Sovjetunie dreigt
met emigratiestop
Videorecorder al bij helft van de gezinnen
Magneettrein ingezet
bij steenkolenmijn
Sony verwerft muzikale
nalatenschap Von Karajan
'Geen vestiging joden in bezet gebied'
Staldng verlamt oliewinning Bakoe
Snelle verldezingen DDR vallen goed
Rechter wijst
arrestatie van
Honecker af
DINSDAG 30 JANUARI 1990
=K*i:IoKI[*L1
Strijd om wereldnorm verplaatst zich naar portable
Het door JVC ontwikkelde
VHS-videosysteem heeft de
afgelopen tien jaar zo'n
spectaculaier groei
doorgemaakt dat er inmiddels
wereldwijd bijna 300 miljoen
VHS-recorders in de
huiskamers staan. Deze groei
is vooral ten koste gegaan van
concurrerende systemen als
het V-2000 systeem (van
Philips en Grundig) en
Betamax (o.m. Sony). Beide
systemen waren weliswaar
technisch beter, maar
verloren de verkoopslag,
waarbij alleen grote cijfers
tellen.
door
Hugo van der Heem
Om de status van de wereldstan
daard voor het VHS-systeem nog
eens te onderstrepen hebben de be
langrijkste producenten van de
norm: JVC. Panasonic. Sharp en
Hitachi besloten een videorecorder
uit te brengen waarin zowel de stan
daard VHS-videocassette als de ver
kleinde (bekend onder de naam
VHS-C van compact) direct kunnen
worden afgespeeld. De tot nu toe
noodzakelijke adapter is dan niet
meer nodig.
De Japanse fabrikanten kwamen
al weer zes jaar geleden met de ver
kleinde VHS-cassette om portable
apparatuur compacter te kunnen
maken. In eerste instantie werd ge
dacht aan een losse recorder en los
se camera, die desgewenst aan el
kaar geklikt konden worden. Als
antwoord op de indertijd voorge
stelde 'wereldnorm' op videoge-
bied, de wezenlijk kleinere 8-mm vi
deo-cassette. werd toen een 'cam
corder' geïntroduceerd, waarin zo
wel camera als recorder gecombi
neerd zijn. Daarin werd de VHS-C
band gebruikt. Het probleem ont
stond toen dat deze weer niet af
speelbaar was op de huiskamerre
corder. Overspelen met een afzon
derlijk kabeltje, met verlies aan
kwaliteit bleek aanvankelijk de eni
ge oplossing.
Combi-recorder
Daarop volgde de introductie van
de adapter. Voor weergave van een
VHS-C cassette kan men de casset
te in een apdapter schuiven die de
afmetingen van een normale VHS-
cassette heeft en bij (de meeste mo
derne) videorecorders zonder meer
afspeelbaar is.
Met de introductie van de combi
videorecorder is die adapter niet
langer nodig. De recorder, die beide
formaten slikt, zal op de komende
Firato in Amsterdam dit najaar door
verschillende fabrikanten getoond
worden. De recorders passen zich
automatisch aan op het ingelegde
formaat.
De introductie van de VHS com
bi-recorder betekent ongetwijfeld
een nieuwe belangrijke troef van de
VHS-fabrikanten in de hevige strijd
om - na de videorecorder thuis - ook
op portable gebied een wereldstan
daard te realiseren. De syste-
menstrijd op dit gebied woedt nu
nog tussen twee belangrijke kam
pen: het 8-mm videokamp. aange
voerd door Sony en het VHS-kamp
van JVC. Panasonic. Sharp en Hita
chi. in Europa ondersteund door
Philips en Grundig.
De VHS-fabrikanten hebben
twee produkten in de strijd. De full-
size VHS-recorder (waarin de grote
cassette wordt gebruikt) en VHS-C
camcorder (met daarin de VHS-
compact cassette). Wereldwijd
neemt het VHS-kamp het grootste
deel van de portable koek voor zijn
rekening. In Japan is 8-mm video
goed voor zo'n 45 pet van de totale
markt. Het VHS-C systeem heeft
eveneens 45 procent in handen, ter
wijl 'full size' op 10 procent blijft
steken.
