Devon ademt de sfeer
Van Agatha Christie
Snel regeling
transplantatie
van organen
Engels leren
op Malta
Oriënt-Exppress
naar Torquay
Sightseeing per Iijnbus
Rust keert
terug in
Oost-Bayrut
'Onderwijs aan zieke
kinderen in gevaar'
Nieuw gebouw van sociale
zaken blijkt nu al te klein
Sovjetunie
vindt bod
Bush te mager
Honderd jaar geleden werd in
de Zuidengelse kustplaats
Torquay een meisje geboren,
Mary Clarissa Agatha Miller.
Als ze 85 jaar later in januari
1976 overlijdt, kent de hele
wereld haar als Agatha
Christie. Foto's laten een
vriendelijke oude dame zien,
die enigzins bedaard de lens
inkijkt. Geen type waar je
boeken vol moord en doodslag
achter zoekt. Toch liet ze uit
46 jaar schrijversschap een
oeuvre na van 97 boeken,
zestien toneelstukken en veel
korte verhalen vol met
mysterieuze moorden en
intriges.
door
Claudia Sondervan
Haar verbeeldingskracht sprak in
ternationaal aan. Sinds de verschij
ning van haar eerste boek in 1920
loopt de verkoop van haar werk te-
In Torre Abbey staan de werktafel en schrijfmachine
tie. Aan de wand een protret van de jonge schrijfster, op tafel
later jaren.
gen de 400 miljoen exemplaren. Fi
guren uit haar detective-romans als
de bejaarde vrijgezelle dame Miss
Marple, het speurderspaar Tommy
en Tuppence en de Belgische 'Sher
lock Holmes', Hercule Poirot, raak
ten bekend tot in Japan, Bangla
desh en Rusland. Al haar persona
ges kregen gezichten in Films en te
levisieseries die soms uitgroeiden
tot klassiekers. Engeland eerde de
schrijfster in 1971 met de titel Dame
of the British Empire.
De geboorteplaats van Agatha
Christie, Torquay, ligt in de provin
cie Devon. Het graafschap vormt de
schakel die de zuidwestelijke punt
van Engeland, Cornwall, met de
rest van het eiland verbindt. De De
vonians zijn trots op het feit dat de
schrijfster hier geboren werd. Ze
woonde er bijna haar hele leven,
verknocht als ze was aan de streek
met zijn eigenaardigheden - en aan
de dikke, lichtgele Devonshire cre
am, waar ze liters van op kon. Heel
veel karakters en beschrijvingen in
Christies boeken zijn op Devon te
rug te leiden: loop er rond en je
vindt de kleine dorpjes mat de pas
toors, de kruideniers, de bewoners
van de landgoederen terug.
Agatha Christie vond haar inspi
ratie dicht bij huis. De tegenstellin
gen in het shire met de robuuste
naam spreken tot de verbeelding.
Torquay - gebouwd op zeven heu
vels ("net als Rome") aan de baai
waarin de rivier Dart.uitmondt - was
al sinds eeuwen een uitwijkplaats
voor de Engelse adel en koninklijke
families tijdens de, elders in het
land, gure winters. In de negentien
de eeuw raakte de streek in de mode
bij de upper class, de gegoede bur
gerij. De stad ademt nog steeds een
mondaine sfeer met brede boule
vards, grand hotels met statige bor
dessen, tearooms en paviljoens die
het Victoriaanse tijdperk er achter
liet.
Een warme Atlantische golfstroom
bezorgt de zuidkust met zijn stran
den tussen de rode kliffen een aan
genaam, mild klimaat, zodat in de
tuinen van de kleurrijke havenstad
jes in de Bay-streek (100.000 inwo
ners) palmen en yucca's groeien. De
bijnaam Engelse Rivièra is aller
minst misplaatst: de bezoeker
waant zich af en toe meer in medi
terrane dan in Engelse streken.
Die beginnen pas achter de kust.
