geest
IVF zware belasting voor lichaam en
EWR voorziet strenge
winter: hogere nota
Piloten voedseldroppings
bezoeken in mei ons land
(Ditö ilicutos;
Recht op kinderen kri jgen bestaat niet
Klanten betalen hogere voorschotten
VRIJDAG 23 FEBRUARI 1990
REGIO
PAGINA 15
Daarom worden de voorschotnota's
voor veel klanten verhoogd, van
erend van een paar gulden tot enke
le tientjes per klant. In de Bollen
streek hebben de klanten de nieuwe
rekening reeds ontvangen, in de
rest van het EWR-gebied wordt de
Energienota
Wat heet opwinding, je krijgt het
vanzelf warm als je de energienota
van het afgelopen jaar hebt nageke
ken. Neem nu ons gezin: man.
vrouw, drie kinderen, eengezinswo-
ning. Wij hadden over 1989 20,11
gulden teveel betaald, dus we dach
ten 'goed zo, netjes gedaan' maar
nee. we mogen nu zelfs 595.89 gul-
den meer betalen dan voorgaand
jaar.
We hebben dus getelefoneerd en
wat was de reden van dit alles: "We
hebben een paar zachte winters ge
had en er kan wel eens een strenge
winter komen (gasverbruik werd
388 kubieke meter hoger geschat)
en de maand december hoeft u niet
te betalen". Is me dat even fijn!
Nee. energiebedrij-f dit gaat ons
toch even te ver. Ten eerste: geen
bericht van de tarievenverhoging.
Ten tweede: het gasverbruik hoger
inschatten. Ten derde: de decem
bermaand wel/niet betalen, die keu-
ze had u eventueel aan de verbrui
ker kunnen laten.
Dit is gewoon de natte vinger in
de lucht en 't kan vriezen, 't kan
dooien.
A. v.d. Heiden-Zijerveld
Kleiburg 12.
Sassenheim
ZOETERWOUDE - Bonden en di
rectie hebben een akkoord bereikt
over een nieuwe éénjarige cao voor
de 4000 werknemers van Heineken.
Behalve de reeds overeengekomen
loonsverhoging van 4 procent en
verlenging van de vut-regeling tot
1996. worden enkele toeslagen ver
beterd. zo is overeengekomen. De
bonden zullen het akkoord binnen
enkele weken met een positief ad
vies aan hun ledpn voorleggen.
De afronding van het cao-overleg
was slechts een formaliteit na het
akkoord van afgelopen weekeinde.
Onder druk van de staking bij de
brouwerijen in Zoeterwoudeen
LEIDEN In vitro fertilisatie, be
ter bekend onder de naam reageer
buisbevruchting, is veel meer dan
een serie medische en technische
ingrepen, bedoeld om een gezond
kind op de wereld te zetten. Het be
sluit om tot ivf over te gaan. de
maanden en jaren van behandeling
en het mislukken en telkens weer
hopen op een zwangerschap en een
kind, grijpen diep in op de emoties
van de ouders in spe.
Niet alleen tijdens de jaren van
behandeling is ivf een emotionele
belasting. Aangezien bijna 9 op de 1
echtparen zonder kind het zieken
huis verlaat, is ook aandacht voor
de verwerking van deze tegenslag
geen overbodige luxe.
door
Monica Wesseling
De mentale kanten van reageer
buisbevruchting worden niet alleen
door de echtparen erkent - zij erva
ren ze immers aan den lijve - ook
artsen en maatschappelijk werkers
zien in toenemende mate het nut
van een goede psycho-sociale bege
leiding in.
In het Academisch Ziekenhuis in
Leiden hebben de twee maatschap
pelijk werkers van de vrouwenkli
niek dan ook 16 uur per week vrijge
maakt voor de begeleiding van
mannen en vrouwen die bezig zijn
met ivf.
Hoewel het Leidse ziekenhuis
niet pretendeert het enige hospitaal
te zijn dat in deze vorm van begelei
ding voorziet, hebben de werkers er
wel het idee dat zij op een goede ma
nier bezig zijn. Maatschappelijk
werkster Karin van Leeuwen zet
uiteen dat er twee kanten zitten aan
rekening de komende maanden op
gemaakt.
