Gevangen in een verkeerd lichaam
Verouderen (2)
SPREEKUUR
'Het wordt niet gepikt dat je anders wilt zijn dan je bent'
door Barbara Thiel, arts
ZATERDAG 3 FEBRUARI 1990
Op het eerste gezicht valt er niets bijzonders aan hem te ontdekken'. Geen
spoor valt er op het eerste gezicht ook te bekennen van al het leed dat hem
drieëndertig jaar lang is aangedaan. Van jongsaf voelde de nu 36-jarige Marco
zich een gevangene van zijn eigen lichaam. Als vrouw geboren, wilde hij man
zijn. Hij werd verstoten door de buitenwereld, die zijn verlangen naar het man
zijn niet wilde begrijpen. Drie jaar geleden besloot hij de geslachtsgrens overte
steken. Hij hield er een aantal littekens aan over, maar werd een gelukkiger
mens. "Ik ben eindelijk thuisgekomen".
door AgnesZuiker
"Ik kreeg laatst een lift van een pastoor
en die heb ik alles verteld, alles. Ik wilde
herr. echt shockeren. Ik schold op de
kerk, ja, alles gooide ik die pastoor voor
z'n voeten. En het wonderlijke was dat
die man begrip voor me had. Toen ik de
auto uitstapte, zei hij dat hij het een fijne
rit had gevonden en dat ik hèm eens
moest komen opzoeken. En hij zei: God
zegent je. Daar was ik toch wel blij om".
"Mijn verhaal is voor veel mensen heel
moeilijk te begrijpen. Ik kan het ze niet
eens kwalijk nemen, want wat is er nou
vanzelfsprekender dan je eigen lijf? Je
identificeert je er tenslotte mee, dat lijf
dat ben jij. Maar zo heb ik dat nooit erva
ren. Ik walgde van mijn lichaam. Dat lijf,
dat was ik niet".
"Drie was ik, toen ik ontdekte dat ik
anders was. Ik was een vroege leerling,
ging op m'n derde naar de kleuterschool.
Daar merkte ik aan het gedrag van de an
dere kinderen en aan de juffrouw dat ik
geen jongetje was. Ze reageerden op
mijn buitenkant en dat droeg een jurkje.
Dus moest ik, om het geijkte cliché maar
weer voor de dag te halen, in de poppen-
hoek spelen".
"Een jaar of drie geleden, toen ik mijn
moeder over mijn transseksualiteit ver
telde, zei ze dat ze altijd al had geweten
dat er iets mis met mij was. De kleuterjuf
had het ook al eens tegen haar gezegd:
Dat kind is geen meisje. Toen ik dat
hoorde van mijn moeder was ik ontzet
tend geëmotioneerd. Wat had mij een lij
densweg bespaard kunnen worden!"
Kinderpsychiater
"Ze is wel met me naar een kinderpsy
chiater geweest, maar na één bezoek
heeft ze die man de huid zo vol geschol
den. dat we nooit meer zijn teruggegaan.
Hij viel haar aan op de manier waarop ze
mij behandelde en dat beviel haar niet.
Ze dacht ook nog een tijdje dat ik door de
duivel bezeten was en stuurde me naar
de pastoor. Zat ik daar met een witte
kaars in m'n handen en die man maar
prevelen: Ik moest wat nazeggen en toen
was 't klaar. Weg duivel".
"Ik ben eigenlijk nog bang voor haar.
Ze heeft me jarenlang mishandeld en ge
slagen. Onder de blauwe plekken zat ik
vaak en soms kon ik niet zitten van de
pijn. Ze sloeg er maar op los, omdat ze zo
graag wilde dat ik een meisje was".
"Mijn vader bemoeide zich niet met
me. Hij werkte in de grote stad en kwam
nauwelijks thuis. Als hij zag dat ik weer
eens geslagen was, kreeg ik van hem ook
nog eens de zegen van boven. Nee, hi.j
sloeg niet, maar hij was altijd boos dat
mijn moeder weer kwaad op me had
moeten worden".