De Dart slingert zich met talrijke
nevenstromen door glooiende heu
vels met eikenbossen, kleine wei-
a*u„ pi,.;, den tussen dikke heggen en lage,
Agatha Chris- iosgestapelde stenen muurtjes. Ver-
Ult der noordelijk gaat de weg ineens
omhoog naar Dartmoor. een granie
De jacht haven van Brixham in Torbay; een mediterrane sfeer in Zuid-Engeland.
ten hoogvlakte van 365 vierkante
mijl met wilde pony's tussen hei en
varens, moerassen met drijfzand en
plotseling opdoemdende mist. Zo
subtropisch de zuidkust, zo ruig is
de noordkust van Devon. Hoge klif
fen in zwart steen met hier en daar
een inham waar smokkelaars in
vroeger dagen drank, maar ook
kant en linnen aan wal brachten.
In dat Devonshire groeide Agatha
op als nakomertje van een patri
ciërsgeslacht in de statige witte villa
Ashfield aan de Barton Road in Tor
quay's oude wijk Tor Mohun. De
villa staat er niet meer, tot groot ver
driet van het huidige stadsbestuur.
Agatha, die er haar hele jeugd heeft
gewoond, trachtte begin jaren zes
tig tevergeefs het huis te behoeden
voor de sloop. Later is ze nog eens
naar de plek teruggeweest. Er staan
nu kleine woningen in rijen. Ze
vond er slechts de restanten terug
Lekker van de zon genieten en En
gels leren. Dat kan op Malta. Aan de
International School of English or
ganiseert het Maltezer Ministerie
van Onderwijs cursussen op alle ni
veaus. Door het verblijf in Engels
sprekende gastgezinnen kunnen de
cursisten ook kennismaken van de
Maltezers en hun cultuur. In de
paasvakantie kost zo'n 15-daagse
cursus (inclusief vervoer en verblijf
in een gastgezin) 1050,-. Informa
tie over deze cursussen Stichting
ECS 070-3458282 of het Malta Natio
naal verkeersbureau: 020-207223.
van een speciale boom uit haar
jeugd: de 'apepuzzelboom', een
Araucaria.
De familie was niet rijk, maar wel
gesteld. Zoals bij 'iedereen' was er
personeel in huis. Vader Miller
bracht de dagen door in zijn club.
Moeder organiseerde diners, thee
partijtjes en spelletjes croquet.
Broer Monty volgde een legeroplei-
ding en zus Madge maakte haar de
buut in het Londense balseizoen.
Agatha's jeugd was Victoriaans,
maar eenzaam. Ze speelde alleen of
met haar kindermeisje in de grote
tuin rondom de villa en fantaseerde
haar speelkameraadjes bij elkaar.
Haar opleiding kreeg ze van haar
ouders. Vanaf haar vijfde verslond
ze boeken, maar aan schrijven en
spellen had ze - gek genoeg - een he
kel. In de gereconstrueerde werk
kamer van Agatha in het oude
klooster Torre Abbey in Torquay
liggen handgeschreven manuscrip
ten: een rond, wat kinderlijk hand
schrift vol strepen en verbeteringen
onder en boven de regels. "Ik leer
het nooit," verzuchtte ze later in
haar autobiografie in 1965.
Reizen
Agatha heeft in haar leven de hele
wereld gezien. Eerst met haar ou
ders, toen Ashfield te duur werd en
verhuurd moest worden, terwijl de
familie een tijdlang goedkoper
woonde in Zuidfranse hotels. Later
met haar eerste man, Archie Chris
tie, die voor zaken door Azië, Afrika
en Australië trok. En in haar laatste
jaren reisde zij met haar tweede
man, archeoloog Max Mallowan
door het Midden-Oosten.
Toch bleef ze altijd terugkomen
naar Devon. Haar dochter Rosalind
woont nog altijd bij Dartmouth, in
het statige witte landhuis Green-
way.
Naar verluidt lijkt het van binnen
op een pakhuis, vol met verzamelin
gen en persoonlijke bezittingen van
Agatha Christie. Huis en omringen
de tuinen zijn niet toegankelijk voor
publiek, maar vanaf het pontje naar
de stad Dartmouth kan je Agatha's
'droomhuis' zoals ze het noemde,
zien liggen, half verscholen tussen
de bossen aan de rivier.
