Strengere controles
op illegale stort puin
De hele avond klappenzo goed als we eigenlijk zijn
DE TIJD,
VAN T
Virus oorzaak
hazesterfte
DE BROEDERSCHAP VAN
DE HEILIGE GEEST
DINSDAG 2 JANUARI 1990
REGIO
PAGINA 15
Nederland geeft, ook zonder Mies Bouwman, massaal voor actie Roemenië
RIJNSBURG - Het ging alle
maal zó snel. de afgelopen week
in Rijnsburg, dat je haast zou
vergeten waar Mies Bouwman
zat. Ver weg, zo liet de show
vrouw uit vervlogen jaren za
terdagavond per telegram aan
de actievoerders voor Roeme
nië weten. Haar absentie weer
hield het Nederlandse volk er
echter niet van massaal naar de
brievenbus te lopen en voor
ruim dertien miljoen bij te dra
gen in de voorlopige score van
bijna twintig miljoen gulden.
Geld voor Roemenië. Of beter:
voor de Roeménen.
door
Gerard Haverkamp
Niet ontroerend die score, wèl
indrukwekkend en een passen
de beloning voor het werk dat
de initiatiefnemers van RTL-
Veroniquc voor de tv-actie ver
richtten. In drie, vier dagen tijd
renden daarvoor velen, koste
loos, van de ene naar de andere
hoek in het uitgestrekte Flora-
veilingcomplex. Het hardst
werd nog gesprint tijdens het
laatste deel van de uitzending,
toen bleek dat de programma
makers toch ruimer in de tijd
zaten dan eerder werd veron
dersteld en sommige dingen
niet zo gesmeerd liepen. De im
provisaties maakten hun werk
alleen maar spontaner.
Ze deden overigens geen af
breuk aan de reportage, want
wie heeft thuis nou gemerkt dat
enkele tellen voor aanvang van
deel twee van de uitzending de
sleutel zoek was van de caravan
van Linda de Mol?
De voor deze gelegenheid aan
Veronique uitgeleende Tros-
blondine nam zaterdagavond
het abonnement op de presenta
tie van inzamelingsacties over
van Mies Bouwman. En met ver
ve. Ze kwam, al of niet gespeeld,
heel wat vlotter over dan Astrid
Joosten, die weinig spectaculair
schaatsen van Evert van Ben-
them veilde, plus de trouwjurk
van Vanessa, platina-lp's van
Madonna en de Televizierring
van Peter Jan Rens. Totaal:
72.500 gulden, allemaal voor het
goede doel.
De vijfhonderd toegelaten
bezoekers klapten zich er de he
le avond lamme handen voor.
Want de Roemenen die twee
duizend kilometer van ons bed
meekeken, moesten en zouden
zien hoe zo'n klein land zó warm
loopt voor de medemens. Dat de
uitzending 'wegens technische
problemen' niet rechtstreeks in
Roemenië te zien was, had na
tuurlijk wel even gemeld mo
gen worden. Het kwam de orga
nisatoren, die een zo hoog mo
gelijke opbrengst van de actie
voor ogen stonden, misschien
niet zo goed uit, maar het was
wel eerlijker geweest.
De bedragen van het bedrijfs
leven staken schril af tegen het
aantal toezeggingen dat het
volk thuis deed. De zichzelf zo
respecterende firma's die min
der dan een ton gaven, en daar
waren heel grote bedrijven bij,
maakten met die fooien eerder
anti-reclame. Het bespaarde de
tv-kijker eindeloze commer
cials..
Eerder op de avond sprak elke
bijdrage nog aan. De 'klok' liep
tot een uur of negen helemaal
-niet zo hard als gehoopt. Linda
de Mol groef zich om tien uur
dan ook al in door bij het over
schrijden van de vier miljoen
naar adem te happen. En daar
kwam toen alleen nog 6000 gul
den bij, gelapt door de bezoe
kers van een Zeeuwse privé-
club.
Om half twaalf toonde de
computer pas zijn eerste emo
ties. De eerste tussenstand na
de pauze kwam niet door. "Dit
kan de computer niet verwer
ken...", zou Freek de Jonge (af
wezig) hebben gezegd. Ineens
lichtte er een bedrag van 11,4
i de vele artiesten en anderen die belangeloos aan de actie
miljoen gulden op. Klappen
maar weer, zoals de Rijnsburg-
se wethouder Glasbergen dat de
hele avond in beeld mocht doen.