Het EWR baseert zijn weersver
wachtingen op statistische gege
vens van de afgelopen 30 jaar. "Dat
geeft een vrij stabiel beeld. De afge
lopen twee winters zijn mild ge
weest. daarom denken we dat de ko
mende best eens wat kouder kan
zijn", zegt EWR-voorlichter Bram
Sytsma.
Door de voorschotnota's tijdig te
verhogen, tracht het EWR te voor
komen dat klanten bij de eindafre
kening een fiks bedrag moeten bij
passen. Mocht het energiebedrijf er
naast zitten, wordt het teveel betaal
de vanzelfsprekend teruggestort.
Niet alleen de weersverwachting
bepaalt de hoogte van de voorschot
nota. De meeste invloed daarop
heeft 'de factor mens' maakt Syts
ma duidelijk. "Wanneer het ener
gieverbruik van iemand door de ja
ren heen systematisch daalt, hou
den wij daar rekening mee. Dat
KATWIJK De Katwijkse wet
houder J. van der Plas gaat op ver
zoek van PvdA-raadslid J.H. Tcl-
kamp uitzoeken of het waar is. dat
het EWR 9 proeent rente in reke
ning brengt als mensen een beta
lingsachterstand van meer dan
drie maanden hebben voor gas en
elektra. Volgens Telkamp moet de
wethouder onmiddellijk stappen
nemen als dat waar blijkt te zijn.
"Toen we dit zelf nog in de hand
hadden, kenden we deze regel
niet. Het is in strijd met ons mini-
mumbcleid. Het betalen van 9
procent rente kan bij minima kei
hard aankomen. Het is onze taak
daarvoor op te komen", zei hij gis
teravond tijdens de gemeente
raadsvergadering in Katwijk.
Akkoord Heineken
en bonden over
nieuwe cao
Den Bosch trok Heineken Neder
land het omstreden reorganisatie
plan (verlies van 700 arbeidsplaat
sen) in. Heineken komt met een
nieuw plan waarbij de bonden in
een eerder stadium worden betrok
ken. Heineken heeft de garantie ge
geven dat er bij de reorganisatie
geen gedwongen ontslagen zullen
vallen. Van uitbesteding van werk
haar werk. Elke week is er een over
leg tussen gynaecoloog, bioloog,
verpleegkundige en de maatschap
pelijk werkster. Daarbij wordt een
echtpaar 'besproken' en dan niet de
medische status daarvan.
Karin van Leeuwen: "Voor artsen
kan het heel moeilijk zijn in te
schatten wat zij een echtpaar moe
ten adviseren. Doorgaan met de be
handeling, een andere weg inslaan
of de hoop opgeven. Met name het
brengen van een slechte boodschap
is niet eenvoudig. Natuurlijk liggen
er medische gegevens ten grond
slag aan zo'n besluit, maar we zijn er
hier inmiddels allemaal van
doordrongen dat dat met alleen
doorslaggevend is".
komt bij voorbeeld voor bij mensen
die hun stookgedrag hebben veran
derd of hun huis hebben geïso
leerd", aldus Sytsma.
"De rekenmethode die we gebrui
ken voor het vaststellen van de
hoogte van het voorschotbedrag
werkt eigenlijk feilloos. We krijgen
er nauwelijks klachten over. Wan
neer iemand desondanks meent dat
hij een te hoog bedrag aan voor
schot betaalt, kan dat worden aan
gepast. De klant moet wel een goe
de reden hebben om verlaging aan
te vragen. Bij voorbeeld omdat hij
een energie-arme ketel heeft aange
schaft. In praktijk betekent dat dat
we zijn stookgedrag enkele maan
den beoordelen en dan eventueel
tot bijstelling van het voorschot
overgaan".
Wie er samen met het EWR niet
uitkomt, kan zijn gelijk zoeken bij
de gecshillencommissie voor ener
giezaken in Den Haag. "Ik kan me
echter geen geval herinneren dat
deze commissie zich moest uitspre
ken over een futiliteit als de hoogte
van de voorschotnota", aldus Syts-
In alle opwinding die in de Bol
lenstreek is ontstaan over de reke
ning van het EWR, wordt het ener
giebedrijf verweten een flink be
drag aan rente in de wacht te slepen
wanneer achteraf blijkt dat de ver
hoging niet nodig was. Daar staat te
genover dat het EWR renteverlies
lijdt wanneer het betaalde voor
schot aan het eind van het jaar te
laag blijkt te zijn geweest.