Christie-fans kunnen wel het ge
brandschilderde raam bekijken dat
Agatha haar kleine parochiekerkje
in Churston Ferrers schonk van de
opbrengst van een novelle. Om haar
leven en indrukken verder op te
sporen, zijn haar boeken voor De
von eigenlijk nog de beste gids.
Ter gelegenheid van het honderdste
geboortejaar van Agatha Christie
zal haar geboortestreek Devon in
1990 sidderen van de moordmyste
ries. Samen met Agatha's klein
zoon, Mathew Prichard organiseert
het Mystery-office van de Britisch
Tourist Authority in Torquay festi
viteiten die zich concentreren rond
de drie steden van de Torbay - Tor
quay, Brixham en Paington - met
een hoogtepunt op Agatha's ge
boortedag, 15 september.
Op die dag komt de echte Vene-
tië-Simplon Oriënt Express naar
Torquay, waar de trein enige tijd te
bezoeken is.
Voor de gelegenheid verhuist
Agatha's wassen beeld dat in 1972
voor Madame Tussaud werd ge
maakt van Londen naar Torquay.
Het beeld draagt Agatha's eigen kle
ding, die ze afstond omdat ze het
zo'n leuk idee vond. Verder biedt
Torbay activiteiten als straatthea
ter, mystery tours en lezingen.
September wordt het Season of
Plays (8-24 september) met to
neelopvoeringen van onder meer
The Verdict, The Hollow, The Un-
expexted Guest. Een van Agatha's
favoriete stukken, Spiders Web,
gaat in februari op tournee met Bar
bara Murray in de hoofdrol en Char
les Vance als producer. Het is Van
ce's honderdste Christie-produktie.
De bioscopen draaien twaalf Chris-
tie-films, zoals Hound of the Bas-
kervilles, Hercule Poirot, Moord in
de Oriënt Express, Murder She Said
en The Big Sleep.
De Crime Writers Convention (14-
16 september), een jaarlijkse con
ventie van alle belangrijke detecti
ve-schrijvers, wordt dit jaar in Tor
quay gehouden. Ze signeren boe
ken en houden een publieke work
shop. Het World Cluedo Cham
pionship (15-16 september) is het
kampioenschap in een detective-
spel.
Voor meer informatie: Torbay Tou
rist Board, Vaughan Parade, Torquay
TQ2 5JG, England of British Tourist
Authority, Stadhouderskade 2, Am
sterdam.
Veel mensen weigeren per bus een land te bezichtigen. In de meeste geval
len niet eens zo zeer om die bus zelf, maar meer nog omdat ze liever privé
wat rondkijken in plaats van met een grote groep.
Maar het kan ook anders. In de afgelegen en landelijke gebieden van
Groot-Brittannië is de lijnbus vaak de enige wijze van vervoer. De lijnbus
sen, rijden daar dagelijks door de mooiste gedeeltes van het Verenigd Ko
ninkrijk. Het probleem van de toerist is alleen: hoe weet hij of zij welke
routes de moeite waard zijn?
Wel, daarvoor is het boekje 'Scenic England Wales by Bus' gemaakt.
Per busmaatschappij en per streek noemt deze 32 pagina's tellende
brochure de leukste lijnen. Het gidsje, dat geïllustreerd is, geeft handige
tips over het reizen per bus door de Britse regio, en is af te halen of op te
vragen (per briefkaart) bij het Brits Toeristenbureau, Auroragebouw (5e),
Stadhouderskade 2, 1054 ES Amsterdam.
BINNENLAND/BUITENLAND
DEN HAAG (GPD) - Nog dit voor
jaar komt er een wettelijke regeling
voor orgaantransplantatie. Kern
van de wet is dat alleen de donor be
slist over het weghalen van orga
nen. Familieleden kunnen Üit niet
achteraf, in weerwil van een donor
codicil, verhinderen. De handel in
organen en andere commerciële
toepassingen worden verboden.
