Voor bezoek aan Noorwegen moet je van vis houden
Met het oudste zeilschip naar Spitsbergen
»-r
f »M r
'De vliegende
Hollander'
op Bodensee
Opnieuw grote exposities in Brussel
Anwb-vaargids
Vakantie op waterfiets
Avontuur in
Graubunden
VRIJDAG 23 FEBRUARI 1990
PAGINA 23
Stel: je hebt met je vrouw
geboekt voor een tocht van een
week met de Statsraad
Lehmkuhl, het grootste en
oudste zeilschip van
Noorwegen, gebouwd in 1914.
Je komt met de boot, die vanaf
21 mei wekelijks van
Amsterdam via Stavanger naar
Bergen vaart, in het Noorse
havenstadje aan en meld je bij
de loopplank van het
indrukwekkende
koopvaardijschip. Daar word je
voor de rest van de reis van je
echtgenote gescheiden, want zij
slaapt met vijftig andere
vrouwen in het ene deel van het
schip en jij met vijftig mannen
in net zo'n ruim.
Toch zijn de inwoners van Bergen
trots op hun stad en is er een zekere
rivaliteit met die van Oslo. Ik
herinner me het verhaal van een
Hoewel het in de Noorse havenstad Bergen vaak regent, is een bezoek de moeite waard. Je kunt im
mers naar de villa waarin de componist Edvard Grieg woonde, of naar het wereldberoemde aquari
um. Is het droog dan zijn er schitterende wandelingen te maken in de heuvels die Bergen omringen.
Een bootverbinding van de Norway Line, van Amsterdam via Stavanger naar Bergen, brengt die
mogelijkheden vanaf maandag 21 mei dichterbij.
Een borreltje om de slaap wat beter
te kunnen vatten inde
schommelende hangmat is er niet
bij, want aan boord van de
Statsraad Lehmkuhl wordt geen
alcoholhoudende drank
geschonken of zelfs maar
getolereerd. Misschien is dat maar
goed ook, want des anderen daags
moetje voor dag en dauw op om het
dek te schrobben en de reling te
schilderen.
Misschien vang je in de loop van de
week af en toe een glimp op vanje
vrouw, die ginds de toiletten
schoonmaakt of achter een
patrijspoort emmers aardappelen
jast. Toch moet voor deze
inspanningen 500 Noorse kronen
(ca. 140 gulden) per persoon per dag
worden betaald aan de kapitein, die
het gebruikt om het schip in de
vaart te houden.
- Ik zeg tegen de schipper: 'In
Nederland stuurden wij vroeger
dieven en moordenaars met zo'n
galei mee'.
Hij antwoordt: 'Jawel, maar na een
tocht met de Statsraad Lehmkuhl
kom je als een ander mens terug'.
Ik: 'Dat hoopten wij vroeger van die
schavuiten ook'.
De kapitein kan er niet om lachen.
Alleen door het maken van
vakantiereizen met groepen
passagiers kan een schip als de
'Statsraad' overleven. De steeds
wisselende bemanning moet het
schip netjes en in de vaart houden,
waartoe onderhoudswerk,
klimmen in het want en spieden uit
het kraaiennest behoren. Dat is bij
storm op zee niet iets waarbij je
aangeschoten of dronken
passagiers kunt gebruiken. Het
oorspronkelijk voor de koopvaardij
bestemde schip heeft uiteraard ook
geen aparte kamertjes voor het
huisvesten van echtparen.
Ik begrijp het dus allemaal wel,
maar vraag me toch af hoeveel
Nederlandse vakantiegangers voor
een tocht naar de Noordelijke ijszee
(Spitsbergen) in de markt zullen
zijn.
Het neemt niet weg dat als de
Statsraad in de haven van Bergen
ligt, het een lust is om er naar te
kijken. Het schip accentueert de er
achter gelegen kleurige huizen in
het beschermde havengedeelte,
waarvan de Tyskerbrygge
(Duitserskade) de beroemdste is.
Geen huis, op St. Mary's Church na,
is overigens ouder dan het jaar 1702
toen een grote brand het centrum
verwoestte. Een eerdere catastrofe
voltrok zich in 1349 toen 70 procent
van alle Noren aan de pest stierf.
Met als gevolg dat Duitsland de
Hanzefunctie van een stad als
Bergen overnam. Vandaar ook die
Tyskerbrygge.
