Alsof hij nooit is weggeweest
Aangenaam verrast
Kunstcensuur DDR afgeschaft
Schilderijen
Rob Scholte
naar Biënnale
Acteur Charleson (40)
aan aids overleden
Kunst langs Groningse invalswegen
Kunstraad afslanken,
staatsprijzen terug
Stolz: geen
wonderkind
MAANDAG 8 JANUARI 1990
KUNST
PAGINA 21
BERLIJN(AP) - De Oostduitse minister van cultuur, Dietmar Keiler, heeft
gezegd dat de censuur in de kunst in de DDR met onmiddellijke ingang
wordt afgeschaft. Keiler deed zijn uitspraak in een interview met de in
Oost-Berlijn verschijnende Berliner Zeitung.
In het interview, waarvan het persbureau ADN een samenvatting ver
spreidde, zei Keiler dat zijn ministerie "vanaf heden op geen enkele wijze
meer censurerend, regulerend en betuttelend in kunstprocessen (zal) in
grijpen".
De verantwoordelijkheid voor de kunst moet komen te liggen bij men
sen en instanties die verstand van zaken hebben en niet bij de overheid, al
dus Keiler. Zo moeten uitgeverijen zelf kunnen beslissen wat zij uitgeven
en moeten theaters zelf de stukken kunnen kiezen die zij opvoeren. Het
cultuurbeleid moet voortaan worden vastgesteld in nauw overleg met de
culturele organisaties, aldus Keiler.
Met het oog op de komende congressen van de verschillende kunste
naarsbonden in de DDR zei Keiler: "De kunstenaars moeten soeverein en
onafhankelijk van het ministerie van cultuur beslissen hoe zij zich organi
seren, op basis van welk statuut of program zij werken en welke houding
zij aannemen ten aanzien van staat en samenleving".
'Slimme' show Toon Hermans; zoon en Gemma met schoolcabaret
ROTTERDAM (GPD) - Matig
schoolcabaret en top-entertain-
ment in één show: dat is de merk
waardige formule waarmee Toon
Hermans én zijn zoon Maurice de
ze maanden langs de theaters in
Nederland toeren. Hermans se
nior is met een voorstelling van
zo'n twee uur terug alsof hij nooit
is weggeweest. Daaraan vooraf
gaand is er een programma van
een klein uur, met Gemma van
Eek, Dick Rienstra en Maurice
Hermans, Theater Pittoresque
Mécanique genaamd. Een soort
flashback rond het verschijnsel
Toon door de eeuwen heen, ken
nelijk bedoeld als hommage.
Maar wie is er blij 'met die rare
sketches, dat gegoochel, die
deuntjes en veijazzte oude Her
mans-liedjes?
Het publiek in het Rotterdamse
Luxor Theater in elk geval niet,
Welgeteld vijf mensen namen tij
dens de Rotterdamse première de
moeite het trio te belonen met een
staande ovatie. Bij het vertrek
van Toon daarentegen kwam de
met achthonderd toeschouwers
gevulde zaal als één rhan overeind
voor een donderend applaus.
Het trio bedient zich van ontel
bare hoedjes, jassen, petjes, feest
neuzen en andere leuk bedoelde
attributen, Toon Hermans heeft
genoeg -aan een goed gesneden
smoking en zichzelf. Meer con
trast tijdens één en hetzelfde
avondje uit is nauwelijks dénk-
baar.
Toon is dus terug. Enigszins ge
hinderd door een kriebel in de
keel en een gorgel in de stem,
maar aanzienlijk energieker en
frisser dan vijf jaar geleden, tij
denszijn wegens hartklachten af
gebroken toernee. Met behulp
van vele glaasjes water en uit de
smoking te voorschijn getoverde
'droppies' drukte hij zijn stem
problemen de kop in.
Vijfendertig jaar geleden speel
de Toon Hermans zijn eerste One-
Man-Show. Tien jaar later stond
hij voor het eerst in Carré. Zelf is
de showman inmiddels 73 jaar.
Dat hij op die leeftijd nog twee
uur lang kan boeien is iets om
even bij stil te staan. Dat deed
Toon zelf trouwens ook: "Men
sen, met mij is het prima, prima,
prima. Er is maar één ding: ik kan
niet meer zo goed onthouden. Eh,
met mij is het prima, prima, pri-
Toon's nieuwe show staat als
een huis, niet in de laatste plaats
door het perfecte zesmans-orkest
dat hem terzijde staat. Een groot
beoefenaar van de zangkunst is
Hermans nooit geweest en zal hij
niet meer worden ook, maar de
(overwegend serieuze) songtek
sten die hij voor deze show
schreef, klinken uit zijn mond
lang niet gek. De liedjes onthul
len bovendien een aspect van zijn
talent dat vaak vergeten wordt:
Toon Hermans is een bekwaam
componist.