Dat zei staatssecretaris Simons
(volksgezondheid) gisteren in de
Tweede Kamer bij de behandeling
van zijn begroting. Simons wil de
wet zo snel mogelijk behandelen en
betreurde dat er bij de voorberei
dingen vertragingen zijn ontstaan.
De PvdA-staatssecretaris onder
kende bij de begrotingsbehande
ling het gevaar van het toenemend
gebruik van de doe-het-zelf tests,
waarmee bijvoorbeeld de bloed
druk wordt gemeten. In afwachting
van een algemene Europese richt
lijn, die in 1993 of 1994 wordt ver
wacht, zal het kabinet een tussen
tijdse regeling treffen. De tests moe
ten aan bepaalde kwaliteitsvoor
waarden voldoen en in bepaalde ge
vallen zal een arts om advies wor
den gevraagd. De regeling beperkt
zich overigens tot tests die een dia
gnose stellen over ernstige ziektes
zoals Aids en kanker.
De noodzaak om meer vrouwen
in aanmerking te laten komen voor
baarmoederhalskankeronderzoek
ziet de bewindsman vooralsnog
niet. Het CDA wil de leeftijdsgrens
verlagen van 35 naar 27 jaar, omdat
vrouwen in die leeftijd tot de groot
ste risicogroep behoren. Onderzoek
van de Erasmus-universiteit wijst
echter op het tegendeel. Juist oude
re vrouwen, boven 55 jaar, zouden
moeten worden onderzocht. De
staatssecretaris hakt dit najaar kno
pen door.
Verdere invoering i
reorganisatieplan voo
heidszorg ('Dekker') i
mons pas in 1992.weei
Daarbij staat centraal dat essentiele
zorg altijd voor iedereen toeganke
lijk moet zijn. Simons kiest met an
dere woorden voor een breed basis
pakket met daarnaast wat extra's in
een aanvullende verzekering. In
voering van het plan-Dekker mag
van de PvdA-staatssecretaris niet
ten koste gaan van de laagste inko
mens, maar "mag niet stranden op
0,1 procent meer of minder collec
tieve lastendruk".
an het grote
de gezond-
volgens Si-
de orde.
Hoofdverpleegliundige bracht
kolven moedermelk in rekening
AMSTERDAM (GPD) - Een
hoofdverpleegkundige van het Aca
demisch Medisch Centrum in Am
sterdam is ontslag aangezegd om
dat zij tot 1986 honderden patiënten
zou hebben opgelicht en geld ver
duisterd. De vrouw liet jonge moe
ders ten onrechte betalen voor het
zogenaamde kolven van melk en
stak het geld vervolgens in eigen
zak. Het ambtenarengerecht heeft
deze week het beroep behandeld
dat de vrouw heeft aangetekend te
gen haar ontslag.
In totaal zou het om een bedrag
van 12.000 gulden gaan.- Tussen
1982 en 1986 liet de hoofdverpleeg
kundige naar schatting 375 jonge
moeders tussen de 25 en 35 gulden
per kolf betalen. Het kolven wordt
toegepast bij moeders die wel moe
dermelk hebben, maar hun kind
geen borstvoeding geven.
De zaak kwam aan het licht toen
de vrouw in de zomer van '86 op va
kantie was. Hoewel meerdere per
soneelsleden op de hoogte moeten
zijn geweest van de clandestiene in
ning van de bedragen, heeft de di
rectie van het AMC geen aanleiding,
gezien maatregelen te nemen tegen
anderen dan de betrokken vrouw,
aldus een woordvoerder van de di
rectie vanmorgen. Volgens de
woordvoerder is het gebruikelijk
dat ziekenhuisafdelingen er 'fooien-
potten' op nahouden, waaruit uitga
ven voor gezamenlijke etentjes en
andere 'leuke dingen' worden be
taald. Daarbij gaat het echter altijd
om giften, aldus de woordvoerder.
