Fiscaal gemak aan de Cóte d'Azur
Subtropisch lokaas voor de topmanager
Een behoorlijke flat in Monaco kost al gauw 175.000 gulden per jaar
ZATERDAG 25 NOVEMBER 1989
EXTRA
PAGINA
De wereld telt zo'n vijftig
belastingparadijzen. Het zijn vooral
kleine staatjes en zonnige eilanden,
die koketteren met hun milde en
liberale klimaat. Honderden papieren
(schijn)firma's en
gevelondernemingen hebben zich in
die verschillende landjes gevestigd.
Het grote doel: de belasting in eigen
land ontgaan. Monaco is zo'n oord,
het lilliput-vorstendommetje aan de
Cöte d'Azur. Daar ligt de volgende
stop in de reis langs de Europese
belastingparadijzen.
door Rien Robijns
Monaco heeft de laatste jaren bijna beze
ten gewerkt om zijn naam als belasting
paradijs te blijven waarmaken. Prins
Rainer, sinds 1949 aan het bewind, heeft-
zijn bv vorm gegeven zoals hij dat van
plan was sinds hij de onderneming is
gaan leiden: het moest geen museum
worden en de jongeren zouden niet weg
hoeven onder het geweld van de rijke be
lastingvluchtelingen.
De oorspronkelijke Monegasken (zo'n
vijfduizend) worden daarom goed be
schermd. Voor hen zijn speciale flats ge
bouwd, waar ze winkels kunnen openen.
En voor hen zijn dan de grond- en vier-
kantemeterprijzen niet zo duur als voor
de 'vreemdelingen', die overigens soms
ook alweer generaties in het mini-staatje
wonen. Die moeten evenwel in het hartje
van de stad zo'n 30.000 gulden per vier
kante meter neertellen. Een behoorlijke
flat komt al gauw op een huur van
175.000 gulden per jaar.
Facelift
Onder leiding van de prins heeft Monaco
dan ook een ingrijpende facelift gekre
gen. Geen meter grond is onbenut geble
ven. Daarop zijn torenhoge flats en ho
tels gebouwd. Ze overschaduwen zelfs
de aloude, luxueuze verblijven van de rij
ken der aarde, zoals het Hotel de Paris bij
het Casino en het hotel Hermitage iets
verderop. Het zijn de pronkstukken van
weleer, waar eens cle Rolls Royces met
als Onassis en baron Thyssen af
reden. Maar ze hebben niet de al-
Monaco heeft niet minder dan 34 grote internationale banken binnen z'n nauwe grenzen. Daarlangs vloeit veel geld uit de hele wereld, maar de typische, wat duistere financiële
diensten die in andere belastingparadijzen worden verleend, krijgen hier niet de beste kansen.
leenrechten meer op de chique van deze
wereld. In hun nabijheid zijn de laatste
jaren zeer comfortabele nieuwe hotels
gebouwd, zoals het nieuwe Loewe hotel,
dat met 650 kamers hoog en luxueus bo
ven de opspattende Middellandse Zee
uittorent.
Voor de gewone man is er trouwens
weinig plaats: tachtig procent van de ho
tels in Monaco heeft minimaal vier ster
ren. Die richten zich in toenemende mate
op congressen. Dat blijft ook niet verbor
gen. Tussen de middag zien we lange
slierten krijtjespakken in ganzepas door
de smalle straten lopen, met»opvallende
badges ferm op de revers geprikt.
In de buurt van het casino hebben ook
de meeste banken en advieskantoren
een plaats gekregen. Langs de zee zijn
die nieuwe kantoren - bijvoorbeeld van
Young Anderson en Hoogewerf Cie
- diep in de berghelling gehakt. Ze zitten
tot vele verdiepingen onder de grond,
waardoor de personeelsleden het uit
zicht moeten missen op een complex
schitterende terrasflats, dat boven de zee
hangt, of de tennisbanen van Monte Car
lo, die helemaal beneden liggen.
Jarenlang konden de toeristen daar
het Zweedse tenniswonder Björn Borg
zien trainen. Nadat hij in 1974 zijn eerste
miljoen binnen had, verdween hij spoor
slags naar Monaco om de Zweedse fiscus
te ontlopen. Inmiddels heeft zich er een
nieuw tennisfenomeen gevestigd: de
Duitser Boris Becker, die sinds twee jaar
zijn miljoenen hierheen laat vloeien.
Banken
In deze omgeving is op die manier ook
ruimte geschapen voor de bankwereld.
