De vorst als banneling
'Een terugkeer is alleen aan
de orde als miin volk dat wil'
Bulgarije ontstond in 1878. na de Turks-
Russische oorlog als bufferstaat. Geheel
naar de politieke normen van die tijd
werd een Duitse prins als koning aange
steld. De Oosteuropese landen konden
alleen een voor de Westeuropese staats
lieden meer in het bijzonder Bismarck
acceptabele monarch krijgen
Als eerste Bulgaarse vorst werd
Alexander von Battenberg aangesteld.
Maar deze bracht er zo weinig van te
recht dat hij in 1887 al werd afgezet. In
datzelfde jaar stuurde Bismarck Ferdi
nand von Saksen-Coburg-Gotha naar
Bulgarije. Deze man was eerst vorst van
Bulgarije, maar al gauw benoemde hij
zichzelf naar Russisch voorbeeld tot
Nadat Ferdinand in 1919 om zijn om
streden. want fascistische politieke sym
pathieën afstand had moeten doen van
de troon, werd hij opgevolgd door zoon
Boris. Net als zijn vader heulde Boris
met het fascisme; niet voor niets koos
Bulgarije in de Tweede Wereldoorlog de
zijde van de As-mogendheden.
In 1943 overleed de koning onder raad
selachtige omstandigheden. Een dag na
dat Boris bij Hitier op audiëntie was ge
weest. Waarschijnlijk was er moord in
het spel. maar bewezen is dat nooit.
V olksstemming
Boris had een zoon, Simeon, in 1937 ge
boren uit het huwelijk met Giovanna van
Italië. Toen zijn vader overleed, was het
jongetje nog maar zes jaar oud. Uiteraard
te jong om te kunnen regeren. Daarom
werd een regentschapsraad ingesteld,
met aan het hoofd Simeons oom Kyrill.
Een jaar later werd deze evenwel ver
moord. Koningin Giovanna zette het re
gentschap voort tot 1946.
In dat jaar hield de Communistische
Partij een volksstemming waarbij de
vraag of Bulgarije een monarchie moest
blijven centraal stond. De uitslag liet
zich niet misverstaan: 92 procent wilde
de koning weg hebben. Giovanna en
haar kinderen Simeon en Maria-Louise
moesten het land verlaten en nog in dat
zelfde jaar werd de Volksrepubliek uit
geroepen.
Moeder, zoon en dochter verhuisden
naar Madrid een toevluchtsoord voor
meer verbannen koningen omdat
Juan Carlos, die zelf maar al te goed wist
wat het was om koning zonder land te
zijn, ze gastvrij onthaalde. Simeon
trouwde in 1962 met Margarita Gomez
Acebo Y Cejuela. Het koningspaar heeft
vier zoons en een dochter.
Koning-in-ballingschap Simeon leidt
in Spanje een teruggetrokken leven als
zakenman. Lange tijd meed hij de publi
citeit uit angst voor bomaanslagen van
de ETA. Tot dusver heeft Simeon nooit
aanspraak gemaakt op de troon.
Het Bulgaarse volk zit trouwens niet
direct op zijn koning te wachten. Waar
schijnlijk omdat de vader en de grootva
der van Simeon beiden niet populair wa
ren vanwege hun politieke voorkeuren.
Geliefd
Michael, de Roemeense koning-in-bal
lingschap, is nog steeds bijzonder geliefd
bij het volk. Deze 68-jarige verbannen
vorst, die sinds 1947 in Zwitserland leeft,
heeft enkele jaren geregeerd voordat hij
door de Communistische Partij werd af
gezet. Michael heeft het altijd betreurd
dat hij afstand heeft moeten doen van de
troon en heeft meer dan eens te kennen
gegeven terug te willen naar Roemenië.
Het liefst als koning. Maar ook als burger
zou hij weer graag in Bukares^ willen wo-
Ook als banneling is hij zich voor zijn
vaderland blijven inzetten. Zo is hij bij
voorbeeld voorzitter van de vereniging
voor Roemenen Om Utens. Van hun kant
zijn de Roemenen hun voormalige vorst
evenmin vergeten.,Nergens is de roep
om de terugkeer van de koning zo groot
als in dit Oosteuropese land.
