'Met minder regels heb je meer plezier in taal' Verkeersstop bij smog werkt averechts op de gezondheid' Kamer stopt informatie produkten in computer Ziekenfonds vergoedt toch hulp van vrije psychologen 'Gehandicapten niet wegstoppen' 'Mark doet eigen mensen onrecht aan' ZATERDAG 3 FEBRUARI 1990 REGIO PAGINA 13 Neerlandicus wil maatschappelijk gebruik taal vereenvoudigen LEIDEN Er is een groot aantal regels die nu als maatstaf voor goed taalgebruik worden gehan teerd die eigenlijk overbodig zijn. Door een flink aantal regels te schrappen wordt het makkelijker om goed Nederlands te spreken. Het besef de taal goed te gebrui ken stimuleert mensen de reste rende regels goed toe te passen en geeft meer plezier in het omgaan met taal. door Monica Wesseling Dat concludeert F. Jansen van de vakgroep Nederlands van de Leidse Universiteit naar aanlei ding van onderzoeken die hij ge daan heeft naar het gebruik van taal en de regels die daarvoor gel den. Zijn opvatting heeft, zo be nadrukt Jansen, alleen betrek king op de maatschappelijke kant van het taalgebruik. "Weten schappelijk gezien is er niets te gen het handhaven van het enor me arsenaal aan regels waaraan we ons nu te houden hebben". De Neerlandicus hield vanmor gen een lezing over 'Goed Neder lands. bestaat dat?', tijdens het in Utrecht gehouden publiekssym- posium over de sociale invloed op taalgebruik, georganiseerd door de stichting voor Publieksvoor lichting over Wetenschap en Techniek. Goed Nederlands om schrijft hij als een taal die voor zo veel mogelijk mensen te gebrui ken is en die de gebruiker de mo gelijkheid geeft in zo kort moge lijke tijd een boodschap over te brengen of te ontvangen op een manier die begrijpelijk en aan vaardbaar is. Schelden en té onverbloemd taalgebruik is niet aanvaardbaar en kan dus niet als goed-Neder- lands worden betiteld. Datzelfde geldt voor onder meer dialecten en vaktalen omdat deze slechts voor een kleine groep toeganke lijk zijn. F. Jansen: "We moeten ons niet te veel laten afleiden door overbodige regels. Taal i schap over te brengen en geen doel op zich". o Henk B Het is volgens Jansen prettig als veel mensen goed Nederlands spreken omdat deze taal, afgaan de op de definitie, het meest ef fectief werkt. In de maatschappij is taal niet anders dan een middel om een boodschap over te bren gen en alles wat afleidt van die boodschap, moet dan ook worden geweerd. Onnodig moeilijke re gels ten aanzien van het gebruik van die taal versluieren de bood schap. Jansen heeft de afgelopen tijd tientallen mensen die zeiden goed (=standaard-) Nederlands te gebruiken, getest op hun kennis van de regels die moeten worden opgevolgd voor taal goede taal is. De uitslag van het onderzoek was verbluffend. Bepaalde regels blij ken door nagenoeg niemand juist te worden toegepast. Moeiteloos schudt Jansen voorbeelden uit zijn mouw. "Heel bekend is het probleem met deel woorden. door ons omschreven als de deelwoordenjammer. Fou tief gebruik van deelwoorden leidt tot onbegrijpelijke zinnen. Thuisgekomen waren de aardap pelen nog niet gaar, of, hossend liep het stadion leeg, zijn daarv mooie voorbeelden. De die ervan overtuigd waren goed Nederlands te spreken, struikel den stuk voor stuk over dergelij ke kwesties". Het gebruik van hen en hun blijkt al evenzeer een probleem dat velen zo in de war maakt, dat ze afgeleid worden van hetgeen ze eigenlijk bedoelden te doen: het overbrengen van een boodschap daarbij taal als middel gebrui kend. Ook de talloze spellingskwes ties waar neerlandici (en anderen) zich over buigen, zoals het ver schil tussen geluidoverlast en ge luidsoverlast leiden af en zorgen er daardoor voor dat de bood schap die moet