Het is vooral het gasverbruik dat
wordt beinvloed door een strenge of
milde winter. Hoewel de verbruiker
zich soms danig vergist. Sytsma:
"Bij een milde winter gaan mensen
soms makkelijker met hun energie
verbruik om. Waardoor de gasreke-
ning uiteindelijk toch tegenvalt".
of gedwongen externe herplaatsing
zal geen sprake zijn.
Heineken heeft besloten niet in
hoger beroep te gaan tegen de uit
spraak in kort geding van de presi
dent van de rechtbank in Amster
dam. Deze oordeelde de staking
rechtmatig omdat Heineken had ge
weigerd het reorganisatieplan in te
trekken. Volgens een woordvoerder
is van hoger beroep afgezien omdat
Heineken „zo snel mogelijk terug
wil naar normale arbeidsverhoudin
gen". De directe schade als gevolg
van de staking is nog steeds niet
exact te noemen. Heineken houdt
het op "enkele miljoenen guldens".
LEIDEN/REGIO - De Stichting
Duinbehoud is bezorgd over het
toenemend gebruik van zogenaam
de mountainbikes in de duinen. De
sterke toename van klachten en
schademeldingen wijst er volgens
de stichting op dat de zaak het ko
mend jaar wel eens volledig uit de
hand kan lopen.
Uit cijfers die de FietsRai onlangs
bekend maakte blijkt dat deze fiets
voor ruig terrein steeds populairder
wordt. Vorig jaar werden 70.000
exemplaren verkocht en men ver
wacht dat dit aantal, zeker na de
FietsRai die dit weekeinde zal wor
den gehouden, dit jaar nog zal wor
den overtroffen.
"Het probleem is dat de mensen
zich zo'n speeltje aanschaffen, maar
dat er hier in Nederland eigenlijk
geen terrein is waarop ze de fiets
kunnen gebruiken. Dan wijken ze
van de gewone paden af en richten
daarbuiten grote schade aan", aldus
Marcel Taal van de Stichting Duin
behoud. Volgens hem zijn in de dui
nen terreinen "nog niet echt ge
sloopt", maar wordt het fietsen bui
ten de paden vooral in de boswach-
terij Katwijk steeds vaker vastge
steld.
Tegen deze overtreders kan wel
worden opgetreden, omdat het ver
boden is buiten de paden te gaan.
maar de moeilijkheid is dat het toe
zicht,veelal ontbreekt. "Controle is
erg moeilijk en de Stichting Duin
behoud vreest nu dat stukken duin
gebied worden weggegeven voor
een of andere crossbaan. Dat zou
een ongewenste ontwikkeling zijn".
De directies groen van de ge
meenten Leiden en Alphen aan den
Rijn hebben nog niet met het pro
bleem te kampen. "Hier is nog geen
klacht binnengekomen over moun
tainbikes in de Leidse Hout of Park
Cronestein", aldus woordvoerder
Siebenga van de gemeente Leiden.
Het Alphense recreatiegebied Ze-
gersloot wordt volgens een woord
voerder 'af en toe wel eens' door een
mountainbiker bezocht, maar niet
in die mate dat er problemen opdoe-
Overigens heeft de Veluwse ge
meente Harderwijk deze week be
kend gemaakt maatregelen tegen
de mountainbikers te zullen nemen.
VALKENBURG/LEIDEN - Een
groep ex-piloten, die 45 jaar ge
leden betrokken waren bij de
voedseldroppings boven Neder
land, brengt van 28 april tot en
met 6 mei op uitnodiging van de
stichting 'Voedsel en Vrijheid'
een bezoek aan ons land. De
Amerikanen, Britten, Austra
liërs, Canadezen en Polen zul
len onder meer worden ontvan
gen in Valkenburg. Zoeterwou
de en Katwijk.
Tevens zullen de 'vliegende
kruideniers', zoals de beman
ningen van de levensreddende
operatie ook wel worden ge
noemd, deelnemen aan de her
denkingen op 4 en 5 mei.