De geschiedenis van het Roemeense
vorstenhuis begon in 1881, toen het land
na de Turkse oorlog uit verschillende
kleine staatjes werd gevormd. Ook in
Roemenië werd een Duitse prins tot ko
ning gekozen. Carol van Hohenzollern
werd koning Carol de Eerste van Roeme
nië. Hij was getrouwd met een excentrie
ke dichteres. Carmen Sylva. Kinderen
kreeg het echtpaar niet. Daarom wees de
koning neef Ferdinand van Hohenzol
lern aan als zijn troonopvolger. Carol
overleed in 1914, Ferdinand volgde hem
op.
Ferdinand een verlicht despoot, die
in de Tweede Wereldoorlog de geallieer
de zijde koos was getrouwd met Marie
van Saksen-Coburg, kleindochter van
koningin Victoria van Engeland. Zij kre
gen vijf kinderen, van wie Carol (1893) de
oudste was. Deze zou zich niet laten ken
nen als een serieus troonpretendent,
maar wel als vermaard rokkenjager.
Boek
Een saillant detail: in 1918 sloot hij een
morganatisch huwelijk met Zizi Lambri-
no. Zo'n huwelijk houdt in dat de vrouw
niet deelt in al de rechten, die zijn ver
bonden aan de adelijke stand van haai
man. Kinderen uit zo'n huwelijk erven
alleen de naam en het vermogen van de
moeder.
Ferdinand en Zizi kregen een jaar later
een zoon, Mircea. Deze kreeg in 1948 een
zoon, die Paul heet. Deze claimt thans
het toekomstige koningschap van Roe
menië. Als argument voert hij aan dat de
vijf dochters van Michael volgens de
Roemeense Grondwet geen troonopvol
ger kunnen worden. Om de aandacht op
zichzelf te vestigen, heeft hij een boek ge
schreven waarin hij wijst op zijn konink
lijke afstamming. Maar helaas voor hem
was het huwelijk tussen Carol en Zizi
geen koninklijk huwelijk.
Rokkenjager en kroonprins Carol
scheidde al een jaar na de huwelijksvol
trekking. Twee jaar later trouwde hij met
Helena van Griekenland. Omdat dit wel
een vorstelijk huwelijk was, werd hun
zoon Michael (1921) troonpretendent.
Het huwelijk; stelde overigens weinig
voor. De liefhebberij van de kroonprins
was hieraan debet: hij hield er ten minste
eën maitresse op na. Voor koning Ferdi
nand was in 1924 de maat vol: hij besloot
zijn zoon uit te sluiten van troonopvol
ging op grond van diens turbulente pri-
vëleven. Na de dood van de koning in
1927 ontstond een vreemde situatie:
kleinzoon Michael, arrlper zes jaar oud,
volgde zijn grootvader op.
Vanzelfsprekend was Michael te jong om
het land te kunnen besturen. Daarom
Ineens waren ze in het nieuws: koning Michael van Roemenië met zijn dochters, koning Léka van
Albanië met zijn zwaarbewaakte landhuis in Zuid-Afrika en zelfs Europarlementslid Otto van Habsburg,
troonpretendent van Hongarije. Koningen van Oosteuropese landen die vlak na de Tweede
Wereldoorlog onder druk van het communisme zijn afgezet of als kind meegenomen door vluchtende
ouders. De koningen van Roemenië, Albanië en Hongarije, maar ook die van Joegoslavië en Bulgarije
leven in ballingschap. Ze hebben een nieuw leven opgebouwd in Spanje, Londen, Beieren, Zwitserland
en Zuid-Afrika. Want ze mogen niet naar hun land terugkeren; de meesten zelfs niet als burgers.