worden overge bracht, minder duidelijk over komt. "Er komt nog iets heel anders bij kijken. Iemand die. als taalpu rist. met iemand anders een ge sprek aanknoopt, zal heel sterk gericht zijn op de manier waarop de ander de taal gebruikt. Worden de regels wel of niet goed toege past? Hij wordt daardoor zo sterk afgeleid dat hij niet langer op de ander als persoon let. Het norma le sociale proces van een gesprek, reageren op de ander, wordt daar mee volstrekt verstoord". Alle regels dan maar overboord gooien? Dat gaat Jansen duide lijk veel en veel te ver. Hij heeft het so wie so moeilijk met het be palen van een standpunt in deze. Als wetenschapper werkzaam aan de universiteit heeft hij niets tegen veel regels. Wetenschap en regels gaan immers hand in hand. Jansen is echter ook burger en daarbij redacteur van het blad Onze Taal dat taalkwesties in hun maatschappelijke context be kijkt. Juist die rol van taal als communicatiemiddel van men sen, doet Jansen tot een andere bood- conclusie komen. De regels die iwman) niet strikt noodzakelijk zijn en door velen foutief worden toege past, moeten worden afgeschaft. "Het lijkt niet erg zinvol talloze regels over het gebruik van klem tonen aan schoolkinderen op te dringen aangezien ze door vrijwel niemand juist worden toege past". Jansen pleit geenzins voor een volstrekte simplificatie van het Nederlands, zeker niet in het on derwijs. "Het gaat er om de over bodige regels uit te bannen. Als wetenschapper kun je de stelling wellicht niet waarmaken, maar als dagelijks gebruiker van taal des te meer". LEIDEN - De Kamer del begint een nieuw informatie systeem. waarmee bedrijven en par ticulieren heel snel gegev nen opvragen over onder meer de produkten die ondernemingen in deze regio leveren. Dit zogenoemde Handels Informatie Systeem (HIS). Koophan- enkele duizenden verzoeken bin- sn van burgers en bedrijven die illen weten waar bijvoorbeeld een kun- bepaald produkt verkrijgbaar is. of ?r de welke ondernemingen op een be paald terrein actief zijn. "Dat loopt van een vraag waar men roze servet ten kan kopen tot een vraag welke gisteren de eerste aanzet grote bloembollen-handelaren i is gegeven, moet over een paar de Verenigde Staten exporteren", maanden operationeel zijn. De Ka- Deze maand en volgende maand mer van Koophandel voor Rijnland doet de Kamer zo'n 4000 enquète- is een van de eerste Kamers in Ne- formulieren de deur uit naar regio- derland die een dergelijk systeem nale groot-handels- en industriële zijn begonnen. bedrijven. Later volgen de onge- De Kamer verstrekt al sinds jaar veer 1500 dienstverlenende bedrij en dag inlichtingen over bedrijven ven in Rijnland. De gegevens die de - via haar zogeheten handelsregister, enquête opleveren, worden in de "Maar daarin zijn slechts vrij alge- computer gestopt, waarna de infor- mene gegevens over ondernemin- matie later met een simpele druk op gen opgenomen. Wat ze exact pro- de knop weer is op te vragen. Deel- van de Kamer van Koophandel. Volgens hem komen er jaarlijks LEIDEN/REGIO De hulp door De huisarts verwijst een patient niet bij Riagg's aangesloten psycho- die voor psychologische hulp in logen wordt door ziekenfonds Zorg aanmerking komt, door naar een en Zekerheid wèl vergoed mits de psychiater. Na een gesprek draagt betrokken psycholoog samenwerkt deze in de meeste gevallen de pa- met een psychiater. Deze psychia- tiënt over aan de psycholoog met ter moet bovendien een contract wie hij samenwerkt, met het ziekenfonds hebben afge- Om te voorkomen dat huisartsen sloten. Zorg en Zekerheid sluit de onbedoeld doorverwijzen naar niet komende weken met vele regionale aangesloten psychiaters, waardoor psychiaters een