De bewegingscultus
aan de kaak gesteld
Papegaaieziekte onderzocht
Chicago, de Stenen Hel en Wonderstad
'Gezondheid heeft weinig met sport te maken'
'Oostduitse kerncentrales
moeten onmiddellijk dicht'
Varkens
Gebed
'Doorliggen' kost
300 miljoen
gulden per jaar
Fossiel blijkt 's werelds oudste bloem
Eerste Europese polikliniek
voor haar- en nagelziekten
Werklozen
DINSDAG 20 FEBRUARI 1990
EINDREDACTIE HANS SONDERS
AMSTERDAM Een gezonde geest in een gezond lichaam. Het is een gevleugelde
uitdrukking, veel gebruikt en nog veel meer misbruikt. De vraag is of ze klopt. Voor
hersenonderzoeker professor dr. Dick Swaab van het Nederlands Instituut voor
Hersenonderzoek aan de Universiteit van Amsterdam is het antwoord op die vraag niet zo
moeilijk.
"Aan zieke geesten
lichamen hebben
Wereldoorlog te danken. De
losofie steunde daarop. Er zijn te
vens voorbeelden te over van grote
geesten in waardeloze lichamen.
Neem Stephen Hawking, op dit mo
ment de grootste geest in de theore
tische fysica na Albert Einstein. De
's volledig verlamd. Toch bezet
eer gezonde dat de interactie tussen sport en ge- universiteiten in Oxford, Cambrid-
de Tweede zondheid bevestigt". ge en Harvard lijkt de conclusie on-
Toch hebben verschillende we- ontkoombaar dat top-sporters ge-
tenschappers zich over die interac- middeld korter leven dan de rest
tie gebogen. Uit een doctoraal scrip- van de studenten. Nu is bewegen
tie van Clasien Schakenraad aan de een enorme cultus. De vraag is hoe
veel schade dat aanricht. Jaarlijks
Vrije Universiteit blijkt dat op tien moeten 1,2 miljoen sporters zich on-
onderzoeken op dit terrein veel valt der doktersbehandeling stellen
te merken. Ondanks zondigen vanwege sportblessures. De
hij de Newton-leerstoel. Die hele tegen elementaire onderzoeksre- sterfte' onder joggers is groot. Je
Swaab: "Aan
zieke geesten in
gezond
beweging-gezondheidskoppeling
een cultus. Het is tijd de interactie
tussen sport en gezondheid aan de
kaak stellen. Is sport wel zo ge
zond?"
door Nico Hylkema
Volgens de Amsterdamse hoogle
raar is er weinig dat een positief ant
woord op die vraag ondersteunt,
nog even afgezien van 1,2 miljoen
sportblessures per jaar. Meer onder
zoek is nodig, ook al in het belang
van een beter begrip van veroude
ringsprocessen.
gels zijn de wetenschappers er niet hebt natuurlijk altijd kans°op plot-
i te tonen, dat spor- seling dood gaan, ook in je luie
ten de kans op een langer en gezond stoel. Om de risisco's beter te schat-
leven zou bevorderen.
Swaab: "Men beweert dan dat on
der sporters minder hart-infarcten
voorkomen, dan onder niet-spor-
ters. Door zelf-selectie van de groe
pen sporters en niet-sporters -wie
kerngezond is doet eerder aan sport
dan wie wat mankeert- zijn die on
derzoeken waardeloos. Ze geven
geen enkele informatie".
Proef met vlieg
De hoogleraar heeft wat dat betreft door het aantonen
vertrouwen in dierexperimen- bij zware beroepen".
"Mijn collega Kemper heeft wel
lichaam hebben onderzoek gedaan naar de invloed teel onderzoek. Een onderzoek
we de Tweede van extra gymnastieklessen op de het verband tussen de lichamelijke
Wereldoorlog te leerprestaties van kinderen. Daar activiteit en levensduur van de ge-
ten, is er op dit moment ook
quête gaande naar plotselinge dood
by sporten".
Swaab is een warm voorstander
van meer onderzoek naar de gevol
gen van sportbeoefening. Dat ieder
een zegt, dat sporten zo gezond is, is
voor hem van weinig waarde:
"Rond de eeuwwisseling geloofde
men dat alle werk mentale achter
uitgang zou vertragen. Maar in 1924
werd dat geloof al onderuit gehaald
oversterfte
Het beïnvloeden van mense
lijk gedrag door het gebruik
van negatieve sancties blijft
een dure en op termijn weinig
effectieve strategie omdat
zelden sprake is van perma
nente gedragsverandering.
De bouw van meer gevange
nissen is beleidsmatig dan
ook onverantwoord.
