Tsjechen: Jakes moet opstappen Europese top maakt verwachtingen niet waar Bisschop: moord paters werk leger Sovjetunie vraagt Roemenië om hervormingen bij congres Oostduiters weer massaal de straat op en naar het westen Ruim 50.000 Bulgaren betogen voor democratie Drie doden bij aanslagen IRA MAANDAG 20 NOVEMBER 1989 BUITENLAND PAGINA 5 Drie dagen demonstraties in Praag PRAAG (Rtr/AFP/DPA/AFP) - Tienduizenden Tsjecho- slowaken hebben gisteren in Praag opnieuw het aftreden geëist van de conservatieve partijleider Milos Jakes. De po litie hield zich na het bikkelharde optreden van vrijdag avond op de achtergrond. Wel werden verscheidene straten langs de route van de manifestatie afgesloten. Het was de derde achtereenvolgen- afhankelijke groepen, waarvan de de dag dat de mensen de straat op- mensenrechtengroepering Charta gingen. Nadat vrijdag de politie met 77 de voornaamste is. Burger Fo- grof geweld inhakte op naar schat- rum is een initiatief van Vaclav Ha ting 50.000 mensen, de grootste be- vel. toging sinds 1969, vonden zaterdag De groep dreigde tijdens de eer- op kleinere schaal manifestaties ste vergadering in een Praags thea- plaats. Premier Frantisek Pitra ver- ter met het oproepen tot een alge- scheen gisteravond op de televisie mene staking indien de autoriteiten met een oproep aan de bevolking niet ingaan op de eisen van de om de kalmte te bewaren. Hij richt- groep. De beweging heeft ook de te zich in het bijzonder tot studen- vrijlating van alle politieke gevan- ten en kunstenaars toen hij vroeg af genen en vrije toegang tot de media te zien van de voorgenomen stakin- geëist. Verzet El Salvador trekt zich terug SAN SALVADOR (GPD/AFP/AN- Salvador verdwenen. De gevechten P/IPS) De Salvadoraanse aarts- in de provincies gaan nog door. bisschop Arturo Rivera y Damas heeft gezegd aanwijzingen te heb- Rivera y Damas sprak gisteren de ben dat de moord op zes jezuïeten- vrees uit dat er nu een golf van re- paters het werk is van het leger of pressie zal volgen. Een mensen- daarmee nauw verbonden perso- rechtencommissie meldde dat dit De aartsbisschop onthulde vrijdag dat hij persoonlijk e uur na de moord soldaten eerste brigade door een megafoon eekeinde een eerste vakbondslei- paar der dood is gevonden. Het gaat om de Guillermo Rojas, die door onbeken den van zijn bed werd gelicht e had horen roepen: "Ignacio Ellacu- ter vermoord aangetroffen. Behalve Martin Baro zijn al gevallen, vakbondsleiders zijn de afgelopen dagen op radio en televisie ook tal van mensenrechtenactivisten be dreigd, evenals de aartsbisschop zelf. De aartbisschop wilde geen com mentaar geven op het verrassend verzoek van de Salvadoraanse pro cureur-generaal Mauricio Colorado de paus om uit veiligheidsover- Demonstraties in Praag. Na het keiharde optreden op vrijdag werd zowel zaterdag als gisteren door tienduizen- gin den Tsjechen het aftreden van partijleider Jakes geëist. We blijven communisten 1 den". Hij waarschuwde voor een heksenjacht en wraakacties tegen priesters. Een bemiddelende rol van Rivera y Damas tussen leger en verzet heeft president Cristiani ove rigens afgewezen. De guerilleros van de linkse ver zetsbeweging FMLN in El Salvador hebben precies een week na het be- wegingen alle bisschoppen die zich hun grootste offensief AP) tien jaar de hoofdstad San Salvador de aftocht geblazen nadat het leger schuldig zouden maken aan oprui ing, in elk geval tijdelijk uit El Sal vador terug te trekken. Hij doelde de afgelopen dagen terreinwinst