Ondertussen was de wereld bijna vergeten dat Hongarije, Roemenië, Albanië, Joegoslavië en Bulgarije
ooit monarchieën waren. Nu de Oosteuropese landen op hun politieke en economische grondvesten
staan te schudden, zijn de geschiedenissen van Léka, Michael, Otto, Simeon en Alexander plotseling
weer actueel.
door Anna Bilker
Een fotocollage van vijf verbannen vorsten: Linksboven Simeon van Bulga
rije en zijn gemalin. Daarnaast koning Alexander en koningin Marie en hun
in 1926 geboren zoon Peter. Onder: de telefonerende Michael van Roemenië,
Otto van Hongarije en Léka, de verbannen koning van Albanië met zijn hon
den. (foto's GI'D)
regent-
werd ook in Roemenië
schapsraad opgericht met
regent. Carol, die alweer van Helena was
gescheiden, liet in 1930 weten best te
kunnen regeren. Hij zette daarvoor zelfs
zijn maitresse, madame Lupescu, aan de
kant. Hij eiste het koningsschap van
Roemenië op en zette eigenhandig zijn
zoon Michael af.
De situatie werd steeds gecompliceer
der: de jonge koning Michael was op
nieuw kroonprins en Carol koning in
plaats van zijn zoon. Carols ex-vrouw He
lena werd door deze manoeuvre ineens
koningin, zonder met de koning ge
trouwd te zijn.
En wijdde de koning inderdaad al zijn
aandacht aan het landsbestuur? Welnee.
Zijn maitresse, zo bleek, had hij hele
maal niet de bons gegeven: hij had haar
tijdelijk vaarwel gezegd om de troon
voor zich op te eisen. Eenmaal daarop ge
zeten. haalde hij zijn vriendin gewoon
weer naar het paleis. Enig gevoel voor
trouw kon Carol dus ni£t worden ont
zegd. Temeer, omdat hij tot zijn dood bij
zijn maitresse, madame Lupescu zou
blijven.
Koning Carol raakte in 1940 zijn troon
kwijt onder druk van Rusland en de As-
mogendheden. Hij ging in ballingschap
naar Portugal en overleed in 1953. Mi
chael werd dus in 1940 voor de tweede
keer koning. Een van de redenen waar-
om Michael nu nog zo populair is. is dat
hij in zijn korte regeringsperiode 'Con-
ducator' Antonescu afzette. Generaal
Antonescu, de werkelijke heerser van
Roemenië en een vazal van Hitler, was
van plan in de oorlog de Duitse zijde te
kiezen. Maar Michael wist dit te voorko-
Ingreep
Door deze politieke ingreep was de ko
ning ook bij communisten geliefd. Daar
om bleef hij als monarch langer aan dan
de andere Oosteuropese koningen. Maar
in 1947 moest ook hij afstand doen van
de troon. Het voorgenomen huwelijk
met Anne van Bourbon-Parma werd
door de frontregering als argument voor
de abdicatie gebruikt. Michael moest de
afstandsverklaring tekenen en ging ver
volgens in ballingschap naar Zwitser
land.
Later heeft Michael bij herhaling ge
zegd dat hij deze verklaring als ongeldig
beschouwde, omdat hij die onder dwang
had moeten tekenen. De verbannen ko
ning trouwde met Anne in Athene, om zo
dicht mogelijk bij Roemenie te zijn. Uit
dit huwelijk werden vijf dochters gebo-
Michael leeft in volstrekte anonimiteit.
Hij weigert elk verzoek om een inter
view. Wel schreef Michael lang voordat
d.e wereld wist hoe die naam geschreven
moest worden in enkele artikelen voor
Ceausescu.
Hij maakt er geen geheim van voor
de derde maal koning van Roemenië
te willen worden, al voegt hij eraan toe
dat het volk met die wens wel moet in
stemmen. Om de monarchistische ge
voelens onder het volk te peilen, zijn
Margarita en Sofia onlangs in Roemenië
geweest. Michael, die zelf zijn land niet
mag bezoeken, wacht in Geneve de ont
wikkelingen af.
Machtsstrijd
Anders dan in Roemenië en Bulgarije
werden de Serven, de Kroaten en de
Slovenen die later het huidige Joego
slavië zouden vormen niet onder het
gezag van een Duitse prins gesteld. De
kleine staatjes vochten zich eveneens
vrij van de Turken, maar twee invloedrij
ke families zetten in Servië de strijd om
de macht onderling gewoon voort. Aan
het begin van deze eeuw regeerde bij
voorbeeld koning Alexander van Servië,
telg uit het ene geslacht.