Monaco heeft niet minder dan 34 grote
internationale banken binnen z'n nauwe
grenzen. Daarlangs vloeit veel geld uit de
hele wereld, maar de typische, wat duis
tere financiële diensten die in andere be
lastingparadijzen worden verleend, krij
gen hier niet de beste kansen.
"We moeten nu eenmaal werken onder
de paraplu van de Franse centrale bank
en we moeten ons onderwerpen aan de
Franse deviezencontrole", verontschul
digt zich een topman van de Franse
mammoetbank Credit Lyonnais bijna.
Hij vindt dat allemaal maar dom. "Dat
schrikt mensen met geld toch af', zegt
hij. "Het zou beter zijn wanneer Parijs de
teugels iets liet vieren. Nu trekken men
sen met hun vermogens naar de gekste
oorden waar helemaal geen controle is.
In Monaco zou men alles beter onder
hand- en oogbereik hebben".
Monaco heeft zich overigens niet hele
maal in de armen willen storten van be
jaarde rijken der aarde, die het fiscale kli
maat wel zonnig vonden. Enkele jaren
geleden is er in de zee een geheel r
Rijdend langs de fraaie kustweg aan de
Cóte d'Azur valt het oog op een uitnodi
gend karakteristiekje in het internatio
nale tijdschrift voor ondernemers
'Management Today': "Waar wordt de
internationale zakenman nog gewaar
deerd? Waar kan hij zich nog rustig aan
zijn arbeid wijden, niet gehinderd door
bureaucraten, terroristen en de verstik
kende alliantie tussen marxistische
ideologen en militante vakbondslei
ders?".
Volgens het blad is het antwoord sim
pel: Monaco. Er is, schrijft het, extra
veel politie om orde en rust te handha
ven. En er zijn veel wetten en regels om
het de elite, die de regering zo gaarne
binnen haar grenzen wil lokken, per
soonlijk en financieel zeer aangenaam
te maken. Geen stuiver inkomstenbe
lasting, geen vermogensbelasting of
wat voor personele belasting ook. Be
drijven moeten alleen 35 percent ven
nootschapsbelasting betalen, maar het
is dan ook niet de bedoeling dat die hun
financiële hoofdkwartieren hier nu ex
pliciet vestigen. Daar zijn weer andere
belastingparadijzen voor.
Aanslag
Alleen voor de ongeveer 7000 Fransen
die hier wonen, geldt het persoonlijke
voordeel niet. In 1962 belde de toenma
lige Franse minister van financiën, Va-
léry Giscard d'Estaing, een aantal ver
mogende landgenoten dat Monaco als
domicilie had gekozen. Hij ontdekte
dat ze daar helemaal niet vertoefden
maar doodgewoon in Parijs zaten. Hij
eiste tv-zendtijd en kondigde niet zon
der gevoel voor show aan -dat de in
Monaco residerende Fransen gewoon
aan La Patrie hun belastingen moesten
betalen. Toen prins Rainier nog even
tegenstribbelde dreigde Giscard het
vorstendommetje met z'n (nu) 28.000
inwoners, drie kilometer lang en een ki
lometer op z'n breedste punt, van alle
communicatiemiddelen af te snijden.
De vorst gaf zich gewonnen voor deze
overigens zoveelste aanslag op zijn be
lastingstaatje.
Monaco vertoont in de binnenstad het
zelfde beeld als de andere belastingpa
radijzen. Opstoppingen. Files. Getoe
ter. Drommen winkelende mensen.
Het is duidelijk een van die plekken in
de wereld die duidelijk maken dat het
autoverkeer niet onbelemmerd kan
groeien. Het vorstendom heeft er de
laatste jaren overigens flink aan ge-
werkt om de overlast te verminderen.
Op vrijwel elke hoek van de straat kan
men in een ondergrondse parkeergara
ge rijden. Onder het befaamde, lom
merrijke plein voor het casino is zelfs
onlangs parkeerruimte geschapen voor
niet minder dan zesduizend auto's. Het
lijkt nauwelijks te helpen.
Niettemin is dit gewoel en gekrioel de
droom van veel vakantiegangers, van
wie er jaarlijks zo'n vijf miljoen een
dagje hierheen trekken. Ze.strijken
massaal neer langs de randen van de
zonnige baai en kijken vanaf terrasjes
naar de honderden luxe jachten die in
het diepblauwe water sloom heen en
weer deinen. Het is ook het beste punt
om de stormachtige ontwikkeling te
zien die het vorstendom de laatste jaren
heeft meegemaakt: klassieke huizen,
vermengd met hoge futuristische to
renflats waarop architecten hun kwali
teiten konden botvieren vanwege het
schrijnende gebrek aan ruimte.