'.'Op mijn zesde jaar merkte ik dat er
ook een lichamelijk verschil was tussen
jongetjes en meisjes. Dat was een enor
me schok voor me. Ik was een meisje en
ik zou nooit een jongetje worden. Toen
begon de lijdensweg, want vanaf die tijd
besefte ik ook dat ik er nooit over zou
kunnen praten, omdat ik dan al m'n
vriendjes en vriendinnetjes zou verlie-
"Ik heb, god betere het, op de huis
houdschool gezeten. Daar moesten alle
meisjes een jurk of een rok aan, dus ik
ook. Ik kan me nog heel goed de vloer
van de gangen herinneren, omdat ik
steeds naar beneden keek. Staarde maar
naar m'n benen en naar de rok die ik
droeg. Een crime. Gelukkig was ik vrij
laat met het krijgen van borsten, maar
toen ik een jaar of dertien was werd ik
ongesteld. Ik hoor mijn moeder nog zeg
gen: proficiat, je bent nu een vrouw. O
nee, dacht ik, in geen honderd jaar".
Veel relaties
"Eigenlijk ben ik nooit echt kind ge
weest. Ik heb heel veel relaties met vrou
wen gehad, ook toen ik nog jong was. Op
de een of andere manier voelden ze wel
dat ik geen meisje was, ze vielen op het
mannelijke in me. Daar kwam nog bij dat
ik veel rijper was dan andere kinderen
van mijn leeftijd, ook seksueel".
"Ik viel op vrouwen die van mannen
houden, niet op lesbiennes. Ik vree met
alle meisjes uit de straat, met leraressen.
De liefde, die ik thuis niet kreeg, haalde
ik ergens anders. En het ging ook zo
makkelijk, die meiden vielen op me. Nu
denk ik wel eens: wat hebben ze toch in
me gezien?"
"Op m'n zestiende ben ik het huis uit
gegaan, zeg maar gevlucht. Ik wilde ver
pleegster worden, uit een soort roeping
om te bewijzen dat ik wel nut had voor de
maatschappij. Nou, ik kwam intern in
een zusterhuis met zeshonderd meiden
waardoor ik me als een vos in een kip
penhok voelde. Daar ben ik ook voor het
eerst gelukkig geweest, ja, ook al omdat
ik lekker kon rotzooien met die meiden.
Zij wilden wel en ik zei geen nee. Als een
meisje verliefd op me werd, zei ik ook al
tijd dat ik eigenlijk een man was; dat ze
dus niet verliefd moest worden op de
buitenkant. Zq sukkelde ik maar door".
"Al die tijd had ik nog nooit van de
term transseksualiteit gehoord. Pas op
m'n negentiende zag ik een vakblad van
een psychiater waarin een artikel over
transseksuelen stond, getiteld .'Psychia
ters: handen af van transseksuelen'. Ge
lukkig, dacht ik, ze nemen ons serieus.
Want er zitten nog steeds mensen van
ons in gekkenhuizen, omdat de heren
psychiaters denken dat we schizofreen
zijn. Nou, je bent 't niet, maar je wordt 't
wel langzamerhand, doordat je steeds
een rol moet spelen".
"In elk geval wilde ik wel eens een an
dere transseksueel ontmoeten en dat ge
beurde op een thema-avond van het
COC, een paar jaar geleden. Ik weet nog
dat ik dacht: hoe herken ik zo iemand ei
genlijk? Maar ik voelde het meteen toen
ik die man zag, ondanks zijn baard. Voor
hem was dat natuurlijk minder leuk,
maar ik realiseerde me dat ik hier m'n he
le leven op gewacht had. Ik wilde ook
een mannenlijf, en ik maakte een af
spraak met de Vrije Universiteit in Am
sterdam, waar ze dit soort behandelin
gen toepassen".
Compliment
"Professor Louis Gooren, hoogleraar in
de transséksuologie, gaf me tijdens ons
eerste gesprek een enorm compliment.
Hij dacht namelijk dat ik vrouw wilde
worden. Toen ik zei dat ik juist man wil
de worden, was het'voor hem wel duide
lijk. Ik mocht met de hormoonbehande
ling beginnen. Ik kreeg pillen en mijn
stem zakte vier octaven, mijn baard ging
groeien, mijn baarmoeder en eierstok
ken verschrompelden. Ook mijn clitoris
werd groter en is inmiddels uitgegroeid
tot een micropenis, met voorhuid en al.
De eerste keer dat ik een erectie kreeg
schrok ik vreselijk, omdat ik niet wilde
worden zoals veel andere mannen die
hun pik achterna lopen. Daarvoor heb ik
toch te lang aan de andere kant gestaan".
