Politie loopt op eieren •>ij verhoren kind Vervuilers zelden bestraft Wartburgautofabriek zonder toekomst Tökés haalt fel uit naar Wereldraad NABIJ I REPORTAGE i Universiteiten willen uitstel hervormd plan WOENSDAG 14 MAART 1990 Leiderdorp doet mee met experiment AMSTERDAM/LEIDERDORP Een reeks van "kindvriende lijke" verhoorstudio's in het land moet getuigenverklaringen van jonge kinderen gaan ontdoen van hun onbetrouwbare imago. Gisteren kondigde de Rijkspolitie in Amsterdam aan de experimentele Amsterdamse verhoorstudio in bedrijf te gaan nemen en dat er nog eens vier van zulke audiovisuele studio's worden gebouwd in Leeuwarden, Eindhoven, Leiderdorp en Zwolle. De kinderen zouden zich in de als kinderkamer inge richte verhoorkamer met de speciaal getrainde, vriendelijke rechercheurs zo op hun gemak voelen, dat ze vrijuit praten en zich geen woorden in de mond laten leggen, is de idee. door Fred van Essen In Amsterdam heeft de eerste ver hoorstudio vanaf april vorig jaar proefgedraaid. In het tot kinderka mer verbouwde vertrek bovenin de kazerne van de Rijkspolitie aan de Sarphatistraat werden 35 kinderen van 5 tot 9 jaar ondervraagd over vooral incestzaken. Frisse kleuren, bloemgordijnen, kindertekeningen aan de muur, race-autootjes en kleurpotloden op tafel, een plant, al les is gedaan om de kinderen zich er 'thuis' te laten voelen. Helaas moet het raam geblin deerd blijven, legt de bij het project betrokken orthopedagoge Josee Jans uit, vanwege het teveel aan te genlicht voor de vier videocamera's in de hoeken van de kamer. Aan de onzichtbare zijde van een one-way- vision-ruit in de muur zit een twee de rechercheur om vanachter vier monitoren en bandrecorders het ge sprek vast te leggen. Aan de opna men is niets geheim, de kinderen wordt alles van tevoren uitgelegd, "anders zou het averechts kunnen werken", aldus Jans. De banden die in de kinderkamer worden opgenomen, dienen als "vi suele ondersteuning" in rechtsza ken, naast het proces-verbaal dat van het verhoor wordt geschreven. De band moet vooral laten zien dat de kinderen niet zijn beinvloed, maar uit zichzelf met een verklaring komen. Diensten bewezen De proef met de kindvriendelijke studio is succesvol, zegt het hoofd jeugd- en zedenzaken van de Rijks politie Amsterdam, Jan Oost. De eerste videoband uit de Amster damse kinderstudio heeft inmid dels al zijn diensten bewezen in een Middelburgse rechtszaal. De band werd door alle partijen geaccep teerd en de dader veroordeeld, al dus Oost. Zou de beklaagde de band niet accepteren, dan kan zijn advo caat desgewenst een tweede ver hoor vanachter de one-way-vision- ruit volgen. De omhaal en de extra kosten van het project - zo'n 4,5 ton - moeten uit pure noodzaak worden gemaakt", zegt Oost. Getuigenverklaringen van kinderen zijn fel omstreden. "Er wordt enorm aan getwijfeld, we hebben daar in het verleden nogal wat uitglijders mee gemaakt". Oost doelt onder meer op de vermeende ontuchtaffaire in Oude Pekela, waar de politie scherpe kritiek oogste. "We hebben de fout ge maakt ze soms drie of vier keer ach ter elkaar te horen, waardoor vooral kinderen dingen gingen beweren die ze niet echt hadden gezien of hadden meegemaakt", aldus Oost. Bovendien, zegt hij, maakten ad vocaten in de rechtszaal vaak ge hakt van de getuigen-deskundigen die te hulp waren geroepen maar de zaak meestal "vanuit hun specifie ke en daardoor kwetsbare invals hoek benaderden". Daarom heeft de politie "het weer in eigen hand willen nemen", aldus Oost. De nieu we benadering houdt geen verband met de omstreden 