De strijd tussen haan en kale kip
Toekomst Nicaragua inzet verkiezingen
TfV
"V
ZATERDAG 24 FEBRUAR11990
EXTRA
^^^^j^BULAG^AJMHE^EIDSCH/ALPHEN^AGBLAD
PAGINA 27
Pessimisten denken dat de verkiezingen van morgen in Nicaragua
op een nieuwe burgeroorlog zal uitdraaien. Of zelfs op een
Amerikaanse interventie. In de meeste opiniepeilingen liggen de
sandinisten voor, maar de vraag is of de verliezer ook z'n
nederlaag wil erkennen. "Het wordt hier een tweede Panama, hoe
triest dat ook is".
door Rob Sprenkels
De twee belangrijkste partijen heb
ben van de campagnes een enorm cir
cus gemaakt, waarin grove middelen
niet worden geschuwd. De sandinis
ten en de door Washington gesteunde
oppositie, beijveren zich om de ander
zwart te maken. Elke dag is er weer
een nieuw uit de duim gezogen inci
dent. Ook worden er handtekeningen
vervalst onder verrassend veel ont
hullende documenten. Eigenlijk weet
zo onderhand niemand meer wat hij
nu nog wel of niet moet geloven. Al
leen als hjst de eigen partij is natuur
lijk, dan is er geen twijfel.
"Als de haan kraait, schrikt de kip
en ontwaakt het volk", zingen san
dinisten uit volle borst. En: "Daniel is
mijn haantje, Chamorro een kale
kip". Een van de sandinistische kran
ten. El Nuevo Diariowijdt al een paar
weken dagelijks een hele kolom aan
alle dubbelzinnige leuzen en verkie
zingsmopjes.
Tweede plan
"Wat wil la gente, het volk?",-vragen
euforische aanhangers van de UNO,
het oppositieblok van 14 partijen, zich
af. En zelf weten ze het maar al te
goed: "Dat het 'Frente' ophoepelt". In
de verhitte campagne hebben serieu
ze argumenten plaatsgemaakt voor
spottende kreten. De politiek is naar
een tweede plan verwezen.
De op een herverkiezing uit zijnde
sandinistische leider Daniel Ortega
huurde eind vorige maand de 'Sonora
Dinamita' in om tijdens zijn campag
ne nog meer mensen op de been te
krijgen. Het gaat daarbij om een in
heel Latijns-Amerika razend populai
re Colombiaanse band. De meetings
hebben sindsdien meer van een grote
fuif dan van een politieke bijeen
komst. Dat heeft zelfs al tot een nieu
we dans geleid: "A la carga con Da
niel", "In de aanval met Daniel".
"Laten we op haar stemmen, vrind,
op haar", klinkt het plots indringend
over 'Radio Sandino'. En meteen een
protesterende stem: "Nee man, dat
overleeft ze nooit". Violeta Chamorro,
de belangrijkste opponent van Ortega
bij de stembusslag van morgen, liep
in december bij een huiselijk onge
lukje een kniebreuk op. Na behande
ling in de Verenigde Staten en twee
weken rust is ze de afgelopen maand
weer verrassend actief geweest.
In een speciaal voor haar rolstoel
aangepast voertuig, de 'Violetamovü',
heeft de oppositieleidster het halve
land afgereisd. Daarbij trok ze in het
begin overal net zoveel mensen als
Ortega zelf. De sandinisten besloten
vervolgens om bij elke manifestatie
honderden vr&chtwagens en bussen
in te zetten om zelf nog meer mensen
Vlaggetjes
De oppositie smijt duidelijk minder
met geld. Wel met hele voorraden
plastic blauw-witte vlaggetjes en t-
shirtjes met de letters UNO; de afkor
ting van Unión Nacional Opositora.
Maar geen grote geluidsinstallaties en
salsa-orkesten. Violeta moet het doen
met de autodidactische Pompinillo
'Dinamita' Agalla. En als hij met
schorre keel over zijn eigen gitaarge-
tokkel uitbrult dat de 'kemphaan', Or
tega dus, aan de ketting is gelegd en
morgenavond als diner wordt opge
diend, giert iedereen van de lach.
De toespraken van de oppositie
leidster zelf zijn heel wat minder suc
cesvol. Haar stem kraakt een beetje
ze is immers zestig en dat maakt de
vaak hakkelende zinnen nog moeilij
ker te volgen. Liefde, nationale ver
zoening, geen oorlog meer, geen mili
taire dienstplicht, werk en eten voor
allemaal. Het is slechts een kleine
greep uit haar ietwat verlate kerstpak
ket.
"Een wonder van God". Met die uit
roep heeft Violeta voor de microfoons
meerdere malen het feit gesignaleerd
dat haar UNO bij de loting op lijst
nummer één terecht is gekomen. En
daarom karakteriseren de sandinis
ten haar nu behalve als 'kale kip' ook
als een Virgen, een Heilige Maagd. Al
tijd geheel in het wit - de kleur van de
puurheid - en op haar rolstoel zwe
vend boven de hoofden van de blauw
witte menigte. Een zwetende maagd
zelfs, aldus de wel heel erg ver gaande
ironie van Tomas Borge, de enige op
richter van het sandinistische Bevrij
dingsfront die de strijd tegen dictator
Somoza overleefde. Sinds de revolu
tionaire zege van 1979 is hij minister
van binnenlandse zaken.