Hoe goed we eigenlijk zijn, ter
wijl er bij mede-presentator
Jaap van Meekren geen minuut
extra zendtijd af kon om de
Frans-Roemeense toneelschrij
ver Jon Omesco zijn verhaal
over een elfjarige gevangen
schap en z'n schoen af te maken.
Ook dat kwam de organisatoren
waarschijnlijk niet zo goed uit,
omdat Omesco ook kritiek op de
huidige regeerders bleek te
hebben.
Tussendoor moest
John Bernard zich nog voorstel
len, omdat niet alle bekenden
werden herkend. Tineke Schou
ten werd dat wel, ondanks haar
vermomming. Ze haalde in de
studio ook nog een flinke bak
met geld op. Veel papiergeld,
gelukkig, want halverwege haar
rondgang over de tribunes brak
de collectemand doormidden en
rolden munten alle kanten op.
Het resultaat van haar actie kon
niet meer in de voorlopige
eindscore worden verwerkt.
Toen voor de laatste keer die
avond Thérèse Steinmetz 'Geef
ze een kans' voor de Roemenen
zong, liep de teller nog door. Die
haalde net niet de twintig mil
joen.
Provincie stimuleert schone verwerking
DEN HAAG De provincie
doet er alles aan het gebruik
van ongebroken puin voor
het dempen van sloten en
dergelijke te ontmoedigen.
Liever ziet de provincie dat
het puin eerst naar een ge
controleerde puinbreekin-
stallatie wordt gebracht. Het
bouwafval moet dan wel van
alle ongerechtigheden zoals
asbest, gips, kalk en dakbe
dekkingsmateriaal zijn- ont
daan. De kans op chemische
verontreiniging wordt daar
mee tot het minimum be
perkt.
Om de verwerking van puin bij een
bedrijf, dat hiervoor van de provin
cie een vergunning heeft, te stimu
leren, zijn de stortheffingen van ver
ontreinigd puin fors opgetrokken.
Betaalde men twee jaar geleden nog
acht gulden per ton, thans moet 40
gulden per gestorte ton worden be
taald. Als schoon puin bij een puin-
breekinstallatie wordt afgeleverd,
behoeft slechts een paar gulden per
ton te worden betaald.
Naar schatting komt in de provin
cie Zuid-Holland per jaar zo'n 1,7
miljoen ton puin vrij. Veel ervan
wordt gedumpt op stortplaatsen.
Puin uit puinbreekinstallaties
wordt gebruikt voor het dempen
van sloten en het aanleggen van pa
den, dammetjes, opritten en derge
lijke. Deze kleinschalige toepassin
gen worden toegestaan, mits z&
worden aangemeld bij de provincie.
Vanuit de agrarische hoek is veel
vraaff naar schoon, ongebroken
puin als verhardings- of dempings
materiaal. Dit vanwege de lage prijs
in verhouding tot zand, grond of ge
broken puin. De verleiding om on
gebroken puin illegaal te storten, is
groot. De provincie heeft daarom
besloten de controle hierop te ver
scherpen.
De mogelijkheden om in de regio
ongebroken puin naar een puin-
breekinstallatie te brengen, zijn tot
nu toe beperkt. Actief op dit gebied
is bij voorbeeld het Alphense be
drijf Jaap van Vliet aan de Steekter-
weg; Hier beschikt men over een
mobiele puinbreekinstallatie, die
desgewenst ook kaji worden neer
gezet op de plaats waar een gebouw
wordt gesloopt. Vanwege de tijde
lijke aard van het werk heeft men
dan niet te maken met bij voorbeeld
een hinderwetvergunning.
Binnenkort komen er twee puin
breekinstallaties bij. Een op de
stortplaats in het Doesgebied in
Leiderdorp en een aan de Schans in
Alphen aan den Rijn, als onderdeel
van het nieuwe bedrijf Alphen Re
cycling.