"NéTeen jaar hormonen slikken mocht
ik dan eindelijk worden geopereerd. Ik
zag daar io ontzettend naar uit, maar he
laas is het voor mij een aaneenschakeling
van rampen geworden. Het verwijderen
van dé baarmoeder en de eierstokken,
die al lang geen functie meer hadden en
dat trouwens bij mij ook nooit gehad
zouden hebben, ging goed. Maar het am
puteren van de borsten liep helemaal
mis. Ik kon namelijk niet in het VU-zie-
kenhuis worden geopereerd, omdat die
chirurg op vakantie was. Daar heb ik me
heel kwaad over gemaakt, want er was
mij zo beloofd dat na een jaar die borsten
eraf zouden gaan en nu ging die vent op
vakantie. Ik kon het niet opbrengen om
nog langer te wachten en heb toen zelf
een ziekenhuis gezocht. Daar hebben ze
zo zitten knoeien dat uiteindelijk mijn te
pels zijn afgestorven. Ook heb ik twee
kanjers van littekens vanaf mijn borst tot
onder mijn oksels. En pijn, veel pijn".
"De hormonale behandeling is .bij mij
enorm aangeslagen. M'n bloeddruk zit
tot aan het plafond en ik heb haast geen
nierfuncties meer, waardoor ik elke dag
plaspillen moet slikken. Bovendien ben
ik, sinds die hormonenkuur, maar liefst
achtentwintig kilo aangekomen. Dat zijn
geen prettige dingen".
"Toen ik me liet ombouwen, was ik
verplicht het aan mijn ouders en twee
zussen te vertellen. Eerst dacht ik: bekijk
het maar, wat heb ik met die mensen te
maken. Mijn zussen ken ik amper, omdat
ik van mijn moeder niet met hen om
mocht gaan, mijn vader heeft nooit laten
merken dat hij iets om me gaf en mijn
moeder heeft me altijd mishandeld.
Nu pas aanvaard ik dit lijf als van mijzelf, ondanks alle littekens. Ik zit nog steeds in een soort rouwproces. Op het moment dat je je laat ombouwen, gaat er
toch iemand dood". (foto gpi»
Maar ik heb het toch verteld, omdat het
nu eenmaal bij dat transformatieproces
hoort".
Tragedie
"Nou, dat werd ook een tragedie. Mijn
vader reageerde tamelijk laconiek, in de
trant van: ik vind het niet raar, ik heb er
al zo veel over gelezen. Maar mijn moe
der begon gelijk met: zie je wel, je bent
altijd al gek geweest. Rotzak, dacht ik,
waarom heb je er dan nooit wat aan ge
daan? Een week of wat later vroeg ik nog
eens aan haar wat ze ervan vonden. We
hebben ons kapot gelachen in bed, zei ze.
Toen konden ze van mij doodvallen".
"Het leven hiervoor was een vernede
ring, maar ook daarna is het vreselijk ge
weest. Doordat je verandert, roep je
agressie op bij de buitenwereld, terwijl je
jezelf het liefst uit wilt gummen. Ze pik
ken het niet datje anders wilt zijn dan je
bent. Ik heb meer dan eens de buurman
met een mes voor m'n neus gehad en bij
de sociale dienst, waar ik het ook moest
vertellen, staarde het hele personeel me
aan alsof ik een bochel met schuifdeuren
had. Ik kreeg er hyperventilatie van.
Daarom ben ik verhuisd naar een andere
plaats. Hier weet niemand iets van mijn
verleden".
"Sinds ik me heb laten ombouwen,
heb ik geen relaties meer gehad. Zodra ik
merk dat een vrouw mij aardig vindt,
hou ik haar op een afstand. Dat had ik
nooit gedacht, toen ik eraan begon, om
dat ik juist altijd relaties heb gehad, maar
het werkt wel zo. Vroeger schepte mijn
buitenkant nooit verwachtingen, het was
duidelijk dat ik een vrouwenlijf had. Nu
belooft de verpakking meer dan het is.
Aan mijn littekens kun je zien dat er wat
anders heeft gezeten. Dat is een pro
bleem, een heel groot probleem".
Geen polonaise
"Ik heb bewust niet gekozen voor een
penisopbouw, waarbij ze uit een stuk
van je huid een soort penis maken. Ik sta
wel op een lijst, maar iedere keer als het
ziekenhuis me opbelt dat ik aan de beurt
ben, zeg ik: schuif mij maar door, ik hoef
niet. Die operaties zijn mij te vaak tegen
gevallen, ik heb nog nooit een mooie pe
nis gezien. En er is bij mij al zo veel mis
gegaan. dat ik aan mijn lijf geen polonai
se meer wil. Wat ik nu heb, is tenminste
van mezelf. Ik heb wel een prothese, die
ik zelf maak van een condoom met een
soort schuimvulling. Die stop ik in mijn
onderbroek als ik ga dansen".
