MAXI SUPER FOTO Met Brinta en pudding op de eilanden NABIJ Een drie-tops stormsluit de kering! Giftige metalen hopen zich op in zeehonden NOo 'Racisme hoort op agenda kerk thuis' i REPORTAGE i WOENSDAG 28 FEBRUARI 199d TERSCHELLING/AME LAND De huisartsen, boeren en middenstanders zitten op terschelling met hun handen in het haar. On geduldige patiënten, een melkoverschot en een tekort aan verse produkten in de schappen. "Ze staan er niet bij stil, maar als de storm blijft aanhouden raken we echt geïsoleerd en ontstaan er grote problemen," waar schuwt huisarts P. Smit uit West-Terschelling. Hoewel er sinds gisteren een medi- cijnenvoorraad per helikop ter is aangekomen, vreest Smit het ergste als de storm zwaarder wordt. "Straks kan er geen heli meer vliegen vanwege het weer. Wat moe ten we dan met een patiënt die accuut moet worden op genomen?", vraagt hij zich af. De meeste eilandbewoners maken zich nog niet echt zorgen. "Als je op een eiland woont weet je dat zoiets kan gebeuren", is de nuchtere reac tie van de Terschellingers. Volgens de bedrijfsleiders van supermark ten wordt er niet echt gehamsterd. "De toerist bij voorbeeld neemt een half pak melk mee omdat hij denkt dat hij morgen weer van het eiland kan. De Terschellingers slaan ook geen grote voorraad in", aldus win kelier J. Steenbeek. "De schappen met de verse produkten zoals groenten zijn echter vrijwel leeg, maar andere waren zijn er nog ruim schoots." Verwend Steenbeek geeft toe dat hij de situa tie heeft onderschat. "De laatste tien jaar hebben we zoiets niet mee gemaakt. We zijn een beetje ver wend geraakt maar nu word je toch met je neus op de feiten gedrukt", bekent hij. Sinds zondag kunnen de melkrij ders hun melk niet meer vervoeren naar het vaste land. Twee tanks met 26.000 liter melk staan in de haven om naar Harlingen te worden over gebracht. Ook de boeren kunnen bijna geen melk meer opslaan. „Als de boten woensdag nóg niet varen zijn we gedwongen om de melk weg te laten lopen in de gierput of te ver kopen", aldus een verontruste boer. De meeste toeristen die het eiland niet afkunnen, krijgen de overnach- tingskosten vergoed. "Als een boot langer dan acht uur uit de vaart is neemt de verzekering de kosten voor haar rekening", stelt de VW- directeur. Met ietwat improvisatie redden de bewoners het wel, is de algemene opinie op het eiland. Ook al moeten de Terschellingers het vooralsnog zonder krant doen. "Zo lang we brinta en opkloppudding hebben houden we het nog wel even vol", meent Steenbeek. Ameland Veel nijpender is de situatie op Ameland. Als ook vandaag de veer boten niet varen dreigt er op de ei landen een nijpend tekort aan verse voedselproducten te ontstaan. Bij warme bakker Westra op Ameland loop de voorraad vandaag ten einde, terwijl in de supermarkten het brood op is. Ook begint er kort aan verse groente, melk! ren te ontstaan, zo heeft burgemees ter Zonnevylle geconstateerd bij zijn rondgang langs de winkels op het eiland. Ook op de andere eilan den begint het uitvallen van de veerboten merkbaar te worden. De zeereep op Ameland heeft veel meer van de storm te lijden gehad dan aanvankelijk werd aangeno men. Inspectie gistermiddag heeft uitgewezen dat aan de westkust bij Hollum over een lengte van vijf ki lometer tussen de zes en twaalf me ter duin is weggeslagen. Aan de Noordzeekant is over een lengte van twaalf kilometer tussen de ne gen en achttien meter duin verdwe- nen.De duinen van de zeereep op Ameland zijn zover afgekalfd dat oude strandpalen die bij de zand- suppletie van 1980 onder het zand bedolven waren, nu weer tevoor schijn zijn gekomen. Dat betekent dat in de afgelopen tien jaar zeker