Op 30 april, koninginnedag,
zullen formaties propeller-
vliegtuigen, waaronder een
Lancaster, een Spitfire en een
Hurricane, tussen half twaalf en
één uur de oorspronkelijke
Manna-routes nog eens over
vliegen. Om één minuut voor
twaalf zullen zij daarbij over
Leiden komen. Op 2 mei wordt
een bezoek aan Zoeterwoude
gebracht, waarbij een bezoek
aan een bierbrouwerij op het
programma staat. De volgende
dag maken de bemanningen een
toer door de bollenvelden en
brengen een bezoek aan het
vliegkamp Valkenburg, een van
de grootste droppingszones van
1945.
In 1985 organiseerde de stich
ting Voedsel en Vrijheid' ook
een grootscheepse herdenking
van de droppings, die de Neder
landse bevolking, uitgeput door
de hongerwinter, in de laatste
oorlogsdagen van de honger
dood redden. De actie kwam, op
uitdrukkelijk verzoek van ko
ningin Wilhelmina, tot stand
dank zij de inzet van prins
Ruig terrein,
daar is een
mountainbike
voor bedoeld.
Maar dat is er in
Nederland nau
welijks. (foto
Loek Zuyderduin)
gevoel en dat is denk ik noodzake
lijk om de klap van een mislukte po
ging te kunnen doorstaan".
Het AZL hanteert, net als andere
ziekenhuizen, de regel dat een
vrouw zes keer voor een punctie,
bevruchting en herinptent in aan
merking komt. Annet is aan haar
laatste poging toe. Vorig jaar leek de
terugplaatsing te zijn geslaagd,
maar kreeg ze een miskraam. "Juist
op zo'n moment heb je niet alleen
elkaar, maar ook een vraagbaak no
dig".
Op dit moment voeren Peter en
Annet wel geregeld gesprekken
met Van Leeuwen, maar is, op uit
drukkelijk verzoek van het echt
paar, een rem gezet op de medische
behandeling van Annet. "Ik vind
dat ik me eerst mentaal weer sterk
genoeg moet voelen om de twee we
ken na de terugplaatsing en het
eventueel niet slagen daarvan, dan
te kunnen".
Per jaar worden er in het AZL 400
tot 500 behandelingen met ivf uitge
voerd. Van het totale aantal echtpa
ren dat in behandeling komt, gaat
slechts 13 procent met een gezond
kind naar huis.
Noodzaak
Hoewel zijn werk zich zuiver op me
dische terrein bevindt, is ook F.M.
Helmerhorst, hoofd subafdeling
Vruchtbaarheidsstoornissen, over
tuigd van de noodzaak van een goe
de psycho-sociale begeleiding. Me
disch gezien is er zijns inziens geen
argument aan te geven voor deze
noodzaak. "Tot nu toe staat niet on
omstotelijk vast dat dé kans op een
geslaagde reageerbuisbevruchting
groter is als man en vrouw zich lek
ker voelen. Bekend is dat spannin
gen en stress de hormoonhuishou
ding danig beïnvloeden, maar hoe
en wat precies is niet bekend".
Helmerhorst: "De begeleiding
door een maatschappelijk werkster
leidt ertoe dat zowel het echtpaar
als het medisch team dat ermee be
zig is, leren om de zaak te relative-
Annet en Peter vatten het belang
van de psycho-sociale begeleiding
nog veel kernachtiger samen. "We
hebben echt wel crises doorge
maakt, zeker als dan weer zo'n be
handeling mislukte. Door erover te
praten en almaar vragen te blijven
stellen, zijn we er uitgekomen. We
staan nu weer met vier benen op de
grond".
Bcrnhard en de commandant
van de geallieerde troepen, ge
neraal Eisenhower. Een bra-
vourestunt van Eisenhower,
want de droppings, waarbij de
piloten met minimale snelheid
en op slechts 100 voet hoogte
over westelijk Nederland vlo
gen, waren uiteraard niet goed
gekeurd door de Duitse bezet
ter.
Niettemin konden - op zeven
na - 5568 vluchten zonder pro
blemen worden uitgevoerd.
Tragisch was het voorval met
een Amerikaans 'Vliegend Fort'
dat op 7 mei. twee dagen na de
bevrijding, voedsel bij Hilver
sum en LTtrecht had gebracht.
