TRIJFEL
385.
m
BS
^AGINA 6
WOENSDAG 7 MAART 1990
NICO SCHEEPMAKER
„Een paar maanden nadat zijn
ouders hadden besloten om oud te
zijn en beiden tegelijk hun tanden
hadden laten trekken zag de
kroonprins het schilderij voor het
eerst."
Dit was de eerste zin die ik van
Frans Kellendonk las. Het is de
eerste zin van zijn eerste verhaal
'Bouwval'. Toen ik dat had uitge
lezen bestond er voor mij geen
twijfel meer dat een nieuwe, be
langrijke schrijver was opge
staan en dat hij met dit debuut de
Anton Wachterprijs verdiende.
Het was de eerste keer dat deze de
buutprijs zou worden uitgereikt,
ik zat in de jury. de andere juryle
den (Maarten 't Hart. Ko Pop.
Martin Ros) kozen ook voor Kel
lendonk. en ik kreeg de opdracht
Frans Kellendonk het grote
nieuws te gaan vertellen (hij had
blijkbaar geen telefoon). Hij bleek
op een woonboot te wonen in de
Da Costakade of een soortgelijke
gracht in Amsterdam-West, hij
was godzijdank blij met de prijs
(jury's houden niet van weiger
achtige winnaars), en verder her
inner ik mij alleen nog dat hij ver
telde dat hij altijd een licht gevoel
van duizeligheid kreeg als de
grachten gespuid werden waar
door de woonboot - voor het oog
onzichtbaar - enkele centimeters
steeg of daalde. Een rasechte ge
voelige kunstenaar dus.
1Bouwvalis van 1977, dat moet
dus alweer twaalf jaar geleden
zijn,-je bent dood voor je het weet.
Dat geldt zeker voor Frans Kel
lendonk. die enkele weken geleden
aan AIDS is overleden, 39 jaar
oud. Wat een verspilling van ta
lent! Niet lang voordat hij over
leed hoorde ik dat hij aan AIDS
leed, ten dode was opgeschreven,
maar zich had voorgenomen het
ziekteproces tot het einde toe te on
dergaan. Sinds ik dat wist viel
mijn oog, iedere keer als ik naar
de badkamer liep en mijn boeken
kast passeerde, op het woord
BOUWVALhet leek alsof het tus
sen die honderden andere titels
uit sprong!
Ik rakel dit even op omdat Hans
van Straten in een ingezonden
stuk in de Volkskrant vraagte
kens zet bij de mening van Battus
eerder in dezelfde Volkskrant dat
Frans Kellendonk met die eerste
regels van 'Bouwval' blijkt geeft
van zijn ..miraculeuze beheersing
van de Nederlandse zin".
Maar de eerste zin die hij ci
teert, schrijft Van Straten, is al zo
krom als een spijker:
„Hadden die mensen werkelijk
'besloten om oud te zijn'? Wat is
dit voor onzin? De schrijver be
doelt wellicht dat zij hadden be
rust in hun ouderdom. De woor
den 'om', 'beiden'en 'tegelijk' zijn
overbodig, evenals de herhaling
van 'hadden'. Verder kun je beter
een komma zetten tussen twee op
eenvolgende werkwoordsvormen
die tot verschillende zinsdelen be
horen, zoals hier tussen trekken
en 'zag'.
Die zin had dus met weinig
moeite korter en helderder ge
kund, bijvoorbeeld zo: 'Een paar
maanden nadat zijn ouders, be
rustend in hiLii ouderdom, hun
tanden hadden laten trekken, zag
de kroonprins het schilderij voor
.het eerst.' Dat scheelt liefst vijf
woorden!"
Met alle egards die ik Hans van
Straten toedraag: dit is onzin.
Hoeveel verlies staat er niet tegen
over die vijf woorden winst! Alle
sjeu is eruit gehaald. Watje over
houdt is een mergpijpje waar de
soep al van getrokken is. Het is
iets heel anders of je berust in je
ouderdom, of datje besluit om
'oud te zijn', waarschijnlijk van
de ene dag op de andere: van nu
af aanzij n we oud, en zullen we
daarnaar leven!
Die wilsbeschikking wordt nog
aangescherpt door de mededeling
dat 'beiden tegelijk hun tanden
hadden laten trekken'. Samen
naar de tandarts, tanden eruit,
eerst de een, daarna de ander,
daarmee zowel het oud zijn erken
nend, als aangevend dat het om
een gezamenlijke 'houding in de
tijd' gaat van die twee ouders.