'poppenmetho- de', zegt Oost. Die in Nederland door de Bolderkar-affaire beruchte onderzoeksmethode wordt wel door getuigen-deskundigen ge bruikt in incestzaken, maar nooit door de politie. Getraind Zeven rechercheurs haalden deze maand als eersten het diploma 'Ho ren van jonge getuigen en slachtof fers'. Onder leiding van orthopeda goge Jans werden ze getraind in het ondervragen van kinderen, vriende lijk te zijn, zich begrijpelijk in plaats van "in proces-verbaaltaal" uit te drukken en vooral geduldig te zijn. "Als een kind eerst een half uur wil spelen voor het op z'n gemak is en wil praten, kan dat", aldus Jans. De duur van de verhoren is toegeno men tot anderhalf uur gemiddeld, maar dat mag geen punt zijn, zegt Jans, "Ook als een kind na het ge sprek nog wil spelen, moet dat kun nen". Over twee jaar moeten 50 speciaal in het omgaan met kinderen ge trainde rechercheurs de verhoren gaan leiden in de nog te bouwen kinderstudio's in de politiebureaus van Leeuwarden, Zwolle, Eindho ven en Leiderdorp. "De uitstraling van de getrainde rechercheurs naar het kind toe is zelfverzekerder, en dat heeft een positieve uitstraling, weet othopedagoge Jans. Milieu-officier: aanpak berust nog teveel op toeval DEN HAAG - 'Het gros van de strafzaken op milieuge bied kwam, en komt nog, min of meer bij toeval boven tafel. Het constateren van overtredingen berust nog te veel op toevalstreffers. Daar moeten we van af. We moeten naar een planmatige opsporing". door Cees Broere/ANP H. Fangman (48) is in september vorig jaar benoemd tot landelijk coördinerend milieu-officier van justitie. In Den Haag werkt hij aan zijn nieuwe taken. In het Nationaal Milieubeleidsplan (NMP) zijn tientallen mil joenen guldens - 80 miljoen in 1994 - uitgetrokken voor politie- en justitie-taken. Fangman druk doende een milieu-plan van aanpak voor het Openbaar Ministerie te schrijven. In de jaren zeventig is al een aantal vuistregels opge steld voor de afbakening van de milieutaken van be stuur, politie en justitie. "Maar het is te weinig geble ken", aldus Fangman, "bij voorbeeld omdat te veel is uitgegaan van lokale schendingen met lokale effec ten". De effecten van milieu-overtredingen blijken al te vaak landelijk en zelfs internationaal. "En dan heb ben we het niet eens over het merendeel van de milieu schadelijke effecten, dat namelijk op rekening komt van gedrag dat in termen van huidige wetgeving en vergunningsvoorwaarden volkomen legaal is". In Nederland zijn zo'n half miljoen bedrijven ver plicht een vergunning aan te vragen in het kader van bij voorbeeld de Hinderwet of de Wet Chemische Af valstoffen. Volgens Fangman blijkt bij systematische controle dat sprake is van "sprookjesachtig veel over tredingen", variërend van ontbrekende bordjes 'Ver boden te roken' bij een tank met propaangas tot zware illegale lozingen of dumpingen. Het overgrote deel van de bedrijven die in de fout zijn gegaan, kan met betrekkelijk eenvoudige en vriendelijke middelen als voorlichting snel tot inkeer worden gebracht. Bij de "hardnekkig kwaadwilligen", zo'n 10 procent, zijn de procedures die de vergun ningsverleners - provincies en gemeenten - moeten aanspannen om bij voorbeeld tot sluiting te kunnen overgaan, vaak uiterst ingewikkeld en langdurig. In die fase komt het strafrecht en derhalve het Open baar Ministerie om de hoek. "Het is niet de bedoeling", zegt Fangman, "dat het strafrecht zijn functie gaat uit breiden ten koste van voorlichting of bestuurlijke handhaving. Maar we houden een grote groep hard nekkige overtreders over". De scenario's voor 