In Amerika - waar alles 'big' moet
zijn - heeft de 'full size' VHS ruim 50
procent van de markt in handen, het
VHS-C systeem is daar goed voor 30
procent terwijl 8-mm video het met
ruim 20 procent moet doen. In Eu
ropa tenslotte heeft het 8-mm video
systeem bijna 45 procent van de
markt in handen. VHS-C is goed
voor ruim 40 procent en de 'full size'
blijft op bijna 15 procent steken.
Super-VHS
In de strijd om de nieuwe wereld
standaard volgen de ontwikkelin
gen zich echter snel op. Het VHS-
kamp brengt sinds vorig jaar Super-
VHS camcorders en - huiskamerre
corders op de markt. Daarmee
wordt een kwaliteit bereikt die zelfs
wat beter is dan van 'live' televisie.
Het belangrijkste voordeel, met na
me voor camcorder-opnames, is het
feit dat men geen kwaliteitsverlies
meer waarneemt als men gaat mon
teren.
Sony heeft als antwoord op Su
per-VHS nu de 8-mm Hi-Band vi
deo ontworpen en op de markt ge
bracht. Die is kwalitatief evengoed
als van Super-VHS. Voor beide sys
temen is het levensbelang een uit
loop naar een betere kwaliteit te
hebben. Zonder dat is de weg naar
de toekomst afgesloten.
Voor Sony en zijn trendvolgers
als Canon. Minolta. Sanyo en ande
re is het zuur dat zij als uitgangs
punt de gedoodverfde 'wereld-
norm' verkozen bij het maken van
een nieuwe video-ontwerp. Bijna al
le fabrikanten ter wereld waren
er indertijd over eens dat de 8-r
norm de toekomst zou hebben
ondertekenden de licentie-i
komsten daartoe. Ook JVC
het
Panasonrc e.a,
In dit kamp ging men echter (met
succes) door met het verbeteren van
VHS. Het prolongeren van het suc
ces van het VHS-systeem bracht zo
goed als zeker de gemiddelde prijs
naar beneden. Mede daardoor werd
de videorecorder zo populair in Ne
derland. In bijna de helft van de
huisgezinnen staat zo'n apparaat.
De laatste muzikale wens van de
meersterdirigent Herbert von
Karajan wordt door Sony Clas
sical en Sony Corporation uitge
voerd. Het gaat om 45 klassieke
uitvoeringen op video-of Laser
disc in beeld en geluid.
Tussen verschillende betrok
ken partijen met onder anderen
Von Karajans weduwe Eliette is
daarvoor een contract getekend
in Oostenrijk. Bij die gelegen
heid was ook de topman van So
ny Corporation. Norio Ohga.
aanwezig. Hij was een persoon
lijke vriend van de dirigent.
Sony heeft nu officieel de
rechten van de muzikale nala
tenschap van von Karajan ver
worven. In twee tot driejaar tijd
denkt men de 45 produkties op
video en laserdiscs te kunnen
uitbrengen. Von Karajan begon
zijn eigen video-produkties in
1983 om toekomstige toehoor
ders te laten genieten van zijn
uitvoeringen in beeld en geluid.
De produkties waar het om gaat
zijn om een maximum aan flexi
biliteit te bereiken maar liefst
met zes videocamera's opgeno
men en vastgelegd, terwijl voor
het geluid een digitale multi-
track-recorder werd gebruikt.