Maar in 1903 werd hij. en ook zijn
vrouw, door handlangers van de andere
familie uit het raam van zijn paleis in Bel-
publiek uitgeroepen. Peter bleef in Lon
den wonen, met Alexandra van Grieken
land als echtgenote aan zijn zijde. In 1945
werd een zoon geboren, die Alexander
werd genoemd. Het huwelijk strandde
naderhand. Alexandra verhuisde naar
Venetië en hij naar het Amerikaanse
Denver, waar hij in 1970 overleed.
Alexander (de Tweede) is nu de ko-
ning-in-ballingschap van Joegoslavië.
Hij woont in Londen en is werkzaam als
zakenman. Hij huwde met Maria da Glo
ria van Brazilië en kreeg drie kinderen.
Peter (1980) en de tweeling Philip en
Alexander (1982). Ook dit huwelijk hield
geen stand. Intussen is Alexander in de
echt verbonden met een Griekse pr-advi-
De geschiedenis van de monarchie van
Hongarije is een verhaal apart, omdat die
nauw is verweven met die van Oosten
rijk. Het nationaal zelfbewustzijn van de
Hongaren werd eens te meer aangewak
kerd door keizerin Sissi van Oostenrijk-
Hongarije, die een zwak had voor het
land.
Hongarije heeft het mede aan keizerin
Sissi te danken, dat het in 1868 een ko
ninkrijk werd. Oostenrijk-Hongarije was
van dat moment af een dubbelmonar
chie met twee hoofdsteden en éën vor
stenhuis. Keizer Franz Joseph van
Habsburg en keizerin Sissi lieten zich in
Boedapest tot koning en koningin van
Hongarije kronen. De dubbelmonarchie
zou tot de revolutie in 1918 standhouden.
Staatsgreep
Omdat de kroonprins in Sarajevo werd
vermoord (de aanleiding tot de Eerste
Wereldoorlog), volgde in 1916 een achter
neef van de keizer-koning zijn oom op.
Karl en zijn vrouw Zita die een paar
maanden geleden is overleden lieten
zich tot keizer en keizerin van Oostenrijk
en koning en koningin van Hongarije
kronen. Hun zoontje Otto werd tegelij
kertijd kroonprins. Het paar werd echter
tijdens de revolutie in beide landen afge
zet. Karl en Zita moesten vluchten. Drie
jaar later organiseerde de keizer-koning
een staatsgreep, die echter mislukte.
Karl werd gevangen genomen. Hij
moest een verklaring ondertekenen dat
hij afstand deed van de troon. Karl ging
met zijn gezin op Madeira wonen, waar
een paar maanden na zijn komst stierf hij
aan tbc. Van dat ogenblik af was zijn
zoon Otto de troonpretendent van de
dubbelmonarchie. Hij verbleef nu eens
in België, dan weer in Spanje, om zich
vervolgens definitief in Beieren te vesti
gen.
Aartshertog Otto van Habsburg trouw
de in 1951 met Regina van Saksen-Mei-
ningen. Van de vijf kinderen is Karl
(1961) de oudste. Otto is lid van het Euro
parlement voor de CSU. Hem is al ge
vraagd zich kandidaat te stellen voor het
Hongaarse presidentschap. Otto zelf
houdt zich op de vlakte. Als hem wordt
gevraagd of hij plannen heeft de monar
chie in Hongarije te herstellen, zegt hij
geen ja en geen nee.
Albanië
Albanië was indertijd het laatste land in
het rijtje dat genoeg nationaal zelfbe
wustzijn ontwikkelde om de Turken te
verjagen. In de andere Oosteuropese lan
den gebeurde dat in de tweede helft van
de negentiende eeuw, in dit land pas in
19.14. Ook hier werd weer een Duitse
prins als vorst aangesteld: Wilhelm von
Wied, wiens moeder Marie der Nederlan
den was. Wilhelm noemde zich al spoe
dig mbrethet Albanese woord voor
vorst.
Hij hield het maar zes maanden vol,
verbijsterd als hij was door de enorme
chaos die monarchisten, parlementairen,
moslims, Grieks-orthodoxe christenen,
landeigenaren en boeren aanrichtten. Op
een gegeven moment had Albanië zes re
gimes, die alle beweerden de enige echte
te zijn.