Leden van de Duitse Marineflak
schoten bij IJmuiden één van de
vier motoren in brand, waar
door het vliegtuig in de Noord
zee stortte. Elf van de dertien
bemanningsleden kwamen om
het leven. Jim Schwarz en Dave
Condon overleefden het en
Schwarz zal bij de komende
herdenking van de partij zijn.
Condon is inmiddels overleden,
maar zijn weduwe is uitgeno
digd om de feestelijkheden in
Nederland bij te wonen.
Het zal overigens de laatste
keer zijn dat de piloten van toen
voor een dergelijke herdenking
naar Nederland zullen worden
gehaald. De meesten van hen
zijn hoogbejaard en de organi
satie acht de kans dat zij over
vijf jaar opnieuw een dergelij
ke reis zullen ondernemen niet
erg groot.
De stichting 'Voedsel en Vrij
heid' hoopt de Poolse deelne
mers aan de festiviteiten met
een vliegtuig vol voedsel en kle
ding terug te kunnen sturen
naar hun land. Daartoe heeft de
stichting het gironummer 6768
geopend.
Landschapsprij s
DEN HAAG De provincie Zuid-
Holland stelt in 1990 voor de tweede
keer een landschapsprijs van 5000
gulden beschikbaar. De prijs wordt
toegekend aan personen of instel
lingen die een wezenlijke bijdrage
hebben geleverd aan behoud of ont
wikkeling van het Zuidhollandse
landschap.
Iedereen kan tot 1 mei instellin
gen of personen aanmelden die naar
hun mening voor de prijs in aan
merking komen.
23 februari 1990
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- De regeering der republiek
Brazilië is onvermoeid in het te
genspreken der berichten over
ongeregeldheden, waarvan in
particuliere brieven en tele
grammen reeds herhaaldelijk
gewag is gemaakt. Voorheen ge
schiedde dit steeds door den B ra-
ziliaanschen gezant te Parijs.
Nu echter valt aan de vertegen
woordigers van het voorlopig
bewind te Berlijn de eer te beurt
namens de regeering ter kennis
der bladen te mogen brengen,
dat alles, wat over dergelijke on
geregeldheden is gemeld, ..ver
zonnen en van allen grond ont
bloot is.
- De koning van Denemarken zal
eerstdaags tot herstel van ge
zondheid naar Wiesbaden ver
trekken.
Vijftig jaar geleden:
'De autobusdienst over het ijs
tusschen Lemmer en Urk wordt
vandaag voor het laatst onder
houden. Vanochtend zijn levens
middelen naar Urk gebracht,
terwijl eveneens passagiers wer
den vervoerd. Er staat echter op
sommige plaatsen veel water op
het ijs. Daar zich in Lemmer veel
goederen voor Urk bevinden,
wordt vandaag de dienst nog
onderhouden. Morgen zal de
'Friesland Express' niet meer
rijden'.
- 'De Leidsche Werkloozen Hen
gelaars Vereeniging hield giste
ren in het clublokaal van den
heer S. Platteel, Beestenmarkt 8,
haar jaarfeest voor leden en do
nateurs. Om ongeveer 8 uur
opende de voorzitter, de heer
A.J. Eradus, dezen avond met
een woord van welkom. Vervol
gens kreeg het lid A.v. Gijzen ge
legenheid om met een woord van
sympathie een vaandel en een
vereenigingsvlag aan het be
stuur te overhandigen'.
Goede psycho-sociale begeleiding ouders reageerbuisbevruchting noodzakelijk
Lange weg
De tweede poot van het maatschap
pelijk werk heeft direct betrekking
op de echtparen die zich aanmelden
voor ivf. Vaak hebben ze een lange
weg langs verschillende ziekenhui
zen en doktoren achter de rug en is
ivf de laatste hoop. De echtparen
voor wie de, voor hen lange wacht
tijd van een half tot driekwart jaar
verstreken is en die binnenkort
worden opgeroepen, krijgen uitge
breid voorlichting over hetgeen te
gebeuren staat.
Na de algemene informatie
wordt, als de arts danwel het echt
paar dat verzoekt, contact gelegd
met de maatschappelijk werkster.
Van Leeuwen is heel duidelijk voor
wat betreft haar rol. "De medische
wereld werkt probleemoplossend.
Dat doe ik dus niet. De echtparen
moeten weten dat ze hier met alle
vragen kunnnen komen, maar ik
bied geen kant en klare oplossing
aan. Waar het om gaat is de mensen
gereedschap te geven waardoor ze
zelf de problemen weer aankunnen.