1994 gaan uit van 10.000 tot 40.000 strafzaken per jaar. "Dat betekent dat je een enorm controle-netwerk moet opzetten". Op dit moment worden per jaar circa 2.500 milieu-strafzaken behan deld. Er is dus hoe dan ook sprake van een explosieve toename, maar een speciale Milieu Inlichtingen- en Opsporingsdienst zal er niet komen. Fangman: "De politie heeft zich uitgesproken voor het opnemen van milieutaken in haar pakket. Dat is prachtig, dat moetje goed gebruiken. Als je bij de poli tie een draagvlak hebt voor het milieu, heb je meteen een groot aantal mensen die geacht worden 24 uur per dag op straat te zijn". Het belangrijkste knelpunt bij de handhaving van milieuwetten vormt momenteel het gebrek aan tijd bij de verschillende arrondissementen om "milieu er ook nog even bij te doen". Maar dat probleem, verwacht Fangman, behoort met extra mensen en middelen bin nen een paar jaar grotendeels tot het verleden. Meer moeilijkheden verwacht hij op het juridische vlak. Zo zijn overtredingen van vergunningen ("halve boekwerken") en milieuwetten vaak zeer moeilijk te bewijzen, omdat de onderdelen ervan uiterst ingewik keld in elkaar steken. De formulering van veel vergun ningen zorgt er bovendien voor dat overtredingen "ongelooflijk moeilijk te bewijzen" zijn. "Wat precies is afgewerkte olie", zo noemt Fangman een van de "vaak zeer technische" problemen. "En hoe bewijs je dat een boer zijn grond met een te grote dosis fosfaat heeft belast?" Overigens laat Fangman zich uitdrukkelijk niet in met het opstellen van nieuwe wetten. Aan het "opkrik ken" van de straffen kan volgens hem echter nog wel het een en ander gebeuren. Een gevolg hiervan, zo ver wacht hij, zal zijn dat de zware milieu-criminaliteit zal toenemen. "Het verwijderen van schadelijk afval bij voorbeeld gebeurde tot nu toe nauwelijks geraffi neerd. Men kieperde het bij wijze van spreken onder het oog van een ambtenaar in de gootsteen. Dat zal on getwijfeld veranderen. Ook met het uitwijken naar fraude-technieken valt geld te verdienen". Maar waar de legale prijs voor het opruimen van ver vuiling steeds hoger wordt, groeit ook de markt voor de milieu-criminelen. "Als technieken zoals verbran ding duurder worden, wordt het voor een bepaalde ca tegorie mensén interessant om te zien naar een illegaal en goedkoper kanaal". Overname door Opel brengt weinig vreugde in Eisenach EISENACH Zeven heuvels om ringen Eisenach, een stad met bijna 50.000 inwoners in het zuiden van de DDR pal aan de grens met West- Duitsland. Op een daarvan staat de trotse burcht waar eens Maarten Luther een toevluchtsoord vond. Sinds 1955 geeft de oude vesting zijn naam aan het produkt, waarvan vrijwel iedereen in de stad afhanke lijk is: de Wartburg, na de Trabant Oostduitslands tweede auto. Het merk zal binnenkort in handen van General Motors (Opel) vallen, zoals het Volkswagenconcern zich over de Trabant ontfermt. Portret van een zieltogende, Oostduitse auto mobielfabriek. door Hans Hoogendijk Het Eisenacher Automobilwerk, AWE, is met 9.500 werknemers ver uit de grootste werkgever. Zonder dit bedrijf loopt niets in Eisenach. Zelfs burgemeester Klappczynski, lid van de Liberale Partij, geeft toe dat de autofabriek zich als een kwaardaardig gezwel door de stad heeft verspreid. De tijden dat het hele gemeentebestuur bij de com munistische fabrieksdirectie moest opdraven om weer eens in te stem men met een uitbreiding, liggen nog vers in zijn geheugen. Tientallen jaren werd alles onder geschikt gemaakt aan de AWE en dat breekt de stad nu op. Met het einde van de stalinistische