ILEIDSE
KRONIEK OVER
/MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
REGIO De sterk verhoogde sterf
te onder hazen in onder meer het
westen van het land wordt veroor
zaakt door een virus. Om welk virus
het gaat, is nog steeds niet bekend.
Het is nog niet gelukt de 'boosdoe
ner' te isoleren. Dat concludeert pa
tholoog J.E. van Dijk van het Cen
traal Diergeneeskundig Instituut
(CDI) in Lelystad.
Van Dijk deed de afgelopen
maanden onderzoek naar de oor
zaak van de verhoogde sterfte. Op
verschillende plaatsen in Neder
land worden al tijden achtereen
twee maal zoveel dode hazen gevon
den dan gebruikelijk. De beesten
hebben oogafwijkingen, leveraan
doeningen en longbloedingen.
De onderzoeken tot nu toe deden
vermoeden dat het om een virus
gaat, maar ook vergiftiging kon niet
worden uitgesloten. Onlangs echter
heeft Van Dijk overleg gevoerd met
zijn Belgische collega's tijdens een
congres in Gent. "Uit de combinatie
van onderzoeksgegevens moet wor
den geconcludeerd dat het een vi
rus betreft. De ziekte is duidelijk be
smettelijk en' met filteronderzoek
hebben we vastgesteld dat er geen
sprake is van een bacterie", aldus
Van Dijk.
De identiteit van het virus is nog
steeds onbekend. Volgens Van Dijk'
is het heel moeilijk een 'cellenlijn' -
een voedingsbodem van dierlijke
cellen - te vinden waarop het virus
gekweekt kan worden.
Om de aard van de ziekteverwek
ker te achterhalen wil de patholoog
enerzijds een experimenteel infec-
tieonderzoek uitvoeren en ander
zijds proeven doen met het gebruik
van cellen van hazenorganen om
het virus te identificeren.
Ook al wordt bekend welk virus
verantwoordelijk is voor de ver
hoogde sterfte, tot vaccinatie van
hazen in het wild zal volgens Van
Dijk niet worden overgegaan. Vac
cinatie van een dergelijk aantal in
het veld levende dieren is praktisch
onmogelijk. Dat betekent echter
volgens Van Dijk allerminst dat het
niet belangrijk is het virus te kun
nen benoemen en herkennen. "We
weten nog steeds niet welke geva
ren andere dieren lopen. Mochten
ook konijnen vatbaar.zijn voor dit
virus, dan gaan voor ons land gróte
economische belangen een rol spe
len. Belgie kent een commerciële
hazenhouderij en is dus ook duide
lijk gebaat bij meer duidelijkheid".
In de tweede helft van de twaalf
de eeuw stichtte Guy Montpellier
in Frankrijk een broederschap
van de Heilige Geest. Deze broe
derschap stelde zich de hulp aan
alle armen te doel.
Het initiatief van De Montpel
lier vond navolging. In de dertien
de en veertiende eeuw kregen de
meeste steden in de Nederlanden
ook zo'n broederschap.
Aanvankelijk waren deze broe
derschappen kerkelijke instellin
gen. In veel kerken vond je een ta
fel, waarop je je gaven voor de
broederschap kon deponeren.
Ook de tot zo'n broederschap be
horende documenten werden in
de kerk bewaard. Giftbrieven
enz. werden opgeborgen in de zo
genaamde heilige geestkist.
Bij het uitdelen van giften aan
de armen ging liet niet altijd even
ordelijk toe. Giften konden mee-
of tegenvallen. De mededeling,
dat iemand niet in aanmerking
kwam voor ondersteuning, kon
aanleiding geven tot veel herrie
en opwinding. Zoveel herrie dat
een en ander naar het oordeel van
de tijdgenoten niet meer paste
binnen een kerk. In Leiden werd
dan ook in 1442 bepaald, dat de
uitdelingen niet meer in de Pie
terskerk mochten plaatsvinden.
Het is duidelijk dat het werk
van de broederschap van de Heili
ge Geest belangrijk was voor het
handhaven van de rust in een
stad. Tegen deze achtergrond is
het begrijpelijk, dat plaatselijke
overheden streefden naar in
spraak bij de benoeming van de
leiders van een broederschap. De
heilige geestmeesters mochten in
de meeste steden alleen maar
worden benoemd na verkregen
goedkeuring van het stadsbe
stuur.