(A. Cachet in het proefschrift 'poli
tie en sociale controle')
Voor het imago van een ge
meente onder haar eigen in
woners is het gedrag van de
telefonist(e)'receptionist(e)
vaak belangrijker dan het ge
drag van de wethouders.
(P. Tops in zijn proefschrift 'af
spiegeling en afspraak')
Zolang universitaire mede
werkers geacht worden de
rollen van docent en onder
zoeker te combineren, zal de
kwaliteit van universitair on
derwijs en onderzoek minder
goed zijn dan mogelijk is.
(P. Tops In zijn proefschrift
'afspiege- ling en afspraak')
De beste politiek van Wester
se landen tegenover Zuid-
Afrika is niet een politiek van
constructive engagement,
noch het nemen van econo
mische boycotmaatregelen,
maar het dreigen met zulke
maatregelen zonder ze uit te
voeren.
(A. Peterse In zijn proefschrift 'on
derneming en politiek in liberale
democratiëen).
danken". ttoto
niets van te merken. Hooguit
werden ze beter in gymnastiek. Ik
heb laatst op de Universiteit Twen
te gesteld dat als het echt om een
verbetering van de gezondheid zou
gaan, men wellicht beter de
neisen zou kunnen
sport stimuleren".
DEN HAAG (ANP) - In de regio
Utrecht komt deze zomer een uitge
breid onderzoek naar papegaaie
ziekte en de manier waarop deze
ook voor de mens gevaarlijke vogel- Maatschappij
ziekte afdoende kan worden bestre- de,
den. Het onderzoek is een initiatief
en met de Nederlandse Bond
Vogelliefhebbers, de organisa-
an dierenspeciaalzaken Dibevo
de "Koninklijke Nederlandse
Diergeneeskun-
Met gezondheid heeft sport niet
veel te maken, meent Swaab. "De het zelfs drie maal
geveer 5 en onder papegaai-achti- gemiddelde levensduur is enorm
gen 40. De ziekteverwekker ver- gestegen, juist in een periode waar- de laatste adem uit te blazen,
kieten is het sterftepercentage
de milt
Swaab: "Uit een aantal langduri
ge, zogenaamde cohort-studies, aan
het ministerie
welzijn, gaaieziekte) i
Chlamydiose (psittacose of pape-
ziekte die wordt
faculteit diergeneeskunde van de zoek, dr. G.M. Dorrestein, is het een
Rijksuniversiteit in Utrecht voert veelvoorkomende ziekteverwekker
het onderzoek uit. Daarbij werkt hij die zowel bij vogels als zoogdieren
kan worden gevonden. Onder vo
gels als papegaaien, parkieten, dui
ven, eenden en kalkoenen worden
regelmatig dragers aangetroffen.
De ziekte kan worden overgedra
gen op de mens. Personen die een
verhoogd risico lopen zijn volgens
Dorrestein vogelbezitters en men
sen die beroepshalve veel met vo
gels omgaan zoals kwekers, hande
laren, verzorgers en dierenartsen.
Bij de mens zijn drie ziektebeel
den te onderscheiden. De eerste is
Ne- acuut optredende hoge koorts, ge-
het paard gaand met ernstige griepach-
Chinese Meishan-ras worden ge- tige verschijnselen, in combinatie
kruist. De Chinese varkens staan met hoofd- en spierpijn. De tweede
Op de landbouwuniversiteit
Wageningen wordt een nieuw
kensras ontwikkeld waarvooi
derlandse varkensrassen met het
bekend om hun grote vruchtbaar
relatief mild verlopende long
heid en rustige aard. Zij hebben als ontsteking. In het derde geval gaat
nadeel dat ze vetter zijn dan hun
Hollandse soortgenoten. Geneti
sche manipulatie om het Neder
landse ras te verbeteren zou meer
dan twintig jaar in beslag nemen,
(ministerie landbouw, natuurbeheer
en visserij)
onduidelijke en niet speci
fieke griepachtige verschijnselen.
De infectie wordt volgens Dorres
tein vaak pas ontdekt, meestal bij
toeval, na bloedonderzoek.
In uitzonderlijke situatie kan de
ziekte een dodelijke afloop hebben.