twee miljoen kubieke meter zand is weggespoeld. De zandsuppletie heeft niettemin goed voldaan. Die was maar voor acht jaar berekend. Ook op Vlieland heeft de storm flink huisgehouden langs de dui nen. Vooral op het noordelijk en noordoostelijke deel van het eiland, dat van oudsher een zorgenkindje v - g* .cf- •HOVERDA Chaos op de parkeerplaats op Ameland. is, is de duinenrij ernstig verzwakt. Om zwakke plekken te verstevi- De exacte schade is evenwel nog gen en de woningen rond de veer- moeilijk te bepalen. De verwach- dam extra bescherming te bieden ting is dat er vannacht weer vele zijn gistermiddag per helikopter meters duin zijn verdwenen. drieduizend zandzakken van Har- (foto ANP) lingen naar Vlieland gebracht. Een deel ervan is met zand gevuld en ge bruikt om een fors gat in de bekle ding van het zuidelijk havenhoofd te dichten. per jaar een stormvloed mee die het noodzakelijk maakt de Oosterschel- dekering te sluiten. De bedieners van de pijlerdam heb ben zeker niet te klagen. Het heeft er alle schijn van dat een drie-tops storm woedt, een zeldzame storm vloed die tijdens drie perioden van hoogwater het alarmpeil voor de sluiting van de kering (NAP plus 3 meter) overschrijdt. Statistisch is de kans dat zo'n situatie zich voor doet 1 op de 10.000. Zo'n drietopper vereist een speciale aanpak. Voor alles moet worden voorkomen dat te lang een te hoge druk op de dij ken van de Oosterschelde ontstaat. NEELTJE JANS - Storm op het voormalig werkeiland Neeltje Jans. Een buitenkansje voor de toeristen die in Zeeland de krokusvakantie doorbrengen. "Kom jongens, lek ker even uitwaaien", roept een vrouw, terwijl haar gezin zich moei zaam uit de auto wurmt. door Ben Jansen Vaders raakt zijn ijsmuts kwijt bij de eerste de beste windvlaag. Dan wordt een van de kinderen omver geblazen. Een huilpartij is het ge volg. Het gezin besluit dat het ge noeg is uitgewaaid. Het voormalige werkeiland in de monding van de Oosterschelde is op zijn mooist bij storm. Een regen boog staat boven het tegen de stormvloedkering spattende zeewa ter. Overal waait stuifzand. Een met olie besmeurde jan-van-gent doolt een paar honderd meter ten westen van de pijlerdam. In Het Topshuis, waar zojuist het besluit is genomen de stormkering voor de tweede keer binnen 24 uur te sluiten, hangt een ontspannen sfeer. Hoofd dienstkring Deltakust van Rijkswaterstaat ir. Verhey, oogt fris hoewel hij de nacht tevoor maar een paar uur slaap heeft gehad. "Dit is nu Rijkswaterstaat", zegt hij, en jn de op Deltahoogte gebrachte duinen ten noorden van Hoek van Hol- dit is nu waarvoor de stormvloedke- land was het gistermiddag bijzonder spannend. De vrijwillige dijkwach- ring is bedoeld. Van paniek is geen ten Koos van der Loos en Hans Meijer van district 's Gravenzande hadden sprake. Integendeel, Rijkswater- er hun handen voi aan. "Gezandstraald" werden ze. Maar de duinen hiel- staat maakt graag een of twee keer denhet «otoGPD» ze zodra dat kan weer geopend ook. Gistermiddag kon dat niet. De schuiven moesten dicht. Hoofdin genieur-directeur ir. Engel van de directie Zeeland van rijkswater staat volgt de operatie nauwgezet. De gele blokken op de beeldscher men worden langer en kleuren groen zodra een schuif helemaal is neergelaten. Ook buiten is te zien dat de kering zich sluit. De schuim- baan aan de binnenzijde van de pij lerdam, die aangeeft dat het watei zich met grote kracht door de ope ningen perst, wordt smaller. Even na drie uur is de kering dicht. De storm is dan op. zijn he vigst: windkracht 9 met uitschieters naar 10. De meetapparatuur regi streert golven tot een hoogte van 2,27 meter. Dat wordt zelfs de Sche- veningen 25, die