daarmee op Rivera y Damas en zijn gen op de universiteiten theaters. Het foutieve bericht over de dood van de 20-jarige Martin Smid vrijdagavond, bewijst volgens Pitra wie belang heeft bij onrust en instabiliteit. Petr Uhl, een van de oprichters van Charta '77, werd gis- tèren gearresteerd en ervan be schuldigd dat hij het bericht had verzonnen om het publiek op te hit sen. Uhl verklaarde zaterdag dat Smid in een ziekenhuis was overle den na door de politie in elkaar te zijn geslagen. Het Tsjechische ministerie van binnenlandse zaken maakte eerder bekend dat vrijdag bij de betoging 17 gewonden waren gevallen. De politie arresteerde 143 mensen, van wie er negen strafrechtelijk ver volgd zullen worden. Zaterdag werd opnieuw gedemonstreerd, waarbij de betogers opriepen tot een driedaagse staking op universi teiten en in de theaters van Praag. Daarnaast spoorden zij de bevol king aan op 27 november van 12.00 tot 14.00 uur het werk neer te leg gen. Rond 500 acteurs en een aantal theaters, waaronder het grote Rea listisch Theater in Praag, gingen za terdag al in staking. Forum Vertegenwoordigers van officiële Tsjechoslowaakse groepen en van de oppositie hebben gisteravond een hervormingsbeweging opge richt. De nieuwe groep, Burger Fo rum, wil een dialoog met de rege ring en eist het aftreden van de con servatieve communistische leiders. De beweging bestaat uit twaalf on- Aardbeving De 58-jarige Buck Helm, die als laatste overlevende van de aardbe ving in San Francisco vorige maand na vier dagen onder het puin van de dubbeldekse weg Interstate 880 vandaan werd gehaald, is zaterdag in een ziekenhuis overleden. Hij leek aan de beterende hand, maar bezweek zaterdag toch aan ademha lingsmoeilijkheden. De aardbeving kostte 66 mensen' het leven richtte voor ruim 14 miljard gulden schade Doodseskader Opnieuw heeft een voormalige poli tieman in Zuid-Afrika bekend deel te hebben uitgemaakt van een doodseskader dat het had voorzien op anti-apartheidsactivisten. De zwarte politieman David Tshikalan- ge zei vlak voordat hij het land uit vluchtte tegen de Sunday Times dat hij behoorde tot een uit vier perso nen bestaande groep die in 1981 de zwarte advocaat Grifiths Mxenge vermoordde. Hij nam ook deel aan andere moorden. India Vier dagen voor de parlementsver kiezingen zijn zaterdag in India op verschillende plaatsen bommen ontploft, waarbij zeker dertien men sen om het leven kwamen. Bij ge vechten tussen moslims en politie in de noordelijke deelstaat Kashmir raakten zeker 200 mensen gewond. Bij de gouden tempel, rijk heiligdom van sikhs in Amrits- Vertegenwoordigers van zowel officiële als onafhankelijke groepen zaten de bijeenkomst voor. Onder hen waren de vroegere minister van buitenlandse zaken Jiri Hajek, de BUDAPEST/BONN/HAVANA- /MOSKOU (DPA/Rtr/UPI/AP) - De communistische partij van de Sovjetunie heeft Roemenië bij de opening van het negentiende partij secretaris-generaal van de officiële congres vandaag in een telegram Socialistische Partij Jan Skoda, en de filmregisseur Jiri Svoboda die lid is van de communistische partij. sident Nicolae Ceaucescu in heel Oost-Europa als enige land heeft in gegraven tegenover veranderingen in de buurlanden en de Sovjetunie. Het Roemeense partijcongres wordt bijgewoond door een delega tie van het Centraal Comité in Mos kou onder leiding van politburolid heeft geboekt. Het verzet heeft zich teruggetrokken in hun schuilplaat- Colorado sen in de bergen rond de hoofdstad, schikken dat Er hadden praktisch geen