MA
Godenzoon als egotripper
Cox Habbema
dreigt met
opstappen
PODIUMBUK
Eredoctoraat voor Haitink
Onderwijs debet ongelijke 'cultuurdeelname'
DINSDAG 9 JANUARI 1990
KUNST
PAGINA 19
Visserneerlandiaprij s
DEN HAAG (ANP) - Het be
stuur van het Algemeen-Neder
lands Verbond heeft de Visser
neerlandiaprij s van 10.000 gul
den voor persoonlijke verdien
sten toegekend aan Toos Saai -
Zuurveen uit Winsum, de op
richtster en directeur van de
Stichting Kinderboek Cultuur
bezit. De prijs wordt 19 januari
in de Statenzaal in Groningen
uitgereikt.
De stichting van mevrouw
Saai omvat een uitleenbiblio
theek, een museum, en een stu
die- en informatiecentrum van
het kinderboek. Haar initiatief
en doorzettingsvermogen zijn
volgens het bestuur uitgemond
in het tot stand komen van een
uniek en onvervangbaar deel
van ons cultuurbezit.
AMSTERDAM (GPD) - De direc
teur van de Amsterdamse Stads
schouwburg Cox Habbema dreigt
op te stappen als de gemeente Am
sterdam vasthoudt aan de voorge
stelde bezuinigingen van een half
miljoen gulden. De gemeente ba
seert haar voorstel op een efficien-
cy-onderzoek van het bureau Be
renschot. Habbema noemde het
rapport van Berenschot in een eer
ste reactie "volstrekt onrealistisch"
en beschuldigde de gemeente ervan
Berenschot als dekmantel te ge
bruiken om hoe dan ook te bezuini
gen. Na die uitspraak kreeg Habbe
ma een spreekverbod opgelegd.
Volgens Berenschot werkt de
schouwburg in Amsterdam met een
te grote technische staf. Van de zes
entwintig technici zouden er drie
tot vijf kunnen worden gemist. Ook
zou men aanzienlijk kunnen bespa
ren door op grote schaal met op
roepkrachten te werken. Habbema
is het hier niet mee eens. De Abva
Kabo heeft met acties gedreigd als
door de bezuinigingen technisch
personeel ontslagen moet worden.
Ook het Amsterdamse Uitburo
moet na een onderzoek van Beren
schot ruim vier ton bezuinigen. Het
college van B W neemt deze week
een beslissing over beide voorstel
len.
BEELDENTUINEN - In de tuinen
van het Paleis Noordeinde en het
Vredespaleis in Den Haag is vanaf
dinsdag 22 mei een overzichtsten
toonstelling van honderd werken
van hedendaagse Nederlandse
beeldhouwers te zien. Koningin
Beatrix opent de beeldentuinen die
tot en met zondag 2 september toe
gankelijk zijn voor het publiek.
T oneelbewerldng
Fellini's
'La Strada'
AMSTERDAM (ANP) - Guus Re-
kers heeft de film La Strada van
Frederico Fellini bewerkt voor to
neel. In de regie van Rosamaria Ri-
naldi worden de hoofdrollen ge
speeld voor Helmert Woudenberg,
Heddy Lester en Joost Prinsen. De
officiële première is op 23 januari in
de Stadsschouwburg van Amster
dam. Met de uitprobeervoorstellin
gen mee worden van deze vrije to-
neelproduktie tot eind april alom in
den lande ten minste zestig voor
stellingen gegeven.
Dit heeft impresariaat Lumen gis
teren meegedeeld. La Strada speelt
zich af tussen drie hoofdfiguren: de
kunstenmaker Zampanö die één
truc kent en in zijn primitieve
woonwagen van dorp naar dorp
trekt, het wereldvreemde meisje
Gelsomina dat hij van haar moeder
kocht om hem te vergzellen en te
helpen als hij zijn kunsten vertooht,
en de toverachtige dwaas 111 Matto,
die bij een echt circus werkt, be
wonderd door het meisje en argwa
nend en jaloers bejegend door de
kunstenmaker.
De film wordt gekenmerkt door
soberheid van tekst, woordenloos
contact tussen de figuren, en de ver
latenheid van de plaatsen van han
deling. Guus Rekers bestudeerde
de vele scriptversies van Fellini
waaruit voor de film werd gekozen.
In dit materiaal vond Rekers aan
knopingspunten voor een toneelbe
werking. In het materiaal zitten mo
dellen voor het benaderen van scè
nes, die ook anders, meer theatraal
of literair, zijn gedacht dan uitein
delijk in de film zijn toegepast.