onbekommerd aan het vissen is ten westen van de ke ring, een beetje te bar. Het schip zoekt de betrekkelijke luwte van de buitenhaven Neeltje Jans op. Tijdens de tweede top van de stormvloed bereikt het water aan de buitenkant van de pijlerdam een peil van NAP plus 3,69 meter. Aan het begin van de avond gaan de schuiven weer omhoog. De bedie ners van de kering (de ploeg beslis sers en technisch personeel bestaat uit zeven man) maken zich onder tussen op voor het'derde bedrijf van de drie-topper. De voorspelling gaf voor het hoogwater de afgelopen nacht een waterstand van NAP plus 3,30 meter aan. Fluitje van een cent: de kering ging gewoon weer dicht. De welvaart van or leving is voor een deel te dan ken aan de chemische indus trie, die het mogelijk heeft ge maakt allerlei mogelijke goe deren te produceren die vroe ger ondenkbaar waren. De zelfde industrie laat echter ook dagelijks vele miljoenen tonnen giftig afval in de zee verdwijnen. Daardoor krijgen sommige vissen leverziekten, ontstaan erfelijke afwijkin gen bij zeedieren en wordt het natuurlijke afweersysteem veelal afgebroken. Bij de vori ge conferentie van Noordzee- ministers in Londen in 1987 is afgesproken dat de lozing van een aantal schadelijke chemi caliën in 1995 met de helft ver minderd moet zijn. Begin ADVERTENTIE maart gaan de ministers in Den Haag bekijken of deze normen gehaald zullen wor den. Langs rivieren en kanalen en over onze hoofden heen verdwijnen ie dere dag grote stromen chemicaliën richting Noordzee. Onhoorbaar en onzichtbaar worden deze stoffen gedumpt of geloosd, soms illegaal, maar ook wel legaal. Het gaat om onvoorstelbaar hoeveelheden: 2,1 miljoen ton vloeibaar industrieel af val, 1,6 miljoen ton vast afval, 65 miljoen ton baggerslib en 5 miljoen ton zwaar verontreinigd rioolslib. In al deze afvalstromen bevinden zich kleine of grote hoeveelheden chemische stoffen. Preciese aantal len zijn niet bekend, maar men schat dat het om zo'n 150.000 ver schillende chemicaliën gaat. door Kees Siderius Van zware metalen zijn wel nade re cijfers bekend. Via het opper vlaktewater en via de lucht komt bij voorbeeld 100 ton kwik, 5400 ton koper en 34650 ton zink per jaar in de Noordzee. Al die tonnen zware metalen die wekelijks in de Noord zee belanden, verspreiden zich door het water. In het zeewater worden dan weliswaar lage waarden geme ten, maar vele organismen blijken hoge concentraties in hun weefsel op te slaan. Oesters slaan bijvoorbeeld veel zink op, kreeften veel koper. Daar naast hopen de vervuilende stoffen zich op via de voedselketen. Door het eten van prooidieren kan een hoger organisme veel gifstoffen binnenkrijgen. De voedselketen zorgt er zo voor dat roofdieren aan het eind van de keten, zoals vogels en zeehonden, zeer hoge concentra ties giftige chemicaliën in hun li chaam verzamelen. Afwijkingen Sommige zware metalen komen van nature in levende wezens zoals de mens voor. IJzer en koper helpen haemoglobine voor bloed maken, zink is nodig voor bepaalde eiwit ten. Bij een teveel worden zware metalen echter giftige stoffen. On derzoekers hebben sterke vermoe dens dat leverafwijkingen bij plat vissen mede door zware metalen veroorzaakt worden. Ook zijn nade lige effecten op de voortplanting waargenomen. Na enkele genera ties kunnen die leiden tot een sterke achteruitgang van bepaalde dier soorten. Vooral jonge dieren zijn heel gevoelig voor vervuiling. Van zeehonden is bekend dat ze onder andere pcb's in hun lijf verza melen. Hun lichamelijke afweersys teem tegen ziekteverwekkende vi russen en bacteriën functioneert dan niet meer goed. De dieren wor den zo uiterst kwetsbaar. Poly- chloorbifenylen (pcb's) is een groep schadelijke, zeer slecht afbreekbare chemische stoffen. Pcb's zijn een product van de chloorchemie, de tak van de chemische industrie, die produkten maakt waarbij als grond stof chloor wordt gebruikt. Sinds de Tweede Wereldoorlog is er in West- Europa een voortdurende stijging van het gebruik van chloor te zien. Chloor in huishoudelijke schoon maakmiddelen vormt slechts een klein percentage van het totale ver bruik. Bij de produktie van plastics, oplosmiddelen en bestrijdingsmid delen komt chloor van pas. Vele kunststofprodukten worden met behulp van chloorverbindingen sa mengesteld. De textiel- en papierin dustrie gebruiken chloor als bleek middel om hun spullen mooi wit te maken. En als bacteriedoder mag het giftige chloor zijn werk doen in drinkwater, zwembaden en in zie kenhuizen. Chloor behoort op wereldniveau bij de top tien van geproduceerde stof fen. In West-Europa wordt jaarlijks 25 kilogram per inwoner geprodu ceerd. De produktie in Nederland ligt op 500.000 ton, oftewel ongeveer 35 kg per inwoner. De belangrijkste concentraties van de chloorverwer- kende industrie in Nederland staan bij Delfzijl (Groningen), Hengelo en in het Rijnmondgebied. De EG heeft een zogenoemde 'zwarte lijzt' opgesteld, waarop stoffen staan die niet in het milieu terecht mogen ko men. 90 Van de 129 stoffen op deze zwarte lijst worden met behulp van chloor gemaakt. De meest bekende en meest ge bruikte chloorhoudende plastic soort is de kunststof pvc (polyvinyl- chloride). Deurknoppen, wc-stort- bakken, plastic speelgoed, kozijnen en allerlei soorten verpakking be vatten pvc. In hard-pvc worden enorme hoeveelheden zware meta len zoals lood en cadmium ge bruikt. Voor zacht-pvc zijn zoge naamde weekmakers nodig die ook giftig en soms kankerverwekkend zijn. bij de produktie van pvc en wanneer het als afval wordt wegge gooid komen er allerlei schadelijke stoffen vrij. Als pvc wordt verbrand kunnen de gevaarlijke dioxinen ontstaan. Uit onderzoek is gebleken, dat de meeste pvc-produkten vervangen kunnen worden door minder scha delijke. Dat geldt in ieder geval in de bouwsector (waar het meeste pvc gebruikt wordt). In 95% van de gevallen zijn daar goede alternatie ven voorhanden. Ook verpakkin gen kunnen pvc-vrij gefabriceerd worden. Welvaart De chemische industrie verklaart dat we onze welvaart voor een be langrijk deel aan haar produkten te danken hebben. Milieu-organisa ties wijzen er op dat we als het zo doorgaat niet lang meer van die welvaart zullen kunnen genieten. Zij vindt, dat voor alle schadelijke stoffen schone alternatieven ge zocht moeten worden. Verscheide ne maatregelen van overheid en in dustrie hebben inmiddels al een beetje effect gehad. Zo is het gehal te aan zware metalen in rivieren en in de Noordzee op sommige plaat sen de laatste jaren gestabiliseerd of zelfs teruggelopen. Maar deze maat regelen zijn onvoldoende om de aantasting van de natuur te stop- pen. Ds. M. van der Velden op forumavond: LEIDEN Er is in de kerken een bewustwordingsproces no dig ten aanzien van de problematiek van racisme en discrimi natie, waardoor deze materie op de kerkelijke agenda komt. Dat kan met heel eenvoudige middelen, maar in de praktijk blijken de weerstanden nog te groot zijn. Dit meent dominee Martin van der Velden, werkzaam in het Pas toraal Buurten Werk Leiden. Vol gens hem zijn "de waarheden van het christendom blijkbaar nog zo groot, dat andere godsdiensten als iets minderwaardigs worden gezien". De gereformeerde predikant in algemene dienst betoogde dit gis teravond als lid van een forum op een avond van de Provinciale In terkerkelijke Werkgroep Migran ten in Leiden over 