Wat vooral opvalt, is dat de
show van Hermans in geen enkel
opzicht oubollig is. Televisie-her
halingen van zijn oude shows ma
ken altijd een sterk gedateerde in
druk. In zijn huidige programma
doet Hermans in feite niets an
ders dan tien jaar geleden, maar
toch lijkt alles nieuw. Achter het
schijnbare gemak en de gespeel
de achteloosheid waarmee hij zijn
grappen verkoopt, schuilt kenne
lijk langdurig denk- en schrijf
werk en intensieve repetitie. Ove
rigens zijn ook de meeste 'impro
visaties' vermoedelijk het resul
taat van uitvoerige voorberei
ding.
Wat je verder ook van hem
vindt: Toon is een fenomeen. Hij
vertelt anecdotes, maakt grap
pen, kletst een eind weg over klei
ne dingetjes. Nauwkeurig balan
cerend op de rand van humor en
flauwekul praat hij minuten-lang
door over niemendalletjes: supe
rieur gezeur dat makkelijk lijkt,
maar niemand doet het hem na.
Simpel
Van veel van Toons grappen is de
aardigheid, dat ze zo voor de hand
liggend zijn. Hij maakt een bab
beltje met zijn Engelstalige stage
manager en bédankt hem voor
het zoveelste glaasje water:
"Thank you". De toneelknecht
antwoordt beleefd: "Thank you,
too". Waarop Hermans, die eerder
uitbundig zijn gebrekkige kennis
van de Engsel taal heeft gede
monstreerd weer zegt: "Thank
you three". Simpel, inderdaad,
maar niettemin slim.
Dat laatste geldt voor de hele
One-Man-Show van Toon. Het is
allemaal niet groots, maar wel erg
handig in elkaar gezet. Het wekt
daarom de verbazing dat Toon
Hermans eigenhandig het voor
programma Theater Pittoresque
Mecanique regisseerde: in dat
showtje valt van enige handig
heid niets te bespeuren.
Goed, Gemma van Eek (voor
heen medewerkster van de kwe
zelige damesgroep Babe) heeft
een stem als een dijk en kan nog
zingen ook. Maurice Hermans
blijkt slechts een niet onverdien
stelijk imitator van zijn vader. Dat
Dick Rienstra in dat merkwaardi
ge gezelschap is beland, lijkt hem
zelf ook te verbazen: hij worstelt
en komt niet boven. Het publiek
dat voor Toon is gekomen, moet
het luidruchtige programma ook
maar door te zien worstelen, zo
dat er sprake is van van zo'n vijf
tig minuten wederzijds gewor
stel.
Vijftig minuten opgeklopte on
gein, dan pauze, dan twee uur
Toon. Hij maakt zijn entrée,
neemt het welkomstapplaus in
ontvangst en staat daar als een
vent, een begenadigd grappen
maker, een theaterman in hart en
PETER SLAVENBURG
AMSTERDAM (ANP) - De Rijks-
f dienst Beeldende Kunst heeft werk
van de schilder Rob Scholte (1958)
8 uitgekozen ter presentatie op de 44-
ste Biënnale van Venetië. De Biën-
j nale, van 27 mei tot 30 september, is
één van de toönaangevendste inter-
nationale tentoonstellingen op het
gebied van de hedendaagse beel-
dende kunst.
Scholte zal in Venetië onder meer
een serie nieuwe schilderijen tonen,
- die verband houden met de culture-
le geschiedenis van Venetië en het
C kunsttoerisme aan de orde stellen.
De expositie van Scholte zal te zien
zijn in het Nederlandse paviljoen,
dat in 1956 door de architect Gerrit
Rietveld werd neergezet op het ter-
j rein van de Biënnale.
J Werk van Scholte was voor het
eerst te zien in de Warmoesstraat,
gevolgd door een expositie in The
Living Room (Amsterdam, 1984).
