Leger Haïti
opent vuur
op betogers
etimie stuurt
anistan wapens
Aoun geeft strijd op
Gijzelaarskwestie beweegt omzichtig naar oplossing
Minister wijt onrust Zuid-Afrika indirect aan ANC
VRIJDAG 9 MAART 1990
Aftreden president Avril geëist
MEXICO-STAD De dagen van generaal Prosper Avril in
Haïti lijken geteld. Gisteren opende zijn Presidentiële Gar
de het vuur op een protesterende menigte die naar het im
ponerende witte paleis in hartje van Port-au-Prince was op
gemarcheerd. Vannacht waren vier doden geteld. Tiental
len mensen werden tijdens alle paniek onder de voet gelo
pen. De politieke oppositie heeft het Avril gisteren ge
vraagd onmiddellijk af te treden.
In een arme buitenwijk van Port- aan de macht zijnde generaal kreeg
au-Prince lynchten woedende bur- tot gisteren de tijd om te vertrek-
gers een politieagent. Volgens nog ken. Maar Avril besloot toch te blij-
onbevestigde berichten heeft Avril ven zitten. En daarom kwam het
vannacht zijn echtgenote op een door het hele land tot manifestaties,
vliegtuig richting Verenigde Staten In de hoofdstad Port-au-Prince
WASHINGTON - Oliver North ver
telde het Congres, in opdracht van
nationaal veiligheidsadviseur John
Poindexter. de ene leugen na de an-
door
Henk Dam
North loog in opdracht van
Poindexter over Contra-affaire
dere over de Amerikaanse hulp aan
de Contra's. Hij zal dat in het proces
tegen Poindexter ook getuigen, al
dus gisteren de openbare aanklager
in het proces tegen Poindexter, Dan
Webb. Oliver North, de flamboyan
te medewerker van de Nationale
Veiligheidsraad waarvan Poindex
ter het hoofd was. is als eerste getui
ge door Webb opgeroepen.
Volgens Webb zal North onder
meer vertellen over een gesprek dat
hij met Congres-leden had een paar
maanden vóór de Iran-Contra-affai-
re in de openbaarheid kwam. Tij
dens dat gesprek werd hem speci
fiek keer op keer gevraagd of hij iets
afwist van hulp aan de Contra's, wat
in die tijd door het Congres verbo
den was. In opdracht van Poindex
ter "loog hij, loog hij en loog hij nog
eens", aldus Webb. "North gaf de
ene valse verklaring na de andere".
Toen Poindexter later een memo
kreeg waarin het gesprek tussen
North en de Congres-leden was
vastgelegd "riep hij North niet bij
zich op hem op zijn vingers te tik
ken. Wat deed hij? Hij feliciteerde
North met een briefje waarin stond:
goed gedaan", aldus de aanklager.
De afgelopen week stond de rech
ter in het proces tegen Poindexter
toe dat North als getuige zal optre
den. Dat gebeurde ondanks bezwa
ren van de advocaten van de voor
malige nationale veiligheidsadvi
seur. Die bezwaren zijn begrijpelijk,
want uit de verklaring die Webb gis
teren aflegde, wordt duidelijk dat
North een voor Poindexter zeer
schadelijke getuige kan zijn.
Als North Poindexter inderdaad
aanwijst als degene die hem op
dracht gaf tegen het Congres te lie
gen, dan heeft deze maar één denk
baar verweer over: hij moet dan be
wijzen dat hij weer zijn opdrachten
van president Reagan kreeg.
Maar uit een op videoband opge
nomen verhoor van Reagan blijkt
niets daarvan. Reagan zegt nooit op
dracht voor onwettige activiteiten
te hebben gegeven, en kan zich veel
details niet meer herinneren.
Poindexter staat terecht vanwege
zijn aandeel in de Iran-Contra-affai-
re. Hij wordt onder meer verdacht
van het voorliegen van het Congres,
en kan daarvoor een straf krijgen
van 25 jaar cel, en een boete van 1,25
miljoen dollar.
gezet.
door
Rob Sprenkels
begonnen de protesten 's ochtends
vroeg in de gordel van ellendige
krottenwijken. Er werden overal
barricaden opgeworpen. Branden
de autobanden versperden de toe
gangswegen. In het centrum bleven
bijna alle winkels en scholen geslo
ten.
