'We zijn in de zomer van de geschiedenis beland' Belcampo, de laatste surrealist van Nederland 'Storm haalde je bij De Vliegende Hollander' Acteurs in actie voor Havel Regisseurs Joosten en Uitdehaag over Gorld, hun gezamenlijke passie Concert NSO in Leiden Filmcriticus Charles Boost overleden WOENSDAG 3 JANUARI 1990 PAGINA 21 GRONINGEN - Ruim twee maanden na het verschijnen van zijn verhalenbundel 'Pandora's Album' is de schrijver Belcampo gisteren thuis in zijn woonplaats Groningen overleden. Hij is 87 jaar geworden. Zijn overlijden werd bekend gemaakt door zijn uitgeverij, Querido in Amster dam. In het laatste interview dat Belcampo gaf, eind oktober, maakte hij nog een toespeling op het feit dat 'Pandora's Album' wel eens zijn laatste boek zou kunnen zijn: "Ik voel mij als een koopman bij het scheiden van de markt. Dat is een gevoel, niet in woorden te vertalen". Zo is het ook gegaan. 'Pan dora's Album' is het sluitstuk ge worden van Belcampo's surrea listische, humoristische en fan tastische oeuvre, waarvan het in 1934 verschenen 'Verhalen' de eerste steen was en het korte ver haal 'Het grote gebeuren' de meeste populariteit geniet. Want een fanatieke schare bewonde raars had Belcampo, de enige echte surrealistische prozaïst van Nederland. De waardering in lite raire kringen bleef daarbij wat achter. Van de prijzèn die hij ont ving zijn de Tollensprijs en de Hendrik de Vriesprijs van de stad Groningen de meest tot de ver beelding sprekende. Belcampo werd op 21 juli 1902 als Herman Schönfeld Wichers geboren in Naarden, maar bracht zijn jeugd door in Sappemeer en vooral Rijssen, het plaatsje waar in hij in 'Het grote gebeuren' de apocalyps laat plaatsgrijpen. In Rijssen ook zal Belcampo worden begraven. Schönfeld Wichers studeerde in Amsterdam zowel rechten als medicijnen, hij bereisde prak tisch heel Europa. Reizen die hem veel stof voor zijn verhalen zou den opleveren. In 1953 vestigde hij zich in Groningen, als de eer ste studentenarts van Nederland. In die stad is hij altijd blijven wonen. Maar de slordige intervie wer die schreef 'de Groninger schrijver Belcampo' kreeg te ma ken met Belcampo's rode pen. 'De in Groningen woonachtige schrijver Belcampo' moest het zijn. Die gevoeligheid, die ook een soort gespeelde geheimzin nigheid was, was typerend voor het strenge onderscheid dat Bel campo maakte tussen zijn schrij verschap en persoonlijke leven. In interviews ging hij alle vragen naar zijn biografie handig uit de weg. "Het inzetten van de per soon van de schrijver heb ik altijd een goedkope reclamestunt ge vonden." Het had bovendien veel te ma ken met Belcampo's levenshou ding, zijn filosofie die hy ooit eens omschreef als het Belcampisme. Een agnosticus, noemde hij zich zelf, en op de hem vertrouwde, wat spottende manier heeft hij meermalen uitgelegd wat dat voor hem betekende. Ook in 'Pan dora's Album' nog, waar hij de hoofdpersoon van een van de ver halen, een acteur 'die van het ster ven zijn beroep heeft gemaakt' laat zeggen: 'Een ding is zeker: al worden we nog zo knap in de ken nis van de levende natuur en in de techniek, op de vraag wat deze hocuspocus te betekenen heeft, naar het essentiële ervan, komen we geen stap verder'. GERT JAN VAN SCHOONHO VEN Belcampo: "Ik voel mij als een koopman bij het scheiden van de markt". (foto anp> ARNHEM (GPD) - De gebeurte nissen van de laatste maanden in Tsjechoslowakije zijn voor de ac teurs Eric van der Donk en Peter Bolhuis en het Theater van het Oos ten aanleiding om de eenakter 'Het Protest' van Vaclav Havel op te voe ren. Van vrijdag 5 tot en met dins dag 9 januari worden zeven voor stellingen gegeven in Theater aan de Rijn, in Arnhem. De minimum toegangsprijs is f 12,50. De volledige