Wet op euthanasie
is de enige uitweg
voor coma-pa9
Praagse iente na 20 jaar verder
'Passagiers maken
bom van vliegtuig'
—■in—«li ii miREPORTAGE
CARAVAN+Cm?m RAI AMSTERDAM
PAGINA 2
ZATERDAG 25 NOVEMBER 1985
PRAAG "Een ding is vrijheid, het andere realistische politiek. Als ik nu kies voor de
vrijheid, kan ik morgen die realistische politiek vergeten". Halverwege een week die
Praag op zijn grondvesten deed schudden, is voorzichtigheid nog troef. In dit geval bij
de Slobodne Slovo, het dagblad van de Tsjechische Socialistische Partij. De redacteur
('houdt u het vooral off the record') van een krant die in één dag de meest populaire
van Tsjechoslowakije werd, wil aangeven dat er nu eenmaal grenzen zijn aan vrijheid
van meningsuiting.
door
Hans Geleijnse
De redactie dient zich te houden
aan richtlijnen van het bestuur van
de Socialistische Partij. Er moet
dus af en toe nieuws uit de krant
(oplage 200.000) worden gehouden.
De krant, tot afgelopen maandag
een gehoorzame dienaar van de al
machtige communistische partij,
heeft avances gemaakt in de rich
ting van het zondag opgerichte Bur
gerforum. maar heeft zich zeker niet
geheel bevrijd uit de ketenen van
het éénpartij systeem.
Een dag na de ontmoeting op de
Slobodne-redaktie, spreekt Jan
Skoda, bestuurder van de Socialis
tische Partij, vanaf het balkon van
het krantegebouw aan het Wen-
ceslasplein, meer dan 250.000 de
monstranten toe. "Sinds vorige
week vrijdag vecht onze partij voor
onafhankelijkheid en dat zullen we
blijven doen".
Tsjechen zijn vergevingsgezind.
Skoda wordt toegejuicht alsof zijn
partij de democratie heeft uitgevon
den. Svobodne Volbij, vrije verkie
zingen, schreeuwt hij de menigte
toe. En dan: "Laten we het hoofd
koel houden en het hart warm, want
we gaan moeilijke tijden tegemoet".
Een kwart miljoen Tsjechen ant
woordt: "We geven niet op, we ge
ven niet op".
Het is donderdag onmiskenbaar
dat de voormalige bondgenoten van
de communisten de vlucht naar vo
ren kiezen. Dat geldt voor de socia
listen, voor de Volkspartij, voor de
Nationale Jeugdbeweging, waar
van de secretaris komt vertellen dat
materiaal en transportmiddelen ter
beschikking worden gesteld aan de
studenten.
Geweld
Het bastion van partijleider Milos
Jakes, de vleesgeworden appa
ratsjik en in 1969 kampioen-zuive
raar van de partijgelederen,
scheurt. Het centraal comité van de
partij is vrijdag in spoedzitting bij
een en de signalen van een omme
keer zijn luid en duidelijk.
Twintig jaar na de Praagse Lente
is het niet de partij, maar de straat
die hervormingen afdwingt. Het
rommelt nu niet in de bedrijven,
maar het zijn de intellectuelen die
het voortouw nemen. Het cynische
van deze vriendelijke revolutie is,
dat het door een banggeworden par
tij-elite verordonneerde politiege-
weld de Tsjechen in het rijtje Polen-
Hongarije-DDR brengt. "Zonder
die knuppelende agenten vorige
week vrijdag was het volk niet ont
waakt", zegt student Michal in de fi
losofische faculteit, het hoofdkwar
tier van de studentenakties.
"Tsjechen worden geboren met
afkeer tegen geweld", meent hij.
Het cliché van de Brave Soldaat
Schwejk maakt deze actievoerder
woedend. "Ik weet dat we in het
buitenland zelfs voor lafaards wor
den versleten, dat we niet in verzet
wilden komen. Maar ons probleem
was het trauma van 1968. Gor-
batsjow heeft ons daarvan bevrijd",
zegt hij. Een spandoek op het Wen
ceslasplein getuigt daarvan. "Dit
keer zijn er geen tanks om ons te
helpen". Een analyse van de inter
nationale politiek die de kern is van
herwonnen zelfvertrouwen.
De verontwaardiging over het
woeste geweld van de oproerpolitie
tegen demonstrerende studenten
vorige week vrijdag deed de vlam in
de pan slaan. De Socialistische Par
tij ging om, Slobodne Slovo publi
ceerde maandag een fel protest en
schaarde zich achter de protesten
van het een dag eerder gevormde
Burgerforum.