Rekers zegt oorspronkelijk mate
riaal van Fillini zo onopvallend mo
gelijk te hebben gemanipuleerd in
overleg met en in overeenstemming
met opvattingen en wensen van de
regisseuse. Voor overbrugging van
tijd en plaats is muziek gebruikt van
Nino Rota, de huiscomponist van
Fellini. De muziek wordt tijdens de
voorstelling gespeeld door het Ne
derlandse Trio La Strada, waarvan
rde leden ook enkele kleine rollen
voor hun rekening nemen. Coby
Stunnenberg en Jan van Eijndtho-
ven zijn geéngageerd voor vertol
king van de vele overige rollen bui
ten de hoofd- en kleine rollen.
Oorlogsmonument
gestolen
RAAMSDONKVEER (ANP) - On
bekenden hebben in Raamsdonk-
veer het oorlogsmonument gesto
len. Het 1,25 meter hoge bronzen
beeld stond in het wandelpark aan
de Wilhelminalaan. Het beeld van
Theo Besemer dateert van 1962.
Toen was het, volgens het gemeen
telijk archief, 5.500 gulden waard.
Dat heeft de rijkspolitie gisteren
meegedeeld.
Het beeld moet in de nacht van
zaterdag op zondag verdwenen zijn.
Het is losgezaagd van de sokkel
waarop het rustte. Gezien het ge
wicht moet, volgens de politie, een
aantal personen aan de diefstal heb
ben meegewerkt. Het beeld was een
geschenk van de bevolking van
Raamsdonkveer en een initiatief
van de bond van oud-strijders en
dragers van het mobilisatiekruis.
OVERLEDEN - De Amerikaanse
acteur Arthur Kennedy, die furore
•maakte in Broadway-theaters en in
onder andere de speelfilm 'Lawren
ce of Arabia', is vrijdag op 75-jarige
•leeftijd aan kanker overleden. Ken-
;nedy werd vijf maal genomineerd
voor een Oscar, zonder er ooit een te
winnen, en werd in de jaren vijftig
onderscheiden voor zijn acteerpres
tatie in Arthur Millers toneelstuk
'Death of a Salesman'. Hij speelde
karakterrollen in verschillende an
dere stukken van Miller.
Redactie Pieter C. Rosier
Kees de Jongen
Theo Thijssens bekende boek Kees
de Jongen' werd in 1970 door Ger-
ben Hellinga voor het toneel be
werkt. Vanavond wordt het door
het Mechels Teater (zonder h. in
derdaad) gespeeld in de Leidse
Schouwburg. De regie is in han
den van Christiaan Nortier. Si
mon Carmiggelt schreef over
'Kees de jongen': 'Wat mij betreft,
is dit kostelijke, vaak herlezen
boek een liefde voor het leven'. Nu
maar hopen dat dat met de pre
mière van dit toneelstuk ook het
geval is.
Eén nacht ijs
Nog een première in de Leidsche
Schouwburg deze week. Het be
treft de voorstelling 'Een nacht ijs'
van de schrijver Terence McNally.
In dit stukdat in New York een
kassucces is, gaat het om een man
en een vrouw die voor het eerst
met elkaar naar bed zijn geweest
en daarna terecht komen in aller
lei bizarre situaties. Het bewuste
paar wordt gespeeld door Peter
Faber en Olga Zuiderhoek. Voor
de regie tekende Kees Smit. Voor
première woensdag, première
donderdag.
Thomas Bernhard
De vorig jaar overleden schrijver
Thomas Bernhard liet in zijn na
latenschap een passage opnemen
waarin hij vermeldde dat er in
Oostenrijk na zijn dood nooit
meer een toneelstuk van zijn hand
mocht worden opgevoerd. Geluk-
Vierhout, Mariet Lems en Mari-
nus van de Marei lezen op zondag
middag 14 januari in De Burcht
voor uit eigen dichtwerk. U kunt
zelf gaan kijken of zich temidden
van dit viertal een nieuwe Bilder-
dijk bevindt. Wie weet. De mid
dag begint om 14.30 uur.
Muzenhof
Zoals u deze week in een artikel in
deze krant hebt kunnen lezen
bruist De Muzenhof in Leiderdorp
van de activiteiten. De familie
voorstellingen worden daarbij
niet uit het oog verloren. Op zater
dagmiddag komt het jongleursge
zelschap 'Hot Neon' in actie. Zij
brengen muziek, qkrobatiek,
dans en humor. Er wordt met mes
sen en brandende fakkels gegooid
maar ook een symphonie op zes
zwevende banjo's staat op het pro
gramma. Hot Neon werden in
1980 door de BBC ontdekt en
sindsdien is het succes niet meer
van hun zijde geweken. Aanvang
19.00 uur.
