I
375
Aidan Chambers, een schrijver van formaat
De frisse ideeën van Maria Stahlie
Van boeken krijg je nooit genoeg
Maart
voordeel.
DKKVER
...uw Libris boekhandel
Boekenweek 1990:14 t/m 24 maart
<t> i s
'De Hel', de nieuwste
novelle van Boudewijn Buch.
Uitsluitend verkrijgbaar bij
de Hema 5.75
GEDURENDE DE
MAAND MAART:
HEMA
_De normaalste zaak van de wereld..
dingen die ik schrijf, heb ik geen
spijt.
Mijn verhalen hebben soms meer te
maken met sfeer en toon dan met
thema's. De manier waarop ik die
thema's verwoord, maakt het tot
een levend geheel. Ik denk dat ik op
dat gebied iets heb toe te voegen,
frisse ideeën heb, zeg maar. De
frisheid van mijn boeken moet
gezocht worden in de verwoording
in de taal.
Wat wij erg leuk vinden, zijn die
typische Stahlie-grapjes. Je voert
Dick in, je zet jezelf op een
boekenplankje naast Shakespeare
ofSylverster Stallone..
Dat vind ik leuk, maar ik wil ook
duidelijk maken dat in het geval
van Dick liefde en bewondering een
grote rol spelen. Er is me weieens
verweten dat ik teveel van mijn
personages houd. Voor mij is dat
een groot compliment. Ik wil altijd
personages creëren bij wie ik graag
op bezoek zou willen. Die kom je in
het leven niet al te vaak tegen, dus
kun je ze maar beter op papier
zetten.
De rol van Dick voor en in je werk is
opvallend...
Dick is ook schrijver en we werken
dicht bij elkaar. Ik denk dat we over
en weer elkaar beïnvloeden. We
controleren en inspireren elkaar.
Als Dick er niet zou zijn, zou ik niet
schrijven. Ik zou me niet zeker
genoeg voelen.
Ben je onzekerHet verhaal
'Verleden hemel toekomst' begint
bijvoorbeeld met "In het
woordenboek van Martha Luther
stond het woord 'zekerheid' voor de
zekerheid bij de a."
Ja, maar op sommige stukken ben
ik achteraf toch heel trots. Dan
merk ik dat het schrijven helemaal
vanzelf gaat en dan ben ik geen
moment onzeker. Maar een lullige
recensie als laatst in het NRC maakt
me onzeker.
Eigenlijk verbaast het me dat ik niet
meer aandacht krijg. Dat klinkt
misschien eigengereid, maar in
mijn ogen springt mijn werk er
meer tussenuit dan zogenaamd
post-moderne boeken die wel
aandacht krijgen. Ik denk dat critici
zich vaak vergissen in het
ogenschijnlijk makkelijke karakter
van mijn boeken.
Hoe schrijf je eigenlijk
Ik begin om een uur of tienwerk
een paar uur en dan 's middags en 's
avonds weer. De schrijfperiodes
zijn de explosieve periodes. Nu ben
ik al een maand of acht bezig met de
voorbereidingen voor mijn nieuwe
boek. Ik lees veel, doe onderzoek. Ik
schrijf met de pen en typ het daarna
uit. Het schrijven neemt naar
verhouding minder tijd in beslag
dan het vooronderzoek.
Tot slot: wat zijn je
toekomstplannen
Ik lees manuscripten voor Bert
Bakker. Daar ga ik mee door.
Verder ga ik recenseren voor 'De
Boekenkrant', een nieuw
recensieblad als toevoeging bij de
Haagse Post. En ik ben bezig met
een nieuwe roman die als
voorlopige titel heeft 'De erfzonde'.
Het thema is dat van de
hypochonder en het boek moet
weer op het scherp van de snede
balanceren: dramatisch en
superluchtig ineen. Ook ga ik in
september voor de tweede keer
naar Amerika voor de stichting
'Writers in residence'. Daar gaan
Dick en ik samen een boek
schrijven, een fictieve neerslag van
twee verblijven in Amerika. Dick
neemt de zogenaamde intellectuele
kant voor zijn rekening en ik de
humoristische, de gewetenskant.
Het gaat heten 'Serio luderen in the
USA'.