'De achterkant van het kerkelijke beleid' ten aan zien van die migranten. De kerken moeten volgens Van der Velden veel meer aandacht schenken aan de achtergestelde plaats van minderheden in onze samenleving. Als het aan hem ligt wordt het een verplicht punt in de catechese. Diakenen zouden in zijn visie ook moeten bestuderen wat voor hulp zij kunnen bieden aan de zelforganisaties van etni sche minderheden. Persoonlijke contacten tijdens bijvoorbeeld huiskameravonden,' acht hij ook waardevol. Ook diaconaalpredikant A. Dronkers van de hervormde ge meente in Leiden is van mening dat er binnen de kerkelijke ge meenschap "op grond van de ei gen pretenties" ruime aandacht voor minderheden hoort te zijn. De kerk moet beter aanvoelen wanneer mensen in de knel ko men, aldus Dronkers, die er op wees dat het de kunst is om de aandacht in "kleine, hapklare brokjes" te verpakken. "Je kunt ook in kleine dingen bondgenoot zijn van mensen". Vanuit het forum werd de pro blematiek van migranten Prof. Schilder, wiens honderdste geboortedag dit jaar wordt her dacht. EN VER schillende kanten belicht. Wilf red van de Wal, consulent, meld de dat bij de volwasseneneduca tie de migranten juist in de oplei ding met een diploma het zwakst zijn vertegenwoordigd. De heer H. de Geus, onderwijzer aan een oecumenische basisschool gaf aan dat het grote verschil tussen de thuis- en schoolomgeving een belemmerende factor is in de vor ming van jongeren uit culturele minderheden. Mevrouw R. Hergelink, die zich onder meer met huiswerkbegelei ding van Marokkaanse meisjes bezighoudt, onderstreepte dit met een schets van de vaak wei nig gunstig omstandigheden, waaronder de kinderen bijvoor beeld huiswerk moeten maken. De huisvesting is volgens haar het meest schrijnend. De heer De Kok, actief in het vluchtelingen werk, memoreerde de uitzichtlo ze situatie van veel asielzoekers. Op de vraag van gespreksleider Jan Hondelink van het Gerefor meerd Sociaal Centrum Zuid- Holland, welke wens ieder forum- lid had, werd geopperd: meer ge duld (Hergelink), minder voor oordelen (De Kok), meer mens worden (Van der Velden), meer werk gekoppeld aan opleiding (van de Wal), de bereidheid van elkaar te leren (De Geus) en meer activiteiten in de kerkelijke wijk- gemeenten (Dronkers). Van der Velden had als extra wens, dat "de christelijke middel bare scholen in Leiden eindelijk eens open zijn over de uitvallers in de migrantensfeer". Er is een grote afval, vermoedde hij, maar de scholen willen niets bekend maken over de cijfers. Daar moet verandering in komen, zodat ein delijk eens echt duidelijk wordt hoe slecht de zaken er voor staan, aldus Van der Velden. Met de nodige zelfkritiek werd geconstateerd dat de avond in het hervormd diaconaal centrum 'De Bakkerij' door de migranten mi nimaal was bezocht. De suggestie om zelf te gast gaan bij de minder heden werd met instemming ont vangen. 'Stilte rondom Klaas Schilder is niet terecht' KAMPEN (ANP) - Bijna veertig jaar na het overlijden van prof. dr. Klaas Schilder is er over zijn theo logie nog steeds geen samenvat tend w'erk van enige allure ver schenen. Rondom deze gerefor meerd-vrijgemaakte theoloog is "het grote stilzwijgen gevallen en gebleven". Kerkhistoricus dr. G. Puchin- ger schrijft dit in de bundel 'Ont moetingen met Schilder' die van middag in Kampen is gepresen teerd. Het boek verschijnt ter ge legenheid van de honderdste ge boortedag van Schilder (1890- 19§2) die van grote betekenis is geweest bij het ontstaan van de Gereformeerde Kerken (vrijge maakt). Dit kerkgenootschap, dat nu met ruim 114.000 leden in grootte het vierde kerkgenoot schap van Nederland is, ontstond in 1944 na