markt economie, lijken ook de dagen van de Wartburg geteld. Opel komt als dan ook als een reddende engel. "Er moet wat veranderen", zegt Hans Fischer van de afdeling produktie- controle. "Anders stort hier alles in elkaar". Eisenach heeft een lange traditie als autostad. Sinds 1896 worden er auto's gebouwd. Eerst de legendari sche 'Dixi', daarna kwam BMW en vanaf 1969 zet de AWE er de Wart burg 353 in elkaar. Toen in 1987 de in licentie gebouwde VW-motor de stinkende tweetakter afloste, werd dit als een technologische revolutie gevierd door de communistische di recteuren. Op de werkvloer wordt realisti scher gedacht. "Hier kun je zien hoe een old-timer wordt gebouwd", zegt een oudere man. Niet alleen de auto, ook de produktiewijze is blijven ste ken op het niveau van de jaren vijf tig. De blikken carroseriedelen wor den met de hand aan elkaar gelast. Het transport van de onderdelen is niet geautomatiseerd. Tientallen ar beiders duwen de hele dag karretjes vol stukken metaal door de wrakki ge hallen. Vaak staan de produktie- banden stil, omdat een toeleveran cier weer eens te laat of te weinig heeft geleverd. De componenten waaruit de Wartburg 353 in elkaar wordt ge knutseld, komen van veel plaatsen. De romp uit Gotha, de motor uit een ander bedrijf in Eisenach. Overal worden onderdelen verzameld en op omslachtige wijze naar de cen trale fabriek gebracht. Bij gebrek aan opslagaruimte, liggen motoren en versnellingsbakken in de open lucht. Bij regen of sneeuw gaat er een zeil overheen. Een vrachtwagen knettert voorbij. In de laadbak knal len losliggende carroseriestukken tegen elkaar. Kwaliteitsbewaking lijkt in Eisenach, zacht gezegd, een niet al te vooraanstaande rol te spe len. Loopt alles optimaal, dan verla ten op een werkdag 250 auto's deze beide merken ligt in handen van wes- (foto AP) ruïne uit de begintijd van de indus trialisatie. Officieel produceert de AWE meer dan 70.000 auto's per jaar, terwijl bij Opel met minder personeel 540.000 Kadetts van de banden lopen. De mensen in Ei senach weten dat ze geen aantrek kelijke partner zijn voor de reus uit het Westen. Opel is dan ook niet erg geïnteresseerd in de oude fabrieken in het centrum. De belangstelling gaat naar het nieuwbouwproject buiten de stad. Het is de bedoeling dat de nieuwe onderneming Opeis gaat assemble ren en onderdelen daarvoor produ ceren. Er moeten 150.000 Opeis per jaar in de Oostduitse onderneming worden gemaakt. Zo wil Volkswa gen samen met de Vereniging van GEESTELIJK LEVEN Aan vooravond van bezoek aan Genève GENÈVE (ANP) De Roemeense predikant Laszlo Tökés, wiens persoon inzet was voor de demonstraties die hebben ge leid tot de val van Ceausescu, heeft felle kritiek geuit op de We reldraad van Kerken en de Wereldbond van Hervormde en Ge reformeerde Kerken (WARC). Oostduitse Autoproducenten (IFA) 1.000 geheel nieuwe auto's per dag gaan maken. Waarschijnlijk zal de opvolger van de 'Trabi' in Zwickau van de band rollen, waar een geheel nieuw complex bijna klaar is. Oude kaders Hoewel iedereen de onvermijdelijk heid er van inziet, is de komst van Opel naar Eisenach niet met gejuich begroet. De twijfel onder de werk nemers is groot. De directie vertrou wen ze niet meer. "Ze zaten stuk voor stuk in de SED en proberen nu over onze ruggen hun baantjes te redden. Maar zo gaat dat niet", zegt een boze lasser. "Wij zijn toch een 'volkseigen' bedrijf, dus we zijn van niemand", roept een ander. Een ka derlid van de vakbond FDGB: "Wij kunnen niet alleen koppen afhak ken, het moet ook verder gaan". De basis mort: "De oude