Dit is ook afhankelijk van de condi
tie van de zieke, aldus Dorrestein.
r\.*-.A— In de jaren tachtig zijn officieel tus-
r rOSI33l sen de 45 en 120 ziektegevallen per
jaar vastgesteld. Het werkelijke
aantal ligt vermoedelijk hoger, om-
Een kwart van de prostaatoperaties dat de ziekte niet als zodanig wordt
Nederland wordt ten onrechte onderkend, aldus Dorrestein.
uitgevoerd, blijkt uit
met behulp
terprogramma. Het programma
in staat nauwkeurig onderscheid te conditie
maken tussen prostaat- en blaas-
spierproblemen. Bij het laatste is
een operatie niet nodig. Het pro
gramma (CLIM) werd ontwikkeld
aan de Erasmus universiteit in Rot
terdam en wordt zowel in Rotter
dam als Maastricht gebruikt. (TNO-
magazine)
onderzoek De gevoeligheid van vogels voor
compu- de ziekte is zeer verschillend en
sterk afhankelijk van de soort en de
de vogel. Onder par-
Het bed is vo
populairste plaats
DEVENTER (ANP) - In de gezond
heidszorg wordt jaarlijks 300 mil-
jongeren veruit de ioen fuld™ "'tgegeven tengevolge
NEW HAVEN (AP) - Een 120
miljoen jaar oud fossiel van nog
geen 2,5 cm groot is door geleer
den geïdentificeerd als de tot nu
toe oudste bloem ter wereld.
Het fossiel werd ongeveer tien
jaar geleden in het zuidoosten
van Australië opgegraven en
was aanvankelijk geklassifi-
ceerd als een niet-bloeiende va-
Twee geleerden van de uni
versiteit van Yale, de geoloog
Leo Hickey en de bioloog David
Taylor, voeren de fossiele bloem
in het tijdschrift Science op als
een bewijs voor hun theorie dat
de eerste bloeiende planten qua
vorm en kleur lang niet zo in
drukwekkend waren als werd
gedacht. Lange tijd is aangeno
men dat onze bloeiende planten
afstamden van magnolia-achti-
ge struiken en bomen met grote,
opzichtige bloemen'.
De geleerden hopen met hun
ontdekking een verklaring te
vinden voor wat Darwin heeft
genoemd het 'enorme mysterie'
van de plotselinge verschijning
van grote bloeiende planten.
Darwin heeft nooit voorlopers
van 'deze planten kunnen ont
dekken.
Met geavanceerde fotografi
sche technieken werd vastge
steld dat het fossiel een takje
voorstelde van een plant uit de
groep der Angiospermae, Be-
dektzadigen, waartoe de meeste
van onze bloeiende planten be
horen. De bloempjes, die niet
groter zijn dan een kwart centi
meter, hebben de vorm van een
blad waar kleine besjes aan vast
zitten en hadden oorspronkelijk
waarschijnlijk een bruine of
huisvlieg aan de universiteit
van Cambridge levert volgens
Swaab betrouwbaarder informatie
een op. Vliegen die vrij de ruimte kre-
zou gen om te vliegen en daar dankbaar
ime- gebruik van maakten, leefden be-
dan duidend korter dan hun soortgeno
ten die tussen twee glazen platen
een gedwongen minder beweeglijk De kerncentrales in Oost-Duitsland zijn gevaarlijk en moeten daarom on-
bestaan leidden. De laatste hielden middellijk dicht. Dat vindt de Duitse minister van Milieu Klaus Töpfer, na
lang vol aleer bestudering van de vele storingen in die kerncentrales.
Het gaat om vier kerncentrales bij Greifswald in het noorden van de
DDR en één kerncentrale bij Rheinsberg in de buurt van Berlijn. Alleen al
in 1988 zijn in deze kerncentrales 242 storingen voorgekomen. Bij drie
kerncentrales te Greifswald is het fundament niet stevig genoeg. De kern
centrales gaan langzaam scheef staan. Zo zijn er scheuren in het funda
ment gekomen, waardoor radioactief water weglekt.
Bovendien is niets meer recht in de centrale. De regelstaven kunnen
daardoor niet meer moeiteloos tussen de brandstofstaven worden ge
bracht. Mocht dit een keer helemaal niet lukken, dan kan de kerncentrale
niet meer worden gekoeld en is er een grote kans op een kernsmelting.
In 1976 ontstond er een brand in het machinehuis van Greifswald num
mer 2. De stroom en het koelsysteem vielen volledig uit. Toevallig was ech
ter één van de zes noodkoelpompen aangesloten op het elektrische sys
teem van een naburige reactor en kon deze pomp in werking worden ge
bracht. Aldus werd nog net een kernsmelting voorkomen.
Een ander probleem bij deze kerncentrales is de achteruitgang van de
kwaliteit van het reactorvat. Het reactorvat begint bros te worden. Dit
geeft bij sterke wisseling van temperatuur kans op scheuren, waardoor de
reactorkern droog komt te staan en de brandstof gaat smelten.