Battus vertelt dat blijkens het
handschrift van de eerste pagina
van Bouwvalin het Letterkun
dig Museum de woorden 'beiden'
en 'tegelijk' aanvankelijk niet in
die eerste zin voorkwamen. In de
eerste versie stond er:
„Een paar maanden nadat zijn
ouders hadden besloten om oud te
zijn en hun tanden hadden laten
trekken zag de kroonprins het
schilderij voor het eerst."
Frans Kellendonk veranderde
dat in:
Een paar maanden nadat zijn
ouders tegelijk hadden besloten
om oud te zijn en beiden hun tan
den hadden laten trekken zag de
kroonprins het schilderij voor het
eerst." In de uiteindelijke gedruk
te versie is die zin geworden zoals
ik hem in het begin geciteerd heb.
Hans van Straten zegt dat in die
zin de woorden 'om', 'beiden', 'te
gelijk' en 'hadden' overbodig zijn.
In zijn visie zou die zin dus ook zo
hebben kunnen luiden:
„Een paar maanden nadat zijn
ouders hadden besloten oud te
zijn "en hun tanden (te) laten trek
ken, zag de kroonprins het schil
derij voor het eerst."
J.C. Bloem zei het al: „Niet elke
verandering is een verbetering,
zelfs niet een verbetering."
LAMSVLEES MET VERSE DADELS
4-6 personen
Verse dadels moet u binnen enkele dagen na aankoop eten. Bewaar ze lie
ver helemaal niet, maar verwerk of eet ze direct na aankoop of een dag la
ter. Dadels kunt u met of zonder schilletje verwerken. Snijd de dadels in de
lengte doormidden, neem de pit uit de vrucht, vul beide helften bijvoor
beeld met een zachte kaas of snijd de helften in repen en voeg ze aan een
(lof)salade, gevogelteschotel of een nagerecht toe.
2 uien2 teentjes knoflook; 750 gram lamsvlees (van de bout); boter om te
bakken; 2 eetlepels bloem; 5 dl bouillon; 2 laurierblaadjes;- 200 gram verse
dadels.
Pel de uien en snijd ze in ringen. Pel de tenen knoflook en pers ze uit. Snijd
het lamsvlees in repen.
Verhit boter om te bakken en bak hierin het vlees rondom aan. Voeg na en
kele minuten de uiringen toe en fruit alles nogmaals enkele minuten. Voeg
de uitgeperste knoflook toe en bestrooi het geheel met bloem. Laat de
bloem slechts licht meekleuren.
Schenk de bouillon in de pan, voeg de laurierblaadjes toe en leg een deksel
op de pan.
Stoof het vlees gaar in 50-60 minuten gaar.
Halveer de dadels, verwijder de pit en snijd het vruchtvlees in de lengte in
repen. Voeg de repen dadel bij het vlees en laat alles goed doorwarmen.
Serveer het stoofgerecht met rijst.
Nog lekkerder wordt het lamsvlees wanneer u een deel van de bouillon
door wijn vervangt.
JANNY VAN DER LEE
MAGISCH FIGUUR
In elk vakje dient een letter te wor
den ingevuld, waardoor zowel hori
zontaal als verticaal woorden van
navolgende betekenis verkregen
kunnen worden:
1 onbekommerd (van personen);
2 redevoering;
3 hoogleraarschap;
4 stakker.
OPLOSSING 06/03
Horizontaal: 1 lasteraar; 4 klink; 8
Oeral; 9 tolk; 11 peer; 13 do; 14 we;
15 eend; 17 mark;49 eigen; 21 lenig;
22 dixieland.
Verticaal: 1 loket; 2 emir; 3 reder; 4
Bioscopen
3.00 en 21.15
14.30 uur, al.
LIDO 1. 2. 3, 4. en STUDIO
(124130/133210): 'Harlem nights', dag.
14.30, 19.00 en 21.15 uur, al.
'Shirley Valentine', dag. 14.30, 19.00 en
21.15 uur, al.
'Turner Hooch', dag. 14.30, 19.00 en
21.15 uur, al.
'Dead poets society', dag. 18.45 en 21.15
uur, ma., di. en do. ook 14.15 uur, al.
'Born on the fourth of July', dag. 20.00
TRIANON (123875): '9'/2 weeks', dag.