een scheuring binnen de Gereformeerde Kerken. De Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) en de daarvan afge splitste Nederlands Gereformeer de Kerken hebben kennelijk nog geen afgerond beeld van Schil der, constateert Puchinger. Maar ook aan de 'gewone' gereformeer de theologische faculteiten in Kampen en Amsterdam wordt het jongste verleden "doodge zwegen". Alleen al het noemen van de naam Schilder doet daar de vinger op de lippen leggen. Gedurende de afgelopen vijftig jaar hebben Schilder en zijn Duit se collega Karl Barth de grootste veranderingen veroorzaakt bin nen de Gereformeerde Kerken, betoogt Puchinger. Stak Barth van buitenaf de lont in het vuur, Schilder was "de man met de lu cifer" die van binnenuit gevestig de meningen ter sprake bracht. De Nederlandse theoloog was overigens een fel bestrijder van Barths opvattingen. Wat er nu moet gebeuren, is de theoloog Schilder een eerlijke plaats geven in de geschiedenis van het gereformeerd protestan tisme. "Wij dienen hem, zijn leer lingen en geestelijke vrienden weer een plaats te laten en hen niet enkel uit te bannen of te ne geren, of slechts te accepteren wanneer zy over Schilder-en-1944 zwijgen, zoals vandaag veelal nog gebeurt". Kerkendag Israël. In het Pink- sterweekeinde wordt in Jeruza lem de eerste oecumenische ker kendag voor de Duitsers in Jeru zalem en omgeving gehouden. In sommige kringen in Israël wordt gevreesd dat de kerkendag een hoogtepunt wordt van een kerkelijke actie voor de intifada, de opstand van de Palestij nen in de bezette gebieden. De raad van kerken in het Midden-Oosten is namelijk van plan tussen Palm zondag (8 april) en Pinksteren ge bedsacties en manifestaties ten gunste van de intifada te houden. Johannes Friedrich, hoofd van de lutherse kerk in Jeruzalem, vindt de vrees van Israëliërs on gegrond. De kerkendag heeft vol gens hem geen politiek karakter. Amazone. De bisschoppen in het noorden en westen van Brazi lië vinden dat er een einde moet komen aan de "projecten van de dood" in het Amazonegebied. Duizenden kilometer tropisch re genwoud zijn de afgelopen jaren vernietigd en veranderd in wei land of eenvoudig platgebrand als gevolg van het "absurde be leid" van de Braziliaanse regering die de ontbossing met fiscale maatregelen steunt, aldus de bis schoppen. Bijbel Klub. In de Kooiwijk in Leiden organiseren het Christe lijk Gereformeerd en Hervormd Jeugdwerk op donderdag en vrij dag weer een Vakantie Bijbel Klub, Van tien tot half twaalf kunnen kinderen van 4 tot 12 jaar terecht in gebouw Irene (Driftstr. 49a). De toegang is vrij. Informa tie via tel. 071-316684/720705. Beroepingswerk Hervormde Kerk: aangenomen naar Zwammerdam B. A. Dubbeldam La ge Zwaluwe, naar Hei- en Boeicop W. van Vreeswijk Aalburg; toegelaten tot de evangeliebediening mw. J. H. M. E. Broeyer-Bogers, Jura 43, 3524 HK Utrecht, tel. 030-886609, mw. P.J. van der Linden, Wenaarseind 36, 3955 BB Houten, tel. 3403-80207; toegelaten tot de evangeliebediening en beroepbaar G. H. Jansen, Vechtstraat 6, 4191 CC Geldermalsen, tel. 03455-77115, G. Minnaard, Transvaalstrasse 19, 1000 Berlijn-West 65. Gereformeerde Kerken: aangeno men naar Nijverdal drs. E.H. van dei Weide Axel, naar Voorthuizen drs. J, van Opstal Beetsterzwaag. Geref. Kerken vrijgemaakt: beroe pen te Kampen C.J. Mewe Terneuzen. Gereformeerde Gemeenten: beroe pen te Katwijk aan Zee J. Mol Wer kendam, te Westkapelle J. Mijnders Veenendaal. Geref. Gemeenten in Nederland: be dankt voor 's-Gravendeel W. Verhoeks Arnemuiden. Remonstrantse Broederschap: aan genomen naar 's-Gravenhage dr. J. F. Goud Eindhoven.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 2