Musical
'Up on the Roof werd in Engeland
genomineerd als de beste musical
van het jaar 1987. Een Nederland
se versie van dit theaterevene
ment, waarvan 7Oer jaren-tophits
als 'Reach out, I'll be there' en
'When will I see you again' eeen
vast bestanddeel vormen, is op
zondag 14 januari te zien in Cul
tureel Centrum 'De Warenar' in
Wassenaar. De bezetting van deze
musical, waarin de avonturen
van een studentikoze a-capella-
groep centraal staan, bestaat uit
Marnix Kappers, Cilly Dartell,
Rik Luycx, Maeve van der Steen
en Rob Fruithof. De regie is in
handen van Jan Cocheret.
Korte Stukken
De zevende editie van het inmid
dels alom bekende Korte Stukken
Festival is op vrijdagavond te
aanschouwen in het microtheater
Imperium aan de Oude Vest. Op
het programma staan liedjes van de tapdance en ook het Ton Bave-
Paul van Gent, Viktorien Ba- laar Collectief geeft acte de pfe-
rendrecht houdt zich ebezig met sence.
De twee Keesen uit het stuk 'Kt
Louwers, recht Geert Defour, be
avond in de Leidse Schouwburg.
kig mag dat in de Leidsche
Schouwburg nog wel. Vrijdag
avond is het toneel daar voor the
atergroep de Appel die komt met
'Plaats van bestemming'. De voor
stelling heeft een beetje een regio
naal tintje. Het draait in dit stuk
namelijk om een moeder en een
dochter die hun zomers al meer
dan dertig jaar doorbrengen in
Katwijk. De moeder beschouwt
haar dochter als een soort eige-
dom dat ze tot aan haar dood niet
los wil laten. Gefundenes Fressen
natuurlijk voor een man als Bern
hard. De regie is in handen van
Mark Timmer. Christine Ewert en
Sacha Bulthuis spelen de hoofd
rollen.
Nationale Toneel
Op de zaterdagavond speelt het
Nationale Toneel in de Leidse
Schouwburg Alan Ayckboums
s de Jongen' bij elkaar: links Jan
en van het Mechels Teater. Van-
(foto pr)
stuk 'Tussen ons'. Hoofdpersoon zs
Dennis, die tweè liefdes heeft: zijn
garage en zijn moeder. Hoewel dit
stuk wordt gekarakteriseerd als
een komedie, is het wereldbeeld,
dat als een watermerk door de
handeling heen schemert, van een
grote beklemming. Regie in han
den van Shireen Strooker. Spe
lers: Marie Louise Stheins, Will
van Kralingen, Anne Marie Hey-
ligeres en Peter Tuinman.
Cabaret
Ook cabaret deze week. En wel
'Zak en as' met 'De Nationale
Kampioendat vorig jaar in pre
mière ging. Het begrip terreurin
al zijn vormen staat in deze voor
stelling centraal. Het program
ma, dat vol zit met spitse en cyni
sche teksten, kreeg een goede pers.
Dichters
Maarten Baanders, Johan Y.
Gran Wilson (links) als Orpheus en Alexandra Coku als Eurydice
AMSTERDAM (GPD) - Het was
een drukte van belang in de Luther
se Kerk aan het Spui in Amsterdam.
Gistermiddag ontving dirigent Ber
nard Haitink daar zijn derde eredoc
toraat, ditmaal van de Universiteit
van Amsterdam (UVA). Al eerder
mocht de voormalige Chefdirigent
van het Koninklijk Concertge
bouworkest zich verheugen in de
eredoctoraten van de universiteiten
van Oxford en Leeds.
Als Haitinks ere-promotor fun
geerde Prof.Dr.C.M.Schmidt, hoog
leraar in de historische en systema
tische muziekwetenschap. Hij zette
kort en bondig de redenen uiteen
waarom aan Haitink - in navolging
van Haitinks voorgangers bij het
KCO, Willem Mengelberg en
Eduard van Beinum - deze onder
scheiding werd verleend. Kwam de
muzikale overlevering vroeger
slechts mondeling en schriftelijk
(door middel van partituren) tot
stand; door de moderne technieken
is het vandaag de dag mogelijk om
de muziek via geluidsdragers zo
exact en duurzaam te reproduce
ren, dat ook aan deze categorie de
status van bronnenmateriaal kan
worden toegekend. Hierbij werd in
het bijzonder gewezen op de rijke
discografie, die Haitink op zijn
naam heeft staan.