Een Libanees echtpaar neemt de schade op die de gevechten tussen de milities van Aoun en Geagea hebben
veroorzaakt. De strijdende christelijke partijen kwamen na ongekend felle gevechten gisteren een bestand
BAYRUT (AFP/Rtr/AP) - De Li
banese christelijke leiders Michel
Aoun en Samir Geagea zijn giste
ren een bestand overeengekomen
na anderhalve dag van zware ge
vechten waarbij zeker 85 mensen
om het leven kwamen en 400 ge
wond werden.
Zowel de zender van het leger
van generaal Michel Aoun als de
radio van de Falangistische mili
tie meldden dat een "direct in
gaand" bestand was overeenge
komen en dat beide partijen wer
ken naar "normalisering" van de
toestand. De 15.000 man van
Aoun en 6000 van Geagea be
twistten elkaar sinds woensdag
ochtend de militaire leiding over
het rond duizend vierkante kilo-
meter grote gebied van de Liba
nese christenen.
Bij de strijd - die zelfs voor Li
banese begrippen uitzonderlijk
hevig was - veranderde oostelijk
Bayrut in een grote vuurzee. De
partijen gebruikten zware wa
pens als artillerie en granaatlan-
ceerders op uiterst korte afstan
den. In Libanese veiligheidskrin
gen meende men dat Aouns troe
pen meer hebben verloren dan
gewonnen bij de gevechten, die
uitbraken na de order Van Aoun
dat de militie zich zou ontwape-
Het Amerikaanse ministerie
van buitenlandse zaken heeft
Aoun opgeroepen onmiddellijk
af te treden. "De verantwoorde
lijkheid voor deze jongste uitbar
sting ligt geheel bij generaal
Aoun", aldus het State Depart
ment. Volgens de verklaring
moet Aoun ervan doordrongen
raken dat zijn houding in nie-
mands belang is, behalve van de
genen die anarchie en chaos in Li
banon in stand willen houden.
DEN HAAG (GPD) - Het onderwijs
aan het zieke kind wordt bedreigd.
Gisteren hebben twee Brabantse
ziekenhuisscholen de alarmbel ge
luid. De scholen vrezen met ingang
van het volgend schooljaar dertig
procent van hun lesuren kwijt te ra
ken. De scholen willen af van de
strikte criteria die nu worden ge
hanteerd voor het behoud van leer
krachten.
Jaarlijks krijgen over het hele
land zo'n 7.000 kinderen in de leef
tijd van zes tot negentien jaar les in
het ziekenhuis. De kinderen komen
officieel pas voor dit onderwijs in
aanmerking als het er naar uit ziet
dat zij langer dan drie weken blij
ven. In de praktijk echter krijgen
veel meer kinderen les. "Als er drie
kinderen op een zaaltje liggen, kan
geen enkele onderwijzer het over
zijn hart verkrijgen er maar één les
te geven", aldus mr. drs. H. Pauw,
bestuursvoorzitter van de Zieken-
huisschool Zuidwest-Nederland.
De scholen komen in de proble
doordat steeds minder kinde
drie weken lang worden opge-
en ziekenhuis. Dit is een
gevolg van het streven de opname
tijden in het algemeen flink te be
perken.
Zuidwest-Nederland voorziet
zeer ernstige problemen en heeft
daarom een boze brief gestuurd
naar de Tweede Kamer en minister
Ritzen (onderwijs). De scholen wil
len dat het aantal leerkrachten dat
zij nu hebben vanaf 1 maart wordt
bevroren. Volgens Pauw hebben
ook andere ziekenhuisscholen in
het land te kampen met deze pro
blemen. Maar de moeilijkheden in
Brabant zijn acuut, onder meer
door een fusie van scholen.
Met het onderwijs in de zieken
huizen is een bedrag gemoeid van
negen miljoen gulden, De scholen
denken met 6 miljoen, extra de pro
blemen te kunnen oplossen. Boven
dien kan dan ook thuis les worden
gegeven als het kind uit het zieken
huis is ontslagen, maar nog niet
naar school kan.