contract af. De hulp door zelfstandig geves tigde psychologen werd tot nu toe niet door het ziekenfonds Zorg en Zekerheid vergoed. Sommige zie kenfondsen, waaronder Spaarne- land, namen de hulp op in de aan vullende verzekering die zieken fondsverzekerden kunnen afslui ten. Zorg en Zekerheid ging hiertoe niet over omdat de premie daarmee te sterk zoü moeten worden ver hoogd. Onderzoek naar klachten bij luchtverontreiniging nier hopen we ook meer inzicht te krijgen in de klachten die kunnen optreden en de bevolkingsgroepen die risico lopen". Overigens zet Zwart Voorspuij raagtekens bij de maatregelen die OEN HAAG - "De normen die bij luchtvervuiling wor den gehanteerd, hebben niet alleen een gezondheidskun- dige, maar ook een politieke achtergrond. Het is niet ge- de provincieskunnen heel duidelijk wat de risico's zijn voor de gezondheid wanneer bijvoorbeeld de concentratie aan ozon de li mieten overschrijdt". "Evenmin is bekend welke groepen het meest kwest- baar zijn, hoewel zij die grote inspanningen verrichten, de meeste kans lopen klachten te krijgen. Al die zaken kun nen ook niet bekend zijn want er is hiernaar vrijwel geen onderzoek gedaan", zegt W.A. Zwart Voorspuij, medisch milieukundige dat het uiteindelijk maar met voor het noordelijk deel van "voorTafn de luchtvervuiling te beperken. "Laat ik voorop stellen dat je sowieso te laat bent wanneer er smog is ge vormd. Het beste is om de vervui ling met structurele maatregelen te rug te dringen. Is er echter smog ge vormd, dan kun je je afvragen of het wel zo verstandig is mensen te vra gen hun auto te laten staan". "Het ligt voor de hand dat ze dan meer van de fiets gebruik zullen ma ken. En dat betekent dat mensen zich langer aan de vervuiling bloot stellen. Bovendien spannen ze zich in, waardoor het effect van de smog toeneemt. Dat zou allemaal nog niet zo erg zijn, wanneer een rijverbod de vervuiling meteen drastisch zou erminderen. Geschat wordt echter Zuid-Holland. "Feitelijk geven die richtlijnen al leen maar aan: de vervuiling is nu zo groot, vraag mensen om hun auto te laten staan en verzoek bedrijven om hun uitstoot te beperken. Een ge- zondheidskundige betekenis heb ben ze nauwelijks. En ik sluit niet uit dat de normen wat omhoog kun nen, als we slechts naar de medi sche kant van de zaak kijken". Waar de limiet precies moet ko men te liggen voordat gezondheids klachten optreden, moet duidelijk worden in een onderzoek waarbij ook de twaalf medisch milieukun digen in Nederland zijn betrokken. Ze doen dit onderzoek samen met de geneeskundige en milieu-inspec ties en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM) in Bilthoven. "Op die ma- massaal blijven autorij den. Integendeel. Maar uit gezond- heidskundig oogpunt zou het stil leggen van het verkeer wel eens averechts kunnen werken". Dioxine Zwart Voorspuij is één van de twaalf medisch milieukundigen die drie jaar geleden in verschillende gebieden in Nederland zijn aange steld bij GG&GD's; in zijn geval bij de GG&GD in Den Haag. Deze milieu-artsen - een betrekkelijk nieuw fenomeen in Nederland - zijn zowel wetenschappelijk onderzoe ker, als adviseur en voorlichter. "We hebben tot taak om onder zoek te verrichten naar gezond heidseffecten van allerlei milieu-za ken. De gevolgen van smogvorming is er één van. Daarnaast doen we on derzoek naar de effecten van cadmi um en de gevolgen van uitlaatgas sen op de gezondheid. Ook de dioxine-problemen rond vuilver brandingsinstallaties en radio-acti viteit in huis door het gas radion verdienen nadere studie". Als medisch milieukundige wordt Zwart Voorspuij ook gere geld betrokken bij speciale gezond heidsonderzoeken. "Er duiken soms geluiden op