De moedigsten onder de demon-
De generaal had woensdag nog stranten besloten om naar het presi-
verklaard dat hij gehoor zou geven dentièle paleis op te marcheren,
aan die eis als zijn vertrek in het be- Toen er zich reeds zo'n vijfduizend
lang van het vaderland zou zijn. betogers op het plein voor het paleis
Maar dat was het volgens hemzelf hadden verzameld, stormde er
op dat moment nog niet. Wel beloof- schietend een. vijftiental soldaten
de hij nadrukkelijk dat hij geen vanuit de paleistuin naar buiten,
bloed zou vergieten om aan de Plotseling klonken er ook vanuit
macht te blijven. Via radio en televi- andere hoeken salvo's van automa-
sie heeft de generaal vannacht zijn tische geweren, waarna de menigte
manschappen opgeroepen om het in paniek raakte. Het leger deed een
hoofd koel te houden en zich niet te inval in het hoofdkwartier van de
laten provoceren. christen-democratische partij,
De dood, maandagnacht, van een waarbij drie partijleden zouden zijn
11-jarig meisje in de provinciestad
Petit-Goave bracht deze week de
toch al gespannen situatie in Haïti
tot ontploffing. Het meisje werd,
staand op een balkon, gedood toen Washington geeft
soldaten in de lucht schoten om een meer signalen dat
demonstratie van studenten uiteen
te jagen.
Verontwaardigd herhaalden vak
bonden, massa-organisaties en elf
van de belangrijkste politieke par
tijen hun eis dat Avril moest aftre
den. "Zijn regering is een publiek
gevaar", aldus een gezamenlijke
verklaring. De sinds 18 maanden
Drugs
De Verenigde Staten zijn van plan
extra oorlogsschepen en vliegtui
gen in het Caribisch gebied in te zet
ten om drugs uit Zuid-Amerika te
kunnen onderscheppen. Ook zal bij
deze nieuwe grote actie tegen ver
dovende middelen de surveillance
met radar in het Caribisch gebied en
de Golf van Mexico worden uitge
breid. zo hebben Amerikaanse de
fensie-functionarissen gisteren ge
zegd.
Bulgarije
In de Bulgaarse hoofdstad Sofia
zijn gisteravond rond 45.000 men
sen de straat opgegaan die protes
teerden tegen de communistische
partij en leuzen schreeuwden als
"Onmiddellijk democratie", zo heb
ben journalisten ter plaatse gemeld.
De manifestatie werd georgani
seerd door de Democratische partij,
die deel uitmaakt van dé Unie van
Democratische Krachten waarin de
belangrijkste oppositiegroepen ver
enigd zijn. Volgens de voorzitter
van de partij, Svetoslav Houbenov,
telt de partij zo'n 30.000 leden.
Roemenië
De voorlopige regering van Roeme
nië heeft gisteren een wetsontwerp
voor presidents- en parlementsver
kiezingen aangenomen. Het ont
werp dat vandaag wordt voorgelegd
aan het overgangsparlement voor
ziet in directe -verkiezingen van het
staatshoofd en geeft iedere Roe
meen vanaf 18 jaar stemrecht. De
wet is de leidraad voor de eerste,
vrije verkiezingen die op 20 mei zul
len worden gehouden.
Oorlogsmisdaden
De Britse regering heeft gisteren
een wetsvoorstel ingediend dat de
weg moet vrijmaken voor de vervol
ging van drie bejaarde immigranten
uit Oost-Europa, die worden ver
dacht van oorlogsmisdaden. Rege
ringsfunctionarissen zeiden te ho
pen dat de zogeheten War Crimes
Bill (Wet op Oorlogsmisdaden) nog
voor de zomer door het parlement
wordt aanvaard. In dat geval zou te
gen het eind van dit jaar het eerste
proces tegen een Britse oorlogsmis
dadiger van start kunnen gaan. De
namen van de drie van oorlogsmis
daden verdachte bejaarden werden
door de onderzoekscommissie van
de regering geheim gehouden.
Albanië
Albanië heeft Italië laten weten dat
het bereid is deel te nemen aan de
Conferentie voor Vrede en Samen
werking in Europa (CVSE). Dit
heeft een' Italiaanse regerings
woordvoerder woensdag gezegd.