21.15 uur.
'De stam van de holebeer', dag. 19.00 uur,
za., zo. en woe. ook 14.30 uur.
KIJKHUIS
'Sex, lies and videotape', vr. t/m do. 19
en 21.45 uur.
'Ironweed', vr. t/m ma. 20.00 en 22.30 u
'De bruiloft', di. 20.00 en 22.15 uur.
'The Fly", woe. 20.00 en 22.15 i
'La r
do. 20.00 en 22.15 u
(voor reserveringen 01720-20800):
EURO 1, 2, 3. 4: 'Koko Flanel', vr., za. en
woe. 13.45, 18.30 en 21.00 uur, zo. 13.45,
16.15. 18.30 en 21.00 uur, ma., di. en do.
13.30, 18.30 en 21.15 i
18.30 en 21.150 uur, ma., di. en do. 18.30
en 21.15 uur, al.
'Black rain', vr., za. en woe. 13.45,18.45 en
21.30 uur, zo. 13.45, 16.15, 18.45 en 21.30
uur, ma., di. en do. 18.45 en 21.30 uur, al.
'Oliver Co.', vr., za. en woe. 14.00 uur,
zo. 14.00 en 16.15 uur, al.
Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: 'De avonden', vr. en za.
21.15 uur, ma. t/m woe. 20.15 uur, al.
'Ghostbusters II', vr. t/m zo. en woe. 15.45
uur, al.
Back to the future II', vr. t/m zo. 19.00 en
21.15 uur, ma. t/m do. 20.15 uur, zo. en
woe. ook 15.45 uur, al.
'Cookie', vr. en za. 19.00 uur, zo. t/m do.
20.15 uur, al.
Kindervoorstellingen: 'Platvoet en zijn
vriendjes', vr. t/m zo. en woe. 14.00 uur.
'Rebecca', 'Junglebook',
t/m s
14.00
Warme lucht
Een zwakke rug van hogedruk bepaalt
het komende etmaal ons weer in gun
stige zin. Gelijktijdig dringt een ten
westen van Spanje gelegen lagedruk
gebied in de richting van zuidwest-
Frankrijk op. Aan de oostzijde van dit
laag stroomt met zuidelijke winden
warme lucht vanuit Spanje naar zuid-
Frankrijk. Uitlopers van deze zachte
lucht kunnen in de loop van donder
dag en in de nacht van donderdag op
vrijdag zelfs tot over onze omgeving
Door de zon kan de temperatuur
dan bezuiden de grote rivieren tot
rond 15 graden oplopen. In het i
kine en door de luchtaanvi
relatief koude Noordzee iets minder
De genoemde depressie in het zui
den bereikt ons land niet maar andere
van de oceaan afkomstige depressies
breiden in de loop van vrijdag hun in
vloed over onze omgeving uit. De re
genkansen nemen dan weer toe en het
wordt dan wat minder zacht.
Weer in Europa
Engeland, Schotland cn Wales: In het
noorden wolkenvelden en af en toe
wat regen, in het zuiden ook af en toe
zon. Middagtemperatuur van 10 tot 13
graden.
Wcst-Duitsland: In het noorden
wolkenvelden en misschien wat re
gen. Elders af en toe zon. Middagtem-
oeratuur rond 12 graden.
Zwitserland: Zonnig. Middagtem
peratuur in de dalen en het laagland
ongeveer 13 graden.
Oostenrijk: Eerst nog wolkenvel
den later meer zon. Middagtempera
tuur ongeveer 11 graden.
Italië: Zonnig. Middagtemperatuur
van 13 graden in het noorden tot 18 op
Joegoslavië: Overwegend zonnig.
Middagtemperatuur rond 18 graden.
Griekenland'. Perioden met zon.
Middagtemperatuur rond 17 graden.
Geleidelijk wat meer bewolking.
Spanje en Portugal: Vooral in het
zuiden buien. Middagtemperatuur
rond 18 graden. Aan de zuidkusten
wordt het niet veel warmer dan een
graad of 19 a 20.
Frankrijk: Perioden met zon. Mid
dagtemperatuur van 12 graden in het
noorden tot ongeveer 19 in het zuiden.
Aan de Rivièra blijft de temperatuur
s achter.
Ongevallendienst
Elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 tot woensdag
13.00 uur (Diaconessenhuis) en van
vrijdag 13.00 tot zaterdag 13.00 uur
(Elisabeth Ziekenhuis) EHBO zieken
huis Rijnoord elke dag geopend.