Heilige koe
Dat was het Begin. De acteurs,
schrijvers, journalisten, studenten
kregen dankzij het politieoptreden
de kans een brug naar 'Jan Modaal'
te slaan. Dezelfde intellektuelen die
in hun samizdat-bladen klaagden
over de passiviteit van de bevolking
('de arbeider aanbidt zijn heilige
koe, de auto, en slaapt verder') ver
heugen zich nu over de solidariteits
verklaringen uit fabrieken en be
drijven.
"We maken allemaal deel uit van
een zieke maatschappij", zegt Jan
Hromatka van de Evangelische
Kerk donderdag tegen de demon
stranten. Het Tsjechische protest
ten voeten uit: verzet en schuldbe
sef.
De intellectuelen maken in één
week twintig jaar isolement goed.
Met hele persoonlijke acties. De be
jaarde acteur Jozef Kemr bijvoor
beeld. "Morgenochtend om zeven
uur sta ik bij de poort van de Skoda-
fabrieken", kondigt hij dinsdag
avond aan tijdens een persbijeen
komst van het Burgerforum. Kemr
zal er pamfletten uitdelen met een
hoogst persoonlijke oproep om ko
mende maandag mee te doen aan de
landelijke staking. Zijn pamfletten
en duizenden andere zijn geprodu
ceerd in het actiecentrum van de
studenten aan de filosofische facul
teit.
Daar wordt bijna dag en nacht
doorgewerkt door jonge enthou
siaste mensen. Het idealisme is
hartverwarmend. De herinneringen
aan het studentenverzet dat in 1968
de aanval opende op een zelfge
noegzaam establishment dringen
zich'op. Hier gebeurt het twintig
jaar later. In een van de lokalen van
het faculteitsgebouw tikken zo'n
twintig studentes dag in dag uit ein
deloze reeksen verklaringen en op
roepen. Praag is er mee dichtge
plakt, van metro tot winkeletalage.
"Als u me wilt interviewen moet u
eerst toestemming vragen aan het
centraal comité", zegt een van de ty
pistes en ze kijkt verwonderd als de
verslaggever in de lach schiet. "Och
we zijn nu eenmaal aan die termen
gewend", zegt Petr, die de leiding
over deze feminine 'agitatie-afde
ling' in handen heeft.
Dialoog
Nee, moeilijk doen deze jongeren
niet. Het portret van Gustav Husak,
destijds de opvolger van Dubcek en
nu president van de republiek,
hangt aan de muur terwijl de hier
geproduceerde pamfletten zijn af
treden eisen. "Kunnen Tsjechische
jongens niet typen?", vraag ik als
studente Dana heeft besloten het
centraal comité even te negeren.
"Misschien niet zo snel", zegt ze,
"maar wat maakt het uit? Iedereen
doet gewoon wat hij of zij het beste
kan. We gaan onze energie toch niet
verspillen aan discussies over rol
patronen. Dat komt later nog wel
eens, als we hebben gewonnen".
In de roes van de democratische
revolutie blijft de nuchterheid zege
vieren. Dat geldt voor de qtudenten,
het geldt evenzeer voor de politie.
In het Burgerforum zitten partijle
den en oppositionelen naast elkaar.
"We staan een dialoog voor. Het Fo
rum is er voor ieder individu of
groep die zich achter ons program
kan scharen", zegt woordvoerder
Vaclav Maly. Dus is er niet alleen
plaats voor Vaclav Havel, maar ook
voor economen die jarenlang al dan
niet noodgedwongen zich aan par
tijdirectieven hebben gehouden.
De econoom Klaus doet dat snel
af met de bewering dat de progno
ses van zijn Economisch Instituut
"jarenlang al veel somberder van
toon waren dan die van sommige
oppositiegroeperingen". Dat kan
deels kloppen, al was het maar om
dat de kleine groep intellèktuelen
die deze oppositie vormden tot
jongstleden maandag, op een paar
uitzonderingen na zich niet met
economie bezighielden.
Met dank aan de studenten zegt
Vaclav Havel donderdag op het
Wenceslasplein dat het Forum nu
de enige representatieve politieke
groepering is in Tsjechoslowakije.
En dat is waar. Het platteland heeft
de oppositie nog niet veroverd, daar
heersen de volksmilities en de par
tijfunctionarissen. Maar in de ste
den, van Bratislava tot Praag, is de
aanwas van het Forum niet te stui
ten.