HETTY DIJKSTERHUIS
ROB VOOREN
met Nik, haar kijk op het leven, het
komt allemaal aan de orde. En nooit
vervelend, nergens moralistisch of
belerend. Daar blijft Chambers ge
lukkig verre van, want voor jë het
weet verwordt een boek met een
dergelijke thematiek tot propagan
damateriaal voor een gelovige sek
te. Hooguit is het verhaal hier en
daar nogal cerebraal, is echter ge
noeg ander leesvoer toegankelijk.
Bij een derde verhaalfiguur, de ne
gentien jaar jonge agent Tom
Thrupp, die een geval van kruisi
ging moet onderzoeken, heeft
Chambers getracht de gedachte
spinsels simpeler te houden. Tom
handelt ook impulsiever en trivialer
dan Nik en Julie. Een tikkie tè
Niet in de laatste plaats is 'Nu weet
ik het' een roman over het schrij
ven. Nérgens meer dan in dit boek
maakt Chambers nog eens klip en
klaar hoe belangrijk het woord is:
geschreven, gesproken of gezwe
gen.
Verleden week
De parallel met het oudere 'Verle
den week' van dezelfde schrijver
dringt zich onmiskenbaar op. Dit
bóek werd in 1979 bij Lemniscaat
uitgegeven onder de titel 'Lang
weekend op drie manieren'. Ook
hier een zeventienjarige mannelijke
hoofdpersoon: Ditto. Hij trekt er
met zijn tentje een lang weekend op
uit om op een wel zeer energieke en
opwindende manier te ontdekken
wie hij is, wat hij wil en vooral hoe
het tussen hem en zijn vader zit. Dit
to legt zijn trektocht schriftelijk
vast om zijn vriend Morgan ervan te
overtuigen dat deze ten onrechte
bezwaren koestert tegen romans en
verhalen. Morgar vindt literatuur
achterhaald, een leugen, een doen-
alsof en een te keurig beeld van het
leven geven. Lulkoek is het. Na le
zing van Ditto's verhaal is zijn gelijk
gevestigd, gelooft hij. Het is een ver
slag van wat jij vorige week hebt
meegemaakt. Dan brengt Ditto de
twijfels aan: Hoe weet jij of ik niet de
hele week thuis op mijn kamer alles
uit mijn duim heb zitten zuigen?
Omdat Morgan er ook in voorkomt,
werpt hij tegen: Wil je daarmee zeg
gen dat ik niet meer dan een perso
nage in een verhaal ben? Laatste re
gel" van het boek: 'Zijn we dat niet
allemaal?' zei Ditto en lachte.
Door middel van dit soort construc
ties bouwt Aidan Chambers diverse
verhaallagen op en kunnen of moé
ten zijn romans op meer manieren
gelezen worden.
In april kómt Aidan Chambers op
uitnodiging van de werkgroep
jeugdboekenschrijven van de WL
naar Nederland en zal hij onder
meer in Leiden voor studenten en
geïnteresseerden drie dagen college
geven. Ongetwijfeld leerzame les
sen die het volgen meer dan waard
zijn. Lessen in lezen en schrijven.
Zeker na 'Nu weet ik het', weet ik:
Aidan Chambers is een schrijver
van formaat.
CASPER MARKESTEIJN
Nu weet ik het, Aidan Chambers. Vert.
Rob Scholtcn. Uitg. Qucrido 25.-;
Verleden week, Aidan Chambers. Uitg.
Querido 17,50.
Als lentebloemen komen ze op en
gaan ze onder, onze literaire talen
ten. Tot die categorie van vluchtige
passanten hoort niet de jonge
schrijfster Maria Stahlie, die zich in
enkele jaren met drie boeken een
hechte plek op de vaderlandse lite
raire bodem heeft verworven. Ze
debuteerde in 1987 bij uitgeverij
Bert Bakker met de zonnige roman
'Unisono' en zette door met de
fraaie en gevarieerde verhalenbun
dels 'Verleden hemel toekomst'
(1988) en 'In de geest van de Mona-
dini's' (1989). Reden genoeg voor
een bezoek aan de auteur die zich in
een van haar verhalen als volgt in
troduceert: "Mijn naam is Maria
Stahlie en sinds twee jaar houd ik
me voornamelijk bezig met het
schrij ven van fictie. Twee jaar is een
ervaring van niks, je hebt schrijvers
die op hun drieëndertigste al negen
entwintig jaar schrijfervaring heb
ben, maar ik vlei me met de gedach
te dat iemand die nog maar net
komt kijken op een bepaald gebied
ontvankelijker is voor frisse ideeën
dan iemand die zich al tot aan zijn
middel heeft ingegravèn in theorie
ën en inzichten."