kaders zijn weer aan het werk". Maar veel ande re ideeën hebben ook zij niet te bie den. Het spook van de werkloosheid maakt veel strijdvaardige arbeiders tot makke schapen. Veertig jaar hebben ze geleefd in een land, waar iedereen recht op arbeid had en de werkloosheid niet bestond. Hun bo terham was dun belegd, maar er zat tenminste iets op. Nu zij meenden zelf op vreedzame wijze hun onder drukkers te hebben verdreven, staan die weer op en beschikken op nieuw over hun toekomst. "Wij zijn de grote verliezers. Onze fabriek gaat dicht en een paar duizend van ons mogen zich in de toekomst uit sloven voor het kapitalisme. De rest kan thuis verrekken van de hon ger". Doek De jonge monteur spoelt zijn Thü- ringer worst weg met een slok bier. De toekomst voor Eisenach ziet er somber uit. Hoog boven de stad ver telt een gids een groepje scholieren over de bijna duizend jarige ge schiedenis van de Wartburg. Over de gelijknamig vierwieler die bene den in elkaar wordt gezet, valt al na een kwart eeuw het doek. "Een van de grootste teleurstel lingen in mijn leven was het volle dig ontbreken van steun van de kant van de officiële kerkelijke instanties in het buitenland". De gereformeerde (hervormde) dominee uit deze kritiek in een vraaggesprek met een Noors dag blad. Tökés heeft toegezegd eind deze maand het centraal comité (algemeen bestuur) van de We reldraad toe te zullen spreken. Sprekend over de Wereldraad en de WARC die in Genève zijn gevestigd, zegt Tökés: "Ik hoopte intens dat de kerken in het Wes ten voor mij en mijn gemeente zouden opkomen. Elk protest bij Ceausescu zou hebben geholpen. Maar in Genève waren ze niet ge ïnteresseerd in de strijd voor vrij heid van deze eenzame predi kant". Secretaris-generaal dr. Emilio Castro van de Wereldraad zei in januari in een vraaggesprek dat de oecumenische beweging altijd kritisch tegenover Ceausescu heeft gestaan. "Voor de gebeurte nissen in december heb ikzelf bij de toenmalige Roemeense rege ring en bij de kerken voor ds. Tö kés gepleit. Ik heb ertegen gepro testeerd dat hij in zijn gemeente geen predikant meer mocht zijn en dat hij gedwongen werd te ver huizen". In het interview maakt Tökés niet de indruk hiervan op de hoogte te zijn. EN VER De kerken in het Westen waren volgens hem "niet bereid voor de waarheid te vechten". De revolu tie in Roemenië geschiedde "on danks dit falen". Zonder arrogant te willen zijn, zo zegt hij, "vraag ik de internationale kerkelijke orga nisaties of voor hen de tijd niet is gekomen om berouw te tonen en vergeving te vragen en om in ie der geval alles te doen dat ertoe kan bijdragen dat onze revolutie niet tevergeefs is bevochten". Tökés spaart in zijn kritiek evenmin de voorzitter van de WARC, dr. Allan Boesak. "Wij hebben steeds de strijd tegen de apartheid in Zuid-Afrika ge steund. Toen het voor ons om le ven of dood ging, lieten Boesak en Andere oecumenische zwaar gewichten ons vallen". Ceausescu zou wellicht eerder ten val zijn gebracht als er een golf van internationale protesten was geweest zoals tegen Zuid- Afrika. Gezien de belangstelling van andere kerken "verkeerden 23 miljoen Roemenen in de verge ten hoek van de geschiedenis". Tökés: "Toen het voor ons om leven of dood ging, lieten Allan Boesak >n andere oecumenische zwaargewichten ons vallen". (archieffoto anp> LEIDSCHENDAM (ANP) - De vier openbare universiteiten met een theologische faculteit (Lei den, Utrecht, Amsterdam en Gro ningen) hebben er gisteren bij de Hervormde Kerk krachtig op aan gedrongen deze week nog geen besluit over de instelling van een