Uitgewerkte programma's zijn er
nog niet, en wat zou het, eerst demo
cratie, dan zien we verder, is het
motto. "We staan pas aan het begin,
zijn nog maar een week oud", zegt
Maly. De echte politieke gevechten
moeten nog komen. De scheiding
links-rechts speelde al bij Charta, is
ook present in het burgerforum. De
sociaal-democratische partij is her
opgericht en dat belooft heftige de
batten (maar na de omwenteling)
met de Socialistische Partij.
Alexander Dubcek komt op basis
van het volksverzet weer naar
Praag, maar niemand weet nog te
zeggen wat zijn toekomstige rol zal
zijn. Ook dat is voor na de revolutie.
"We zijn in deze tijden een soli-1
dair volk", zegt de studente Lucy.
"Weet je wat het grappige aan die
solidariteit is? Iedere actieve Tsjech
heeft de griep. Het is nu eenmaal j
koud en tochtig op het Wenceslas
plein".
Het Wenceslasplein in Praag: deze week het toneel van de grootste demonstraties aller tijden tegen het bewind.
DELFT Als de hersenschors
afsterft, is het gedaan met het
bewustzijn, met de intelligentie
en met het gevoelsleven. Je hebt
ook geen pijn meer. Maar als de
hersenstam, het dieper gelegen
deel van de hersenen, niet
beschadigd is, gaat het lichaam
gewoon door met ademhalen. Het
hart blijft kloppen, de bloeddruk
blijft op peil en de darmen houden
hun functie. Mensen bij wie de
hersenschors afsterft, raken in
coma en kunnen nog vele jaren
doorleven. Zeker is dat ze nooit
meer bij bewustzijn komen.
door
Theo Haerkens
De familie van een 71-jarige
die twee jaar geleden in het Reinier
de Graaf Gasthuis in Delft werd ge
bracht nadat hij bewusteloos op
straat was aangetroffen, kon niet ac
cepteren dat de man mogelijk nog
jarenlang als een plant zou voortle
ven. Zij vroeg de specialist die de
man behandelde, zijn leven te be
ëindigen. Deze week maakte de offi
cier van justitie bekencl de arts als
nog te vervolgen wegens moord.
De directie van het ziekenhuis is
erg ongelukkig met deze gang van
zaken. Het vooronderzoek heeft te
lang geduurd. Bovendien werd het
aanspannen van het proefproces
bekendgemaakt in een tv-program-
ma over de geruchtmakende zaak-
Stinissen. W. Schellekens, medisch
directeur van het Delftse zieken
huis, vindt dat de twee zaken daar
door "volstrekt ten onrechte" met
elkaar in verband gebracht zijn. "In
onze zaak is zeer zorgvuldig gehan
deld. De officier van justitie heeft
daarvoor zelfs zijn waardering uit
gesproken".
Met nadruk verklaart de medisch
directeur dat de zaak zich weliswaar
in zijn ziekenhuis heeft afgespeeld,
maar dat de betrokken arts, en hij
alleen, verantwoordelijk is. "De
specialist is autonoom en heeft een
verantwoordelijkheid die hij niet
kan afwentelen op de directie van
het ziekenhuis of op de familie".
De arts zal zich daarom zelf tegen
over de rechter moeten verantwoor
den. Dat is geen zaak van het zie
kenhuis. Dat betekent echter niet
dat de specialist zich publiekelijk
moet verantwoorden. "Hij is niet
vogelvrij verklaard". Om die reden
wil het ziekenhuis de naam van de
arts, die overigens gewoon door
werkt, niet bekend maken.
Eindeloos ziekbed
Toen in september 1987 duidelijk
werd dat de patiënt nooit meer uit
het coma zou ontwaken, stelde de
specialist de familie daarvan op de
hoogte. Die gaf toen aan ernstig be
zwaar te hebben tegen een ziekbed
dat zich eindeloos zou voortslepen
zonder enige kans op genezing. Ze
vroeg de arts het leven van de man
te beëindigen als zijn toestand zich
Schellekens: "Onze zaak is ten onrechte in verband gebracht met de zaak-
handeld".
niet snel verbeterde. Dat verzoek
werd schriftelijk vastgelegd.
men het leven van de coma-patiënt
te beëindigen. Schellekens bena-
Na overleg met de ziekenhuispas- drukt dat de lijkschouwer slechts
de verpleegkundigen die de op de hoogte is gesteld van de plan-
"Hij kan nooit toestemming
de patiënt te be-
tor
man verzorgden, nam de specialist
contact op met de huisarts van de geven het leven
patiënt. Die verklaarde, zonder dat ëindigen"
hij beschikte over een geschreven
codicil,
de r
oIedere gemeente heeft een lijk-
ertuigd°te zijn dat schouwer die geconsulteerd wordt
deze omstandigheid niet als vermoed wordt dat iemand een
niet-natuurlijke dood is gestorven.
