'Verlaat ons zo snel
als je gekomen bent'
5Kind heeft het recht te weten wie het
NABIJ
'Seoul' bleek niet
verwachte impuls
Van veilig vrijen tot
ldein chemisch afval
iREPORTAGE i
DINSDA
HAJMASKEK "Of ik
aardige Russen ken?", Jos-
zef Kerti, een veertigjarige
boer uit het Hongaarse
dorp Hajmaskér, kijkt na
denkend. "Zeker, een of
twee, maar niet meer. Laat
ik u écn ding zeggen: we
zijn blij dat ze gaan. Ik heb
hen maar één ding te zeg
gen: ga, ga zo snel als mo
gelijk. Ons dorp heeft de
Russische soldaten lang
genoeg moeten verdra
gen".
door
Runa Hellinga
Bij het vertrek van de eerste 130 in-
fanteriesoldaten van het Tiende Ba
taljon van het Sovjetleger uit
Hongarije staat op het dorpsperron
geen Hongaarse schone die een ver
stolen traan wegpinkt voor haar
vertrekkende geliefde. Er zijn wel
bloemen en koekjes voor de solda
ten. maar die komen allemaal van
Russische officiersvrouwen. De
verhouding tussen het garnizoen en
de inwoners van Hajmaskér, een
stpffig dorp tussen kalksteengroe
ven op ongeveer tien kilometer van
het Balatonmeer, is verre van harte
lijk.
De belangstelling van de dorps
bewoners voor de historische ge
beurtenis op hun perronnetje is 's
ochtends dan ook minimaal. Een
enkele grootmoeder, een knorrige
oude man en een paar jongere huis
vrouwen met hun kinderen zijn
aanvankelijk de enigen die gade
slaan hoe de eerste treinlading Sov
jet-soldaten en 27 infapteriege-
vechtsvoertuigen in het kader van
het zaterdag afgesloten Hongaars-
Russische akkoord over troepente
rugtrekking naar huis gaat. Pas als
de blazerskapel begint te spelen,
loopt het stationnetje langzaam vol.
Geduldig luisteren de dorpsbe
woners en de op de Russische win
ter geklede soldaten in het warme
Hongaarse voorjaarzonnetje naar
tal van toespraken waarin sprake is
van wederzijdse eeuwigdurende
vriendschap en broederlijke ban
den die de afgelopen jaren zijn ont
staan. Een spandoek van de Vrije
Democratische Jongeren duidt op
het tegendeel: "Ga snel weg, zoon
tje, Azerbeidjan wacht op jou. Ver
laat ons zo snel als je gekomen
bent".
Een oude man in een padvinders
uniform hij is ver in de zeventig
stelt zich met een Hongaarse vlag
in zijn hand op het perron op. Het is
een klein gebaar van protest. De
padvinderij werd jaren geleden on
der druk van de Sovjets verboden,
omdat het een reactionaire organi
satie zou zijn. Als de blaaskapel het
Hongaarse volkslied speelt, zingt
menigeen zachtjes mee.
Dronken, gewelddadig
Dronken en gewelddadig, dat zijn
de belangrijkste kwalificaties die de
dorpsbewoners de Russen meege
ven. "En als er wat gebeurde, kon
onze politie niets doen. Dje moch't
het kazerneterrein niet op", vertelt
Kerti. "Onze dorpsagent is een keer
aangereden door een Russische
Russisch spreekt een groot deel
overigens ook maar gebrekkig:
driekwart is afkomstig uit verre
streken als Kazachstan. Gesloten,
donkere Mongoolse jongens, die
over Hongarije alleen maar kunnen
zeggen dat ze het mooi vonden, en
die beamen dat het fijn is weer naar
huis te gaan.
Pizza en hotdogs
Maar echt enthousiast zijn ze niet,
en dat is ook geen wonder. De sol
daten worden wel teruggetrokken,
maar dat betekent voor hen nog piet
het einde van hun diensttijd. Er
gens wacht een nieuw legerkamp, al
weten ze zelf nog niet waar. Alleen
de officieren weten waar de reis
heengaat, en die laten het in het
midden. "Bjelo-Rusland", vertelt
een officiersvrouw, maar meer wil
ze niet kwijt. Zij vindt het wel een
prettig idee naar huis te gaan, al zal
ze het Hongaarse voedsel missen.