"Niemand weet wat die hormonen, die
je de rest van je leven moet blijven ne
men, je aandoen. Maar ik blijf erbij: nooit
meer terug. Nu pas aanvaard ik dit lijf als
van mijzelf, ondanks alle littekens. Ik zit
nog steeds in een soort rouwproces. Op
het moment dat je je laat ombouwen,
gaat er toch iemand dood. Je stapt in een
andere huid, het blad sterft af. Maar uit
de dood ontstaat ook nieuw leven. Dat
stemt me gelukkig en mild. Ik ben thuis
gekomen bij mezelf'.
In de vorige aflevering beschreef ik een
aantal veranderingen van het lichaam
die optreden bij het ouder worden. Deze
aflevering gaat over het medicijngebruik
door ouderenover veranderingen in de
hersenen en het geestelijk functioneren
en Over slaapproblemen.
In het enorme medicijngebruik in de
moderne samenleving hebben ouderen
een belangrijk aandeel. Dat komt deels
doordat met de leeftijd de frequentie toe
neemt van ziekten als hoge bloeddruk,
suikerziekte, hart- en vaatziekte!i, ge
wrichtsaandoeningen. Maar ook door
dat ouderen meer slaappillen, kalmeren
de middelen en laxeermiddelen gebrui
ken, zowel op voorschrift van de arts als
op eigen initiatief.
Medicijnen worden door het oudere li
chaam anders verwerkt. Zowel de opna
me in het lichaam als de verwijdering uit
het lichaam verloopt moeizamer en vergt
meer tijd. Het lichaam reageert boven
dien al op een kleinere dosis.
Medicijnen worden uit het lichaam
verwijderd door de nieren of de lever.
Zoals ik in de vorige aflevering reeds
schreef, worden alle organen minder
goed doorbloed als de jaren vorderen.
Mede daardoor gaat de functie van lever
en nieren geleidelijkaan achteruit. En
daarmee ook hun vermogen medicijnen
(en andere vergiften) uit het lichaam te
verwijderen.
Oudere mensen hebben hierdoor van
veel medicijnen minder nodig, krijgen
sneller te veel. Sommige medicijnen kun
nen zich in het lichaam gaan ophopen.
Om maar een treffend voorbeeld te noe
men: slaapmiddelen die vaak lang in het
lichaam aanwezig blijven, maar waar
van toch elke nacht een nieuwe pil wordt
ingenomen. Ook als de vorige nog niet he
lemaal verwijderd is. Het gevolg daar
van kan een toenemende slaperigheid
overdag zijn.
Verder zijn ouderen gevoeliger voor de
werking van veel medicijnenen ze krij
gen sneller last van vervelende bijwer
kingen. Ook kunnen zij heel anders dan
bedoeld reageren op een kalmerend mid
del, bijvoorbeeld met hevige angst en op
winding: een "paradoxale reactie".
En daar komt nogal eens bij dat oude
ren met meer dan één kwaal kampen en
daarvoor verschillende medicijnen krij
gen, vaak ook nog van verschillende dok
ters. Die medicijnen kunnen eikaars wer
king beïnvloeden. De schema's voor het
gebruik van al die verschillende midde
len zijn soms veel te ingewikkeld, dus ver
gissingen zijn dan bijna niet te vermij
den. En als er dan klachten ontstaan is
het soms niet mee r uit te maken of de oor
zaak in een ziekte of in de medicijnen
moet worden gezocht.
Daarom is het van groot belang dat één
dokter op de hoogte is van alle gebruikte
medicijnen, zowel van de voorgeschreven
als van de zelf gekochte medicijnen. De
schema's moeten simpel zijn, en de medi
catie moet regelmatig worden gecontro
leerd om doublures en fouten te voorko
men. De bovengenoemde problemen moe
ten echter geen aanleiding zijn om op ei
gen initiatief de medicijnen te stoppen of
te minderen uit angst te veel te krijgen
Het is beter eerst uw huisarts daarover te
consulteren.
Net als alle andere organen vermin
dert ook de functie van de hersenen met
de jaren. Sterker nog: de hersencellen die
bij de geboorte aanwezig zijn, worden
nooit meer vernieuwd. Elke dag sterven
er duizenden af. Dat gebeurt zonder
merkbare vermindering van de intelli
gentie, want de reservecapaciteit van de
hersenen is enorm.