opbrengst wordt aan Havel, die nu tot president van Tsjechoslowakije is gekozen, aangeboden. Hem wordt verzocht een zinvolle be stemming voor het bedrag aan te wijzen. Acteur Eric van der Donk: "Het liefst gingen we het geld zelf brengen, maar we hebben hier pro fessionele verplichtingen. De be stemming van het bedrag zal waar schijnlijk op het kunstzinnige vlak liggen". De toegangsprijs is bepaald op minimaal f 12,50, maar er is uiter aard niets op tegen als mensen meer willen geven. Van der Donk rekent op volle zalen en adviseert belang stellenden dan ook, gezien het be perkte aantal plaatsen in Theater aan de Rijn, tijdig te reserveren (te lefoon: 085 - 437655). "Wij zien de voorstellingen als een hommage aan het sprookje dat zich in Oost-Europa heeft voltrok ken. Havel zat minder dan een jaar geleden nog als politiek gevangene achter de tralies en nu is hij presi dent". 'Het protest' gaat over een ont moeting tussen Jan Stanek. een succesvol schrijver van romans en televisie-scenario's, en Ferdinand Vanek, een dissidente toneelschrij- Van der Donk: "Het stuk heeft in houdelijk een universele waarde. Het is geënt op de situatie zoals die tot voor kort nog in Tsjechoslowa kije bestond, maar het gaat over al gemene menselijke onhebbelijkhe den. Het niet kunnen kiezen. In '40- '45 was de situatie hier precies zo. Een acteur kon tekenen voor de Cultuurkamer en door spelen, of hij was aangewezen op de schuifdeu- OVERLEDEN - In een ziekenhuis in Los Angeles is gisteren de Ameri kaanse acteur Alan Hale (68) overle den. Hale was een jaar geleden op genomen met "kanker. De in Los Angeles geboren Hale speelde in 65 films, maar brak in de jaren zestig door als de kapitein van de televisieserie 'Gilligan's Island', die handelde over de lotgevallen van een groep schipbreukelingen op een onbewoond eiland in de Stil le Oceaan. AMSTERDAM - In november ging Maxim Gorki's 'Zomer gasten' (1904) in de regie van Guy Joosten bij het Zuidelijk Toneel in première. In maart 1990 zal de première van 'Zo mergasten' in de regie van Antoine Uitdehaag bij het RO Theater volgen. Hoe kijken beide regisseurs tegen de the ma's van deze Russische klassieker aan? Voor de goede or de: Op het moment dat het gesprek plaatsvond, moest de - inmiddels uitstekend ontvangen - versie van Guy Joosten nog in première gaan. door "Of het een gelukkig toeval i twee gezelschappen in één se hetzelfde stuk uitbrengen? Geen rrr:« wan \/olHon idee. En het interesseert me eigen- tnc Van ve,aen lijk ook geen klap. Dat is een vraag de afdeling boekhouding kijk op de werkelijkheid moest moet buigen," zegt Guy streven, zich moest onthouden moreel oordeel. Gorki het "Geen gelukkige situatie," meent daarmee niet eens: hij wilde active- Antoine Uitdehaag. "Ik denk dat de meeste mensen liever twee ver schillende stukken zien, dan één stuk in twee verschillende opvoe ringen. Wel kan ik me voorstellen dat een handjevol theatermakers en recensenten het leuk vinden om te vergelijken, maar zelf ben ik er geen voorstander van stellingen voor dat soort privé-de- batten te gebruiken. Maar ja: mijn hoofd was de behoefte gerijpt kennis met Gorki's personages bewust maken onrechtvaardigheden om zich heen. Gorki sloot zich aan bij de revolutio nairen. Tsjechov heeft zijn hele le ven geprobeerd om zich boven de politiek te stellen. - Brokkelig cültuurin- Antoine Uitdehaag: "De karakters Gorki zijn brokkeliger, minder 'af dan die van Tsjechov. Je maakt dit stuk te doen, en bij Guy hetzelfde het geval. En als je een maal zoals je kennis kunt maken met stationsrestauratie, bent met het toeleven Je vangt een flard van een gesprek regie van een bepaald stuk op, je raakt geboeid door een hande van dit voor- ling