Sony Classical, gespeciali
seerd in het uitbrengen van
klassieke meesterwerken op CD
en video, denkt binnen enkele
maanden de werken van de diri
gent ook op Laser Videodisc uit
te zullen brengen. Een en ander
zal aan de hoogste kwaliteits
normen wat betreft beeld en ge
luid kunnen voldoen. De moge
lijkheid bestaat dat de discs in
het Oostenrijkse produktiebe-
drijf van Sony zullen worden ge
perst. Dit bedrijf werd enkele ja
ren geleden - niet ver van het
woonhuis van von Karajan -
door hem geopend. Hij had zich
ook ingespannen om de CD-fa-
briek daar te krijgen. Nederland
was indertijd ook in de race voor
deze vestiging.
Nieuwe vervoersmogelijkheden ondergronds
De magneettrein van AEG voor kolenmijnen zou voor ondegronds verkeer geschikt zijn
In samenwerking met
Ruhrkohle AG in Essen heeft
de fabrikant van ondermeer
elektromotoren, AEG, een
nieuwe, tamelijk
spectaculaire toepassing van
de magneettrein ontwikkeld.
De trein is bedoeld als
industrieel vervoermiddel
voor alle transport in
steenkolenmijnen,
bijvoorbeeld voor personen en
materiaal. Hij is geschikt voor
hellingen tot 30 procent.
door
Hugo van der Heem
Men noemt de nieuwe, automati
sche trein een geïntegreerd trans
portsysteem (ITS). Een goed func
tionerend eerste model was te zien
op de beurs Metec/Bergbau in Düs-
seldorf. Het geïntegreerde trans
portsysteem is ontwikkeld uit het
M-Bahn buurtverkeerssysteem. Bij
TEL AVIV (GPD/AP) De Sovjetunie heeft gedreigd een eind te maken aan de emigratie
van joden naar Israël als dat land de nieuwkomers gaat vestigen in bezet Arabisch gebied
in het kader van het onlangs door Likud gelanceerde plan voor een 'Groot-Israël'. Het
Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken heeft laten weten dat het de financiële
hulp aan het Israëlische immigratieproject zal beëindigen zodra Israël immigranten ves
tigt op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook.
De Israëlische consulaire vertegen
woordiger in Moskou. Ariye Levin,
kreeg gisteren het nieuws van de
dreigende emigratiestop te horen
van de Russische onderminister
van buitenlandse zaken, Joeli Vor-
ontsov. Deze stelde vast dat het
huisvesten van immigranten in be
zet gebied schade berokkent aan
het vredesproces.
Vorontsov toonde zich vooral
geïrriteerd door recente verklarin
gen van premier Jitschak Shamir.
Die heeft onder meer gezegd dat Is
raël de bezette gebieden nooit kan
opgeven, "want voor de opvang van
een grote stroom immigranten is
een Groot-Israël nodig". De Russi
sche onderminister waarschuwde
Levin tegen "misbruik van immi
granten". als een middel "om Pales-
tijnen uit hun land te verdrijven".
Het hoofd van de Russische consu
laire delegatie in Tel Aviv. Georgi
Martirosov. voegde daar gisteren
aan toe dat Israel een geregelde
rechtstreekse luchtverbinding met
de Sovjetunie voorlopig kan verge
ten.
De Amerikaanse regering heeft
gisteren opnieuw laten weten dat
Israël geen Amerikaans geld mag
aanwenden voor de bouw van nieu
we nederzettingen of het uitbreiden
van bestaande. Een woordvoerder
van het ministerie van buitenlandse
zaken in Washington zei dat "het
vestigen van nog meer kolonisten in
de bezette gebieden een struikel
blok vormt op de weg naar vrede".
De Israëlische minister van finan
ciën Shimon Peres heeft gisteren in
de Knesset een begroting gepresen
teerd. waarin een bedrag van 1.2
miljard shekel (f 1,14 miljard gul
den) wordt uitgetrokken voor de
opvang van joodse immigranten uit
de Sovjetunie. Hij sluit echter niet
uit dat dit bedrag ontoereikend is
voor de opvang van de ruim 40.000
Sovjetjoden die dit jaar in Israel
worden verwacht en wil daarom
nog andere financiële bronnen aan
boren, zei hij voor de Israëlische le-
gerradio.