Als de lijkschouwer meent dat spra-
strafbare feiten, stelt hij de
an justitie daarvan in ken-
"Een zelfmoord kan in scene ge
zet zijn, net als een gewoon onge
luk", licht Schellekens toe.
Nadat de specialist het leven van de
man had beëindigd, nam hij op-
contact op met de gemeente-
eerder zou willen leven.
Om absoluut zeker te zijn dat hij
de toestand van de patiënt juist be
oordeelde, riep de specialist de hulp officier
in van een andere neuroloog en een
cardioloog. Onafhankelijk van el
kaar onderzochten zij de man en
verklaarden zijn toestand uitzicht
loos: de patiënt zou nooit meer wak
ker worden.
Vervolgens stelde de specialist de lijke lijkschouwer. Ook stelde hij de
lijkschouwer van de gemeente officier van justitie en de inspectie
Delft op de hoogte van zijn voorne-
Alles over caravannen en kamperen en veel toeristische intormatie. Dagelijks 10-18 uur. Info
RAI-nieuwslijn 020 546 69 90 Gratis bus. volg [P]RAI Trein Toegangbiljetten bij NS-stations
de volksgezondheid op de
hoogte.
De medisch directeur vindt dat
de arts uiterst zorgvuldig te werk is
gegaan. "Door zich bij de verschil
lende instanties te melden, heeft hij
die in de gelegenheid gesteld zijn ei
gen handelen te toetsen aan het
straf- en tuchtrecht".
Dat de specialisten die aan het
ziekenhuis verbonden zijn, volledig
verantwoordelijk zijn voor de be
handeling die zij hun patiënten ge
ven, neemt niet weg dat het zieken
huis zelf ook geheel eigen verant
woordelijkheden draagt. Het Rei
nier de Graaf Gasthuis staat er in de
■Stinnissen. Er is zeer zorgvuldig ge-
(foto GPD)
Randstad om bekend daar zeer
zwaar aan te tillen. Deze week nog
publiceerde de medisch directeur
een nota met een gedragscode voor
stervensbegeleiding. Daarin wordt
nauwkeurig omschreven wat er
moet gebeuren wanneer voor een
patiënt het einde nadert.
"Dat betekent dat een patiënt die
niet meer kan genezen, op alle mo
gelijke manieren geholpen wordt
op menswaardige wijze te sterven.
We proberen te voorkomen dat de
'patiënt pijn heeft, dat hij onrustig is,
angstig of benauwd. We doen alles
om het de patiënt zo aangenaam
mogelijk te maken. Diëten schrap
pen we, de patiënt mag eten wat hij
wil, krijgt extra aandacht en eventu
eel een eigen kamer. Ook kan de fa
milie blijven slapen".
De regels voor toepassing van ac
tieve euthanasie vormen een onder
deel van de nota. Actieve euthana
sie is in principe strafbaar. "Maar de
officier van justitie hoeft niet te ver
volgen als bij toepassing ervan de
geldende zorgvuldigheidscriteria in
acht zijn genomen. Dat gebeurt
puur op basis van jurisprudentie".
Schellekens benadrukt dat het stre
ven er in het Gasthuis op is gericht
vragen om actieve euthanasie te
voorkomen. "Zo'n vraag is in feite
een noodkreet. In vrijwel alle geval
len lukt het de nood te lenigen, zo
dat niet om actief ingrijpen wordt
gevraagd. In een aantal gevallen
echter valt er niet aan te ontkomen
en dan trekken wij onze handen niet
af van de patiënt". Hoe vaak er ac
tieve euthanasie wordt toegepast,
wil de medisch directeur niet zeg
gen. "Ik noem liever geen getallen".