Grappen
In Bergen, op drie na de oudste, op
één na de grootste en (volgens de
inwoners) de mooiste stad van
Noorwegen, regent het veel.
Daarover bestaan grappen. Dat
honden blaffen tegen mensen (dus
toeristen) zonder paraplu. Datje
aan een kind nooit moet vragen
'Regent het hier altijd zo lang?' -
omdat je dan als antwoord kunt
verwachten 'Ik weet het niet
:r, ik ben pas zes' en zo meer.
- l| M
f I' v' f I
fll* ,4 ft
De statsraad Lehmkuhl in de haven
Bergenaar die zijn 70-ste verjaardag
voor familie, vrienden en kennissen
vierde toen hij al 72 werd en
desgevraagd verklaarde: 'De twee
jaar die ik in Oslo woonde, tel ik niet
De aanzienlijke regenval - drie keer
zoveel als in De Bilt -duidt wel op
een mild klimaat. De haven van
Bergen blijft altijd ijsvrij. Regent
het de eerste vakantiedag
inderdaad, dan kun je bij voorbeeld
de villa bezoeken, waarin de
beroemde componist Edvard Grieg
(1843-1907) woonde, die overigens
van Schotse afkomst is en daar
Greig heette. Of het naar Grieg
genoemde concertgebouw in de
vorm van een reusachtige piano, dat
door de staatsdrankwinkel in de
vestibule van buitenaf de indruk
wekt een reusachtig café te zijn.
Zelf spoedde ik me onmiddellijk
naar het beroemde aqujarium van
Bergen, omdat daar - in een oud fort
- een door mij nimmer aanschouwd
exemplaar uit het dierenrijk zou
rondlopen: de rockhopper. Nu weet
u nog niets, maar een rockhopper of
klifspringer is een bijzondere
pinguinsoort, die alleen op de
Falkland eilanden voorkomt.
Engelse mariniers zouden hem
herkennen. Zo'n rockhopper is een
grappig beestje. Met zijn gele
pluimoren lijkt hij een beetje op een
pinguin met een roofvogelkop.
Het aquarium van Bergen had meer
verrassingen in petto. Er is een vis
die van sexe wisselt. Eerst gaat zij
een tijdje als koperkleurig vrouwtje
door het leven, later verandert zij in
een blauw mannetje. Een grote
steur heet Nikita en is inderdaad
een geschenk van Chroesjtsjov,
toen die het aquarium in Bergen in
1964 bezocht.
Het aardigste van de verschillende
aquariumbakken bevat haring,
sprot en makreel. Omdat met name
haringen met de stroom mee
moeten zwemmen om voldoende
zuurstof te kunnen opnemen, is het
voor bezoekers net of een eindeloze
school vissen aan hen voorbij trekt.
Alleen de bezoeker aan wie het
vergund is een blik achter de
schermen te werpen, ziet dat het
steeds dezelfde haringén zijn die in
een grote bak rondzwemmen.
Zeeslag
Omdat het nog steeds regende,
zocht ik later op de dag in het
Scheepvaartmuseum naar Noorse
banden met Nederland. Per slot van
rekening heeft Bergen ook een
Hollandse straat. En jawel hoor. In
1665 vond in de haven van Bergen
een verwoede zeeslag plaats. Een
deel van de Hollandse vloot, rijk
beladen teruggekeerd uit de Oost,
werd verraderlijk aangevallen door
Engelsen en Denen, die het over de
verdeling van de buit op een
akkoordje hadden gegooid. Maar zij
werden daar voor de Noorse kust
verpletterend verslagen door de
Hollanders. Een reusachtig
schilderij dat de slag in beeld
brengt, doet het vaderlandslievend
hart sneller kloppen.
En, ook aardig, het tehuis voor
gepensioneerde zeelui in Bergen is
met Nederlands geld gebouwd. Uit
dank voor het redden van de
bemanning van een Nederlands
schip door Noorse zeelui.
De volgende dag is het droog en dan
neem je in Bergen allicht de vrijwel
loodrecht omhoog voerende
funicular (kabelspoorweg) naar een
van de zeven bergtoppen waardoor
de havenstad is omringd. De
hoogste is ruim 640 meter. Je hebt
een klassiek uitzicht over de
eilanden en de zee met hun
scheepsbedrijvigheid: containers
en kranen op de kaden, boeien in
het water en af- en aan varende
schepen. In de bossen zijn mooie
rondwandelingen te maken.