Hij meldde ook dat VN-secretaris-
generaal Javier Perez de Cuellar Al
banië op 11 en 12 mei aandoet tij
dens zijn rondreis door Oost-Euro
pa. Daarbij zal hij ook Tsjechoslo-
wakije en Hongarije bezoeken, al
dus VN-bronnen.
mishandeld.
Inmiddels heeft ook een aantal
vooraanstaande industriëlen zich
zijn vertrek uitgesproken.
ens steeds
Avril liever
kwijt dan rijk is. President Bush
sprak in een rede in Virginia de
hoop uit dat Avril snel ten val komt.
De oppositie wil dat de generaal
wordt vervangen door een lid van
het Hooggerechtshof. Deze moet
vervolgens het volgende maand be
ginnende verkiezingsproces, dat in
oktober een gekozen president
moet opleveren, in goede banen lei
den. Mocht Avril zijn poot stijf hou
den, dan is geen van de vooraan
staande politici bereid om aan ver
kiezingen deel te nemen.
BOGOTA - De Colombiaanse guerrillabeweging M-19 heeft na zestien
jaar strijd in een akkoord met de regering de wapens neergelegd en aange
kondigd dat de 800 leden van de groep zullen terugkeren naar hun civiele
bestaan. De Beweging van de 19de April, kortweg M-19 genoemdis de eer
ste Colombiaanse verzetsgroep die de strijd staakt in het kader van een in
ternationale bemiddeling door afgevaardigden van de Socialistische In
ternationale en het Vaticaan. Tijdens een korte plechtigheid in het stadje
Santo Domingo in het zuidelijke bergland was M-19-leider Carlos Pizarro
(foto) de eerste die zijn wapens overdroeg aan de bemiddelingscommissie,
die onder leiding staat van de Venezolaanse generaal Uscategui. Pizarro
kan nu zondag bij de gemeentelijke verkiezingen in Bogota als kandidaat
meedingen naar de post van burgemeester. Bij de onderhandelingen met
de regering van president Barco, die ruim een jaar geleden begonnen, heeft
Pizarro bedongen dat zijn 800 strijders na hun wapenoverdracht niet wor
den vervolgd. Zijn guerrillabeweging zal worden omgevormd tot een lega
le, politieke partij, die zich voortaan wil inzetten voor de vrede. (foto afp>
LONDEN/ISLAMABAD/NEW
DELHI (Rtr/DPA/AFP) - De Sovjet-
Unie stuurt, na de mislukte couppo
ging tegen de Afghaanse leider Na-
jibullah, wapens naar de hoofdstad
Kabul. Dat heeft de Britse staats
omroep BBC gisteren meegedeeld.
President Najibullah maakte giste
ren bekend dat bij de couppoging
25 doden en 150 gewonden zijn ge
vallen.
Volgens de BBC-correspondent
begonnen de Sovjets met de wapen-
vluchten nadat het vliegveld bij Ka-
bul weer was opengesteld. Hij
meldde tevens dat de situatie in Ka-
bul rustig was, maar tanks bleven
geposteerd rond de belangrijkste
regeringsgebouwen en militaire in
stallaties. In de buurt van de steden
Jalalabad en Khost zou de strijd
echter weer opgelaaid zijn.
Radio Moskou meldde na berich
ten van het Indiase persbureau UNI
dat loyale regeringstroepen de
grootste Afghaanse luchtmachtba
sis Bagram heroverd hadden.
De leider van de couppoging,
oud-minister van defensie generaal
Shanawaz Tanai, heeft gisteren op
nieuw legereenheden opgeroepen
hem te steunen in zijn strijd tegen
president Najibullah. "De strijd is
nog niet voorbij", zo meldde een
bandopname die het persbureau
Midia van het islamitische verzet in
het Pakistaanse Peshawar ontving.
"Najibullah en zijn dictatuur zullen
vallen. Daarvoor en voor de natio
nale eenheid zijn wij de strijd be
gonnen", aldus het bericht. Volgens
Pakistaanse diplomaten hoeft er
niet aan de echtheid van de band te
worden getwijfeld. Najibullah zelf
verblijft volgens het Pakistaanse
ministerie van buitenlandse zaken
in Kabul een ambassade van een
land dat hem welgezind is.
Een woordvoerder van het Pakis
taanse ministerie wees beschuldi
gingen als zou Pakistan de couppo
ging van Tanai hebben gesteund als
"ongegrond en vals" van de hand.