Wat ze het lekkerste vond? Pizza en
hotdogs, die heb je in Rusland niet.
Wat de officieren het meeste
dwars zit, is het probleem van de
huisvesting dat hen in de Sovjet-
Unie te wachten staat. In de komen
de anderhalf jaar zullen piet alleen
de 50.000 manschappen uit Honga
rije naar huis gaan, maar ook de
60.000 soldaten die in Tsjechoslo-
wakije gelegerd zijn. De dienst
plichtigen zullen afzwaaien en naar
hun families terugkeren, maar voor
de officieren i§ in de Sovjet-Unie
geen onderkomen. "Voorlopig zul
len we wel in een hotel moeten",
zegt de officiersvrouw.
"Dit eerste bataljon dat nu terug
gaat, moet een nieuw kamp voorbe
reiden waar de rest kan worden op
gevangen", vertelt tweede luitenant
Alexander Krylov. Hij werkt in het
Sovjet-hoofdkwartier in Budapest
en zal pas aan het eind van de repa
triëringsoperatie op 30 juni 1991
vertrekken. Krylov is blij over de te
rugtrekking, en niet om politieke of
ideologische redenen: 'Tedere sol
daat dient zijn diensttijd liever in
het eigen land uit. Voor de mannen
die hier zitten, is de vakantie een
groot probleem. Ze kunnen niet te
rug naar huis, dat is te ver weg. Maar
hier kunnen ze niets met hun vrije
tijd, omdat ze de taal niet spreken".
Schaakborden
Bij het vertrek van deze eerste his
torische trein is niets aan het toeval
overgelaten. Goedgedrild stappen
de 130 soldaten in luttele minuten in
de trein. Schaakborden komen te
voorschijn. De verveling van een
eindeloze reis in een oude slechte
trein richting Moedertje Rusland
kan beginnen. Hoe lang ze onder
weg zijn, weten ze niet.
Aan de Hongaars-Russische
grens zullen ze in ieder geval een
tijd moeten wachten. Vijfenveertig
jaar Hongaars-Russische broeder
schap heeft er nog niet voor gezorgd
dat de spoorbreedtes in beide lan
den gelijk zijn. De hele trein moet
bij het grensplaatsje Csap van een
ander gestel worden voorzien.
450 dagen neemt de terugtrek
king van het Sovjet-leger in beslag.
"Het kan misschien wel sneller,
maar effectiever wordt het dan
niet", meent militair attaché West
van de Britse ambassade, "wie
denkt dat de Russen eerder thuis
zouden kunnen zijn is niet realis
tisch".
Stichting Afstammingsrecht helpt bij opsporen ouders
UTRECHT-Duizenden
Nederlanders zijn op zoek naar hun
biologische ouders. Volgens dr. R.
Hoksbergen, hoogleraar Adoptie
aan de Universiteit van Utrecht,
gaat het om een groot en een door
velen miskend probleem. "De
meeste adoptiekinderen en
kinderen die zijn geboren in
tehuizen voor ongehuwde moeders
hebben er moeite mee dat zij 'niet
weten wie ze zijn'. Ook het eerste
door kunstmatige inseminatie
verwekte kind zich al bij de
hulpverleners gemeld".
door
Lianne Kersbergen
voor iemand op zoek gaan, maar we
kunnen wel vertellen hoe hij of zij
het moet aanpakken. We verwijzen
bijvoorbeeld naar het Rode Kruis of
International Social Services. Het
Adoptiecentrum en de Stichting
Afstammingsrecht willen ook
nuttige informatie over
hulporganisatie in binnen- en
buitenland vast gaan leggen".
Kinderen die op zoek gaan naar hun
ouders, of andersom, ondervinden
niet alleen hoe moeilijk het is
gegevens te achterhalen. Soms
stuiten ze ook op tegenstand en
krijgen zij geen inzage in de voor
hen zo belangrijke archieven.
Zo probeert één van de
initiatiefneemsters van
Afstammingsrecht, Riet Monteyne,
al twintig jaar achter de identiteit
van haar vader te komen. Het
Bredase Opvangtehuis voor
ongehuwde moeders Valkenhorst
weigert echter gegevens uit het
dossier van haar moeder te
verstrekken. Het tehuis beroept
zich op de geheimhoudingsplicht.