Visfarm
Wie in Noorwegen is, gaat allicht
ook een kijkje nemen bij een
visfarm. Bij MOWI in Fyllingsdalen
zijn zo ver het oog reikt bassins
gevuld met zalm van verschillende
leeftijden. Ik sta bij een vijver met
tienduizend twee jaar oude zalmen
met een gewicht van ong. 4,5 kilo
elk. Het lijkt alsof ze onophoudelijk
boven het water uitspringen, maar
kenners vertellen mij dat iedere vis
dat niet meer dan zes keer per dag
doet. Het is het aantal dat de indruk
van voortdurend springende vissen
wekt, want tienduizend vissen zijn
samen goed voor zestigduizend
sprongen.
Zijn ze nog wat ouder dan gaan ze
per boot naar de visverwerkende
industrie. Alarmerende berichten
als zouden de visfarms in
Noorwegen een enorme
verontreiniging van de zee tot
gevolg hebben,"worden door
medewerkers van de MOWI-
visfarm ontkend. "Het water is hier
honderd meter diep en er staat een
sterke stroming, dus waar zou een
verontreiniging met ammoniak
vandaan moeten komen?", zegt
Anne Aarseth, de assistent
manager.
De verwerking van de zalm is geen
aangenaam gezicht. De grote vissen
worden vanuit de boot levend via
een pijp in een tank met ijs gezogen,
waarin ze wat verdoofd raken. Een
werknemer van de visfabriek snijdt
ze stuk voor stuk met een scherp
mes de aorta door. In een volgende
tank bloeden ze dan in enkele
minuten dood. Toch zijn de laatste
stuiptrekkingen nog heftig genoeg.
In de ruimte binnen wordt heter
niet beter op. Een soort visabattoir,
waar vrouwen de zalmen schoon
maken. Door een goot maken de
dode vissen hun laatste tocht in
stromend water voor zij - gerookt en
in plakken gesneden - worden
verpakt en verzonden. Een vers
gevangen vis kan dezelfde dag nog
in Spanje zijn, een dag later in New
York en weer een dag later in Japan
De zalmindustrie heeft mijn eetlust
niet bepaald opgewekt. Gelukkig
staan er bij een Noorse lunch altijd
grote kannen met appel- of ander
vruchtensap op tafel, kleine flesjes
alcoholvrij bier, mineraalwater en
een soort sinas. En vis. Schelvis,
zeewolf, zeeduivel, gekookte zalm.
In Noorwegen moetje van vis
houden.
Fedje
Gebruik makend van verscheidene
pontjes bezoek ik de volgende dag
Fedje (spreek uit: Feije), een klein
eilandje voor de Noorse kust, van
waar in het afgelopen najaar de
honderdmiljoenste zalm werd
geëxporteerd. Naar de Verenigde
Staten. Slechts 740 inwoners telt
het eiland nog, want behalve de
visindustrie (o.a. vier visfarms, een
visvoer- en een sardinenfabriek) is
er op Fedje niets te beleven.
Jongeren trekken weg.
Het Noors Nationaal
Verkeersbureau zou het toerisme
naar zulke eilanden graag willen
bevorderen. Het probleem is dat
niet meer dan één eenvoudig
pension (met tien kamers) reizigers
logies biedt en ook slechts één huis
(met tien bedden) te huur is. Voor
i wordt nu
wel een vroeger warenhuis
omgebouwd tot een eenvoudig
restaurant.
Een avontuurlijk bestaan leiden de
drie vuurtorenwachters, die elkaar
in het wit-rood-witte gebouwtje op
een alleen per boot bereikbare rots
op de punt van het eiland
afwisselen. Als de zee te ryw is,
overspoelt de zee de aanlegsteiger
op het vasteland en ontwikkelen
zich verraderlijke
onderstromingen. Zij kunnen dan
niet meer naar het eiland
terugroeien en moeten soms een
hele week in de vuurtoren blijven
tot het weer is bedaard.
Maar zoals alle vuurtorens in
Noorwegen zal ook deze vuurtoren,
een van de laatste die nog met de
hand wordt bediend, binnenkort
worden geautomatiseerd. In 2000 is
er geen enkele vuurtorenwachter
meer in Noorwegen. De
uitdunnende beroepsgroep
betreurt dat. Het menselijk oog is
niet te vervangen, meent zij. Zo
zagen de vuurtorenwachters op
Fedje in '76 een olieplatform in een
storm ten onder gaan. Meer dan
eens hielpen zij zeelui in nood,
meestal bemanningen van
olietankers.