Maatschappelijk werkster Van Leeuwen en arts Helmerhorst in gesprek vc
tuigd van de noodzaak van goede mentale begeleiding.
vensgroot de kop opsteekt als blijkt
dat een eerste, tweede of zoveelste
poging mislukt?"
Annet en Peter zijn inmiddels toe
aan de zesde en laatste poging om
via de reageerbuismethode een
kind te krijgen.In 1979 begon de
lange weg langs doktoren. Na ver
schillende operaties was in 1985 de
enige overgebleven weg voor Peter
en Annet de ivf-behandeling. Voor
Annet begon een lange serie van on
derzoeken, leven op de klok en on
plezierige behandelingen.
Een echtpaar dat met ivf bezig is,
stuit op vele praktische en emotio
nele vragen. Een van de echtparen
dat momenteel in de ivf-trein zit (en
dat uit privacy-overwegingen liever
anoniem wil blijven) zegt daarover:
"Er dolen heel veel vragen rond in
je hoofd. Wie vertel ik het wel en wie
niet? Hoe verklaar ik op mijn werk
dat ik zo vaak afwezig bent? Wat
moet je aan met het verdriet dat le-
n Annet en Peter. Alle vier zijn over-
(foto Loek Zuyderduin)
Hoewel ze zich flink houdt blijkt
uit haar verhaal duidelijk dat 'mee
draaien in het ivf-circuit' een mens
niet in de koude kleren gaat zitten.
Peter en Annet zijn er beiden van
overtuigd dat de begeleiding van
Karin van Leeuwen die zij nu al ja
ren achtereen krijgen, van eminent
belang is geweest. "Ze heeft ons ge
leerd hoe we met bepaalde emoties
moesten omgaan. Bij haar konden
we altijd met onze vragen terecht.
'Ik had en heb een heel vertrouwd
LEIDEN De Leidse hoogleraar
verloskunde en gynaecologie
prof.dr. E. van Hall vindt dat er
geen recht op voortplanting be
staat. Te weinig gynaecologen
houden daar rekening mee. Ze
zijn vaak té resultaatgericht bezig
met een behandeling tegen on
vruchtbaarheid.
De verleiding om, zelfs na vele
teleurstellingen, toch door te gaan
met mediseh-technische ingrepen
en hormoontherapieën, weegt
vaak zwaarder dan het onder ogen
Leidse hoogleraar1 bekritiseert eindeloos doorgaan met proberen
zien van het feit dat er na vele po- hoogleraar waardering heeft voor
gingen nog niets is bereikt. "Je gynaecologen die durven te advi-
moet er op een gegeven moment seren de behandeling te staken, in
een streep onder kunnen zetten", plaats van de echtparen 'onnodig
Dat zegt Van Hall in het huisart- aan het lijntje te houden'. Hier-
sentijdschrift De Vrouwelijke Pa- voor moet de arts zijn angst om te
tiënt. falen en het gevoel van onmacht
Het zal niet verbazen dat de opzij schuiven. De hoogleraar
vindt wel dat artsen wel hun best
moeten doen om paren die dat
willen goed te helpen.
"Het jarenlang doelgericht
werken aan het krijgen van een
kind werkt voor veel paren op den
duur als een obsessie, terwijl het
hebben van een kind geen absolu
te voorwaarde voor een goed le
ven is", aldus de Leidse hoogle
raar. Hij wijst er bovendien op dat
onvruchtbaarheid niet altijd
medische oorzaak heeft, maar ook
kan komen door stress en 'interne
remmingen'.
Van Hall plaatst overigens nog
zo zijn kanttekeningen bij rea
geerbuisbehandelingen. Niet van
wege ethische bezwaren, maar hij
vindt dat de effecten op lange ter
mijn voor moeder en kind nog niet
goed zijn onderzocht.
LEIDEN - Veel klanten van het energiebedrijf krijgen de komende maanden een hogere
energienota voorgeschoteld. Na twee zachte winters verwacht de Energie- en Watervoor
ziening Rijnland (EWR) aan het eind van het jaar namelijk een ouderwetse winter waarbij
de kachel stevig moet worden opgestookt.
Zorgen over mountainbike in duinen