"Deze plicht is echter nergens
vastgelegd", meent Hoksbergen.
Juridische hulp
Bij dergelijke moeilijkheden biedt
de Stichting Afstammingsrecht
juridische hulp. Ook gaat de
stichting aandringen op wettelijke
maatregelen. Het recht te weten wie
je bent moet volgens Hoksbergen
en Monteyne in de wet vastgelegd
worden.
De huidige ontwikkeling op het
gebied van kunstmatige
inseminatie, waarbij de anonimiteit
van spermadonoren is verzekerd,
noemt Hoksbergen belachelijk.
"Als je kijkt naar de regelingen rond
kunstmatige inseminatie waan je je
in de vorige eeuw. De grotere
openheid rond seksualiteit lijkt wel
ten goede te komen aan
bijvoorbeeld ongehuwde moeders
maar niet aan kinderen. Bij
voortduren wordt ontkend dat een
kind wil weten wie Het is".
Tenslotte treedt de stichting ook op
als intermediair tussen ouders en
kinderen. Het weerzien met ouders
is een zeer emotionele gebeurtenis.
"Zelfs voor volkomen rustige,
stabiele mensen is het heel moeilijk
gevonden familieleden te
benaderen", vertelt de hoogleraar.
"Er is net een veertigjarige vrouw
bij me geweest die haar moeder
gevonden heeft. Ze durven alleen
nog maar telefonisch cpntact te
hebben. Elkaar zien kunnen ze nog
niet aan".
Het weerzien met verwanten noemt
Hoksbergen "een heel indringend
proces". "Er heerst ook veel wrok:
'Waarom moest mij dit overkomen?
Waarom was mijn vader een
Canadese militair, die overgeplaatst
werd nadat hij mijn moeder bad
zwanger gemaakt?' We kunnen
vooral helpen met tijd en geduld-
Mensen die bij ons aankloppen
kunnen nergens terecht. Er zijn
geen andere organisaties die zich
hiermee bezig houden".
Onlangs is in Utrecht de Stichting
Afstammingsrecht opgericht. Deze
organisatie komt samen met het
Utrechtse Adoptiecentrum op voor
iedereen die op zoek is naar zijn
familie. Kort na de oprichting kan
de Stichting het werk al niet meer
aan.
Voorzitter Hoksbergen: "Er komt
zeer veel op ons af. Mensen vragen
ons hoe ze met hun probleem
moeten omgaan- Soms sturen ze
ons hun levensgeschiedenis en
vragen om commentaar. Dat zijn
stukken van vijftig, zestig pagina's.
Ook adoptieouders komen met hun
onzekerheden naar ons toe"
Hoksbergen vindt de wetenschap
wie je eigenlijke familie is, zeer
belangrijk: "Identiteitsprobleem is
het kernwoord. Vroeg of laat wil je
weten wie je bent. Waarom je die
karaktertrek hebt, op wie je lijkt.
Via je familie kom je daar voor een
deel achter. Het gaat erom datje in
harmonie met je eigen
onzekerheden kunt leven. Je moet
je eigen ik zo goed mogelijk kennen
om jezelf te accepteren. Vaak begint
het zoeken naar de achtergrond in
de pubertijd. Soms willen mensen
op latere leeftijd pas meer over hun
afkomst weten".
Pedagogen
De organisatie heeft subsidie
aangevraagd bij onder meer het
ministerie van WVC en het
Julianafonds. Met dit geld hopen ze
twee pedagogen in vaste dienst te
kunnen nemen. Zij moeten mensen
gaan helpen bij de speurtocht naar
hun verleden.
Hoksbergen: "We kunnen niet self
DEN HAAG - Lege batterijen ho
ren niet in de vuilniszak en veilig
vrijen is belangrijk om de ver
spreiding van aids tegen te gaan.
De overheid heeft zich de afgelo
pen jaren nogal wat moeite ge
troost om de burger hiervan te
met uitgebreide voorlichtings
campagnes overtuigen. Met wis
selend succes.
door
Theo Haerkens
Vorige week bezonnen voor-
licHters, bestuurders en commu
nicatiesdeskundigen zich over de
rol van de voorlichting bij het be
strijden van maatschappelijke
problemen. Niet alle problemen
lenen zich voor dezelfde aanpak.