Vanwege de drukke
scheepvaartroute is op Fedje ook
een loodsstation gebouwd. De
loodsboot zet loodsen af op
passerende tankers om ze te helpen
de kliffen te vermijden. Dat gaat
niet altijd goed. Het afgelopen
najaar speelde zich in deze wateren
een milieuramp van beperkte
omvang af toen een Braziliaanse
tanker op de rotsen liep. Het
betekende het einde van tenminste
één visfarm.
Een dag later vaar ik op een
gerestaureerd Hardanger jacht (de
Mathilde) door de Hardangerfjord.
Van Norheimsund via Ulvik naar
Eidfjord, een mogelijkheid die voor
iedereen bestaat. Hoewel de
Mathilde niet is 'drooggelegd',
mogen passagiers toch het roer ter
hand nemen. Links en rechts zijn
tegen de fjord wanden huizen
gebouwd, waarvan de bewoners tot
ver in deze eeuw uitsluitend per
boot in een of ander stadje konden
komen. Wegen bestonden er toen in
het geheel nog niet.
Rendieren
Tot besluit van mijn korte trip door
Noorwegen rijd ik per bus van het
einde van de Hardangerfjord over
Europa's grootste bergplateau, de
Hardangervidda, naar Oslo. Een
uniek en beschermd natuurgebied,
waar in het wild duizenden
rendieren, maar ook nog beren,
wolven, veelvraten, lynxen en
poolvossen leven.
Scott bereidde hier zijn expeditie
naar de Zuidpool voor. In het
toendra-achtige gebied zijn ook
heel wat opnamen gemaakt voor
avonturenfilms in de sneeuw, 's
Zomers kunnen wandelaars een
achtdaagse voettocht over de
hoogvlakte maken, waarbij kan
worden overnacht in blokhutten.
Voor inlichtingen: Noors Nationaal
Verkeersbureau, Saxen Weimarlaan
58, Amsterdam.
rjVegens enorm succes
geprolongeerd: de opera De
^Vliegende Hollander van
»Hichard Wagner op het
{wereldberoemde drijvende
•toneel in de Bodensee. Ter
gelegenheid van de al even
iwereldbroemde Bregenzer
►Festspiele uiteraard, die dit jaar
Jvan 21 juli tot en met 22
Augustus zullen worden
'.gehouden. De enscenering is
Van David Poutney, er zijn
veertien solisten en de Wiener
'JSymphoniker zorgt voor de
{muzikale achtergrond. Ook het
4coor van de Weense
.Volksopera, het Kamerkoor uit
"Bofia en het Bregenzer
J'etstspielchoi Joen mee.
{De kaartjes kosten tussen de 400
•en 800 Oostenrijkse shilling en
£>ij het Oostenrijks Meer
.informatie Oostenrijks
Toeristenbilro, 020 -12 96 82.
Brussel is bezig zich een steeds
groter wordende faam te v
op het gebied van bijzondere
tentoonstellingen. Ook voor 1990
staat weer een aantal opmerkelijke
exposities op het programma.
Zo zal in de Koninklijke Müsea voor
Kunst en Geschiedenis in het
Jubelpark onder de titel
'Paaseiland - een raadsel?' van 26
januari tot en met 29 april een
tentoonstelling worden gehouden,
De ANWB brengt binnenkort een
vaargids voor Nederland uit waarin
een lijst van ongeveer twintig
toeristische vaarroutes is
opgenomen. Er wordt toeristische
informatie gegeven over plaatsen
die aan het beschreven water
liggen, zoals bezienswaardigheden,
adressen van VW's en
fietsverhuurders en dergelijke. De
gids wordt uitgebracht in
samenwerking met het Nederlands
Bureau voor Toerisme
die is gewijd aan het mysterieuze
Paaseiland tussen Zuid-Amerika en
Australië. Daartoe zijn meer dan 150
voorwerpen bijeengebracht,
afkomstig uit 40 over de hele wereld
verspreide musea en
verzamelingen. Uiteraard valt ook
het uit de eigen collectie afkomstige
stenen beeld Pou Hakanouga te
bewonderen.