die iemand verricht, maar voor dat je tot een afgerond oordeel kunt 'Zomer- komen, is die persoon al weer uit je leven verdwenen. Dat vind ik een toneel- is het heel moeilijk on nemen af te stappen". Maxim Gorki schetst gasten' een zomers samenzijn vertegenwoordigers van de maat- fascinerende manier schappelijke elite. Achter de ge- schrijven", sprekken over relaties, over de poli tiek, over de zin van het bestaan borrelen de individuele frustraties /bewerking die Botho Strauss van en teleurstellingen. De melancholie 'Zomergasten' heeft gemaakt? Ook waarmee Gorki het ongeluk van de- ik ben vanuit die versie vertrokken, ze karakters weet te tekenen, doet maar merkte al snel dat er te veel denken aan de toneelstukken van uitgelegd en uitgesmeerd wordt, zijn grote voorbeeld en vriend An- Daarom hebben we een eigen be ton Tsjechov. Gorki en Tsjechov werking gemaakt, die volgens ons voerden een polemiek met elkaar dicht grenst aan Gorki's eigen eer- over de plaats van de kunstenaar in ste versie van 'Zomergasten'. Be de maatschappij. Tsjechov vond dat kend is dat hy meer dan tien jaar een schrijver een objectiverende aan het stuk heeft gewerkt. Die eer- moet nog met repeteren beginnen, dus ik moet nog ontdekken wat ik wel en wat ik niet vind werken op toneel". "De monoloog van Maija Lwow- na zou ik nooit schrappen, omdat ik hem juist nu heel frappant vind. Zij en Warwara Michailowna verwoor den de opvattingen die het dichtst bij die van Gorki zelf stonden. Deze figuren konden jarenlang rekenen op de sympathie van het publiek. En nu? Wat hebben deze bijna ne gentig jaar geleden geformuleerde ideeën Rusland gebracht? Het land is bijna weer terug op het punt waarop de revolutie begon: groot, hongerig, en verdeeld in verschil lende volkeren. Het echec van het communisme geeft het stuk juist nu een bijzondere betekenis. Aan het eind zie je personages verdwijnen naar een nieuwe toekomst. Welke toekomst zal dat zijn? Kijk je goed naar de kafakters die Gorki deze nieuwe toekomst laat uitdragen, dan vrees ik dat Gorki bedoeld of onbedoeld zegt, dat we niet zo gek veel van die toekomst mogen ver wachten". Guy Joosten: "Die mensen lullen over politiek, net zoals ze over rela ties lullen. Ze zeggen iets, maar ze bedoelen eigenlijk iets heel anders. Wat mij fascineert is de waarheid achter de leugen. Of de leugen ach ter de waarheid. Ik wil de tweede laag laten zien. Er is altijd een twee de laag. Dat komt omdat mensen het vermogen missen om to the point te zijn. Als mensen precies zouden kunnen verwoorden wat hun voor ogen staat, wat ze werke lijk willen, dat zou Gorki een heel ander stuk hebben geschreven. Zijn karakters doen wel heel druk, en heel belezen, en heel intelligent, maar in feite hullen zij zich in een leugen-carrousel die dat ene rotte plekje op hun ziel aan het gezicht moet onttrekken". Dramatisch de afbraak van het ijzeren gordijn zijn we in de zomer van de geschie denis beland, maar het wordt on herroepelijk ook weer najaar en winter. Dat cyclische zit ook in 'Zo mergasten'. De titel zegt het al". Antoine Uitdehaag: „Mijn wor tels liggen in de jaren zestig. Ik ge loofde, en geloof nog steeds dat het waard is om idealen te hebben. Zon der idealen is het heel moeilijk om een paar millimeter geluk voor je zelf te veroveren. Maar ik geef toe, dat het soms een hopeloze strijd lijkt. Dat realiseerde ik me weer eens tijdens het concert van Paul McCartney. Hij zong als toegift he lemaal alleen, dus zonder verdere begeleiding, het nummer Yester day. Na de tweede zin, 'All my trou bles seemed so far away', voelde je een koude rilling door de zaal heen gaan. Het was of al die veertigers zich met een schok realiseerden dat die blije, zorgeloze en