Zijn eerste grote overzichtstentoon
stelling werd georganiseerd door
het Museum Boymans-Van Beunin-
gen (Rotterdam, 1988). Scholte ex
poseerde in het buitenland, onder
meer in Keulen (1986 en 1988), Kas
sei (1987) en Gent (1987)
h In Venetië zal verder werk te zien
£zijn van Bernd. en Hilla Becher,
SMucha (Bondsrepubliek Duits
land), Anish Kapoor (Groot-Brittan-
|nië) en Jenny Holzer (Verenigde
tStaten). Frankrijk toont dit keer
"niet het werk van één kunstenaar,
maar de ontwerpen voor een nieuw
te bouwen paviljoen van onder an
deren de architect Philippe Starck.
Duo Verheul en Van der Meer
Concert door Koos Verheul, fluit en Jan van
der Meer, piano. Werken van Beethoven,
Martinu, Pijper, Weil en Rivier. Gehoord in
de Foyer van de Stadsgehoorzaal op 7 janu-
LEIDEN - Wegens ziekte moest
het aangekondigde Residentie
Pianokwartet verstek laten gaan
en was het duo Koos Verheul en
Jan van der Meer bereid gevon
den op korte termijn hun plaats in
te nemen. Het was de eerste, en
niet de enige aangename verras
sing op deze druilerige zondag
morgen. Met een weinig uitge
voerde serenade van de jonge
Beethoven, sonates van Martinu
en Pijper, een kort stuk van de in
1950 overleden Nederlander Max
Weil, en een uitsmijtertje van
Jean Rivier werden allerminst
plat getreden paden bewandeld
en lag het in de verwachting dat
de oren verrassend gekieteld zou
den worden.
In de Serenade op. 25 sluit
Beethoven nog heel sterk aan bij
zijn voorgangers Haydn en Mo
zart, maar toch heeft hij in dit
stuk al tal van verrassingen in
petto: vanaf het luchtige fanfare
achtige begin tot en met het vro
lijke allegro toont hij zijn grote in
dividualiteit in een verrassende
melodische wending hier, een
abrupte harmonische overgang
daar. Maar voor velen het meest
verrassende was wellicht het lich
te en vrolijke karakter van dit
stuk, dat een geheel ander beeld
oproept dan het gangbare van een
tragische, sombere, en soms zelfs
demonische Beethoven.
Met de Sonate no. 1 uit 1945 van
Martinu werd in het programma
de 20e eeuw betreden, al1 zijn'"bij
Martinu evenals in de Sonate van
Willem Pijper uit 1925, sporen
vaif het verleden tóch nog hoor
baar. Beide sonates zijn uitste
kend geschikt om mogelijke
vooroordelen tegen 'onbegrijpe
lijke moderne muziek''weg te ne
men. Vooral de langzame delen,
bij Martinu een betoverend Ada
gio in donkere tinten met een en
kele opklaring, bij Pijper een
boeiende dialoog tussen fluit en
pianostem op basis van een zich
herhalend treurmarsachtig mo
tief, spreken gemakkelijk aan.
Verrassend ook Max Weil's Raga,
een fascinerende fluitsolo waarin
de piano zich slechts aan het ein
de, en naar mijn gevoel binnen
het geheel zeer incongruent,
mengt met een wat gesimplifi
ceerde begeleiding, die de opge
bouwde sfeer (te zeer) door
breekt. De kennismaking met
Jean Rivier's Sonatine, het slot
stuk van dit concert, was een zeer
plezierige; een pittig, virtuoos en
geestig speelstuk, waar de Fran
sen het monopolie van lijken te
bezitten. Koos Verheul en Jan
van der Meer vormen al sinds jaar
en dag een duo dat volmaakt §p;
elkaar is ingespeeld. De muzikale
twee-eenheid die in zo'n pro
gramma hoorbaar wordt in de
wijze waarop zij elkaar aanvullen
en steunen, fluit en piano laten
contrasteren of in elkaar laten
overvloeien, deze in de loop der
jaren opgebouwde twee-eenheid
was voor wie hen al vaker hoorde,
het enige niet-verrassende in dit
concert.
MIES ALBARDA.
LONDEN (AP) - De in Schotland
geboren acteur Ian Charleson, die
schitterde in de film 'Chariots of Fi
re' en onlangs nog in een Hamlet-to-
neelproduktie van het Londense
National Theatre, is zaterdagavond
overleden in zijn huis in Londen.
Charleson was 40 jaar oud; hij had
aids.
Zijn agent Michael Whitehall zei
gisteren dat Charleson een moedige
strijd tegen zijn ziekte had gestre
den en tenslotte was bezweken aan
een ernstige vorm van bloedvergif
tiging.