dat in een bepaald gebied veel meer ziekten voorko men dan normaal. In Den Haag heb ben we zo'n straat gehad. De bewo ners hadden veel klachten en weten dit aan een bodemverontreiniging in de buurt. Het onderzoek moest uitwijzen of dat inderdaad zo was. Uiteindelijk bleken de risico's van de vervuiling niet ernstiger te zijn bij andere bodemverontreinigin gen. Overigens zijn dit geen eenvou dige onderzoeken. Het is namelijk nooit met zekerheid te zeggen wat nu precies de oorzaken zijn van be paalde klachten". Voorts geeft Zwart Voorspuij voorlichting en adviezen aan alle mogelijke instanties en groepen mensen. "Maar ook individuele burgers kunnen bij mij terecht met vragen en klachten. Niet dat ik overal het antwoord op weet - want medische milieukunde blijft een vrij algemeen terrein - maar ik kan hen natuurlijk altijd doorverwij- "7k sluit niet uit dat de voor de tuinders te maken met het verdedigen van Nederland? Dat dit wetsartikel vorm wordt gegeven door het leger te voorzien van dienstplichtigen, het zij zo. Maar dat TT 11 1 maakt het nog niet mogelijk deze Hulp soldaten jongens in te zetten voor allerlei rot klusjes, ook al zijn die nuttiger dan Reluster Beek. onze weinig publici- het nogmaals oppoetsen van een teitsschuwe Defensieminster, heeft reeds blinkende tank. Hans Koevoet Fl. Schoutenstraat 25 2172 SK Sassenheim onlangs voor de televisie uitgelegd waarom hét leger ingezet wordt bij het herstel van de stormschade. Het moet geen gewoonte worden, vindt de minister, maar in extreme geval len zal het leger (lees: zullen dienst plichtigen) de helpende hand bie den. En inderdaad: met eigen ogen „OOI IIiaiIO, hebben wij in deze streek soldaten j-jy weigerde prof. Bertels de toe- Stropd as prof. Louwe Kooijn het glasruimen gezien. Niks vrijwilligers, gewoon op bevel van Relus. Maar volgens mijn mavo-staatsin richting heeft Relus niks te vinden. Hij is minister, en moet gew gang, zo las ik in uw krant van dins dag 30 januari. Het is ergerlijk te genwoordig! Een open overhemd en geen stropdas. Zo ziet men zangers en medewer- wet uitvoeren. Dat doet hij niet. In kers op tv. Tot in uw blad komt men artikel 97, lid 1. staat de taak van de ze tegen. We hebben geen behoefte dienstplichtige omschreven: om op de tv naar harige borstpartij- Alle NedeHande'rs daartoe in en te kijken. Laten de mannen zich staat, zijn verplicht mede te werken weer behoorlijk kleden. Met strop- tot handhaving der onafhankelijk- das! heid. en tot verdediging van zijn A. Versteeg sr. grondgebied. Katwijkseweg 9a Wat heeft het opruimen van glas Wassenaar Scouts wachten op antwoord van prinses Juliana WASSENAAR - De scouting groep Martin Luther King uit Rijswijk heeft nog geen antwoord ontvangen op het verzoek aan prinses Juliana om toch op land goed De Horsten in Wassenaar te mogen kamperen. Prinses Chris tina, bewoonster van het land goed, had enige maanden geleden alle scoutinggroepen laten weten niet langer welkom te zijn. De prinses achtte de aanwezigheid van de kinderen een inbreuk op haar privacy. Sinds jaar en dag kamperen scouts uit Den Haag, Voorburg en Rijswijk af en toe op het land goed. Volgens een woordvoerder van de Rijswijkse scoutinggroep is het landgoed ideaal voor kam- peerweekeinden: "Het is lekker dichtbij zodat die weekeinden geen vermogen gaan kosten. Bo vendien is het er echt prachtig". Omdat een alternatief niet voorhanden is, de regio telt nu eenmaal niet overmatig veel ge schikte landgoederen, besloot de groep Martin Luther King de ei genaresse van het landgoed, prin ses Juliana, een brief te sturen met het dringende verzoek het besluit van haar dochter onge* daan te maken. "De kinderen worden nu terugverwezen