Islamabad bevestigde wel berich
ten dat Tanai en vertegenwoordi
gers van de mujaheddin elkaar voor
overleg bij de Pakistaans-Afghaan-
se grens hebben ontmoet. De Pakis
taanse krant Frontier Post meldde
daarentegen dat Tanai de nacht had
doorgebracht in de Balahisar-kazer-
ne in Peshawar om daarna naar Af
ghanistan terug te keren.
Najibullah heeft vijf leden van de
hoge raad ontslagen omdat zij be
trokken waren bij de mislukte coup
van dinsdag, zo berichtte radio Ka-
bul in een uitzending die werd op
gevangen in Islamabad. Najibullah
ontsloeg gisteren generaal Shah
Nawaz Tanai. die dinsdag al zijn
functie van minister van defensie
verloor, minister Nazar Moham
mad, de hoge partijfunctionarissen
Niaz Mohammad Mahmand en Mir
Saheb Karwak en generaal Abdul
Qadar Aqa.
Slovenië verklaart
zich economisch
onafhankelijk
BELGRADO (AP) - De liberale Joe
goslavische republiek Slovenie
heeft gisteren de economische onaf
hankelijkheid over zichzelf uitge
roepen. Dat meldde het Joegoslavi
sche staatspersbureau Tanjug. Het
Sloveense parlement gaf een ver
klaring uit waarin stond dat de re
publiek Slovenie onafhankelijk
"maatregelen die de economische
zelfbescherming dienen" zal ne
men. "ongeacht de verplichtingen
die de federale wetgeving oplegt".
Het parlement heeft ook besloten
niet tegemoet te komen aan dat deel
van de Financiële verplichtingen die
Slovenië heeft tegenover de federa
tie, die ten goede zullen komen aan
de republiek Servië en de provincie
Kosovo, die administratief onder
deel is van Servie.
Servië verbrak afgelopen decem
ber alle officiële banden en handels
banden met Slovenie, nadat de au
toriteiten in de noordelijke repu
bliek een demonstratie van Serviers
tegen de Sloveense regering had
den verboden. Servie beschuldigt
Slovenië van separatistische neigin
gen en verdediging van de eigen be
langen ten koste van die van de fe
deratie. Slovenië op haar beurt zegt
dat het conservatieve Servië pro
beert de Joegoslavische federatie in
politiek en economisch opzicht te
overheersen.
De Joegoslavische premier Ante
Markovic heeft gisteren een een
daags bezoek aan de Europese
Commissie in Brusssel afgesloten,
zonder enige toezegging te hebben
gekregen voor economische hulp
aan zijn land. In november vroeg de
Joegoslavische regering de Europe
se Commissie om directe economi
sche hulp ter waarde van 1.5 miljard
dollar.
JOHANNESBURG - Minister Vil-
joen van staatkundige hervorming
in Zuid-Afrika heeft het ANC er in
direct van beschuldigd de hand te
hebben in de recente golf van ge
weld in Zuid-Afrika en de zoge
naamde thuislanden.
door
Peter van Nuijsenburg
Viljoen, een van de belangrijkste
ministers in het kabinet van presi
dent De Klerk, zei gisteren op een
persconferentie in Kaapstad: "Be
paalde groeperingen zeggen wel dat
ze willen onderhandelen, maar het
is duidelijk dat ze er nog niet klaar
voor zijn en daarom hun toevlucht
zoeken tot geweld". Zonder het
ANC bij naam te noemen, stelde hij
onmiskenbaar deze organisatie ver
antwoordelijk voor de onlusten die
de afgelopen dagen in Zuid-Afrika
en de thuislanden aan tientallen
mensen het leven hebben gekost.
Zuidafrikaanse troepen zijn sinds
woendag in staat van paraatheid ge
bracht om in te grijpen in het 'onaf
hankelijke' thuisland Bophuthats
wana, dat de laatste dagen het to
neel was van rellen en demonstra
ties. Daarbij werd het aftreden van
president Mangope en de hereni
ging met Zuid-Afrika geëist.
Ook gisteren deden zich in Bop
huthatswana onlusten voor. Leger
en politie-eenheden openden het
vuur op betogers die samenstroom
den in de hoofdstad Garankuwa.
Ook werd gebruik gemaakt van
zwepen en traangas om' demon
stranten uiteen te drijven, aldus
ooggetuigen. In het zwarte woon
oord Kathlelong bij Johannesburg,
vielen zeker twee doden en 70 ge
wonden bij gewelddadige confron
taties tussen zwarten onderling, zo
berichtte het persbureau SAPA.