Charleson kreeg internationale
bekendheid door zijn vertolking
van de Schotse atleet Eric Liddell in
de film 'Chariots of Fire' (1981). In
december nog speelde hij de titelrol
in 'Hamlet' van Shakespeare in het
Londense National Theatre. On
danks zijn ziekte speelde hij deze
zware rol met verve. De kritieken
waren lovend en Charleson werd al
om als een groots acteur bejubeld.
"We hebben een uiterst geliefde,
zeer gewaardeerde en - ontzettend
getalenteerde jonge acteur verlo
ren", aldus Whitehall.
Later deze week zal Charleson in
Schotland worden begraven. De be
grafenis zal een besloten karakter
hebben. In Londen zal op een later
tijdstip een speciale herdenkings
dienst worden gehouden.
GRONINGEN (ANP) - In Gronin
gen worden dit jaar negen grote
kunstwerken langs de belangrijkste
Korte S tulben
Festival
LEIDEN - Het Korte Stukken Festi
val Leiden begint zo langzaamaan
een traditie te worden. Aanstaande
vrijdagavond gaat in het microthea-
ter Imperium de zevende aflevering
van start. Een greep uit het pro
gramma: Paul van Gent zingt Ne
derlandse liedjes onder het motto
'Een gifwolk met een gouden rand
je'. Desiree van Keulen gaat op de
Griekse toer, Viktorien Ba-
rendrecht tapdanst en theater
Schrikkel improviseert op aanwij
zingen van het publiek.
invalswegen neergezet. Deze wor
den ontworpen door buitenlandse
en Nederlandse architecten, kun
stenaars en wetenschappers.
Het gaat om een project dat deel
uitmaakt van de viering van het 950-
jarige jubileum van de stad Gronin
gen. De kosten van het project, dat
vrijdag door de gemeente Gronin
gen werd gepresenteerd, bedragen
ongeveer 1,5 a 2 miljoen gulden.
Het stadsmarkeringsprojèct staat
onder supervisie van de Ameri
kaanse architect en kunstenaar Da
niël Libeskind, die negen zones
heeft aangewezen als de plek waar
een kunstwerk moet verrijzen. Die
lokaties heeft hij verschillende the
ma's meegegeven, zoals bijvoor
beeld 'Rode Vlammen' en 'Histori
sche Vertellingen'.
De deelnemers, waaronder Libes
kind zelf, zullen in februari met de
eerste plannen komen die invulling
Minister d'Ancona.
Minister Hedy d'Ancona:
geven aan deze thema's. Hierbij zijn
zij geheel vrij te kiezen tussen het
ontwerpen van een beeld, bouw
werk of ander een object.
De participanten in het project
zijn de architecten Kurt. W. Forster
(Zwitserland), J. Hejduk (USA) en
Gunnar Daan (Nederland). Andere
kunstwerken worden gemaakt door
de filosoof Paul Virilio (Frankrijk),
de choreograaf William Forsythe,
de econoom Akira Asada (Japan) en
de beeldend kunstenaar Niek
Kemps (Nederland).
Het geld zal op tafel moeten wor
den gelegd door de gemeente GroT
ningen. Groningse bouwmaat
schappijen hebben toegezegd mee
te doen aan het project. De gemeen
teraad van Groningen velt in april
een oordeel over de definitieve ont
werpen van de kunstwerken. Bij
goedkeuring kunnen de kunstwer
ken in december van dit jaar wor
den onthuld.
DEN HAAG (GPD) - Minister
d'Ancona (WVC) wil de Raad voor
de Kunst aanzienlijk afslanken en
het stelsel van staatsprijzen op
nieuw invoeren. De veertig advies
colleges van de Raad voor de Kunst
moeten volgens de minister worden
vervangen door een beperkt aantal
personen met een tijdelijke aanstel
ling.
De bewindsvrouwe zegt dat in
een interview met NRC-Handels-
blad. Zij hekeltdaarin de 'wild
groei' van commissies die binnen
de Raad is ontstaan. Zestig door de
minister benoemde en 150 externe
leden buigen zich in veertig werk
groepen jaarlijks over 1.700 subsi
die-aanvragen. D'Ancona meent dat
de aanstelling van een beperkt aan
tal 'rijkskunstmeesters' in plaats
van de 150 externe leden.
De door het vorige kabinet afge
schafte staatsprijzen moeten vol
gens D'Ancona terugkeren. Nu
worden grote prijzen alleen nog
door het bedrijfsleven uitgeloofd en
betaald. Voor beeldende kunst, film
en architectuur zouden ook staats
prijzen moeten bestaan, die eefts in
de vijf jaar worden toegekend,
meent de minister. De prijs moet ge
deeltelijk belastingvrij zijn en de
hoogte dient te worden aangepast
aan de inflatie.