optimistische tijd voorbij was. Wat is er terecht ge komen van al die mooie toekomst dromen die we toen hadden? Met die weemoed heeft 'Zomergasten' voor mij ook te maken." Guy Joosten: "Toen ik The Beat les leerde waarderen, stonden hun nummers al op cd. Nee, die wee moed ken ik totaal niet. Voor mij gaat het stuk over de eenzaamheid van het individu. Een eenzaamheid, waarvan Gorki laat zien tot welke hilarische en onvoorstelbare toe standen die kan leiden." Antoine Uitdehaag: "We moeten uitkijken dat we met als een soort zomergast over 'Zomergasten' gaan ouwehoeren. Voordat je het weet spreek je waarheden als koeien uit, en daarmee doe je een groot kunste naar als Gorki onrecht. Je kunt be ter naar een mooi schilderij kijken, dan de catalogus lezen waarin het werk wordt verklaard". Guy Joosten: "Dat ben ik met je 'Zomergasten' van het RO The ater gaat op 4 maart 1990 in Rot terdam in première. Op 14 maart is er een voorstelling in Den Haag. 'Bioscoop'-organist Bernard Drukker (80) op tournee VARSSEVELD - De organist Bernard Drukker gaat ter gele genheid van zijn tachtigste ver jaardag (1 januari) op tournee. Deze musicus is bij de oudere garde vooral bekend door zijn uitzendingen voor de AVRO-ra- dio: 'Vijftien minuten wereld melodieën op het pijploze or gel'. Een nog wat oudere gene ratie kijkt om een andere reden blij op bij de naam Bernard Drukker; met die man aan het orgel wist je zeker dat wat voor stomme film er ook zou worden vertoond, je oren in ieder geval tevreden zouden zijn. door Wim Herik Bakker Op Tweede Kerstdag is de enige Ne derlandse filmbegeleider met vijf enzestig jaar ervaring begonnen in theater Tuschinski, Amsterdam, een tournee met een filmprogram ma dat bestaat uit Chaplins 'The Kid' met Jacky Coogan, voorafge gaan door Drie Fantastische Films van Georges Meliès en Laurel Hardy Verkopen Kerstbomen. De huiskamer van zijn woning in Varsseveld is voorzien van een groot Hammond-orgel van enige ja ren oud en de allernieuwste Tech nics, eén sterk gecomputeriseerd instrument, waarop 'alles' mogelijk is. Met de Technics gaat Bernard Drukker op tournee. Drukker, destijds beroemd om zijn 'Now Is The Hour', zijn radio- herkenningsmelodie, praat vlot, maar heeft alleen moeite met jaar tallen. "Die zijn ook niet belangrijk; je moet ze maar weglaten, je ordent het maar wat". Hij vertelt: "Voor Nederland heb ik eigenlijk het elek tronische orgel ontdekt. Het was in de tijd dat ik muzikaal gastheer was in het Amstel hotel. Daar had een grote fabrikant, Bernard van Leer, zijn eigen suite. Op een dag komt hij naar me toe, hij had in Amerika toch zo'n mooi orgel gehoord. Het had bovendien niet eens pijpen. Om kort te gaan, hij liet zo'n instrument komen, ik leerde mezelf er op te spelen. Ik was enthousiast en me neer Van Leer ook. Je moet voor me spelen, zei hij, voor m'n relaties op LEIDEN - Het Nederlands Studenten Orkest doet tijdens zijn jaarlijkse tournee ditmaal ook Leiden aan. Het geeft op maandagavond 15 januari een concert in de Stadsgehoorzaal. Er staan drie werken op het program ma: Canzone van Barbara Woof, het Pianoconcert van Robert Schumann en de Vijfde Symfonie van Dimitri Sjostakovitsj. Schumanns compositie zal worden uitgevoerd door Frank van de Laar. De tournee van het NSO wordt geleid door Roelof van Driesten, chef-di rigent van het Nederlands Balletorkest. Hij heeft het bijna honderd leden tellende studentenorkest samengesteld na een aantal audities. mijn feesten die ik geef, en in m'n fabrieken, tijdens het werk. Dan zetten we wat luidsprekers in de hallen, zodat de muziek over de ma chines heenkomt. Op die manier monter je de werkmensen wat op en dat is altijd zinvol. Kom in vaste dienst bij mij". "Ik heb hem toen