Actief ingrijpen kan pas als aan
alle zorgvuldigheidseisen is vol
daan. Dat wil zeggen dat de patiënt
goed voorgelicht moet zijn over zijn
toestand. Dat hij na zorgvuldige af
weging en heel bewust, vrijwillig
(dus niet geïnspireerd door schuld
gevoel tegenover familie), moet vra
gen om een snellere dood. Boven
dien moet de patiënt ondraaglijk lij
den en herhaald vragen om actief
ingrijpen. Binnen het ziekenhuis
geldt de regel dat ieder geval wordt
geadministreerd en gemeld bij de
medisch directeur. Bovendien
wordt de officier van justitie op de
hoogte gesteld.
Coma-patiënten vallen niet onder
dezelfde noemer omdat deze men
sen hun eigen wil niet kunnen ui
ten. Bovendien is er geen sprake
van ondraaglijk lijden. De zieke is
zich immers niet bewust van zijn
toestand en voelt ook geen pijn.
Omdat nogal wat artsen te maken
hebben met patiënten die in een on
omkeerbaar coma zijn geraakt, is er
grote behoefte aan meer duidelijk
heid.
Schellekens ziet als enige oplos
sing voor dit dilemma een wetswij
ziging. Dan weet iedereen weer pre
cies waar hij aan toe is. Wetten zijn
een bescherming voor onszelf. Voor
artsen, maar ook voor mensen die
hun wil niet kunnen uiten. Dat zijn
niet alleen coma-patiënten, maar
ook ernstig demente bejaarden,
zwakzinnigen en mensen met aan
geboren afwijkingen. "Aanpassing
van de wetgeving is de koninklijke
weg. In een democratie is die geba
seerd op de morele en ethische
overwegingen die onder de bevol
king leven".
De directeur is zich ervan bewust
dat een wetswijziging niet automa
tisch betekent dat de wettelijke re
gels ruimer worden. Veel mensen
vinden de regels die voortvloeien
uit de jurisprudentie al te ruim. En
uit uitlatingen van de nieuwe minis
ter van justitie Hirsch Ballin, valt op
te maken dat hij tot die groep moet
worden gerekend.
Zolang er niet meer duidelijkheid
is, worden coma-patiënten - naar
schatting enkële honderden in ons
land - in leven gehouden door hen
kunstmatig vocht en voedsel toe te
dienen. En als zich geen complica
ties voordoen, kan dat jaren duren.
Gemiddeld echter, is de kans groot
dat zich na enkele weken proble
men voordoen zoals longontste
king, doorliggen of ernstige diarree.
Als de patiënt dan niet medisch be
handeld wordt, sterft hij spoedig.
Deze gang van zaken is in medische
en juridische kring geaccepteerd,
omdat medisch ingrijpen dan als
zinloos wordt ervaren.
De Delftse arts was zich ervan be
wust dat de meeste coma-patiënten
binnen enkele weken overlijden.
Toch besloot hij tot actief ingrijpen,
ook al wist hij dat dat wettelijk niet
is toegestaan. Schellekens gaat er
van uit dat dat gebeurd is omdat de
arts en de familie niet wilden dat de
uitzichtloze positie van de man on
nodig werd gerekt. "De arts ken
nende, kan er geen ander motief ge
weest zijn". De medisch directeur
wijst erop dat er geen garantie is dat
een coma-patiënt spoedig overlijdt.
"Als complicaties uitblijven, kan de
patiënt jaren doorleven. Een mens
kan heel wat hebben".
December: vuurwerkmaand
SCHIPHOL - "In december zul
je mij niet gauw in een vliegtuig
aantreffen. Je kunt er donder op
zeggen dat er wel iemand aan
boord zit met een tas vol vuur
werk. Er wordt zo'n heisa ge
maakt over het vervoer van ge
vaarlijke stoffen door de lucht,
maar ik zit liever in een toestel vol
goed verpakte explosieven dan in
een Jumbo vol vakantiegangers".
door Bill Meijer
Jan van Es, inspecteur vlieg
technische zaken van de Rijks
luchtvaartdienst, ziet de passa
gier zelf als de gevaarlijkste la
ding die men aan boord van een
vliegtuig kan aantreffen. De
meeste luchtreizigers zijn zich er
volgens Van Es niet eelis van be
wust dat ze gevaarlijke spullen bij
zich hebben. Bovendien zijn pas
sagiers onvoorspelbaar in hun ge
drag. Kunnen met een brandende
sigaret in de hand in slaap vallen.
Van Es houdt zich bij de Rijks
luchtvaartdienst bezig met het
vervoer van gevaarlijke stoffen
door de lucht. Het vervoer van
bijvoorbeeld chemicaliën en ex
plosieve materialen door de lucht
is aan strenge regelgeving onder
worpen. Maar te controleren valt
het nauwelijks, het kost meer dan
een normale zending en vergt ex
tra administratieve rompslomp.