Springer in Burcht
LEIDEN - In de serie Burcht Lite
rair zullen op donderdagavond 11
januari de schrijvers F. Springer en
P. van Zonneveld een gesprek met
elkaar aangaan. Beiden zijn onver
moeibare reizigers die veel te vertel
len hebben. Exotische en paradijse
lijke streken staan centraal.
Hans Vonk
DEN HAAG (ANP) - Dirigent
Hans Vonk mag het Residentie Or
kest de komende twee seizoenen
nog dirigeren. Dat hebben de leden
van het orkest vrijdag besloten, al
dus een woordvoerder. Eerder zeg
de de meerderheid van het orkest
het vertrouwen in de dirigent op.
Pianorecital door Emst Stolz, met werken
van Van Beethoven, Schubert, Schumann
en Chopin. Gehoord 7 januari in de Muzen-
hof te Leiderdorp.
LEIDERDORP Het gemeente
lijk sociaal cultureel centrum
'Muzenhof kon zich gistermid
dag verheugen in een groot aantal
bezoekers, die allen waren geko
men om de pianist, tevens clave-
cinist, zanger en dirigent Ernst
Stolz deze keer als pianist te be
luisteren. Hoewel Stólz vier
hoofdvakken studeerde, of mis
schien juist om die reden, kreeg
ik toch tijdens het hele concert
niet het gevoel, dat er een won
derkind achter het klavier zat.
Voor de pauze met name was de
uitvoering niet erg indrukwek
kend.
Het zeer pathetisch ingezette
'grave' uit de Sonate Pathétique
van L. van Beethoven sloeg om in
een vlak gespeeld 'allegro' en een
'adagio cantabile' weliswaar met
een zingende maar zeer weke
toon. Ook het 'allegro' klonk rom
melig; veel passages in elkaar
overvloeiend met te veel pedaal
gespeeld, en in elk deel wel een
paar schrijnende missers.
Hoe knap, bewonderenswaar
dig en heroïsch het ook blijft om
zo'n lange sonate van Schubert
geheel uit het hoofd te spelen,
ook deze Sonate in bes klonk mij
niet uitdagend of inspirerend in
de oren. Het tweede deel, een 'an-
dante', werd bepaald slaapver
wekkend gespeeld. Zelfs in het
'scherzo allegro vivace con delica-
tezza' kwam de melodie nooit
echt puntig, delicaat of verras
send geprofileerd naar voren.
Juist waar je dan zo iets ver
wachtte, gleden de noten zonder
enige spanning henen.
Of Stolz in de pauze een goede
kop koffie dronk of enige inspire
rende taal naar zijn hoofd geslin
gerd kreeg, is mij onbekend, maar
de 'Kreisleriana' opus 16 van R.
Schumann bracht pas de echte
link naar het publiek. Een flit
send afwisselend spel van 'sehr
langsam' naar 'aüssert bewegt'
volgde elkaar bijna jolig op. Het
leek of Stolz hier pas echt los
kwam en zich allengs 'persoon
lijk' meer kon geven.
En de flair, waarmee hij een
Nocturne en het Scherzo nr 1 in b-
klein opus 20 van Frédéric Cho
pin vertolkte, maakte veel goed.
Ook hier speelde Stolz toch nog
vaak over snelle passages wat
vluchtig en schijnbaar ongeïnte
resseerd heen, maar de brille,
waarmee hij de vaart in het stuk
hield en de virtuositeit, die aan
het licht kwam in het slotdeel,
brachten hem een staande ovatie
en een armvol bloemen.
Al met al een bijzonder goed
initiatief van "de Muzenhof om
met zo'n programma het nieuwe
jaar te begroeten.
LIDY VAN DER SPEK
Vonk schreef daarop twee brie
ven: één waarin hij om bezinnings-
gesprekken vroeg en één waarin hij
meedeelde dat hij na het seizoen
'91/'92 definitief vertrekt. Dan loopt
zijn conctract af en Vonk heeft geen
behoefte aan verlenging ervan.
Het hele orkest heeft nu besloten
dat Vonk de rit mag uitzitten, al zou
de helft van de leden graag zien dat
hij geen bestuurlijke functies meer
zal uitoefenen. Het stichtingsbe
stuurvan het Residentie Orkest ver
gadert maandag over de kwestie.
Residentie Orkest