President De Klerk en de minis
ters Viljoen, Vlok (politie) en Van
der Merwe (ontwikkelingshulp)
spraken gisteren met de minister
president van het eveneens door on
lusten getroffen thuisland Gazan-
kulu over hulp van de Zuidafri
kaanse politie om de rust te herstel
len. Eerder deze week zijn Zuidafri
kaanse troepen naar het thuisland
Ciskei gestuurd, waar na een staats
greep op grote schaal geplunderd is.
Daarbij zijn naar schatting 20 doden
gevallen.
In regeringskringen wordt er op-
gewezen dat de onlusten sinds de le
galisering van het ANC en de vrijla
ting van ANC-leider Nelson Mande-
la in omvang zijn toegenomen. Vol
gens deze visie zou het ANC er op
uit zijn de zwarte woonoorden en
thuislanden onbestuurbaar te ma
ken.
Dit wordt echter bestreden door
waarnemers ter plekke. Hoewel
zeer vele demonstranten zich tooien
met de ANC-kleuren, geel, zwart en
groen, betekent dat niet automa
tisch dat het ANC de rellen or
kestreert, aldus deze zegslieden.
Ook een woordvoerder van het
ANC in de Zambiase hoofdstad
Lusaka heeft de beschuldiging dat
de beweging de onlusten organi
seert van de hand gewezen.
De aanhoudende ongeregeldhe
den dreigen de onderhandelingen
over een nieuw politiek bestel in
Zuid-Afrika te vertragen. Het ANC
wil pas onderhandelen, als de rege
ring de noodtoestand opheft. Preto
ria heeft echter duidelijk gemaakt
dat daar geen sprake van kan zijn
zolang de huidige golf van geweld
voortduurt.
BAYRUT (Rtr) - Na weken zware
strijd tussen rivaliserende strijd
machten in de christelijke enclave
in Libanon waarbij meer dan 800
doden vielen, heeft de maronitische
generaal Michel Aoun toegegeven
dat de oorlog een fout was. In een
interview verklaarde hij volgens het
dagblad an-Nahar over de oorlog
tussen zijn troepen en de christelij
ke Falangistische militie: "De oor
log in (het christelijke) Oost-Bayrut
is beslist voorbij...Het is gebleken
dat geweld niet tot een oplossing
leidt..Er zal ook geen oorlog meer
worden gevoerd tussen Oost-Bay-
rut en (het door islamieten bewoon
de) West-Bayrut".
In het interview zegt Aoun, op
wie zware druk is uitgeoefend door
met name Frankrijk en het Vati
caan. dat "wij hebben besloten dat
er in dit gebied en heel Libanon
geen overwinnaars en geen over
wonnenen zullen zijn maar alleen
het Libanese volk".
De felle strijd tussen de christelij
ke militie en Aouns legertroepen in
de enclave, waarbij in het stadsdeel
zware wapens als artillerie, tanks en
raketten werden ingezet, brak eind
januari uit nadat Aoun, die ruim
12.000 manschappen leidt, de
Falangistische militie opdracht gaf
haar 10.000 man troepen te ontwa
penen en in te lijven bij Aoun. De
burgerbevolking, die de meeste tijd
doorbracht in de schuilkelders, was
het grootste slachtoffer van de ge
vechten.
Aouns campagne had te maken
met zijn zelf verklaarde doel: de
ruim 30.000 man troepen van Syrië
uit Libanon te verdrijven. Daartoe
voerde hij vorig jaar zes maanden
oorlog, met even weinig politiek en
militair/strategisch resultaat en ook
veel slachtoffers. De generaal ver
klaarde tegen an-Nahar bereid te
zijn tot besprekingen met al zijn ri
valen in Libanon, ook met Syrié en
de door Damascus gesteunde Liba
nese president Elias Hrawi.
Oppositie-leider
DDR blijkt oud-
informant Stasi
OOST-BERLIJN (Rtr/AFP)
Wolfgang Schnur, de voorzitter van
de Oostduitse
oppositiepartij Democratisch
Ontwaken (DA), is gisteren inge
stort en met hartklachten opgeno
men in een ziekenhuis nadat officië
le onderzoekers hem ervan beschul
digd hadden dat hij een informant
van de gehate Oostduiste veilig
heidspolitie (Stasi) was geweest.