Indrukwekkend. Een andere kwali
ficatie kan ik niet bedenken voor
*Nu weet ik het', het nieuwste boek
van de Engelse schrijver Aidan
Chambers dat in april bij uitgeverij
Querido verschijnt.
Het gegeven lijkt simpel: een .jonge
rengroep wil een film gaan maken
over wat er zou gebeuren als Jezus
vandaag de dag op aarde terug
keert. De groep bestaat niet uit
christelijke jongeren, maar uit jon
gens en meisjes die zich bezig hou
den met filmen. Hoewel ze maar
weinig interesse hebben in het le
ven van Christus of voor politiek,
willen ze de film over Christus' we
derkomst gebruiken om stevige kri
tiek te leveren op de maatschappij
van tegenwoordig. Al snel beseffen
ze dat ze met z'n allen weinig weten
over het leven van hun hoofdfiguur.
In research hebben ze weinig trek.
Dat is ook niet nodig, vinden de jon
gens. Zulke details zijn onbelang
rijk. De meisjes van de ploeg hou
den echter voet bij stuk: de feiten
moeten op een rijtje. Er moet ie
mand komen die de research voor
de film verricht.
Geschiedenisleraar Stanley pro
beert één van zijn beste leerlingen,
de zeventienjarige Nik Frome zover
te krijgen. Die voelt er weinig voor.
Ik geef niet om godsdienst en ik ge
loof niet in God, zegt hij. Ik zou lie
ver iets doen over zwarte gaten. Die
zijn tegenwoordig belangrijker dan
God. Maar Leonard Stanley houdt
aan en Nik zwicht.
Zo gaat Nik op zoek naar de feiten.
Aldus is 'Nu weet ik het' een zoek
tocht van een jongen naar het ge
loof. Dat lijkt de roman, zoals
Chambers het boek terecht noemt,
in eerste instantie althans te zijn.
Het boek is echter meer. Naast een
zoektocht naar het geloof, is Nik te
vens bezig met andere essentiële za
ken. Hij zoekt ook naar de zin van
het leven en probeert erachter te ko
men wat liefde is en betekent. Nik
denkt de ware liefde gevonden te
hebben in Julie, een meisje dat op
een sympathieke manier echt ge
looft. De liefde die Nik van haar wil,
kan zij hem niet geven. Zij wil de
liefde die vriendschap heet. Letter
lijk zegt ze: Maar in de liefde van de
vriendschap wil je niet datje vrien
din één wordt met jou. Integendeel.
Je wilt dat je vriendin zo volmaakt
mogelijk zichzelf blijft. Dat wil ik
voor jou, Nik, en ik hoopt dat je dat
ook bovenal voor mij wilt. Daarvoor
heb ik jou nodig en ik hoop dat jij
mij daarvoor wilt.
Net als in bijvoorbeeld het mooie
'Je moet dansen op mijn graf, kiest
Chambers niet voor een recht-toe-
recht-aan compositie. De proloog,
geafficheerd als 'trailer' (voorproef
je van een te verwachten film), is
pas goed te begrijpen na lezing van
het verhaal. 'Now I Know', zoals de
oorspronkelijke titel luidt, wordt in
een lange flash-back die ongeveer
drie maanden duurt, vanuit diverse
perspectieven verteld.
Allereerst is daar hoofdrolspeler
Nik, die via zijn Logboek, de brie
ven aan Julie en aantekeningen
voor zijn geschiedeniswerkstuk de
lezer kennis laat maken met de ge
beurtenissen, zijn ideeën en ge
dachten. Voor hem lijkt alles begon
nen te zijn op een moment dat hij in
Aidan Chambers (pr-foto)
bad zit. In een korte, maar volmaakt
heldere flits wordt hij zich bewust
van zijn existentie. Ik ben mijzelf,
dacht hij, en op een dag kornt er een
eind aan mij. Dan ben ik er geweest.