Bezoekuren
Diaconessenhuis (tel. 071-178178):
dagelijks 16.00-17.00 uur en
18.30-19.30 uur. Afdeling intensieve
zorg 10.30-11.00 uur en 19.00-19.30
uur en na overleg.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur en na
overleg.
Jongerenafdeling: 14.30-15.30 uur en
18.30-19.30 uur.
St. Elisabeth Ziekenhuis (tel.
071-454545): volwassenen
14.00-14.45 uur en 18.30-19.30 uur.
Klasse afd. 11.15-12.00 uur,
14.00-14.45 uur en 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling gynaecologie:
15.00-15.45 uur en 18.30-19.30 uur. al
leen voor vaders bovendien van
19.30-21.00 uur.
Afdeling CCU (hartbewaking):
14.00-14.30 uur en 19.00-19.30 uur.
Intensieve verpleging: 14.00-14.30
uur en 19.00- 19.30 uur.
Ziekenhuizen
Kinderafdelingen:' voor ouders van
opgenomen kinderen is er een ruime
bezoek mogelijkheid in overleg met de
hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de vol-
Sportblessures: maandag 19.30-20.30
uur' en 18.30-19.30 uur; oogheelkunde en
heelkunde 14.15-15.00 uur en
18.30-19.00 uur.
Kinderkliniek: zalen voor peuters,
kleuters en grote kinderen:
15.15-17.00 uur; babyzaal en boxenaf
deling: volgens afspraak met de hoofd
verpleegkundige.
Avondbezoekuur afdeling Verloskun
de 19.30-21.00 uur. (Uitsluitend voor
Partners/echtgenoten.
Voor zwangeren: zaterdag en zondag
van 10.00 tot 11.00 uur, uitsluitend
voor partners/echtgenoten en eigen
Rijnoord (tel. 01720-33771):
14.30-15.15 uur en 18.30-19.30 uur.
Extra bezoek hartbewaking:
Ernstige patiënten: wanneer doorlo
pend bezoek wordt toegestaan kun
nen speciale kaarten worden ver
strekt.
Kraamafdeling: bezoek voor vaders
gehele dag in overleg met hoofd afde
ling. Overigen van 14.30-15.15 en van
18.30-19.30 uur.
Kinderafdeling: bezoek voor ouders
gehele dag in overleg met hoofd afde
ling. Overigen van 14.30-15.30 uur.
Beurs Amsterdam
VERKLARING DER TEKENS
5 :.2T
Noteringen van woensdag 7 maart 1990 (tot 12:31 uur)
AANDELEN K S S
binnenland c.-ed iy ö90 so co soso s,j
meest aktief cvggèc 88 oo 69 co (el
binnenland overige
siL
nl 63/4 69p99
nl 6' 12 661-930
sfösr
sis
bedrijfsleven
SiiHL Ei
abn 7^«eW3 Si
amM4';2 69p94
emro 9 65-93
rfca
WO 63>4 66-06
W0 6W-93
ïïftr
iüistL
a?g§j.
Mh7.gjïp95
SlsL
B|L
rS
M63:« 67-97
üi£.
ï;;r
dal 63/« 88-96
£TU'4/469p-94
réi
üïEïï
issSsfe
nmb 53MM?p9«
omb S3/« 88p92
Eta 6^*13
S&IF
pbi 63'4 87p94
obl.index/eff.rend.(c.b.s.)
Goud en zilver
Zilver 275-345, vorige 280-350.
Buitenlands geld
Financieel kort
Beursoverzicht
Damrak herstelt zich
AMSTERDAM (TD) - De aan de Amsterdam
se effectenbeurs genoteerde hoofdfondsen
bereikten woensdagochtend nagenoeg alle-,
maal hogere koersen. Alleen nieuwkomer
HCS en Rorento boekten verliezen. Beide
fondsen daalde twee dubbeltjes in waarde.
Het Robeco fonds kwam uit 57,20 en HCS
noteerde ƒ11,60.
Aan het internationale front was er de derde
daling in successie van de Nikkei-index, die
428,74 yen verloor en terugliep tot een niveau
van 33.362,34 yen. Wall Street klom 27,26
punten tot 2.676,81.
De dollar noteerde om 10.15 uur in Amster
dam 1,919. De slotkoers van dinsdag was
ƒ1,913.