Haitink hield zijn dankwoord
kort. Hij wees op de keerzijde van
de reeds door Schmidt gesignaleer
de technische ontwikkelingen,
waarbij hij met name de cd noemde.
Zonder dit medium nu dadelijk te
verketteren, zei hij nadrukkelijk
bijzonder bevreesd te zijn voor een
te grote produktiedwang.
"Een streven naar een bepaald
soort perfectie uit concurrentie-
oogpunt, brengt als gevaar met zich
mee, dat de toporkesten qua klank
cultuur veel te veel op elkaar gaan
lijken", aldus de kersverse doctor
honoris causa, "Het is deze yuppie
achtige manier van musiceren, die
kan leiden tot het ontstaan van wat
ik gemakshalve unisex-orkesten
zou willen noemen en dat is uit den
boze".
Prachtige 'Orphée et Eurydice' van Nederlandse Opera
Filmacteur Terry-Thomas overleden
LONDEN (AP) - De Britse acteur Terry-Thomas, die in tal van Engelse
filmkomedies heeft gespeeld, is gisteren op 78-jarige leeftijd overleden. Tho
mas, wiens handelsmerken zijn grote rode snor en het spleetje tussen zijn
tanden waren, stierf vrijwel zonder een cent in een verpleegtehuis in Sur
rey. Hij leed aan de ziekte van Parkinson.
Om zijn medische verzorging te betalen was een liefdadigheidsvoorstel
ling gegeven waarmee 30.000 pond werd ingezameld. Hij was toen al te
ziek om de voorstelling bij te kunnen wonen.
Terry-Thomas speelde onder meer inde films 'It's a Mad Mad Mad Mad
World' en in 'La Grande Vadrouille' (in de Nederlaiidse bioscopen uitge
bracht onder de titel 'Samen uit, Samen Thuis'), Zijn laatste rollen speelde
hij in 1977 in 'The Last Remake of Beau Geste' en in 1978 in 'The Hound of'
thé Baskervilles'.
De acteur werd op 14 juli 1911 geboren onder de naam Thomas Terry
Hoar Stevens en maakte zijn debuut in 1949 in 'Heiter Skelter uoioEpa)
Volgens proefschrift dr. H. Ganzeboom
AMSTERDAM (ANP) - De belang
rijkste oorzaak van de ongelijke
deelname van bevolkingsgroepen
aan culturele activiteiten is de vaar
digheid om culturele informatie te
verwerken. Vooral het genoten on
derwijs zorgt voor het verschil in
kennis en vaardigheid op dit ter-
Dr. H. Ganzeboom schrijft dit in
„Cultuurdeelname in Nederland",
een neerslag van zijn promotie-on
derzoek. Behalve het aspect van de
informatieverwerking en de inge-
wikkelheid van de te verwerken
culturele informatie onderzocht
Ganzeboom de beschikbare tijd van
cultuurdeelnemers.
Verder bekeek hij het besteedba
re inkomen en de toegangsprijzen,
de statusmotivatie met betrekking
tot cultuurdeelname en de sociale
drempels waarmee culturele activi
teiten zijn omgeven. Al deze aspec
ten bleken minder belangrijk dan
de invloed van het onderwijs.
Informatieverwerking blijkt ook
verantwoordelijk voor verschil in
sociale samenstelling tussen pu
blieksgroepen. Activiteiten waarbij
de meest ingewikkelde informatie
wordt aangeboden zoals kunstmu
sea en het serieuze literatuuraan
bod, trekken de meest exclusieve
publieksgroepen.
Ganzeboom bepleit in zijn studie
onder meer verder onderzoek naar
de aard en oorsprong van culturele
vaardigheden die nuttig zijn voor
cultuurdeelname. Het zou bekend
moeten zijn welk verschil er op
treedt tussen algemeen vormend en
beroepsonderwijs, welk effect vak
kenpakketten en lessen voor cultu
rele vorming sorteren en waarom
ouders en de buitenschoolse op
vang op dit punt geen grote invloed
hebben.
DEN HAAG Als Orpheus,
een slanke jongeman in rok-
kostuum, in de onderwereld
afdaalt om zijn gestorven
echtgenote te zoeken, be
treedt hij een eindeloze, rots
achtige ruimte. Uit die rotsen,
gevormd uit een enorme, zil
vergrijze doek, creëert hij
zich een wereld van schoon
heid. Hij speelt met dat doek
als een waar kunstenaar en
langzaam wordt duidelijk wat
hij in de onderwereld zoekt:
niet zijn vrouw, maar de hoog
ste artistieke bevrediging.