De Tsjechoslowaakse president
Vaclav Havel heeft gisteren aange
boden te bemiddelen tussen de Is
raëlische regering en Palestijnse lei
ders. Daarnaast heeft hij PLO-lei-
der Yasser Arafat uitgenodigd om
naar Praag te komen. De Israëlische
vice-premier en minister van finan
ciën Shimon Peres was vorige week
in Praag om te praten over herstel
van de diplomatieke betrekkingen
tussen Israël en Tsjechoslowakije.
Binnenkort wordt ook de Israëli
sche minister van buitenlandse za
ken Moshe Arens in Praag ver
wacht.
MOSKOU (Rtr/UPI/AFP) - De
massale stakingen tegen de aanwe
zigheid van Sovjet-troepen in Ba
koe hebben op honderden plaatsen
geleid tot stilstand van de oliepro-
duktie. Bij een van de belangrijkste
olievelden in de Kaspische Zee 'De
26 Bakoe Commissarissen' zijn zo'n
650 boorinstallaties - eenderde van
het totaal - buiten werking. Volgens
het persbureau TASS trachten
werkgroepen in Azerbajdzjan een
oplossing te vinden voor de "dra
matische situatie".
Moskou stuurde op 20 januari
troepen naar Bakoe om een einde te
maken aan de etnische rellen en aan
de opstand van Azerbajdzjaanse na
tionalisten. Als protest legde het
merendeel van de bevolking het
werk neer. Het was gisteren voor
het eerst dat de pers in detail ingaat
op de gevolgen van de onrust in de
Kaukasus voor de olie-industrie.
Terwijl de rust in Bakoe, de encla
ve Nachitsjevan, het autonome ge
bied Nagorny-Karabach en andere
delen van Azerbajdzjan langzamer
hand terugkeert en winkels hun
deuren weer openen, wordt de cri
sis in de naburige republiek Arme
nië nijpender. Scholen en fabrieken
zijn leeg en de verwarming in hui
zen doet het niet meer als gevolg
van de acties van Azerbajdzjaanse
nationalisten, die de vitale spoor-
verbinden blokkeren. Daardoor
BERLIJN/BONN (GPD) - In Oost
en West-Duitsland is overwegend
positief gereageerd op he.t voorne
men de algemene verkiezingen al
op 18 maart in plaats van 6 mei te
houden. Alleen de Beierse CSU en
de Oostduitse zusterpartij DSU
spraken van een 'complot' van de
communistische SED-PDS en de
door
Haris Hoogendijk
SPD in de DDR om de kansen van
de nieuwe politieke groeperingen te
verkleinen. In de nacht van zondag
op maandag kwamen de buitenpar
lementaire oppositie en de rege-
ring-Modrow overeen de verkiezin
gen te vervroegen gezien de drama
tische ontwikkelingen in het land.
De communistische minister-pre-
sident schilderde gisteren aan de
vooravond van zijn bezoek aan Mos
kou in het parlement een uiterst
somber beeld van de economische
en maatschappelijke ontwikkelin
gen in de DDR. "Het land verkeert
in een onzekere toestand. Stakin
gen. prikacties en een verminderde
inzet in de bedrijven zorgen voor
een aanzienlijke produktie-uitval,
waardoor het welzijn van de bevol
king in gevaar komt", zei Modrow
vlak voor zijn vertrek. Vandaat
overlegt hij met president Michail
Gorbatsjov.
Hij sprak ook van toenemend ge
weld. In een aantal steden en dis
tricten weigert de bevolking nog
langer het door de communisten be
heerste bestuur te gehoorzamen. In
sommige plaatsen zijn burgemees
ters en gemeenteraden al afgetre
den uit angst voor de volkswoede of
omdat zij niets meer met hun vroe
gere partij, de SED, te maken willen
hebben. Dresden, Magdeburg en
Leipzig worden bestuurd door die
burgemeesters die hun partijboekje
hebben ingeleverd.