Jarenlang dacht iedereen dat het
onmogelijk was om van de sandinis
ten te winnen", herinnert zich Virgilio
Godoy, Chamorro's kandidaat voor
het vice-presidentschap. "Zij hebben
het militaire apparaat in handen, de
veiligheidsdiensten, de financiën van
de staat en ook alle materiële midde
len. De sandinisten kunnen een socia
le sector mobiliseren voor hun mani
festaties, de ambtenaren die altijd al
het slachtoffer van dergelijke praktij
ken zijn geweest".
Obstakels
Godoy legt uit dat hun bureauchefs
op de meetings met een boekje in de
hand checken of iedereen komt. "Wie
er niet is, staat de volgende dag op
straat", beweert hij. En: "Het is niet
meer dan een praktijk die ook al door
dictator Somoza werd toegepast.
Maar de afgelopen weken is duidelijk
geworden dat wij, ondanks al die ob
stakels, toch kunnen winnen". Vol
gens Godoy en de zijnen bestaat daar
over zelfs geen twijfel. "We gaan win
nen", verzekert hij, "Het verschil tus
sen manifestaties van de UNO en die
van de sandinisten is dat onze mensen
vrijwillig komen, die van de sandinis
ten worden gedwongen".,
"Alles zal beter worden", aldus de
lijfspreuk van de sandinisten bij deze
verkiezingen. Met socialisme heeft
het allemaal maar weinig meer te ma
ken. De nu 44-jarige Ortega heeft zijn
olijfgroene uniform, dik tien jaar na
soneel; de meeste doktoren zijn de af
gelopen paar jaar hun heil elders gaan
zoeken. En ook al zijn er nu dan ein-
deljk weer geneesmiddelen, voor de
meeste mensen zijn ze gewoonweg
onbetaalbaar.
Geen geheim
De sandinisten willen zich weer hele
maal binnen de westerse samenleving
laten opnemen. Een van de grootste
obstakels om het zover te kunnen
brengen, wordt gevormd door de ver
houdingen met Washington. En juist
daarin moeten deze verkiezingen ver
andering brengen.
George Bush, de Amerikaanse pre
sident, heeft er nooit een geheim van
gemaakt dat Violeta Chamorro 'zijn
kandidate' is. Desalniettemin heeft de
Amerikaanse regering laten weten
dat er in het geval van eerlijke verkie
zingen ook kans is op een stapsgewijs
herstel van de relaties indien de san
dinisten winnen.
Betekent de terugkeer naar de kapi
talistische wereld nu het definitieve
mislukken van de in 1979 met zoveel
enthousiasme en élan begonnen revo
lutie? Ortega ontkende dat kortgele
den. "Nog voordat er een perestrojka
bestond, toen er nog niet eens geruch
ten waren over veranderingen binnen
het socialisme, hadden wij, de san
dinisten, die weg van transformaties
al begrepen", beweerde hij. Met ande
re woorden: We hopen nu eindelijk de
kans te krijgen voor wat we altijd al
wilden".
Victor Hugo Tinoco, de vice-minis
ter van buitenlandse zaken, heeft er
vertrouwen in dat Washington het be
staansrecht van de sandinisten na de
verkiezingen erkent. "Maar", zo waar
schuwt hij, "het tegenstrijdige aan de
Verenigde Staten is, dat terwijl ze in
Oost-Europa ideeën aanprijzen die
wij al tien jaar geleden in ons vaandel
hadden politiek pluralisme en een
gemengde economie ze dat in het
revolutionaire Nicaragua nooit heb
ben willen steunen".
Echt zeker is er dus nog niets. Maar
wel dat de verkiezingen de toekomst
van Nicaragua zullen bepalen. Ook
dat beide opponenten, zowel de san
dinisten als de UNO achter Violeta
Chamorro, niet bereid zijn om de ver
kiezingen te verliezen. De Contra's
liggen nog altijd op de loer. En ook
Bush is de sandinisten natuurlijk lie
ver kwijt dan rijk.
Doden
"Als onze overwinning niet wordt er
kend, vermoorden we al die waarne
mers", waarschuwen militanten van
de UNO al de hele week op straat. Bij
menigeen is de campagnekoorts vol
ledig in de bol geslagen. "Hoe triest
het ook is, ik verwacht een tweede Pa
nama", aldus een naar te veel drank
ruikende dikzak.
Het voetvolk van beide partijen is
slechts met de grootste moeite uit el
kaar te houden. Er zijn de afgelopen
dagen al verscheidene doden en ge
wonden in het verkiezingscircus ge
teld. "Ze komen niet terug, de somo-
zisten en de Nationale Garde", aldus
leuzen van de sandinisten op de mu
ren in Managua. En Tomas Borge
heeft erkend dat een eventuele neder
laag het einde van de revolutie zal be
tekenen, dat de strijd dan weer op
nieuw moet beginnen.