BONN/MOSKOU (GPD/AP) - De
Sovjetunie vindt het Amerikaanse
bod tot troepenvermindering niet
ver genoeg gaan. Dit blijkt uit een
verklaring van de Russische woord
voerder Gerasimov. De Russen vin
den dat alle buitenlandse troepen
uit Europa moeten verdwijnen. De
Amerikanen willen echter niet ver
der gaan dan een vermindering tot
195.000 soldaten aan beide zijden.
Gerasimov noemde het voorstel
van president Bush "een begin-
...een stap in de goede richting". Hij
vond het echter geen goed teken dat
de Amerikanen hun troepen in Eu-
ropa "tot in de eeuwigheid nodig
denken te hebben"
'De Amerikaanse minister van de
fensie, Dick Cheney verwacht dat
de Russen al hun troepen in 1995
zullen hebben teruggetrokken. Des
ondanks wil hij de Amerikaanse de
fensie-inspanningen op peil hou
den, ook in Europa. Dit omdat Sov
jetunie het enige land ter wereld is
dat de VS kan vernietigen, aldus
Cheney. De Amerikanen zullen
daarom blijven streven naar een
"uitvoerbare en bruikbare" militai
re aanwezigheid in Europa.
In de Bondsrepubliek is het voor
stel van Bush positief ontvangen.
Minister van Buitenlandse Zaken
Genscher zei het voorstel "een be
langrijke stap voorwaarts" te vin
den. Hij verzekerde daarbij dat
West-Duitsland een loyaal NAVO-
lid zal blijven en zeker niet neutraal
zal worden.
DEN HAAG (ANP) - Het i
bouw van het ministerie van sociale
zaken en werkgelegenheid in Den
Haag is te klein om alle ambtenaren
te kunnen huisvesten. Als er niet
meer werkplekken komen in de
nieuwbouw, die nog niet gereed is,
zal de dienstcommissie (de onder
nemingsraad) naar de rechter stap-,
pen. Dat blijkt uit een bulletin van
de commissie.
De dienstcommissie is ook onte
vreden over de arbeidsomstandig
heden die zullen ontstaan als alle
ambtenaren in het nieuwe gebouw
worden "gepropt". Het gebouw
moet 2.000 ambtenaren gaan huis
vesten, maar er zijn volgens de
dienstcommissie enkele honderden
werkplekken te weinig.
De dienstleiding erkent volgens
een woordvoerder van het departe
ment dat er sprake is van een tekort.
Bij de bouw is uitgegaan van het
aantal ambtenaren dat eind 1990 bij
Sociale Zaken werkt en dat dan
naar de Laan van Nieuw Oostindië
moet verhuizen. Daarbij is rekening
gehouden met de verkleining van
het ministerie in het kader van de
afslanking van de Rijksoverheid.
Er is echter ook sprake van een -
later in gang gezette - uitbreiding
van het takenpakket van Sociale
Zaken. Met name het Directoraat-
Generaal Arbeid krijgt er door de
volledige invoering van de Arbeids
omstandighedenwet meer werk en
dus meer ambtenaren bij.
De leiding van het departement
betreurt de stap van de dienstcom
missie om de zaak, inclusief de drei
ging met de rechter, naar buiten te
brengen. Het ministerie overlegt
juist met de Rijksgebouwendienst
en het ministerie van Financiën
over een tijdelijke oplossing, bij
voorbeeld het huisvesten van on
derdelen in andere gebouwen. Dat
is nu ook het geval, zij het op veel
grotere schaal. Als er uit dat overleg
een oplossing rolt, moet de dienst
leiding daarover overleggen met de
dienstcommissie.
OMROEPEN - De omroepen krij
gen dit jaar veertig miljoen gulden
extra. Dat heeft minister D'Ancona
aan de Tweede Kamer meegedeeld.
Het extraatje is te danken aan het
niet doorgaan van de verlaging van
het kijk- en luistergeld en de on
danks de toegenomen concurrentie
- stijgende opbrengsten van de
STER. Er wordt ook een bedrag van
34 miljoen gulden toegevoegd aan
de omroepreserve.