De broederschap kende in prin
cipe twee soorten van zorg. Er wa
ren armen die voortdurend aan
gewezen waren op ondersteu
ning. Als deze armen overleden
vervielen hun bezittingen aan de
broederschap. Rijk zullen de hei
lige geestmeesters er niet van zijn
geworden. Anderen hadden al
leen in bepaalde tijden van het
jaar, bijvoorbeeld in de winter,
ondersteuning nodig.
Dat ook deze tijdelijke hulp een
grootschalig karakter kon krijgen
bleek bijvoorbeeld in 1425. In dat
jaar deelde de broederschap op
kerstavond 30 hectoliter tarwe en
25 varkens uit. In dat zelfde jaar
versterkten de heilige geestmees
ters grote hoeveelheden schoe
nen: 171 paar mannenschoenen,
225 paar vrouwenschoenen, en
100 paar kinderschoenen. De zorg
van de broederschap ging dus
soms verder dan de eerste levens
behoeften.
Beperkte steun
De overheid steunde het werk
van de broederschap in financieel
opzicht slechts in beperkte mate.
Een dèel van sommige opgelegde
boetes ging naar de heilige geest
meesters. Goederen die op de
markt werden afgekeurd werden
eveneens ter beschikking gesteld
van de broederschap.
Voldoende waren deze door de
overheid ter beschikking gestel
de goederen en geld bepaald niet.
De rest van de benodigde fondsen
moest dus worden opgebracht
door particuliere bijdragen. De
bereidheid van individuele bur
gers om hun steentje bij te dragen
moet groot zijn geweest.
In veel steden konden de broe
derschappen in de vijftiende
eeuw beschikken over een eigen
onderkomen. Maar ondanks het
verwerven van eigen bezit kwa
men veel broederschappen in het
einde van de vijftiende en de zes
tiende eeuw in grote problemen.
Door oorlog, economische en po
litieke zorgen nam het aantal
mensen dat aangewezen was op
de zorg van de heilige geestmees
ters toe. In 1497 werd een derde
gedeelte van de Leidse bevolking
als armlastig beschouwd. Een
paar jaar daarvoor ontvingen
6.000 armen in de Sleutelstad on
dersteuning. Deze 6.000 vormden
ongeveer de helft van de stadsbe
volking.
Geen wonder dat met particu
liere bijdragen alleen de armen
zorg niet meer kon worden gefi-
nancieerd. De ovèrheid moest re
gelmatig en met grote bedragen
bijspringen.
De broederschappen deden
goed en belangrijk werk, maar
buiten de steden ontbrak ook de
ze vorm van liefdadigheid. Geen
wonder dat bijvoorbeeld in tijden
van economische neergang het
aantal bedelaars en landlopers
sterk toenam. Deze toename ging
gepaard met stijgende onrust en
criminaliteit, die ook een bedrei
ging gingen vormen voor handel
en nijverheid. Voor de overheid
was dan het moment aangebro
ken om in te grijpen. Vanuit de
steden werden op het omringen
de platteland complete drijfjach
ten georganiseerd. In 1600 bevo
len de Staten van Holland om
landlopers en bedelaars te arres
teren en deze naar Rotterdam te
sturen, waar ze als roeiers op de
galeien werden geplaatst. Een
soort doodstraf op termijn. Maar
niet alleen op het platteland, ook
in de steden konden dé sociale
problemen leiden tot ernstige
spanningen. Om het verzet van de
vele hongerige burgers te onder
drukken, schrokken de stadsbe
sturen niet terug voor hard ingrij
pen. Sociale onrust werd bestre
den met geseling, verbanning en
soms zelfs met de doodstraf.
Al waren de broederschappen
steeds meer onder controle van
de stedelijke overheden geko
men, de banden met de kerk ble
ven bestaan.
De kerkhervorming
en het aan de macht komen van
de calvinistische minderheid in
de noordelijke Nederlanden had
den dan ook gevolgen voor de
broederschappen. Soms bleven
ze bestaan, al veranderde hun ka
rakter natuurlijk ingrijpend. In
veel plaatsen gingen de broeder
schappen op in de diaconie van
de Hervormde Kerk.