Zijn maag kromp ineen. Hij schoot
overeind en kotste in zijn badwater.
Julie is de andere belangrijke fi
guur. Als ze met Nik een uitstapje
maakt, wordt ze slachtoffer van een
uit de hand gelopen terroristische
bomaanslag. Ernstig gewond aan
handen en ogen doet ze vanuit het
ziekenhuis op geluidcassettes aan
Nik verslag "van haar visie. Haar
sterke, oprechte geloof, de -relatie
We bezoeken Maria Stahlie op een
ochtend in Amsterdam, een kleine
etage aan een drukke winkelstraat.
Ze deelt de knusse woning met haar
vriend en auteur Dick Schouten,
die op verzoek van de schrijfster het
gesprek bijwoont.
Hoe ben je tot schrijven gekomen?
Na mijn schoolopleiding ben ik in
Amsterdam nederlands gaan
studeren. Ik schreef
literatuurrecensies voor Vrij
Nederland, heb free lance bij een
uitgeverij gewerkt en drie boeken
vertaald. Naar aanleiding van een
van die vertalingen 'Hoe word ik
een andere vrouw?' ben ik gaan
schrijven. Dat was een soort
parodie op allerlei adviezen hoe
iemand zo verstandig mogelijk kan
leven. Dat vond ik geestig, maar
tegelijkertijd dacht ik dat ik dat zelf
ook wel kon. En toen heb ik
'Unisono' geschreven, in drie
maanden. Een boek waarin zeer
veel grappen staan. Jammer dat het
zo slecht ontvangen is.
Dat bestrijden we. Het Lei-
sch/ALphens Dagblad heeft destijds
in elk geval een jubelende bespre
king aan dit vrolijke debuut gewijd.
Nou ja, toch niet overal. Ik wilde
een 'verademing' schrijven, maar
menigeen heeft zich daar aan
geërgerd. En dat is nooit mijn
bedoeling geweest. Men ergerde
zich aan woordspelingen, aan
verwijzingen. Ik kreeg er de meest
vreemde reacties op, maar ook wel
een paar goeie, ja. Toch ben ik
voorzichtiger geworden. Naarmate
ik meer schrijf, word ik minder
spontaan.
Ik kan heel slecht tegen kritiek en
ik ben onmiddellijk verschrikkelijk
geïmponeerd door mensen die een
mening hebben over iets waar ik
lang over heb nagedacht. Bij een
slechte recensie denkïk: zou het
waar zijn? en wil ik meteen
ophouden met schrijven. Maar de
volgende morgen is dat weer
voorbij.
Met welke schrijvers voel je je
verwant?
Nou, met Dick. In ieder geval niet
met Hermine de Graaf en Marijke
Höweler, ook niet met Margriet de
Moor. Wel erg goed vind ik A.F.Th
van der Heyden, en Gerard Reve
vind ik de beste schrijver van
Nederland. Een boek dat veel
indruk op me heeft gemaakt is
'Handlangers' van Bijsterbos, een
mooi, zuiver boekje. Verder voel ik
me meer verwant met de
Amerikaanse literatuur van
Nabokov, Salinger, John Fante
vooral, John Cleever. En 'De
bekentenissen van Zeno' van Italo
Svevo vind ik het beste boek dat ik
ooit heb gelezen.
En oudere Nederlandse schrijvers
zoals Couperus?
Ja, maar die heeft ook talent voor
taal en ik vind datje dat zo weinig
ziet in de Nederlandse literatuur. Ik
denk dat ik op dat gebied iets toe te
voegen heb. O jee, daar komen die
'frisse ideeën' weer, die worden
me nagedragen. Welke frisse ideeën
dan, vragen ze me altijd, en dan
begin ik meteen te haperen.
Je hoeft toch niks int te leggen? Je
drie boeken spreken voor zich...
In elk geval wil ik niet schrijven
zoals dat al zoveel gebeurt, zonder
enig risico, precies zoals het moet.