De Oostduitse kerncentrales zijn van Russische makelij. In Rusland,
Tsjechoslowakije, Finland, Hongarije en Oost-Duitsland staan in totaal 33
van deze kerncentrales. Het zijn zogeheten drukwaterreactoren ze en ver
schillen van het type van Tsjernobyl.
Volgens een rapport van Green Peace uit 1987 zijn al deze drukwaterre
actoren gevoelig voor het bros worden van het reactorvat en hebben ze al
len een onvoldoend sterke omhulling. Ook is het koelsysteem volstrekt on
toereikend. Green Peace vindt dit type centrales de slechtste ter wereld.
groenige kleur. De hele plant is
vermoedelijk zo'n 15 tot 30 cen
timeter hoog geweest, en leek
waarschijnlijk op het tegen
woordige peperplantje.
Op de Australische vindplaats
zijn ook fossielen gevonden van
i wordt aangenomen dat
vogelveren, insecten en conife
ren. De tot nu toe oudst bekende
bloemen dateerden van 115 mil
joen jaar geleden. Uit een vroe
gere periode, 130 miljoen jaar
geleden, zijn alleen pollen van
planten bewaard gebleven.
ROTTERDAM (GPD) De drei- zaak van die toegenomen belang-
gende ontregeling van de opleiding stelling noemde prof. Stolz het
van co-assistenten en assistent ge- steeds groter wordende aantal mid-
neeskundigen in opleiding (AIO's) delen die 'aandoeningen gepaard
voor dermatoverneroloog is de be- gaande met te-veel haar en te
langrijkste aanleiding geweest tot weinig haar' kunnen beïnvloeden,
de stichting van de eerste Europese
polikliniek voor haar- en nagelziek
ten.
Dit vertelde directeur prof. dr. E.
polikliniek t
en nagelziekten, waarvoor een on
langs opgerichte stichting het fi
nanciële draagvlak heeft kunnen re-
Stolz bij de officiële ingebruikne- aliseren, gaat zich mede daarom
ming van deze polikliniek aan de
Eendrachtsweg in Rotterdam, die
de 'gewone' polikliniek voor huid- delen die haar- en nagelgroei (kun-
en geslachtsziekten in het Acade- nen) beïnvloeden. Daaronder i
De gedurende de laatste tien jaar shampoos verstaan. En in de toe-
aanmerkelijk toegenomen belang- komst, aldus prof. Stolz, zal worden
daar de 'evenwichtige patiënten- chirurgie kunnen worden verricht.
r verstoord. Als
te bidden,
decubitus (doorliggen). Dit
blijkt uit een Nijmeegs onderzoek becijferd door de internist dr. J.
onder 192 scholieren. In de kerk Haalboom. Alleen aan hart-en vaat-
doen ze het nauwelijks. Vijftien pro- ?'ekten ®n de, behandeling van kan
cent van de jongeren bidt nooit. De ker wordt vol6ens hem meer uitge-
scholieren blijken voor het grootste 6even,
deel te bidden bij problemen
lende. Dialoog
de plaats ingenomen
wetse vraaggebed
Doorliggen is een van de meest
meditatie hebben voorkomende aandoeningen. Decu-
het ouder- bltus wordt veroorzaakt door druk
nieuws)
hulp werd gevraagd (KU-
i concreet op het lichaam- biJ voorbeeld door Staten. Bang als de
LEIDEN Wonen op het platteland met een
hoop water in de buurt vergt nogal wat improvi
satievermogen. Dat geldt voor grote delen van
Nederland, maar ook en dat is minder bekend
stad als Chicago in de Verenigde
en van de stad aan Lake Michigan behandeld..
De spannendste lezingen moeten nog komen,
naar na de eerste twee resteert al een licht ge
voel van duizeligheid. Want wat voor stad is dat,
hebben besloten e
pen die per dag het leven lieten, had lang niet
voor iedereen een positieve klank.
De Amerikaanse professor Cawelti, zelf gebo-
Chicago en nu docent aan de Universiteit
diep kanaal te van Kentucky, blonk in zijn lezing uit door op-
bed lig- overstromingen, besloten ze eind vorige t
an druk de hele stad drie meter op te hogen. Naar ver
luidt is zelfs een compleet hotel opgetild door
12.000 mensen. Zonder dat de gasten er iets van
lang en zonder bewegen
gen. Soms is ook sprake
van binnenuit (van een prothese),
De druk onderbreekt de door
bloeding van de huid en het onder- merkten,
huidse weefsel, waardoor moeilijk
te genezen wonden kunnen ont
staan. Vaak kampen patiënten die
zijn vaker onge- oorspronkelijk
e onderzoekers aandoening zijn opgenomen met
Miltenburg aan de deze problemen.