eigen bijzondere thëologische universiteit te hemen. De universiteiten, die om het gesprek met het moderamen had den gevraagd, zijn van mening dat niet alle mogelijkheden bin nen de huidige opzet van het theologisch onderwijs (duplex or- do) zijn onderzocht. Zij hebben uitstel van twee maanden ge vraagd om hun juristen deze mo gelijkheden te laten onderzoe ken. Tot dusver heeft hierover geen overleg met de vier universiteiten plaats gevonden. De hervormde synode zal zich morgen over deze zaak buigen. De Interkerkelijke werkgroep onderwijs en onderzoek theolo gie (IWOOT), waarin kopstukken van de Hervormde Kerk en Gere formeerde Kerken zitting heb ben, heeft voorgesteld dat beide kerken elk een eigen bijzondere universiteit stichten die de ver antwoordelijkheid voor de gehele predikantenopleiding krijgt. De openbare theologische facultei ten zouden dan op contractbasis de zogenaamde staatsvakken voor de kerkelijke opleiding ver zorgen. Vorige maand hebben de vier universiteiten de Hervormde Kerk schriftelijk laten weten "geenszins overtuigd te zijn van de noodzaak een (of meer) nieuwe instellingen in het leven te roe pen". Met het oprichten van nieu we instellingen neemt volgens de universiteiten het risico van ver snippering en op termijn kwaliteitsverlies van theologisch onderwijs en onderzoek toe. Van der Graaf: Eigen opleiding een goede zaak HUIZEN - Ir. J. van der Graaf, algemeen secretaris van de Gere formeerde Bond, geeft in 'de Waarheidsvriend' een eigen her vormd opleidingsinstituut het voordeel van de twijfel. Het is vol gens hem een goede zaak dat de Hervormde Kerk vanaf het begin van de theologiestudie greep heeft op de opleiding. Door de secularisatie groeit vol gens hem de kans dat de theolo- giebeoefening aan de staatsfacul- teiten in handen komt van niet- christenen. Zij worden weliswaar wetenschappelijk deskundig ge acht, maar zullen intussen geen positieve bijdrage aan de opbouw van het kerkelijk leven leveren. "Hoofdvakken als dogmatiek en exegese móeten toch een plaats hebben binnen de kerkelij ke opleiding en kunnen toch niet, zeker vandaag niet, aan de staat worden gedelegeerd? Welnu, hier voorziet het nieuwe instituut in een leemte", aldus Van der Graaf. Dr. J. Plomp. De gereformeerde emeritus-hoogleraar dr. J. Plomp is op 78-jarige leeftijd overleden. Plomp was van 1966 tot 1982 hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Hogeschool van de Gereformeer de Kerken in Kampen. Plomp ge noot eveneens bekendheid als ad viseur kerkrecht van de gerefor meerde synode. Plomp werd in 1935 predikant in Grijpskerke. Daarna diende hij achtereenvol gens de kerken in Soerabaja in In- dië (waar hij de bezettingstijd in een concentratiekamp door bracht), Leiden (1947 '54) en Utrecht. Beroepingswerk Hervormde Kerk: beroepen te Om men Tj. Sijtsema Heerde, te Zwijnd- recht P. Taselaar Oudshoorn-Ridder- veld; aangenomen naar Eelde J. Wa genvoort Lelystad: bedankt voor Oud dorp L. H. Oosten Hedel. Gereformeerde Kerken: aangeno men naar Kraggenburg i.c.m. Vollen- hove drs. J. C. Sent kand. Vollenhove; beroepbaarstelling (part-time) mw. drs. H. Rooseboom, Wortmanstraat 576, 8265 XR Kampen. Gcrcf. Kerken vrijgemaakt: beroe pen te De Bilt-Bilthoven P. M. de Wit Bergentheim. Gereformeerde Gemeenten: beroe pen te Middelburg-Z J. J. Tams Rid derkerk, te Uddel J. Karens Opheus- den; bedankt voor Den Haag R. Kat- tenberg Arnhem, voor Sint Annaland D. Rietdijk Moerkapelle. Baptistengemeenten: beroepen te Leeuwarden W. Kos Arnhem. V. -»

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 2