De hamvraag is dan ook öf Ortega
een eventuele nederlaag ooit zal toe
geven? El Gallo, de kemphaan die vol
gens de sandinisten als een onvervals
te 'macho' Reagan en de Contra's
heeft weten af te troeven, kan natuur
lijk op elk moment zijn militaire uni
form weer aantrekken. Dat is de afge
lopen jaren al meer gebeurd. Maar op
het internationale vlak komen de san
dinisten in dat geval moederziel al
leen te staan. Van Moskou, dat de
nieuwe koers steunt, hoeft dan
slechts weinig te worden verwacht.
En Fidel Castro, die de sandinistische
hervormingen verontwaardigd als ka
pitalistisch van de hand wijst, heeft in
eigen huis al problemen genoeg.
Opgaande lijn
De overheid zelf zette meer dan 35.000
ambtenaren op straat. Bijna alle soci
aal getinte projecten gingen op de hel
ling. Op die manier yverd de inflatie
vorig jaar bedwongen tot een dikke
1600 procent. En ook de export is voor
het eerst sinds jaren weer in opgaande
lijn.
Het is om een ware gedaanteverwis-
Bianca Jagger, echtgenote van Rolling Stone Mick, is een van de VN- seling gegaan. De sinds 1983 geratio-
waarnemers die de verkiezingen zullen controleren op hun rechtmatig- neerde benzine is vrijgegeven. Het
heid. verschil tussen de officiële dollar-
Sandinistische troepen pakken wapens uit van Sovjet-makelij.
Daniel Ortega, leider van de sandinisten is een en al zelfvertrouwen. Menigeen in Nicaragua vraagt zich
intussen hardop af of hij ook een eventuele verkiezingsnederlaag zal erkennen. (foto-s afp>
de triomfantelijke intocht van de san
dinisten in Managua, in de mottebal-
len gelegd. De brillen zijn ingeruild
voor contactlenzen. Hij gaat gekleed
in een spijkerbroek en kleurige over
hemden van vooraanstaande mode
ontwerpers.
Begin vorig jaar wierpen de san
dinisten het roer resoluut om. Het
land, dat in 1988 was geplaagd met
een inflatie van meer dan 36.000 pro
cent, begon letterlijk en figuurlijk van
de honger om te komen. De gemiddel
de koopkracht was nog maar amper
een tiende van die in 1981. De export
was over diezelfde periode met 75
procent gedaald en het Bruto Natio
nale Produkt met meer dan 30 pro
cent gekelderd. En 1988 had ondanks
het verdwijnen van een echte gewa
pende strijd de Contrarevolutionai
ren geen opluchting gebracht. Inte
gendeel zelfs.
Het jaar 1989 werd ingeluid met on
gekende bezuinigingen. De fictieve
economische patronen, die steeds
meer naar het Oosteuropese model
waren afgezwaaid, werden resoluut
omgegooid. Het was abrupt afgelopen
met alle subsidies op basisprodukten.
Bijna alle prijzen ook die van veel
eerste levensbenodigheden, als
brood, eieren, groente, fruit en vlees
werden plots op internationale ni
veaus afgestemd.
koers en die op de zwarte markt is mi
niem geworden. Er is weer van alles in
Nicaragua te krijgen. Van Japanse
elektronica en automobielen tot toi
letpapier en frisdranken van Ameri
kaanse multinationals.
Volgens de oppositie, die nog altijd
de gegoede burgerij van vroegere tij
den vertegenwoordigt, hebben de
sandinisten zelf grote belangen in de
nieuwe bedrijven. Zo zijn bijna alle
'dollarzaken', waar de meest luxe arti
kelen aan de man worden gebracht, in
handen de vennootschap Martires y
Heroes, martelaars en helden. Maar af
gaande op de inventaris, lijken de
meeste multinationals daar niet wak
ker van te liggen.
De veranderingen hebben onge
twijfeld een nieuwe impuls aan de Ni
caraguaanse economie gegeven. De
bovenste bevolkingslaag, en daaron
der behoren nu ook zo'n beetje alle
hogere sandinisten, heeft weer alles
bij de hand. Maar het voetvolk is er
voorlopig nog niet veel beter van ge
worden. De salarissen zijn, relatief ge
sproken, dan wel meer dan verdub
beld, maar tal van sociale diensten
zijn voorlopig zo goed als verdwenen.
Het basisonderwijs is officieel nog
altijd gratis, maar in de praktijk moet
er elke maand toch zo'n twee gulden
worden overhandigd voordat een
kind de school in mag. En dat is een
boel geld als je, als zoveel Nicaragua-
nen, zeven kinderen hebt en bent aan
gewezen op een miniem inkomen.
Tal van ziekenhuizen zijn verlamd
door gebrek aan gekwalificeerd per-