Mensen overhalen om batterijen
en verfresten apart in te leveren
bij het gemeentelijk depot voor
klein chemisch afval, geldt als be
trekkelijk gemakkelijk. Veel las
tiger is het jongeren ervan te over
tuigen dat ze veilig moeten vrijen,
ook al komen ze nooit in Amster
dam en kennen ze hun vriend of
vriendin al drie weken.
De campagnes die de afgelopen
acht jaar in ons land gevoerd zijn
om de verspreiding van aids te
gen te gaan, gelden als betrekke
lijk succesvol. Hoewel de ziekte
nog dagelijks nieuwe slachtoffers
maakt, verspreidt zij zich minder
snel dan werd gevreesd.
Aanvankelijk was de voorlich
ting vooral gericht op homo-
seksuele mannen met wisselende
contacten, drugsgebruikers die
eikaars spuit gebruikten en men
sen die in hun werk met bloed te
maken hebben. Toen duidelijk
werd dat ook hetero's de ziekte
kunnen krijgen, werd de voor-
licHting aangepast. De befaamde
campagne met het bloemetje en
het bytje moest alle burgers infor
meren en vervolgens werd met de
welwillende medewerking van
bekende landgenoten - 'Sonja ge
bruikt ze' - het condoom gepropa
geerd. Later spitsten de campag
nes zich toe op vakantievierende
jongeren.
In de strijd tegen aids heeft de
overheid dus voortdurend bijge
stuurd. Zo werd naar aanleiding
van een verhaal in het vrouwen
blad Viva de 'Smoezencampagne'
op touw gezet. Milde spot met
smoesjes om geen condoom te ge
bruiken, moest vooral jonge men
sen aan het denken zetten. Ook
uit vragen van de aids-infolijn en
ervaringen van de GG en GD's
werd lering getrokken.
Heel anders ging het met de
campagne voor klein chemisch
afval. Halverwege de jaren tach
tig werd duidelijk hoe schadelijk
het is om verfresten, olie, fotoche-
micaliën en batterijen zomaar
weg te gooien. Het verstrekken
van informatie leidde vrijwel on
middellijk tot gedragsverande
ringen. Veel burgers bleken best
bereid allerlei klein vuil apart in
te leveren.
Voorlichting en beleid werden
vrijwel helemaal van bovenaf ge
organiseerd en gingen hier vrij
wel hand in hand. De campagne
richtte zich ook op de gehele be
volking. Opmerkelijk genoeg was
bij deze campagne enige terug
houdendheid noodzakelijk: als
de burgers zich al te massaal
meldden met tl-buizen, nagellak
flesjes en spuitbussen, konden
die mogelijk nog niet verder wor
den verwerkt.
Er is nog een verschil tussen de
twee campagnes. Bij de bestrij
ding van aids werden ook tal van
maatschappelijke organisaties in
de arm werden genomen. Het mi
nisterie stelde kennis en geld be
schikbaar. "Het geven van infor
matie staat de overheid vrij, maar
het nastreven van gedragsveran
deringen ligt politiek erg gevoe
lig. Zeker omdat die hier gekop
peld zijn aan seksualiteit en le
vensstijl, een gebied waar de
overheid zich verre van dient te
houden", aldus de onderzoekers.
Eén van de samenkomsten in Seoul, geleid door dr. Marga Bührig, de
voorzitster van het organisatiecomité. «foto gpdi
Castro: succes hangt af van reacties
SEOUL (GPD) - Met ondermeer een resolutie op zak dat ze
zich persoonlijk zullen inzetten voor het verminderen van het
milieuvervuilende luchtvaartverkeer, en een stapel papier die
goed is voor een paar hectaren bos, vliegen de 500 deelnemers
aan de wereldraadconferentie in'Seoul dezer dagen terug naar
hun kerkelijke thuisbasis,
Ze zullen daar moeten uitleggen
wat zeven dagen praten, bidden,
zingen en vieren rond de wereld
wijde problemen van onrecht
vaardigheid, militairisme en ge
weld en aantasting van het leef
milieu hebben opgeleverd.
Een nieuwe fase in het concili
air proces is de bijeenkomst in
Seoul genoemd. Zeven jaar nadat
de Oostduitse kerken met het
idee kwamen een vredesconcilie
te houden, zou Seoul het moment
zijn om een eerste balans op te
maken van wat na de Assemblee
van Vancouver is uitgegroeid tot
een brede beweging.