In 1925 stond in Albanië een sterke
man op in de persoon van Achmed Bye
Zogoe. Eerst was hij landeigenaar, daar
na presenteerde hij zich aan het volk als
president van de republiek om ten slotte
de eerder gevormde regentschapsraad af
te zetten en zichzelf uit te roepen tot ko
ning Zog. In 1928 was dat.
Jarenlang probeerde deze self made-
king aan de vrouw te komen. In het ge
zelschap van zijn zes zusters liep hij vele
galafeesten af. Maar pas in 1938 liep hij
de ware tegen het lijf. De Hongaarse gra
vin Geraldine was slechts van lage adel,
maar Zog was bereid daarmee genoegen
Een jaar later werd Lëka gebo-
grado gegooid. En dat betekende tevens
dat het hele geslacht was uitgestorven.
De andere familie hoefde geen tegen
stand meer te vrezen. Op de troon nam
Peter plaats. Hij riep zichzelf uit tot ko
ning van de Serven, de Kroaten en de
Slovenen.
Deze Peter de Eerste had twee zonen.
George en Alexander. Omdat kroonprins
George niet al te snugger was. werd
diens broer Alexander in 1929 gekroond
als koning van Joegoslavië.
Alexander de Eerste werd een paar
jaar later in Marseille vermoord. Zijn
zoon Peter volgde hem in 1934 op. Maar
omdat dit nog maar een jongen van elf
jaar was. werd ook hier in Joegoslavië
een regentschapsraad ingesteld met een
verre oom als regent.
Zakenman
Peter de Tweede zou maar een paar jaar
koning blijven, en het grootste deel van
die periode regeerde hij dan nog vanuit
Londen. Tijdens de Tweede Wereldoor
log verbleef hij, net als vele andere Eu
ropese vorsten trouwens, in de Britse
hoofdstad. De Communistische Partij
van Joegoslavië kreeg intussen meer en
meer aanhang. In 1945 werd de Volksre
Italiaanse troepen van Mussolini bele
gerden op dat moment Albanië. De inva
sie verliep zo snel, dat Zog met vrouw en
kind naar Alexandrië vluchtte. Lëka was
dan nog maar drie dagen oud. Na de
Tweede Wereldoorlog grepen de com
munisten de macht en in 1945 werd de
Volksrepubliek onder leiding van Enver
Hoxha uitgeroepen.
Zog stierf in 1961. Door de Albanese re-
gering-in-ballingschap werd Lëka in Ma
drid tot koning gekroond. Hij verhuisde
vele malen, woonde in verschillende lan
den, werd telkens weer uitgewezen van
wege zijn verboden wapenbezit. Alleen
in Zuid-Afrika mocht hij blijven.
Bindende kracht
Léka woont met zijn Australische vrouw
Susan Kulan-Ward in een zwaarbewaakt
landhuis bij Johannesburg. Hij heeft een
zoontje dat is vernoemd naar alle rege
ringsleiders die hem in de loop der jaren
hebben gesteund: Anwar Sadat van
Egypte, sjah Mohammed Reza van Iran,
koning Fayzal van Saudiarabië en ko
ning Boudewijn van Belgie. Door daar
zijn eigen naam en die van zijn vader aan
toe te voegen kreeg het jongetje liefst vijf
namen: Léka Anwar Zog Reza Boude
wijn.
De koning-in-ballingschap doorzijn
lengte van meer dan twee meter een op
vallende man maakt er geen geheim
van naar Albanië terug te willen. Hij ge
looft dat ook zijn land in de ban van de
politieke hervormingen zal raken en on-
derneemt op dit moment een kruistocht
langs verschillende landen om steun te
verwerven voor de oppositie, waarvan
hij zichzelf als bindende kracht be
schouwt. Geregeld roept hij de Albane
zen op tot verzet tegen het communis
tisch bewind. Of hij succes heeft, is moei
lijk na te gaan, omdat Albanië vrijwel ge
sloten is. Léka zelf gelooft heilig eens als
koning in het land terug te keren.