In de regie van Peter te Nuyl (einde
lijk weer een Nederlander aan de
bak) is Orpheus het prototype van
de estheet op zoek naar een maxi
male schoonheidsbeleving. Zo
functioneert voor hem ook Eurydi
ce, niet als levensgezellin in lief en
leed, maar als zijn inspiratiebron, en
als symbool daarvan verschijnt zij
in een gewaad uit diezelfde zilver
grijze stof met een grote lier van de
zelfde kleur.
Op weg naar het rijk der levenden
ontpopt zij zich echter als een zelf
bewuste vrouw die haar leven als
muze zat is. Zij werpt haar pronkge
waad af en als Orpheus haar aan het
slot toch de lier weer wil omhangen,
heeft dat instrument plots meer
weg van een enorm juk. Deze Eury
dice is niet de vrouw die hij zoekt en
met opzet kijkt hij haar tegen alle
o Jaap Pieper) goddelijke verboden in recht in de
ogen. Zij sterft voor de tweede keer
en Orpheus cultiveert zijn verdriet
in zijn beroemde aria 'J'ai perdu
mon Eurydice', de frasen van zijn
zang met zijn handen strelend, in
opperste extase over het sublieme
kunstwerk dat hij op dat moment
schept.
Het verhaal is bekend: de goden
wekken Eurydice opnieuw tot le
ven, maar of het met de beide gelie
ven weer goed komt, blijft een open
vraag. Een feit is echter wel dat Pe
ter te Nuyl en ontwerpster Mirjam
Grote Gansey een van begin tot
eind boeiende voorstelling hebben
geschapen, waarin ieder detail ge
tuigt van een vrijwel volmaakte har
monie. En natuurlijk zal niet ieder
een het eens zijn met een Orpheus
als verwaande egotripper, maar wie
zich ervoor openstelt, kan verze
kerd zijn van een avond fascinerend
muziektheater.
De grootste kracht van de voor
stelling ligt echter in het totaal,
waarbij eigenlijk dirigent en orkest
als eersten genoemd hadden moe
ten worden. Haenchen is in deze
muziek thuis als geen ander en de
monstreert vanaf de eerste maat een
superieure greep op de partituur.
(Dat hij mij tot die conclusie brengt
twee dagen nadat Carlos Kleiber
mij in Londen met 'Otello' een van
de grootste muzikale ervaringen uit
mijn leven heeft gegeven, is op zich
al een compliment.) Hij laat het Ne
derlands Philharmonisch Orkest
spelen met een klank, een exact
heid en een gevoel voor kleur en ar
ticulatie, zoals dat orkest nog niet'
eerder liet horen, en de prestaties
van het koor, vrijwel de gehele
avond in de bak opgesteld, sluiten
zich daarbij aan.
De beslissing om de uitbundiger
en virtuoze Franse versie uit te voe
ren, werd door dit alles ten volle ge
rechtvaardigd, al zal menigeen mo
gelijk een warme altstem in de titel
rol missen. De Amerikaanse tenor
Gran Wilson, even slank van stem
als van uiterlijk, bleek bovendien,
ondanks een soms even te dunne
klank, een gouden greep voor de
moeilijk te bezetten titelrol.
De sopraan Alexandra Coku had
het makkelijker, maar haar stem
straalde bovendien een warmte uit,
die het contrast met de egocentri
sche Orpheus extra accentueerde.
Uiteindelijk werd de show echter
gestolen door de jeugdige Christian
Fliegner, een jongenssopraan met
een verrassend grote stem, een nog
grotere toneelpersoonlijkheid en
een duidelijke aanleg om dirigent te
worden. Wie meent dat een opera
'uit de oude doos' saai kan zijn, mag
zich deze voorstelling niet laten ont
gaan.
PAUL KORENHOF
Orphée et Eurydice' van Gluck door De
Nederlandse Opera m.m.v. het Neder
lands Philharmonisch Orkest. Diri
gent: Hartmut Haenchen. Regie: Peter
te Nuyl. Toneelbeeld: Mirjam Grote
Gansey. Gezien op 8 januari in het AT
&T Danstheater te Den Haag. Herha
ling: 11 januari. Voorstellingen in Het
Muziektheater Amsterdam: 14, 18, 21.
23, 25, 27 en 30 januari.
Will van Kralingen (links) en Marie Louise Stheins in 'Tussen ons'
van Alan Ayckbourn, dat in de Leidse Schouwburg wordt gebracht
door Het Nationale Toneel. (foto Pan sok)
Haitink (rechts) wordt geluk gewenst door zijn ere-promotor dr. C.M.
Schmidt (foto gpd>