Door het woord 'proces' te kie
zen voor dit programma, was Je
oecumenische beweging bij voor
baat ingedekt tegen kritiek op de
gekozen vorm. Een proces is
doorgaans een langdurige zaak en
wanneer de resultaten uitblijven,
kun je altijd zeggen dat het proces
daar nog niet rijp voor is.
Secretaris-generaal dr. Emilio
Castro van de wereldraad pres
teerde iets dergelijks toen hij gis
teren een afsluitende persconfe
rentie hield. Hij zei dat pas van de
reacties op Seoul kan worden af
gelezen of de wereldraad erin ge
slaagd is de kerken te mobiliseren
voor een grotere inzet. Maar had
dat nu juist niet in Seoul zelf moe
ten blijken?
De Wereldraad lijdt de laatste
jaren aan besluiteloosheid, en in
Seoul was dat te merken. Voor
een deel komt dat doordat er met
succes geprobeerd is meer vrou
wen, jongeren, niet-theologen en
kerkmensen van het grondvlak
bij het werk te betrekken. Veel
gedelegeerden zijn onervaren en
voelen de behoefte om van het
nulpunt te beginnen met de dis
cussies en besluitvorming. Het is
de prijs die elke gemeenschap
heeft te betalen voor het grote
EN VER
goed van democratie en partici
patie.
Een ernstiger verwijt is dat de
Wereldraad er maar niet in slaagt
zijn staf kwalitatief op peil te hou
den. Na het oecumenische hoog
tij van eind jaren zestig, begin ja
ren zeventig, zijn de magere jaren
aangebroken. Deels omdat de
kerken niet meer bereid waren
hun beste krachten aan de oecu
mene te geven, deels omdat de
Wereldraad in geldnood en orga
nisatorische problemen kwam.
Het ontbreekt in Genève aan vi
sie en doortastendheid. Emilio
Castro is de belichaming van een
generatie kerkleiders die een goe
de relatie met de lidkerken be
langrijker acht dan moedig beleid
en uitdagende stappen.
De verwachting dat de politie
ke veranderingen in Oost-Europa
en Zuid-Afrika en de wereldwijde
ontspanning nieuwe inspiratie
zouden bieden, kwam niet uit. De
Oosteuropese kerken zün nog on
voldoende van de schrik beko
men. Ze stuurden delegaties naar
Seoul die slechts zeer ten dele
weerspiegelden hoe groot de rol
van christenen was bij de onwen-
telingen. De Zuidafrikanen zijn
verdeeld over hoe serieus de ver
anderingen in hun land genomen
kunnen worden.
Het zo broodnodige gesprek
tussen de kerken van de tweede
en de derde wereld, kwam in Se
oul niet op gang. Door al die facto
ren is de bijeenkomst niet de ver
wachte impuls voor het conciliair
proces geworden.
HANS WILLEMS
Conferentie van
bisschoppen in
China opgericht
ROME (CIC) - In Chira is in no
vember in het geheim een aan Ro
me getrouwe bisschoppenconfe
rentie opgericht, zo is pas nu be
kend geworden. De oprichtings
vergadering vond plaats in de
kerk van Zhangyi in het bisdom
Sanyuan. Daar waren bisschop
pen bijeen die niet door de Chine
se regering zijn erkend.
Sinds 1956 bestaat er in de Chi
nese volksrepubliek een 'Katho
lieke Patriottische Vereniging',
die nayw met de regering in Pe
king samenwerkt. Zoals met
priesterverenigingen in de voor
malige communistische landen
in Oost-Europa weigert het Vati-
caan deze vereniging en de door
haar benoemde bisschoppen te
erkennen.
Volgens de laatste berichten
zijn de afgelopen maanden talrij
ke aan Rome getrouwe bisschop
pen, priesters en leken gearres
teerd.
Kerk DDR voor
Kirchensteuer'
BERLIJN (EPD) - De invoering
van het systeem van verplichte af
dracht voor de kerk via de belas
tingen ('Kirchensteuer') is "on
vermijdelijk". Voor de financie
ring van het kerkelijk werk is dit
zonder meer nodig, zo meent de
leiding van de Bond van Evange
lische Kerken.