Toch wordt het geheugen met de jaren
minder, althans bij de meesten. Er zijn
krasse negentigjarigen die nog even hel
der kunnen denken als een twintigjarige,
maar een geringe achteruitgang is toch
heel gewoon. Deze blijkt vooral uit een
lichte vergeetachtigheidmoeilijk op
woorden en namen kunnen komen, soms
de neiging recente gebeurtenissen wat
makkelijker te vergeten en wat vaker in
hpt verleden te vertoeven.
Dementie, het volledig verloren gaan
van de geestelijke vermogens, is een ziek
te die zich op oudere leeftijd kan aandie
nen. Ongeveer een op de tien mensen zal
vroeger of later de verschijnselen van de
mentie gaan vertonen; bij meer dan de
helft is de oorzaak daarvan de ziekte van
Alzheimer, die niet te genezen is. Bij een
klein deel echter is een behandelbare
ziekte de oorzaak en is de aftakeling om
keerbaar. Daarom moet iedereen die de
verschijnselen van dementie vertoont
zich laten onderwerpen aan een onder
zoek. Om de oorzaken daarvan te ontdek
ken.
Misschien nog wel belangrijker dan de
ziekte zelf, is de angst ervoor. Hoeveel ou
deren denken dat ze dement worden als
ze even n iet op een woord kun nen komen
Misschien is het voor hen een geruststel
ling dat die lichte vergeetachtigheid géén
dementie is. en dat de angst ervoor een
dementie al bijna uitsluit: wie echt de
ment wordt, is zich daar in het algemeen
niet van bewust.
Wel kunnen ouderen soms snel uit hun
evenwicht raken bij veranderingen, in
grijpende gebeurtenissen, en daardoor
tijdelijk in de war raken. Dat is dus ook
geen dementie. En tot slot kunnen ook
psychische problemen, zoals een depres
sie. soms met dementie worden verward.
Problemen in het privéleven kunnen op
oudere leeftijd een belangrijke oorzaak
zijn van een verstoring van iemands
geestelijke evenwicht. Verlies van de
partner, vrienden en van familieleden
kan eenzaamheid veroorzaken. Depressi
viteit kan daar het gevolg van zijn. Hoe
wel deze problemen bij het ouder worden
lijken te horen, is het toch verstandig om
hulp te zoeken als ze zich aandienen.
De slaap ten slotte, past zich ook aan de
leeftijd aan. Met alle gevolgen van dien.
Het inslapen duurt langer, de slaap
wordt minder diep. het aandeel van de
droom-slaap wordt kleiner, men wordt
vroeger wakker. Het korter slapen wordt
vaak gecompenseerd met dutjes overdag.
Soms ervaren mensen dit als slecht sla
pen, maar het hoort erbij.
Een slechte nachtrust kan worden ver
oorzaakt door lichamelijke klachten als
pijn, jeuk. benauwdheid. Maar ook door
de drang om telkens te moeten plassen,
door te veel licht of geluiden, door een ie
koude ofte warme slaapkamer. Ten slotte
kan de slaap worden belemmerd door
zorgen waarover wordt gepiekerd.
Slaapmiddelen worden ontzettend veel
geslikt, meestal elke nacht, en veel men
sen denken er niet buiten te kunnen.
Maar het slikken van slaaptabletten
heeft ook zo z'n nadelen: ze kunnen over
dag slaperigheid veroorzaken doordat ze
te lang in het lichaam blijven. Ze kunnen
ook de reactiesnelheid in nadelige zin be
ïnvloeden, zodat er ongelukken (valpar
tijen) kunnen gebeuren. Een overdadig
gebruik van medicijnen kan ten slotte
duizeligheid en een kater-gevoel veroor
zaken.
Los daarvan werken medicijnen op de
langere duur verslavend en kunnen ont
houdt ngsve rsch ij nselen (opwinding,
angst, slapeloosheid) optreden, als er
plotseling wordt gestopt met innemen.
Hoe vervelend het ook is om slecht te
slapen, het is beter om het gebruik van
slaapmiddelen te beperken tot een korte
tijd. Om aldus een moeilijke periode te
overbruggen, of om een verstoord dag
nachtritme te herstellen.
Over het algemeen is er voor slaap
stoornissen bijna altijd een oorzaak te
vinden, en het is beter om die eerst op te
sporen en die vervolgens zo snel mogelijk
weg te nemen.
De volgende en laatste aflevering van
deze serie gaat over veranderingen in het
skelet, problemen met de darmen, de voe
ding en de risico's van kou en hitte.