Niet alles
Tien jaar geleden dobberde hier ook
het jacht de 'Sealord', waar de Neder
lander Frans Lurvink zijn kantoor
hield. Het was de tijd dat onder meer
Ruud Lubbers er nog wel eens op be
zoek kwam. Lurvink had al een avon
tuurlijk leven achter de rug voordat hij
hier neerstreek. Hij had tien jaar voor
Philips in Pakistan gezeten en had ver
volgens zijn brood verdiend door in Ne
derland noodlijdende bedrijven over te
nemen, die af te slanken, weer gezond
te maken en ten slotte weer te verko
pen. Daarna was hij met een groot deel
van zijn geld uit Nederland naar
Monaco vertrokken om in onroerend
goed aan de Rivièra te gaan beleggen.
Toen we hem in die tijd voor het eerst
spraken, aarzelde hij evenwel al of hij
er zou blijven. Hij prees het rustige kli
maat 'zonder ordeverstoringen', loofde
de scholen die tenminste nog op de
'klassieke wijze' werden .gerund en
waar nog een competitie van de leerlin
gen werd verwacht, maar vond het uit
eindelijk toch ook niet alles.
"Monaco mag dan wel een belastingpa
radijs zijn", bromde hij, "maar goed
koop is het niet. Als je in Nederland
twee ton verdient ben je een ton aan be
lastingen kwijt. Maar als je in Monaco
Wie z'n best doet
mag naar Monaco,
met alle mogelijke
voordelen vandien
twee ton verdient ben je een ton aan
huur of aan aflossing van je huis kwijt.
Want omdat er zo weinig ruimte is wor
den hier krankzinnige prijzen ge
vraagd".
In het begin van de jaren tachtig ver
trok hij daarom weer naar Nederland,
niet vanwege zijn eigen portemonnee,
maar naar hij zegt om de mensheid te
dienen. Hij kocht het landhuis de 'Aler-
dinck' bij Zwolle, richtte een stichting
op en begon daarmee te boetseren aan
het verbeteren van de Oost-West-ver-
houdingen. Inmiddels is hij evenwel
weer terug in het zuiden van Frankrijk:
die verhoudingen kunnen immers ook
in een zonnig klimaat worden verbe
terd en bovendien hebben de Oostblok
landen zelf ook niet stilgezeten.
"Monaco", aldus Lurvink, "is bedoeld
als een soort managersparadijs. Het
hoofdkwartier wordt hier gevestigd en
een paar topmensen wonen er dan in de
buurt. Ze hebben dan persoonlijk het
voordeel van de belastingvrijdom in
een toch aangenaam klimaat. Dat is de
trekker. Want een bedrijf hoeft hier niet
te gaan zitten om de winst- of vennoot
schapsbelasting te ontlopen. Die is 35
percent en in sommige gevallen nog
meer. Je doet het voor de mensen".
Casino
Die woorden worden herhaald door de
Franse diplomaat André Saint-Mleux,
die het vorstendom in verschillende
functies heeft gediend. Hij was jaren
eerste minister en leidt nu het oudste
overheidsinstituut ter plaatse, de Socié-
té des Bains de Mer et Cercle des Etran-
gers a Monaco, kortweg de SBM. Deze
firma werd opgericht aan het einde van
de vorige eeuw om het aarzelende toe-
ristenverkeer in goede banen te leiden
en vooral om het befaamde casino op te
zetten.
Dat was nodig, omdat Monaco toen
voortdurend geldgebrek had. In 1861
was de voorvader van de huidige prins
Rainier, Charles III, zelfs gedwongen
geweest de plaatsjes Rocquebrune en
Menton, die toen nog bij het vorsten
dom hoorden, voor 400 miljoen franks
Langs de zee zijn nieuwe
kantoren vanwege ruimtege
brek diep in de berghelling
gehakt. Ze tellen vele verdie
pingen onder de grond, zo
dat personeelsleden zowel
uitzicht als daglicht ontbe
ren. (foto GPD)
te verkopen aan Frankrijk om niet fail
liet te gaan. Maar dat was een lapmid
del. Pas toen 25 jaar later het casino
openging kwam er wat geld in het
laatje. De SBM is nu nog voor 69 per
cent van de staat.