Tot dusver betalen de kerkle
den in de DDR een vrijwillige bij
drage, terwijl in de Bondsrepu
bliek de overheid via de belastin
gen een bepaald percentage van
de loon- of inkomstenbelasting
inhoudt voor het kerkewerk.
Op grond van de ervaringen in
de Bondsrepubliek is te verwach
ten dat met het nieuwe systeem
op middellange termijn de finan
ciële problemen in onze kerken
kunnen worden opgelost, aldus
de kerkleiding.
Aidsvaccin. Aartsbisschop Ro
ger Mahony van Los Angeles
heeft de priesters en religieuzen
in zijn bisdom gevraagd zich als
proefpersoon voor een niet onge
vaarlijk aidsvaccin beschikbaar
te stellen. Zij moeten ouder zijn
dan 65 jaar. Het vaccin is ontwor
pen door Jonas Salk, die in de ja
ren '50 een vaccin tegen kinder
verlamming heeft ontdekt. Het
vaccin is reeds op dieren getest.
Een ipedewerker van Salk heeft
op verzoek van mgr. Mahony de
tekst van de brief opgesteld die
aan 2.500 geestelijken is verzon
den. Daarin wordt van de geeste
lijken gevraagd hun leven zin te
geven door proefpersoon te wor
den.
Lefebvre. Aanhangers van de
geëxcommuniceerde Franse
aartsbisschop Lefebvre hebben
zondag tevergeefs geprobeerd
een rk kerkgebouw te bezetten.
Slechts een kleine schare had
zich verzameld om 'kerken te be
schermen tegen de tendens
rooms-katholieke bouwwerken
af te breken, te verhuren als mos
kee of te verkopen aan de com
munisten', aldus een voor de gele
genheid verspreid geschrift. De
overheid had echter lucHt van de
plannen gekregen en de oproep-
politie ingezet. Na een mis in de
open lucht keerden zij onverrich-
terzake huiswaarts.
Occult. 'De occulte grondslag
van het christendom' is het thema
vanavond op een bijeenkomst
van het Theosofisch Genoot
schap in de Pieterskerk (ingang
Kloksteeg 16) in Leiden. Aanvang
acht uur.
Beroepingswerk
mos kand. Amsterdam.
Geref. Kerken vrijgemaakt: bedankt
voor Rijnsburg (nieuwe predikants
plaats) en voor Zwolle-Zuid H. J. Boi-
ten Enschede-Zuid.
Hongaren opgelucht over vertrek Sovjetsoldaten
Hongarije zal alles bij elkaar 450 dagen i
een grote stofwolk gehuld. Dat gaf
veel extra werk. Ik heb er meer dan
genoeg van", zegt een vrouw van
een jaar of zestig.
"Met die jonge recruten heb ik
medelijden. Die werden door hun
eigen officieren behandeld als hon
den. Ze mochten in onze winkels
wel sigaretten kopen, maar soms
kochten ze levensmiddelen als
brood of suiker. Als ze daarop wer
den betrapt, werden ze op straat in
elkaar geslagen", vertelt de vrouw
van Kerti. En anderen knikken be
vestigend dat ze machteloos heb
ben moeten toekijken hoe officie
ren recruten mishandelden.
Die recruten zelf staan er wat ver
legen bij. Jong zijn ze zeker, hooguit
een jaar of twintig, en ze maken een
wat verloren indruk, zo te midden
van de verzamelde wereldpers. Ze
pantserwagen. Zijn auto in de prak, beurde. En ach, ze pikten onze drui- spreken geen Engels, geen Duits,
hijzelf in het ziekenhuis. Maar nie- ven, maar dat doen Hongaarse sol- zeifs geen woord Hongaars. In alle
mand heeft de Russische bestuur- daten ook". tijd die ze hier hebben doorge-
der kunnen vervolgen". Zijn vrouw bracht, hebben ze nauwelijks con-
zwaktzijn verhalen wat af: "Het was Er is meer leed in het dorp. Huis- tact met de bevolking gehad, wat
natuurlijk wel zo dat de Russen al- vrouwenleed vooral. "Als ze oefe- heet, eeuwigdurende vriendschaps-
tijd de schuld kregen als er iets ge- ningen hielden, dan was ons dorp in banden.