gezegd, dat ik dat niet kon doen omdat ik een langlopend contract met het Amstel Hotel had. De directeur van het Am stel Hotel werd erbij geroepen, hij wou me niet laten gaan. Die wist zo gauw niet waar hij een goede ver vanger vandaan moest halen. Je moet weten, ik speelde daar niet al leen lichte muziek, maar ook Beethoven en Mozartsonates, wan neer er bijvoorbeeld dirigenten lo geerden die als gast voor het Con certgebouworkest stonden. De vol gende dag was de zaak al rond. Van Leer had het Amstel Hotel gekocht, gaf de directeur nog wat meer sala ris en nam mij mee". Melodrama Bernard Drukker denkt glimla chend terug aan deze mijlpaal en de tijd dat er nog plaats was voor 'het grote gebaar'. De bespeler van het Hammondorgel kijkt met trots te rug op zijn successen van weleer, in tussen hamerend op een goede op leiding. Daarbij ontbreekt gevoel voor melodrama niet. "Hele lange dagen waren dat. Ik studeerde in de ochtenduren op het conservatori um en elke middag en avond moest ik begeleiden in de bioscoop. Tot twaalf uur 's nachts, niet later, want de bezoekers moesten hun laatste trammetje wel kunnen halen. Ik ging op de fiets naar huis, door wind en weer, met kranten onder m'n borstrok om warm te blijven". Op het conservatorium studeerde Bernard Drukker onder meer orgel bij Johan Wagenaar.. Hij werkte bij Cinema Royal en Tuschinski in Am sterdam. Eerst onder Hugo de Groot, die later naar de VARA ging en daar onder meer de nog steeds te beluisteren melodie Hallo Hallo Hier Is De Vara, Hier Is De Omroep Van Het Vrije Woord componeerde. Later werd Bernard Drukker ook dirigent van de bioscooporkesten. Hij moest arrangeren, de muziek uitzoeken en zorgen dat er op kwali tatief hoog niveau gespeeld werd, want de concurrentie was groot. Drukker: "Je had natuurlijk een immense repertoire-kennis. Storm haalde je bij de Vliegende Hollan der, wilde paardenritten bij Wil helm Teil, liefdesscènes bij Thais van Massenet. En dan moest het ook nog muzikaal kloppen. Je kon niet van de ene toonaard zomaar naar de andere springen, sfeer veranderingen moest je voorberei den. We speelden de originele par tijen. Soms een toontje lager of ho ger, transponeren kon je als de bes te. Had je geen hobo beschikbaar en was die stem onmisbaar, dan was er wel een atviolist die het Bernard Drukker kijkt naar z'n orgels en denkt aan het verleden. Hij vertelt hoe AVRO-programma- leider Jan de Winter op het idee kwam om hem en zijn orgel te intro duceren v.oor de radio. "Ik moest di rect na de Bonte Dinsdagavond- trein, dan luisterde nog iedereen. En dan anoniem. De Winter zei: 'Niet zeggen dat jij het bent met dat orgel'. Ze hebben nog nooit zoveel telefoontjes gehad". Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde er een orkest onder zijn lei ding in de Hollandse Schouwburg. "Allemaal joodse mensen. Heel veel zijn nooit teruggekomen. Ik moest zelf ook onderduiken. Verloor mijn ouders, mijn vrouw. Gelukkig had ik geen kinderen, ik zou het niet overleefd hebben. Ik heb ook m'n trauma's". Uit genoemd orkest ont stond na de oorlog het Metropole Orkest. Bernard Drukker, onder.andere componist van het lied 'Hallo, hallo, hier is de VARA, hier is de omroep van het Vrije Woord(foto gpd> Strijd "Natuurlijk was er het gevaar van schmieren. Dat moet je ook kun nen, als je het maar bewust doet. Maar in principe doe je het niet. Ik heb altijd gezegd, je moet een goede basis hebben, geen kwarten en octa- venparallellen spelen, om eens een voorbeeld te noemen. Accoorden moeten kloppen, het stemverloop in horizontale zin moet logisch.zijn, querstanden zijn uit den boze". AMSTERDAM (ANP) - In Amster dam is eergisteren de filmcriticus Charles Boost overleden. Boost, al om gerespecteerd