i de groenstroken tussen hun flats", aldus de noodkreet. Vooralsnog onderneemt Rijswijkse groep geen nieuw» tie: "We wachten nog even af, het is nog niet zo lang geleden dat w de brief hebben verstuurd". DEN HAAG (GPD) - "In de Randstad is geen plaats voor de zwakzinnige mens. Het is het dichtstbevolkte gebied van heel Nederland, maar zwakzinnigen inrichtingen zijn er schaars. Ze stoppen die mensen liever in te huizen in de bossen. Zwakzinni- gen hebben toch niets aan win kels, bioscopen en een gezellige kroeg. Deze voorzieningen zijn bestemd voor de gezonde mens". Dat zegt drs. W. Aalbers, gedepu teerde volksgezondheid voor de provincie Zuid-Holland. Hij is ontevreden over het be sluit van staatssecretaris Simon£ (WVC) om het aantal plaatsen in zwakzinnigeninrichtingen met 1421 uit te breiden. In heel Neder land zijn de wachtlijsten van zwakzinnigen voor een plek in een tehuis groot, maar het tekort in Zuid-Holland is nijpend. Aal bers: "Er staan hier nauwelijks in richtingen. Zwakzinnigen wor den nog steeds naar een bosrijke omgeving gestuurd". Daarom kampt Zuid-Holland met een extra tekort in vergelij king met andere provincies. In deze provincie komen 459 extra plaatsen, maar dat is te weinig. In totaal wordt er voor 1800 ernstig zwakzinnigen een veilig onderko men gezocht en dat is bijna de helft van het totaal aantal zwak zinnigen dat in Nederland op de wachtlijst staat. Directeur B. van Borssum- Waalkes, hoofd-inspecteur voor de geestelijke volksgezondheid in Nederland, erkent dat Zuid- Holland een 'probleemgebied' is voor de zorg van zwakzinnigen. "Vroeger moesten zwakzinnigen buiten leven. Rust en natuur was goed voor hen. Een groot huis was noodzakelijk, want patiënten hadden ruimte nodig. In de Rand stad was er geen plaats en werden er gewoon geen tehuizen ge bouwd". In totaal wonen er in Nederland 30.000 patiënten in 100 verschil lende instellingen. Een half mil jard gulden is nodig om alle zwak zinnigen goed te verzorgen. Daarom wonen nu veel zwakzin nige kinderen, geboren en geto gen in de Randstad, ergens in een tehuis in Gelderland of Overijs sel. Aalbers denkt dat het niet goed voor zwakzinnigen is om zo ver van huis te wonen. Aalbers: "Veel zwakzinnige kinderen, geboren en getogen in de Randstad, wonen ergens in een tehuis in het oosten van het land, ver weg van hun ouders. Ou ders moeten vaak een heel week einde vrij maken om hun kind te zien. De tehuizen zijn veelal slecht bereikbaar. Na een barre tocht over onbegaanbare zand weggetjes kunnen ze eindelijk zien hoe het met hun kind gaat". Zuid-Holland (en ook Noord- Holland die tweede staat op de lijst van provincies met een tekort aan plaatsingsmogelijkheden) kan een extra plaats krijgen als er elders in het land een bed vrij komt. "Dat is natuurlijk een dom- de hulp dus niet wordt vergoed, stuurt Zorg en Zekerheid elke twee weken een bijgewerkte lijst van psychiaters die een contract heb ben afgesloten. Gedeputeerde W. Aalders ontevreden over beleid zwakzinningenzorg LEIDERDORP - Als de Leidse brandweercommandant Mark meent dat de brand in Huis ter Duin een maatje te groot is ge weest voor een vrijwilligers korps. bekritiseert hij in feite zijn eigen beroepsmensen. De vrijwilligers zijn namelijk op geleid bij de Leidse beroeps brandweer. Dat stelt W.J. Nag- tegaal, hoofd brandwacht bij de Leiderdorpse vrijwillige brandweer. Mark deed zijn uitspraak in AVRO's Televizier, daags na de brand in Huis ter Duin, waarbij drie vrijwillige brandweerlie den uit Noordwijk het leven verloren. De Leiderdorpse vrij williger Naglegaal vindt dat de Leidse brandweercommandant onzin praat. "De opleiding van de vrijwil ligers is gelijk aan die van be