Schnur, een voormalig dissidente
advocaat met de ambitie na de ver
kiezingen van 18 maart in de DDR
wellicht premier te worden, ontken
de dat hij jarenlang heeft samenge
werkt met de Stasi. De DA-leiding
van de DA heeft die ontkenning
aanvaard.
Een onderzoekscommissie in
Rostock, waar de oppositieleider
vandaan komt. meldde de DA-lei
ding begin deze week dat zi j docu
menten had gevonden waaruit
bleek dat Schnur informatie had
doorgegeven aan de Stasi. Voor zijn
werk zou hij meerdere onderschei
dingen hebben gekregen. Vermoe
delijk volgt geen rechtszaak volgen,
omdat samenwerken met de Stasi
niet strafbaar is gesteld.
Bush sprak met
nep-Rafsanj ani
WASHINGTON (AP) - Presi
dent Bush heeft verleden
maand een telefoongesprek
over de gijzelaars in Libanon ge
voerd met een man die zich val
selijk uitgaf voor de Iraanse pre
sident Rafsanjani, heeft het Wit
te Huis gisteren laten weten.
Presidentieel woordvoerder Fit-
zwater zei niet te weten wie de
man is die voor Rafsanjani
speelde en wilde ook niet ont
hullen hoe men erachter was ge
komen dat het om een grappen-'
maker ging en wat Bush en 'Raf
sanjani' hebben besproken.
Volgens Fitzwater werd Bush
verleden maand gebeld door ie
mand die zei een Iraanse rege
ringsfunctionaris te zijn en dat
Rafsanjani een gesprek wilde
met Bush over de Amerikaanse
gijzelaars in Libanon.
"Armen zijn nooit vrij. ze worden al
tijd vernederd en uitgebuit door an
dere landen". Die uitspraak van de
Iraanse president Hashemi Rafsan
jani vorig jaar is wellicht de sleutel
tot het nu waarschijnlijk toch echt
zijn ontknoping naderende gijze
lingsdrama in Libanon. Deze week
kondigde de regeringsgezinde Te
heran Times aan dat 1990 voor de
zeventien westerse gijzelaars in Li
banon "het laatste jaar van gevan
genschap" wordt, Rafsanjani zelf
voegde daar woensdag aan toe dat
"een oplossing nabij is",
door
Sjaak Smakman
Beiden lieten wijselijk harde uit
spraken na, want ook bij behoed
zaam manoeuvreren is er maar heel
weinig nodig om de positieve ont
wikkelingen weer ongedaan te ma
ken. De gematigde Rafsanjani moet
terdege rekening houden met de
nog altijd zeer machtige fundamen
talistische stromingen in, maar ze
ker ook buiten Iran.
Een aanwijzing voor de klaarblij
kelijke vaart die Teheran nu achter
een oplossing van het Libanese gij
zelingsdrama wil zetten, kwam en
kele weken geleden. Toen kwam de
geestelijk leider van de sji'itische
moslims in Libanon, sjeik Moham
med Hussein Fadlallah, terug van
een bezoek aan Teheran met de op
roep om de gijzelaars vrij te laten.
Vorige week meldden bronnen in
Bayrut zelfs dat de Amerikaan Ter
ry Anderson wellicht zal vrijkomen
op 16 maart, de datum waarop hij
precies vijf jaar geleden werd ont
voerd.
Rafsanjani heeft echter nog wel
wat zendingswerk te verrichten.
Niet voor niets stuurde de pro-
Iraanse islamitische 'Organisatie
voor Revolutionaire Gerechtigheid'
als antwoord op Rafsanjani's uitla
tingen direct een verklaring rond
dat ze "geen enkele neiging" heeft
Rafsanjani: nog veel zendingswerk nodig in gijzelaarskwestie.
oiVi Joseph Cicippio en Edward Tra
cy, hun twee Amerikaanse gijze
laars, vrij te laten. Een Iraanse di
plomaat noemde deze week een ter
mijn van ten minste vijf tot zes
maanden tot de eerste vrijlating,
waarbij de Amerikanen als laatsten
aan de beurt zijn.