als een groot filmkenner, schreef sinds het begin van de jaren dertig over films. In de loop der jaren verschenen zijn arti kelen in de filmbladen Filmforum en Skoop, dagbladen (Parool, Haar lems Dagblad, NRC/Handelsblad) en de Groene Amsterdammer. Hij werd 82 jaar oud. Boost heeft zich zijn hele leven in gezet voor wat de 'betere film' wordt genoemdde film zoals die in Cinéclubs en dergelijke vertoond wordt. De Groene gaf hem nog in een terugblik in 1987 de eretitel van nestor van de hele Nederlands film- journalistiek. Van zijn hand verscheen het aan de nagedachtenis van zijn vrouw opgedragen 'Van Cinéclub tot film huis' (1979). Hij schreef ook in ver schillende voor een buitenlands pu bliek bestemde publikaties. Te noe men zijn: 'Film, een hedendaagse Nederlandse kunst' (1958), dat in ve le talen verspreid werd door het toenmalige ministerie van O.K. en W., en de CRM-overzichten 'Dutch film' van '66/'68 en '78/'80. Hy bleef altijd enigszins sceptisch over de Nederlandse speelfilm en liet zich vooral op latere leeftijd cynisch uit over de hedendaagse film. Boost was ook een van de stich ters van het Nederlands Filmmuse um, dat in 1946 als Nederlands His torisch Filmarchief werd opgericht en zijn huidige naam in 1952 kreeg na een fusie met het Uitkijkarchiefi In '88 kreeg hij de Cinemagia-prijs die de Nederlandse Beroepsvereni ging van Film- en Televisiemakers uitreikt aan filmrecensenten. Boost heeft ook nog (politieke) te keningen gemaakt in onder andere de Tijd (toen dat nog een dagblad was). VN ('De Zetter') en Het Pa rool. Regisseurs Antoine Uitdehaag (linb ste versie heette 'Zomergasten, toe standen'. Dit omdat hij zelf vond dat het stuk eerder een verzameling van korte fragmenten was, dan een to neelstuk met een verantwoorde dramatische opbouw. Dié span ningsboog bracht hij later aan, evenals veel passages waaruit de achtergronden van de personages beter moeten blijken. Na de laatste versie heeft men ook de kern be paald. Die zou de sociaal geënga geerde monoloog van Maija Lwon- wna zijn". "Wat blijkt nu? Dat deze mono loog in de eerdere versies nog ont brak. Onder de politieke druk van zijn tijd of op aandringen van de ac teurs die het stuk voor het eerst speelden, daarover verschillen de meningen, is hij steeds meer kleren en Guy Joosten. aan de kapstok gaan hangen. Ook Strauss' versie is nog topzwaar. De personages zeuren naar mijn smaak te veel. 'Je zegt het mooi; maar ik ge loof geen pest van wat je nu alle maal loopt te beweren'. Dat gevoel kreeg ik. Daarom hebben we het stuk weer zijn oorspronkelijke frag mentarische karakter teruggege- Antoine Uitdehaag: "Maar dan voelde je toch een goed soort woe de? Gorki wilde juist dat wij ons aan deze yups avant la lettre ergeren. Hij laat het soort gesprekken horen die nog steeds in trendy cafés wor den gevoerd. Mensen die met de grootst mogelijke aplomb een me ning formuleren over de man vrouw verhouding, zeveren over hun relaties, verkondigen hoe het anders moet in de wereld, maar on dertussen wel zelf in een enorme luxe-positie zitten. De enige mate riële zorg die ze kennen is of ze wel of niet die nieuwe cd-player zullen aanschaffen. Ik vind 'Zomergasten' een anti-yup stuk". Guy Joosten: "Wat me vooral irri teerde was de vele informatie die je kreeg. Er bleef voor de acteurs nau welijks wat te spelen over. Alles werd al gezegd. Dat is mijn ervaring met de Strauss-versie geweest, maar ik hoop dat het jou beter af gaat". Antoine Uitdehaag: "Ik vind de versie van Strauss wel degelijk heel filmisch. Ik ben zeer te spreken over de vertaling die Judith Herzberg voor ons heeft gemaakt. Maar jij hebt natuurlijk een voorsprong. Ik

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 21