Voor sommige bedrijven een re
den om de kluit te belazeren. Op
de verpakking van een zending
slaghoedjes vermelden ze dat het
om reserve-onderdelen gaat. Dat
heet in vaktermen een mis-decla-
ratie.
Verreweg de meeste lucht
vracht gaat met passagiersvlieg
tuigen mee. Voor Van Es staat
dan ook strikte naleving van de
regels voorop. Maar hij is een rea
list. "Hoe meer je verbiedt, des te
meer aanleiding tot mis-declara-
ties." Van Es: "De industrie moet
vervoeren en houdt zich in het al
gemeen wel aan de regels. Totdat
ze onzinnig worden. Dan zijn zelfs
bonafide bedrijven geneigd de re
gels te omzeilen".
De Internationale Burgerlucht
vaart Organisatie (ICAO) heeft
volgens Van Es gevaarlijke stof
fen in bepaalde categorieën ver
deeld zonder altijd goed te kijken
naar de eigenschappen van de
stof. "Zo is het vervoer van slag
snoer verboden. Maar slagsnoer
wordt in de regel zonder ontste
kers vervoerd en dan is het veel
minder gevaarlijk. Zelfs bij een
brand explodeert het niet. Hoe
vertel ik de fabrikant van slag
snoer dat hij 't niet door de lucht
mag vervoeren?"
Handboeien
Verreweg de gevaarlijkste lading
die door de lucht gaat is volgens
Van Es echter de passagier zelf.
"Eigenlijk zou je die met hand
boeien om op een vrachtvliegtuig
moeten vervoeren. Het staat vast
dat de helft van alle incidenten
met bagage in de burgerlucht
vaart veroorzaakt wordt door het
vervoer van gevaarlijke stoffen in
de bagage van passagiers. Zowel
in handbagage als in bagage dat
in het vrachtruim meegaat."
Volgens Van Es is het aantal ge
melde gevallen slechts het topje
van de ijsberg. "Het melden van
incidenten is verplichten. Maar
stel dat een land dat ook werke
lijk doet, dan krijgt het al gauw de
reputatie onveilig te zijn. Daarom
doet niemand dat. Ik wil overi
gens niet beweren dat elk inci
dent tot een ongeluk leidt, maar
er zijn gevallen waarbij vast staat
dat materiële schade is veroor
zaakt. En mocht een vliegtuig
neerstorten doordat weglekken
de chemicaliën vitale onderdelen
beschadigen, dan is dat niet altijd
te traceren."
Van Es haalt voorbeelden aan
waarbij passagiers als souvenir
anti-tankgranaten bij zich had
den. Ook vuurwerk wordt vaak
aan boord meegenomen. "Een
keer bleek een man een kleine
duizend gasaanstekers bij zich te
hebben in een vuilniszak. Aanste
kers die door het drukverschil lek
kunnen raken. Een vonkje kan
een gigantische explosie tot ge
volg hebben. En dan die keer dat
de gezagvoerder vroeg of die me
neer die een camping gaz toestel
in z'n handbagage had, wilde op
staan. Er kwamen maar liefst acht
mensen overeind."
De IATA (International Air
Transport Association) gaat nu
een uitvoerige voorlichtingscam
pagne op touw zetten om passa
giers op de gevaren van het ver
voer van gevaarlijke stoffen te
wijzen. De RLD is zelf inmiddels
een bewustwordingscampagne
gestart. Daarna volgt een voor
lichtingscampagne gericht op
koeriersbedrijven en de PTT.
Ook in postzakken gaat namelijk
gevaarlijk spul mee, zoals on
langs nog een lekkende fles zwa
velzuur. In de meeste gevallen
gaat het hier om monster-zendin
gen. De RLD gaat met de PTT
praten over de mogelijkheid post
zakken steeksproefgewijs te con
troleren.
Vaak weten passagiers en be
drijven niet eens wat gevaarlijke
stoffen zijn. Bij explosieven of
bijtende chemicaliën ligt het voor
de hand. Maar wat te denken van
nagelremover, fixeermiddelen,
boekjes lucifers en twee compo
nentenlijm. Als daar iets mee mis
gaat kan brand ontstaan. En met
alle flessen alcohol aan boord is
genoeg brandstof voor een flinke
'uitslaande' brand. "Hoog tijd om
de alarmklok te luiden", zo meent
Van Es.