Inca-cultuur
De tweede grote tentoonstelling,
die wordt gehouden van 21
september tot en met 31 december
1990, is min of meer een
voortzetting van de expostitie 'D^
Azteken', die zo'n enorme
belangstelling trok. De afdeling
Midden-Amerika van het museum
heeft zich nu speciaal gericht op de
Inca-cultuur. Behalve
kunstobjecten uit de eigen colectie
worden nog 500 objecten uit
Peruaanse, Noordamerikaanse en
Europese musea tentoongesteld.
De expositie probeert de
hedendaagse mens een indruk te
geven van het Rijk der Inca's en de
grote invloeden die hiet enkel
omliggende, maar ook Europese
beschavingen hebben ondergaan.
Farao's
Reeds aan de gang tenslotte is de
tentoonstelling 'De katten van de
farao's' die nog tot en met 28
februari in het Natuurhistorisch
Museum aan de Vautierstraat wordt
gehouden. Er wordt in deze
expositie getracht aan te geven wat
de plaats van de kat is in de
natuurwetenschap en in de oud-
Egyptische samenleving. Door
medewerking van onder meer het
Louvre in Parijs, het British
Museum in Londen en het
Oudheidkundig Museum te Leiden,
kan het publiek bijvoorbeeld
archelogische en kunstvoorwerpen
bewonderen waarop de kat is
afgebeeld.
Het Natuurhistorisch Museum is van
09.30 tot 16.45 uur geopend (maandag
gesloten) en het telefoonnummer
vanuit Nederland is 09 - 32 - 2 - 6480475.
Er is een tijd geweest dat de provinciale VW's van Nederland de ene
na de andere 'vondst' hadden. Offreerde de Tilburgs directeur de
toerist een pitoreske huifkartocht door Brabant, dan was de
Overijsselse wel zo slim fluks een tweedaagse kanotocht in elkaar te
draaien. En ooit werden zelfs een ballonvaart en een parachutesprong
in een hetzelfde VW-arrangement aangeboden.
Maar de rek lijkt eruit. Dat althans kan worden opgemaakt uit de
vakantiereisgids van Gelderland die onlangs verscheen. Jawel, je kunt
bij Hattem een tocht maken per gestroomlijnde waterfiets en iemand
die in Nijmegen een bepaald hotelarrangement boekt, krijgt de eerste
fiches voor het casino warempel gratis. Maar daarmee zijn de
spitsvondigheden voor 1990 wel zo'n beetje uitgeput.
Wat niet wil zeggen, dat er in het Gelderse geen aardige vakantie kan
worden doorgebracht. Met name op watersportgebied, zo blijkt uit de
brochure, is er in de van oudsher veel bezochte provincie verrassend
veel te doen. Maar hoe hard de VW ook roept dat Gelderland een
waterland is, de provincie is natuurlijk vooral een fietsland. Wat door
de inhoud van de brochure nog eens duidelijk wordt bewezen. Rijwiel
arrangementen bij de vleet, waarbij niet zelden de bagage per
automobiel van het ene naar het andere hotel wordt gebracht.
Overigens wordt het leeuwedeel van de vakantiegids natuurlijk weer
ingenomen door informatie over bungalow- en stacaravanvakanties.
De vakantiereisgids van Gelderland is te bestellen bij de Provinciale VW
Gelderland, Postbus 988,6800 AZ Arnhem, telefoon: 085 513 713.
Het Zwitserse Graubünden wil af
van het enigszins bezadigde imago.
Vandaar wellicht de lawfrie van
avontuurlijke vakanties die het
gebied dit jaar over de toerist
uitstort. Terreinrijden op
zogenaamde 'mountainbikes', is al
de minste van alle mogelijkheden
die in de uiterste zuidoosthoek van
Zwitserland worden aangeboden.
Zo bestaat bijvoorbeeld de
mogelijkheid een uiterst
spectaculaire kanotocht te maken
over de bij Disentis ontspringende
Rijn, kan er worden ingeschreven
voor een loodzware triathlon in de
omgeving van Flims, worden er
wandel- en klimtochten
georganiseerd in het nationale park
bij Zernez en kan er worden
deelgenomen aan de vijfde editie
van de 'Swiss Alpine Marathon',
een 67 kilometer lange wedloop
door de bergen rondom Davos.