Nijmegen ontdekt. Volgens Haalboom heeft in de Elke twee jaar houdt de Leidse universiteit
ziekenhuizen 10 tot 15 porocent
of andere
graven dat de waterloop werd omgekeerd en de pervlakkigheid. Trots verhaalde hij
Chicago River dus niet meer het Lake Michigan dat Chicago de transportation hop
inliep, maar andersom? Waar nog geen
dat de indianen vanuit een afgelegen fort mid
den in de vlakte werden bevochten, een miljoen
ka: waar ooit spoor- en waterwegen bij elkaar
kwamen, is Chicago nu belangrijk als kruispunt
weg- en vliegverkeer. Maar zo zijn
Werkloze
huwd, hebben de onderzoekers
Woldringh
universiteit
Naast een grotere kans op echt-
door
andere Jeroen Dirks
woonden? Waar rijkdom en armoede al Verenigde Staten wel meer steden aan te wij
snel botsten dat de stad al in 1877 als "de beli- zen. Waarom is Detroit dan niet de koningin var
chaming van sociaal onrecht" werd be
schouwd?
Vooral de Leidse professor Lammers schetste
naar aanleiding van vroege reisverslagen van
Nederlandse predikanten en journalisten
die
Er komen nog voldoende gelegenheden om
goed te maken. Uiteraard komt de
scheiding hebben ze minder moge- de patiënten
lijkheden om contacten te leggen van decubitus
die tot een huwelijk kunnen leiden,
Werkgevers hebben
themacollege Amerikanistiek, waarbij opmer
kelijke zaken van dat opmerkelijke land onder
de verpleeghui- de loep worden genomen. Ditmaal is het de
beurt aan Chicago, wat obligaat maar waar
schijnlijk niet ten onrechte Stenen Hel en Won-
tegenstrijdig beeld van Chicago. Aan de ene criminaliteit in Chicago aan de orde (20 maart),
15 tot 20 procent. De extra kos-
wvoortour ten ontstaan vooral doordat patiën-
gehuwde werknemers en de ten met decubitus veel langer in het derstad genoemd. In een serie van dertien lezin-
neiging ongehuwden sneller te ont- ziekenhuis pf verpleeghuis moeten gen op opeenvolgende dinsdagen door Neder-
slaan. <KU-nicuwsi blijven. landers èn Amerikanen worden flink wat aspec-
JPhet rijke, grote Chicago in black and white (27 maart)
alles kan en alles gebeurt, de ko- chitectuur (10 april). De lezingen worden elke
Aan de andere kant de el- dinsdagavond gehouden tot en met 8 mei in het
de aller- Centraal Faciliteitengebouw van de RUL, aan
kant de innemende weelde
Chicago
ningin v<
lende, de uitbuiting, de exploitatie
armsten die in de gigantische slachthuizen tus- vanS 18.45
i 41st en 47th Street
stonden. De bynaam
i de lopende band
r Chicago Porcopolis
Vanavond al spreekt professor Van der Bilt
de Universiteit van Amsterdam over sys-
de duizenden runderen, varkens en scha- teem van bosses in de politiek,
i toelichting over de psycho
logische gevolgen van haarverlies
vertelde dr. J. Passchier (van de af
deling Medische Psychologie en
Psychotherapie van het Acade
misch Ziekenhuis Dijkzigt) dat re
cent onderzoek heeft aangetoond
dat 'de problemen van vrouwen met
haarverlies in het algemeen veel
groter bleken dan die van mannen'.
En die moeilijkheden zijn, aldus dr.
Passchier, 'beslist niet alleen van
cosmetische aard'.
Veel vrouwen, zei hij, lieten we
ten dat zij zich minderwaardig voe
len en worden geplaagd door aan
vallen van somberheid. Sommige
vrouwen durven uit angstvoor 'ont
dekking' nauwelijks nog hun huis
te verlaten. Immers, zoals een van
hen zei: 'je haar bepaalt of je een
vrouw bent of niet'.
In het algemeen, concludeerde'
dr. Passchier, betekent haarverlies
voor de meeste mensen een verve
lend, maar niet wezenlijk probleem.
Niettemin een probleem waar zij
graag iets aan willen doen.
Voor een minderheid klein bij
de mannen, groot bij de vrouwen
is haarverlies een cruciale factor,
die de kwaiteit van het leven sterk
negatief beïnvloedt. Voor beide
groepen is dit instituut van belang'.