BRAM VERHOOG
Diaconessenhuis
sluit 1988 af met
voordelig saldo
LEIDEN - Het Diaconessenhuis
Leiden heeft 1988 afgesloten met
een voordelig resultaat van 410.000
gulden. Daarmee heeft zich de fi
nanciële verlichting uit het jaar 1987
voortgezet, wat vooral is te danken
aan het per 1 juli 1988 ingevoerde
systeem van functiegerichte bud
gettering. Bij dit systeem is de toe
gestane hoeveelheid kosten van het
ziekenhuis méér dan voorheen af
hankelijk van de uitgeoefende me
dische functies en van de omvang
van de bediende patiëntenpopula
tie. Ook een aanvullende bijdrage
uit de zogenoemde landelijke knel-
puntenpot is van invloed geweest
op het positieve financiële resul
taat, waarvan melding wordt ge
maakt in het juist verschenen jaar
verslag 1988.
Daaruit blijkt dat het activiteiten
niveau in het Diaconessenhuis in
1988, jaar van het 25-jarig bestaan,
hoger lag dan in 1987. Het aantal op
genomen patiënten nam met drie
procent toe. Het aantal verpleegda-
gen steeg met één procent, hoewel
de gemiddelde verpleegduur verder
is verkort. Het aantal dagopnamen
steeg spectaculair van 399 tot 830.
Inspelend op de moderne ontwik
kelingen werd in 1988 dan ook een
afdeling dagverpleging in gebruik
genomen.
(Diiöilirutos
2 januari 1989
Honderd jagr geleden stond er
in de krant:
- Het steentje, waarover reeds
vroeger is geschreven, dat door
sommigen voor een echten dia
mant en door anderen voor een
gewoon keisteentje wordt gehou
den, is nog in het bezit van den
grindschipper Bul te Groningen.
Evenwel is Bul nog niet geneigd
het weg te werpen en evenmin om
het voor eene kleinigheid van de
hand te doen. Onderscheidene
kenners, waaronder mannen die
jarenlang als diamantslijpers ge
werkt hebben, verklaren den steen
een zuiveren diamant te zijn. Een
van hen heeft o.a. geruimen tijd
met eene vijl op den steen ge
schuurd, doch kon daarop geene
verandering brengen zoodat hij
met den uitroep: „Het is waarach
tig een echte diamant!" den steen
aan den eigenaar teruggaf. Niet
tegenstaande bijna alle couran
ten vertelden dat de steen
„valsch" was, zijn er wederom een
paar Amsterdamsche heeren bij
den schipper geweest, die hem er
8000 voor boden, dadelijk te beta
len. De man meent echter en ze
ker niet ten onrechte), dat, als de
steen voor 8000 niet te duur is,
hij ook eene veel grootere som
waard is. (Ass. crt.)
Vijftig jaar geleden:
- 'Naar aanleiding van de van
verschillende zijden gestelde
vraag, wanneer in ons land met
de distributie van bruine boonen
en capucijners zal worden begon
nen, verklaart de minister van
economische zaken tot zijn spijt te
moeten mededeelen, dat de voor
raden van deze artikelen nog niet
voldoende zijn om tot distributie
te kunnen overgaan. Men beden
ke, aldus de minister, dat in nor
male tijden deze boonen eerst ge
leidelijk, naarmate de boeren ge
reed zijn met dorschen. aan de
markt komen. Bij de distributie
echter moet op een bepaald oogen-
blik de geheele vi'or den consu
ment beschikbaar gestelde hoe
veelheid aanwezig zijn en gereed
liggen bij de winkeliers. Om een
half pond per persoon te kunnen
distribueren is reeds een minimu-
voorrraad noodig van 2.100.000
kg.'\
l
Aan de Steekterweg in Alphen aan den Rijn staat een puinbreekinstallatie, die mobiel is en dus ook bij slooppro-
jecten ter plaatse kan worden opgesteld. De provincie wil dat er meer komen, zodat het gebruik van ongecontro
leerd, vervuild puin wordt voorkomen. (foto wim Dijkman)
In Leiden huisde de Broederschap van de Heilige Geest in de Pieters-
erk. (foto Wim Dijkman)