roepsmensen. Ook de training is vrijwel gelijk, al hebben de be roeps natuurlijk meer gelegen heid om te oefenen", verklaart hij. "Als Mark roept dat de brand in Noordwijk een maatje te groot was voor vrijwilligers, zegt hij dus eigenlijk dat ook de opleiding, die door zijn eigen mensen is gegeven, niet vol doet". Gedeputeerde Aalders me regeling, want er komt nooit iets vrij. Wij kunnen wachten tot Sint Juttemus". De tehuizen in de 'onbewoonde wereld' zijn groot en vol. Vijfhon derd zwakzinnigen in een huis is normaal. Aalbers vindt het ver schrikkelijk dat zoveel mensen worden weggestopt in 'zo'n grote fabriek'. Voor hem een bewijs van te weinig respect voor de gehan dicapte mens. Ook hoofdinspec teur B. van Borssum Waalkes zegt ernaar te streven de grote huizen in te krimpen en meer kleinere wooneenheden te bouwen. Als er nergens plaats is voor de zwakzinnige, moet hij gewoon rustig op z'n beurt wachten. Een lijdensweg. Met de 300 extra plaatsen voor Zuid-Holland duurt het drie jaar voor de 1800 wachtenden een geschikte thuis haven vinden. Problemen in ge zinnen zijn daardoor niet meer te Aalbers: "Als vader en moeder van 70 jaar plotseling overlijden, staat de 40-jarige zwakzinnige er alleen voor. Hij is overgeleverd aan z'n familie". Als die niet wil helpen, bestaat er de zogenoemde 'noodbeddenregeling'. De zwak zinnige heeft dan voor zes weken recht op een noodbed in een in richting. Dan moet hij weer ver trekken. Op naar het volgende te huis. "De zwakzinnige raakt in de war. Heeft geen tijd zich te hech ten aan een verzorger. Zijn ge dragstoornis wordt erger". Aalbers: "Het huidige beleid dwingt ouders om bij de geboorte van een zwakzinnig kind al een plaatsje in een inrichting te reser veren. Thuishulp is er nauwelijks. Deskundigen komen langs en kij ken hoe erg het kind eraan toe is. Dan wordt zo zoetjes aan bepaald voor welk tehuis het geschikt is. Zoiets is natuurlijk verschrikke lijk. Met wat regelmatige hulp aan huis kan het kind bij de ouders blijven wonen". OllÏJ ilicuUtë 3 februari 1990 Honderd jaar geleden stond er in de krant: - De commissaris van politie te Leiden vestigt thans ook in het politieblad de.aandacht op een persoon, die in verschillende ge meenten met koopwaar rond gaat, in den regel met aanbie ding van notitie-boekjes, welke gesloten in een enveloppe, bij de ingzetenen aan huis worden be zorgd of in de brievenbus gesto ken, om ze dan eenige dagen la ter weder op te halen. In die en veloppe bevindt zich tevens een gedrukt exemplaar, waarbij de zich noemende J. Scheepens zij ne koopwaar aanbiedt, daarbij vermeldende dat hij vrouw en kinderen heeft, in het ziekenhuis te Leiden is verpleegd geweest en dat professor Rosenstem dien aangaande inlichtingen weet te geven. Bedoelde persoon is niet J. Scheepens, maar Johannes Hendrikus Schiphorst, geboren te Amsterdam, wonende te s'Gravenhage. Scheepens noch Schiphorst zijn onder behande ling van genoemden professor geweest. Vijftig jaar geleden: De gemeente Waddinxveen werd gisteren opgeschrikt door een brand in de meubelfabriek der firma Wed. G. Both aan de Jan Borrekenskade. Na eenigen uren harden arbeid mochten de brandmeester en zijn mannen het genoegen smaken het vuur geheel te kunnen bedwingen. Als een bijzonderheid kan nog ver meld worden, dat de opper- brandmeester. de heer G. Schut te. die toevallig tegenover de fa briek woont, van zijn ziekbed af de vlammen boven de huizen zag uitslaan. Dit werd hem te mach tig. Hij kleedde zich aan en ging over het ijs van de Gouwe naar den brand. Hij zakte toen echter helaas door het ijs heen. Op zijn hulpgeroep kon hij gelukkig worden gered.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 13