In je werk lijken veel
autobiografische suggesties te
zitten. In hoeverre is dat zo?
Ik gebruik veel kleine dingen uit
het ware leven, maar toch is geen
enkel verhaal autobiografisch. Alle
gebeurtenissen zijn verzonnen,
maar als ik een tafel nodig heb,
neem ik deze waar we aan zitten. De
thema's die ik gebruik, zijn juist de
dingen die in mijn hoofd zitten. Het
grote schuldgevoel bijvoorbeeld of
het verlangen of boetedoening.
Alleen de details ontleen ik aan
mijn omgeving. Plus dat ik er een
punt van maak zoveel mogelijk naar
Dick te verwijzen, als een soort
running gag.
Je werk is over het algemeen licht en
humoristisch, maar de toon werd in
je laatste bundel beklemmender,
vooral in. het verhaal 'De 648.402
inwoners van Memphis'.
Daarom heb ik het ook aan het
einde gezet. Ik wil laten zien dat ik
verder kan. Dat heb ik aan het eind
van 'Verleden hemel toekomst' ook
gedaan. Dat Memphis-verhaal is
ontstaan doordat ik de grimmige
sfeer van een plaat van Lou Reed
wilde overbrengen. En als
tegenwicht tegenover het pro-
Amerika verhaal 'Boven de natuur'
waarmee de bundel opent. Amerika
heeft twee kanten, een ontzettend
beklemmende en een heel weidse,
uitnodigende. Tussen die twee
uitersten heb ik de rest van de
verhalen willen persen.
Muziek speelt een grote rol in je
Ja, ik vind zowel film als muziek
vaak intrigerender dan literatuur.
Ik vind ook dat ik beeldend schrijf.
Misschien dat ik ooit nog eens ga
In je eerste boek 'Unisono'
overheerst een soort luchtige,
onbevangen wanhoop. Daarna lijkt
de toon somberder te woorden...
Nou ja, somberder...ik ben wel een
tobber van nature. Ik denk dat het
een logische ontwikkeling is. Toen
ik begon met schrij ven, knalde ik er
alles uit. Toen had ik er nog echt
plezier in. Ik wilde graag spetterend
schrijven, een foutje meer of
minder deed er niet toe. Maar ik ben
me steeds bewuster geworden van
de fouten die je kunt maken.
Ik wil een dunne lijn bewandelen,
balanceren tussen ernst en luim,
tussen banaliteit en diepzinnigheid,
tussen een geheimzinnige sfeer en
een heel vertrouwde sfeer. Die
polen moeten dicht bij elkaar zitten,
elkaar bijna raken. Dat is het liefste
wat ik wil. Op het scherp van de
snede zo riskant mogelijk schrijven.
Wat dat betreft heb ik heimwee naar
'Unisono', maar zo zou ik nu niet
meer kunnen schrijven.
Schuld, boete, noodlot lijken
belangrijke thema's...
Ja, en ook verantwoordelijkheid. Ik
weet niet waarom die thema's me
bezighouden. Ik voel me
verschrikkelijk gauw schuldig. In
mijn werk durf ik meer. Van de
proberen een filmscenario te
schrijven.
donderdag 22 maart
van 19.00 uur tot 20.30 uur signeert
HERMINE DE GRAAF haar eerste
grote roman 'STELLA KLEIN' en signeert
JAN SIEBEUNK
'De overkant van de rivier'
Zaterdag 24 maart
van 11.00 tot 12.00 uur signeert
F. SPRINGER
het boekenweekgeschenk 'Sterremeer'
Boekhandel Kooyker bv.
Breestraat 93, 2311 CK Leiden
KOOYKER Tel. 071 - 160500.
sinds 1863
SCHRIJVERS SIGNEREN
BIJ
BOEKHANDEL KOOYKER
zaterdag 17 maart
van 15.00 tot 17.00 uur signeert
J. RENTES DE CARVALHO
de roman
'LAURENTIUSTRANEN'
Nieuwe Rijn 45
signeert donderdag 15 maart van 20.00-21.00 uur
Hond Op het ijs (oudejaarsconference 1989)
en Niks spel, knikkers