Saint-Mleux legt uit waar het in
Monaco behalve via de rouletteballe
tjes verder om draait: "De belastingsi
tuatie heeft praktische betekenis voor
een onderneming die erover denkt haar
administratieve hoofdkwartier hier te
vestigen met een staf van, zeg, een do
zijn top-executives. Dat houdt het com
petitie-element erin bij zo'n firma. Op
de manier van: als je je best doet en je
haalt de top, dan mag je naar Moncao
met alle voordelen vandien. Het is na
melijk een enorme incentive prik
kel), zo'n in een subtropisch klimaat ge
vestigd hoofdkwartier waar slechts een
paar uitverkorenen mogen toeven. In
de lage echelons zal de speculatie toe
nemen: haalt de ambitieuze manager
Monaco of moet hij gewoon thuis blij
ven werken".
wijk, Fontveille, opgespoten. Het is een
Jules Verne-achtige polder van zo'n 22
hectare waarheen kleinschalige, schone
industrieën worden gelokt. Monaco be
reikte zo een gebiedsuitbreiding van niet
minder dan 25 percent, waar ook weer
duizenden woningen konden worden ge
bouwd. Mede door dit nieuwe terrein
zijn er nu 670 ondernemingen in Monaco,
waar echt wordt gewerkt en die niet die
nen om er de spaarduiten van renteniers
langs te leiden. In totaal zijn daarin niet
minder dan 5800 personeelsleden aan de
slag.
In de loop der tijden zijn volgens een ru
we schatting zo'n 500 Nederlanders in
deze dreven neergestreken, van wie de
beeldhouwer Kees Verkade zo ongeveer
de bekendste is. Maar met gepaste trots
wordt ook gewezen op een landgenoot
die schilderijen restaureert, alsmede een
tandarts die voor zijn kennissen de boor
nog wel eens ter hand wil nemen.
Daarnaast heeft zich hier menige Hol
lander gevestigd, die zijn bedrijf in eigen
land lucratief van de hand heeft kunnen
doen en nu genietend in de zon wandelt.
Wat dat betreft koos bijvoorbeeld de on-
roerendgoed-magnaat Jan Kok op het
juiste moment zijn biezen. Terwijl zijn
voormalige onderneming Kok Beheer op
het ogenblik ineenstort, slijt hij rustig
zijn dagen in een appartement aan de sta
tige Avenue Princesse Grace.
In deze omgeving wil na zo veel jaren
het beeld over de gang van zaken in de
Nederland nog wel eens troebele contou
ren krijgen. Zoals van de gepensioneer
de Nederlandse bankier die we op het
terras van het Café de Paris treffen. Hij
heeft tot zijn pensioen bij een Engelse
bank in Monaco gewerkt en zou voor
geen goud meer naar zijn vaderland te
rug willen.
Hij geeft ons een joviale klap op de
schouder: "Als ik hier wel eens een Ne
derlandse krant ter hand neem zie ik op
vrijwel elke pagina artikelen over actie
groepen, politieke eisen, te hoge tarieven
en ga zo maar door. Zo wordt een in prin
cipe goed land naar de afgrond gevoerd.
Dan is het een verademing wanneer je je
definitief in het buitenland kan vestigen.
Dat scheelt een hoop ergenis en dat is me
veel waard".
Trekker
Is dat de doorsnee Nederlander in
Monaco? We vragen het ten slotte aan de
consul-generaal van Nederland in het
vorstendom, ir. Robert Smulders, direc
teur van het Nederlandse scheepsbouw-
en offshore-bedrijf IHC Caland, dat in
Monaco een dochteronderneming heeft
voor de 'engineering'. Het consulaat is
dan ook gevestigd in de kantoorruimten
van zijn onderneming in de nieuwe wijk
Fontveille.
"Ach nee", antwoordt hij glimlachend,
"zo denken de meesten er niet over. Hier
zitten wel voornamelijk gepensioneerde,
mensen uit ons land, die van hun rust
willen genieten. Ze zijn veelal gefortu
neerd, omdat je in Monaco alleen wel
kom bent wanneer je in je eigen onder
houd kunt voorzien. Welnu, rust hebben
ze. De veiligheid is hier optimaal, van
overvallen hoor je nooit en drugsgebruik
wordt zeer zwaar bestraft. De mensen
komen daarom voornamelijk hierheen
voor hun veiligheid. Dat is natuurlijk
ook een trekker".