De vijf internationals deden woensdagoch
tend goede zaken. Met name Akzo en Konink
lijke Olie gaven een fors herstel te zien. Akzo
voegde 1,80 toe aan de waarde en steeg
daarmee tot ƒ124,40. Olie noteerde ƒ1,60
hoger op 144,20. Unilever zag de koers een
procent stijgen tot ƒ141,20. KLM en Philips
klommen beiden twee dubbeltjes tot respec
tievelijk ƒ34,90 en ƒ39,80.
De stijger van de dag was VNU. Het uitgevers
fonds publiceerde dinsdag, na het sluiten van
de beurs, de jaarcijfers. De winsttoename van
18 procent stuwde de koers op tot 97,50,
een toename met twee gulden.
De overige uitgeversfondsen deden even
eens goede zaken. Elsevier steeg 1.10 tot
76,20 en Wolters Kluwer voegde vier dub
beltjes toe op 46,10.
Buhrmann-Tetterode. dat dinsdag eveneens
cijfers publiceerde, steeg negen dubbeltjes tot
56,30. Nedlloyd noteerde 1,70 hoger op
93,20.
(11.00 uur)
Dollar omlaag, pond onder-
De handel in dollars werd gisteren op de Eu
ropese wisselmarkten gekenmerkt door inter
venties. Toen kort na de opening van de valu
tamarkten bleek dat de koers wederom om
hoog ging grepen de Europese centrale ban
ken in. Ze zagen kans de koers omlaag te krij
gen van een opening van 1,9270 gulden tot
een slotkoers van 1,9200 gulden. Het pond
sterling, dat vrijdag al ruim twee cent moest in
leveren. ging gisteren nog sterker onderuit. In
Amsterdam kwam er een slotkoers uit de bus
van 3,1525 gulden na een slotkoers van
3.1915 gulden.
ICI wil terugkopen
Het Britse chemieconcern ICI is van plan tien
procent van zijn uitstaande aandelen terug te
kopen. De onderneming wil dit op 1 mei aan de
aandeelhoudersvergadering voorstellen. De
prijs die ICI zal bieden is maximaal vijf procent
hoger dan het gemiddelde van de slotkoersen
van de tien dagen vlak voor de aankoop. Vori
ge week publiceerde ICI zijn jaarresultaat over
1989. De winst voor belastingen bedroeg 1,53
miljard pond sterling (4,8 miljard gulden).
Winst Volvo lager
De brutowinst van het Zweedse Volvo-concern
is vorig jaar met vijftien procent gedaald van
8,24 miljard kroon tot 7,01 miljard kroon (2,19
miljard gulden). De omzet verminderde met bij
na zes procent van 96,6 miljard kroon tot 90,9
miljard kroon (28,4 miljard gulden). Volvo is
vooral bekend als fabrikant van personen- en
vrachtwagens, maar produceert ook motoren,
Verdere groei Norit
Norit, producent van actieve koolstof voor on
der meer zuiveringsinstallaties, is vorig jaar
verder gegroeid. De omzet steeg met 10,4 pro
cent van 233 miljoen gulden tot 257 miljoen. De
nettowinst ging met 23,3 procent omhoog naar
29,5 miljoen gulden.
Meer winst De Beers
Het Zuidafrikaanse mijnbouwconcern De
Beers Consolidated Mines, de grootse dia
mantproducent ter wereld, heeft in 1989 38
procent meer winst geboekt. Hét netto resul
taat, inclusief dat van De Beers' dochteronder
nemingen, kwam uit op 4,09 miljard rand (2,88
miljard gulden) tegen 2,96 miljard rand in 1988.
De Beers, die handelt via zijn Central Selling
Organisation in Londen, is goed voor ongeveer
tachtig procent van de omzet in diamanten in
de wereld.
Fusie in Finland
De Finse ondernemingen United Paper Mills
en Rauma-Repola gaan fuseren. Daardoor
ontstaat het grootste particuliere industriecon
cern in Finland. De twee bedrijven hebben sa
men 35.000 werknemers en een jaaromzet
van ongeveer 25 miljard Finse mark (11,9 mil
jard gulden). Daarmee overtreffen zij Nokia, op
het ogenblik nog het grootste concern in Fin
land. De activiteiten van Rauma-Repola liggen
vooral in de sectoren machinebouw en verpak
kingen.