Pragmatisch
Maar de veranderingen in het kli
maat zijn opmerkelijk. Ronald
Reagan en de Iraanse leider ayatol
lah Khomeiny waren ideologische
fanaten, Bush en Rafsanjani zijn
veel pragmatischer. Ze hebben het
afgelopen jaar elkaar afgetast en
hier en daar wat stapjes voorwaarts
gedaan. Bush gaf bijvoorbeeld een
aantal bevroren Iraanse tegoeden in
de VS vrij, waarop Iran reageerde
met de verklaring dat het bereid
was "op humanitaire gronden sa
men te werken". De Amerikaanse
president hield ook het hoofd koel
na de executie van kolonel William
Higgins en het dreigement om Ci
cippio en Waite te executeren als
vergelding voor de ontvoering door
Israël van Hezbollah-leider sjeik
Abdel Karim Obeid afgelopen zo-
Hij stuurde wel marineschepen
richting Libanon, maar tot bombar
dementen of beschietingen (zoals
tegen Libië door zijn voorganger
Reagan) kwam het niet. Ook van di
recte actie tegen Iran zag de Ameri
kaanse president af, onder meer om
de positie van Rafsanjani niet in ge
vaar te brengen.
Na bijna een jaar van indirecte on
derhandelingen zouden beide par
tijen een paar weken gelederïklirect
in Genëve met elkaar hebben ge
praat. al ontkenden ze dat onmid
dellijk. Bush deed het bericht af als
"belachelijk", maar voegde er aan
toe dat "als gesprekken in Genëve
of andere contacten kunnen bijdra
gen aan de vrijlating van de gijzè-
laars, ik die niet zal nalaten".
Oorlogseconomie
Terwijl het westen vooral een hu
manitair belang heeft bij de vrijla
ting van de gijzelaars, beginnen de
zeventien voor Rafsanjani een
steeds groter blok aan het been te
worden. Ze vormen een barrière op
de weg naar een herstel van het
door de Golfoorlog volkomen tot de
bedelstaf gebrachte Iran. Volgens
het lopende vijfjarenplan is om de
schade enigszins te herstellen in die
periode 70 tot 80 miljard dollar no
dig. Daarvan denkt de regering er
ruim 50 te verdienen met de olie.
maar is er nog geen dekking voor
het restant.
Om de schade echt in te lopen is
volgens Iraanse schattingen onge
veer 400 miljard dollar nodig.
De oorlogseconomie van de afge
lopen jaren heeft daarnaast een ho
ge tol geëist in de vorm van een
schreeuwend tekort aan consump
tiegoederen en een inflatie van vele
tientallen procenten. De afgelopen
tijd heeft Iran wel kans gezien om
hier en daar wat kredieten los te
peuteren, maar die staan in geen
verhouding tot de omvangrijke bui
tenlandse hulp en investeringen die
het land nodig heeft.
Hinderpaal
De westerse gijzelaars in Libanon
zijn een hinderpaal voor normalise
ring van de betrekkingen met het
westen. Vrijlating zou niet alleen di
plomatiek krediet opleveren, het
zou ook bijdragen aan het voor za
kelijke kredieten broodnodige
imago van Iran als een redelijk poli
tiek en maatschappelijk stabiel
land.
Rafsanjani moet echter uitkijken,
want de fanatieke aanhangers van
Khomeini, voor wie een gematigd
optreden al snel verraad aan de re
volutie betekent, zijn nog ruim
schoots vertegenwoordigd irï leger,
parlement, maatschappelijke in
stellingen en organisaties als Hez
bollah.
Vandaar wellicht de ontkenning
van zowel Bush als Rafsanjani dat
vertegenwoordigers van beide lan
den al direct met elkaar hebben ge
praat, en Rafsanjani's nuancering
dat hij Irans invloed wil aanwenden
voor de vrijlating van de gijzelaars.
Om zijn tegenstanders tegemoet te
komen bepleitte hij de vrijlating on
der meer met het argument dat de
VS die gebruiken om een anti-mos
limstemming in de wereld te kwe
ken.
Maar al gaat het de goede kant op.
het pleit is nog lang niet gewonnen.
De Nieuwzeelandse minster van
buitenlandse zaken Mike Moore zei
het vorige week uiterst treffend:
"Er zijn krachten aan het werk om
de zaak in beweging te krijgen,
maar tegelijkertijd zijn er ook
krachten werkzaam om die bewe
ging te verhinderen". De vraag wel
ke kracht het sterkst is, is nog niet
beantwoord.