Tijdnood
De minister-president sprak zijn
grote bezorgdheid uit over de niet«
aflatende stroom burgers, die on
danks oproepen uit Oost en West
om te blijven, de DDR de rug toeke
ren. Dagelijks verlaten nog circa
2000 mensen hun land en de gaten
die zij achterlaten zijn niet meer op
te vullen. Gezien deze dramatische
ontwikkelingen had de 'ronde ta
fel'. waaraan regeringspartijen en
buitenparlementaire oppositie sa
men werken, besloten tot de ver
vroegde verkiezingen. De nieuwe
groepen zullen negen ministers
zonder portefeuille leveren om de
regering tot 18 maart een bredere
basis te geven.
De meeste oude en nieuwe partij
en in de DDR reageerden positief
op het besluit. Als probleerp zien de
traditionele partijen dat zij weinig
tijd hebben afstand te nemen van de
communistische SED. waarmee ze
40 jaar samen hebben gewerkt. De
nieuwe groeperingen komen ook in
tijdnood, omdat zij zich r.og niet
voldoende hebben georganiseerd.
In Bonn begroetten alle partijen,
met uitzondering van de CSU, het
Kanselier Kohl stelde
dat deze weg de keuze uit de minste
van twee kwaden betekent en hij
sprak de hoop uit dat de DDR mo
gelijk nu snel een stabiele regering
krijgt.
De Westduitse christen-democra
ten lijken besloten te hebben de
DDR-CDU te steunen, ondanks het
feit dat deze partij 40 jaar samen
heeft gewerkt met de communis
ten. Kohl zal nog deze week een ont
moeting hebben met CDU-voorzit-
ter De Maiziere. Hij is ook van plan
op te treden op verkiezingsbijeen
komsten in de DDR, evenals Kohl.
De traditionele maandagdemon
stratie in Leipzig stond ook al in het
teken van de verkiezingen. Voor de
eerste keer hielden woordvoerders
van linkse partijen korte verkie
zingstoespraken, de conservatieven
kwamen niet aan het woord. Maar
opnieuw domineerde de roep naar
een snelle hereniging met West-
Duitsland.
raakt Armenie steeds meer afgeslo
ten van de buitenwereld.
TASS meldde dat er een ernstig
tekort is aan grondstoffen, olie en
levensmiddelen en dat de gas- en
oliereserves bij de krachtcentrales
in de Armeense hoofdstad Jerevan
over twee a drie dagen zullen zijn
uitgeput. Het persbureau berichtte
dat 188 treinen met goederen voor
Armenië in Azerbajdzjan door na
tionalisten worden opgehouden.
Armenie ligt geografisch geïsoleerd
in de Kaukasus en is voor zijn voor
zieningen bijna geheel afhankelijk
van de spoorverbinden uit het oos
ten, door Azerbajdzjan. De verbin
dingen via Georgie in het noorden
stellen niet veel voor omdat zij door
een moeilijk begaanbare bergge
bied lopen.
Delegaties uit Azerbajdzjan en
Armenie zullen donderdag in de
Letse hoofdstad Riga onderhande
lingen beginnen onder voorzitter
schap van de Baltische Raad. de
Volksfronten uit Estland en Let
land en de organisatie Sajudis uit
Litouwen. "Wij zullen proberen de
twee partijen zoveel mogelijk nader
tot elkaar te brengen", aldus de
woordvoerder van het Letse Volks
front, Janis Jurkens.
