al bij de eerste maten ver dween elke twijfel. Door de vele dramatische operapartijen die hij in de afgelopen jaren gezongen heeft, bleek zijn stem krachtiger en kernachtiger dan toen hij in 1975 voor het eerst in ons land op trad. De helderheid en draag kracht ervan vulden het Concert gebouw echter met het grootste gemak, en een enkele intonatie daargelaten bleek zijn hoogte even zelfverzekerd als vroeger. Evident was bovendien de com binatie van muzikaliteit met ex pressiviteit. Dat hij ook tijdens zijn toegiften geen enkele opera- aria ten gehore bracht, zal een en keling misschien teleurgesteld hebben, maar strekt Carreras uit eindelijk tot eer. Het recital met Italiaanse, Franse en Spaanse lie deren (bekwaam begeleid door Lorenzo Bavaj) bleef aldus een homogeen geheel, maar getuigde ook van grote integriteit. Een aria met pianobegeleiding blijft surro gaat en wekt maar al te makkelijk de indruk van een streven naar gemakkelijk succes. Men kan van Carreras' stem houden of niet, men ken het oneens zijn met som mige rollen die hij zingt of de ma nier waarop hij dat doet, maar men zal deze uiterst beminnelijke Spaanse tenor er nooit van kun nen beschuldigen dat hij het zich gemakkelijk maakt. PAUL KORENHOF Cristina Deutekom gaat weer zingen AMSTERDAM (ANP) - Cristina Deutekom gaat weer zingen en mo gelijk zelfs weer in opera's optre den. Dit heeft de sopraan gisteren in Amsterdam bekend gemaakt na de overhandiging van een platina plaat aan de Spaanse tenor José Carreras. La Deutekom verklaarde dat zij dit voorjaar kerstliederen gaat op nemen voor een cd, die in december moet uitkomen. "Als dit zonder pro blemen verloopt dan ga ik waar schijnlijk weer in opera's zingen. Zoals bekend heeft Cristina Deutekom in 1985 een zware opera tie ondergaan. Ruim twee jaar gele den heeft zij .definitief een punt achter haar zangcarrière gezet. Henriette Roland Holst-prijs voor Wim de Bie LEIDEN Wim de Bie krijgt voor zijn boek 'Schoftentuig' de Henriet- te Roland Holst-prijs. Het bestuur van de Maatschappij der Neder landse Letterkunde heeft de prijs (3000 gulden) aan De Bie toege kend, omdat 'Schoftentuig een niet aflatende aanklacht tegen het on heil vandaag de dag behelst en om dat het boek een nieuw literair gen re vertegenwoordigt. De jury bestaande uit Frida Balk- Smit Duyzentkunst, Wiel Kusters en Pim de Vroomen waren unaniem in hun oordeel. De prijs wordt eens in de drie jaren toegekend voor een letterkundig werk dat zowel uit munt door sociale bewogenheid als door literair niveau. De onderschei ding wordt op 9 juni in Leiden uit gereikt. Collectie Picasso voor Frankrijk PARIJS (Rtr) Frankrijk komt in het bezit van een aanzienlijke col lectie werken van wijlen Pablo Pi casso na een akkoord over de suc cessierechten met de dochter van Picasso's in 1986 overleden wedu we Jacqueline. Het ministerie van cultuur deelde mee dat de collectie 49 schilderijen, 38 tekeningen, 24 schetsboeken, twee beeldhouwwerken, 19 kera- mieken, zeven lithografieën en 240 prenten omvat. Voorzitter Raad voor het Cultuurbeheer: Het hoge ambtenaren zichzelf moeten adviseren" liet ongebruikelijk dat (foto GI'D)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 23