Minister van defensie Dmitri Ja-
zov weigerde gisteren een termijn te
stellen voor de terugtrekking van
de Sovjetrussische troepen uit
Azerbajdzjan. Volgens Yazov tre
den de lokale autoriteiten op dit mo
ment "met meer vastberadenheid
op tegen de extremisten", maar "de
troepen zullen daar blijven tot de or
de voldoende is hersteld". Hij wees
er op dat er zich nog grote hoeveel
heden wapens in handen Azeri's en
Armeniërs bevinden.
dit innovatieve transportsysteem
wordt voor de aandrijving gebruik
gemaakt van een in de rijweg aange
legde lineaire motor.
Snelheid
Op de magneettrein gebaseerde
vervoerssystemen bieden voorde-
m als een hoge transportsnelheid,
het op korte afstand koppelen van
rijtuigen en een extreem stijgver-
mogen, afgezien nog van de afwe
zigheid van lawaai.
Bij de AEG-magneettrein wordt
voor het secundaire deel van de aan
drijving, eigenlijk de rotor van de
motor, permanente magneten toe
gepast. die er ook voor zorgen dat
de rijtuigen enigszins worden opge
heven, waardoor de trein als het wa
re zweeft.
Automatisch
Het transportsysteem is ontworpen
voor een volledig geautomatiseerd
bedrijf en een hoge transportcapa
citeit. Daarmee biedt het systeem
nieuwe kansen. Naast toepassing in
mijnbouw kan het transportsys
teem ook worden toegepast bij tun
nelbouw of bij uiteenlopende pro-
duktie-of overslagbedrijven voor
het transport.
BERLIJN (Rtr/AP) - Een Oost
duitse rechter heeft gisteravond het
verzoek van het openbaar ministe
rie verworpen om ex-partijleider
Erich Honecker te arresteren.
Honecker (77) werd gistermorgen
direct na zijn ontslag uit het zieken
huis opgepakt en tijdelijk vastge
houden in de gevangenis van Rum-
melsburg. Het is niet bekend waar
om de rechter de arrestatie heeft af-
gewezne, maar Honeckers artsen
verklaarden gisteren al dat hij van
wege zijn lichamelijke toestand niet
kan worden gearresteerd of terecht
kan staan. Honecker lijdt aan nier
kanker.
Procureur-generaal Hans-Jurgen
Joseph verklaarde gisteren in het
parlement dat Honecker in maart
voor de Hoge Raad terecht zou moe
ten staan wegens hoogverraad, sa
men met de óud-politburoleden
Erich Mielke, Gunter Mittag en
Joachim Herrmann. Mielke was de
chef van de Stasi onder Honecker,
Mittag was verantwoordelijk voor
de economie en Herrmann stond
aan het hoofd van de partijpropa-
ganda. Op hoogverraad staat maxi
maal levenslange gevangenisstraf;
de doodstraf is eerder afgeschaft.
De Lutheraanse kerk bepleitte
gisteren direct al enige clementie
ten aanzien van de oud-partijleider.
Bisschop Forck van Oost-Berlijn
heeft aangeboden om Honecker na
zijn ontslag uit het ziekenhuis on
der te brengen in een door zijn kerk
beheerd bejaardenoord.
Mladenov opent
partijcongres
SOFIA (GPD) Het vernieuwings
proces in de Bulgaarse Communis
tische Partij (BCP) en in de Bulgaar
se samenleving is onomkeerbaar.
Vertraging van de vernieuwing kan
slechts negatieve gevolgen hebben,
aldus vanmorgen de Bulgaarse par
tijleider Petar in zijn openingsrede
tot het partijcongres in Sofia.
De start van het BCP-congres
noemde Mladenov een historische
dag in de bijna 100-jarige geschiede
nis van de partij, omdat het de be
doeling is de breuk met het Stalinis
tische verleden definitief vast te leg
gen. "We hebben de keus tussen
vernieuwing van de partij of haar
verzwakking en falen", aldus de
partijleider.
Bulgarije moet volgens Mladenov
weer aansluiting vinden bij de ont
wikkeling in de moderne wereldge
meenschap. De partij moet zich be
vrijden van de stalinistische struc
turen, aldus Mladenov.