schoten wisselingen plaats toen de rege ringstroepen hun stellingen op nieuw innamen in vier sloppenwij ken in het noorden, oosten en noordoosten van San Salvador. Cristiani maakte afgelopen nacht na het terugtrekken van de guerilla- strijders bekend, dat het complete Tsjechische politie slaat Nederlandse fotograaf in elkaar DEN HAAG (ANP) - De Neder- landse fotograaf Ton van der Plas (33) is vrijdagavond in Praag in elkaar geslagen door de Tsjechische politie. De fotograaf werd ernstig mishandeld toen hij foto's maakte van een de monstratie in de Tsjechische hoofdstad. Van der Plas, mede werker van het opinieweekblad Elsevier, was samen met ver slaggever Rik Kuethe in Praag voor een verhaal over een her denkingsbijeenkomst van stu denten. Volgens adjunct-hoofdredac teur Brusse van Elsevier werd de fotograaf zonder enige aan leiding in elkaar geslagen. Hij werd volgens Brusse met een knuppel op het hoofd geslagen en vervolgens in een steeg ge sleurd, waar hij opnieuw mis handeld werd. Daarbij werden hem enkele tanden uit de mond geslagen, twee camera's kapot gemaakt en diverse identiteits papieren afgenomen Ook ver loor de fotograaf al zijn fotoma teriaal. Omstanders zouden vol gens Brusse de Nederlandse fo tograaf naar het ziekenhuis heb ben gebracht, waar hij kon wor den verzorgd. Het weekblad is van plan bij de Tsjechische rege ring een officieel protest te laten horen tegen de mishandeling van de Nederlander. l standpunten en het uitwisselen Vitaly Vorotnikov. tentieel van het socialisme te ont- letterlijk ingegraven voor het partij- Op vliegvelden, treinstations en uitgaansverbod van 24 uur in bijna busstations in de hoofdstad Buka- zones w°rdt opgeheven. Zater- rest werden pascontröles uitge- daS werd nog in alle hevigheid ge voerd, zo meldde het Joegoslavi- vochten in de hoofdstad, zondag sche persbureau Tanjug. De Hon- waren de rebellen ineens uit San gaarse staatstelevisie meldde dat al- rechterhand Gregorio Rosa Chavez. informatie te be- plannen zijn de twee geestelijken te vermoorden. Minister Pronk (ontwikkelingssa menwerking) heeft 1,4 miljoen gul den noodhulp beschikbaar gesteld voor de slachtoffers van het oor logsgeweld in El Salvador. Het mi nisterie sluist één miljoen gulden via de Nederlandse particuliere hulporganisaties door naar Diaco- nia, een particulier samenwerkings verband van Salvadoraanse kerke lijke en hulpverlenende organisa ties. Verder gaat er vier ton naar het internationale Rode Kruis. hangt daarvan af'. socialistische ideeën wel eigen ders komen het land niet r In het telegram benadrukt de uit. Bij de grensovergangen i Sovjetpartij dat haar boodschap westen van Roemenië haalde de po niet is bedoeld als inmenging in de litie uit de treinen en stuur- BERLIJN (Rtr/DPA/UPI/AFP) - macht Terwijl ongeveer drie miljoen Oost- je", duitsers het afgelopen weekeinde hun nieuwsgierigheid naar het Wes ten bevredigden met uitstapjes naar West-Duitsland, hielden ruim 100.000 thuisblijvers in verschillen- de SED" Ook in Oost-Berlijn hielden dui zenden mensen gisteren een pro testmars, waarbij symbolisch het ministerie van staatsveiligheid, in middels door de nieuwe Oostduitse le wegen naar Bukarest door de tionale politie werden gecontro leerd. Ook werden auto's met bui tenlandse nummerborden of die niet uit Bukarest kwamen door de politie aangehouden, zo meldde Tanjug. Volgens het persbureau duiden de maatregelen op de moei lijke positie waarin de politici aan de vooravond van het veertiende partijcongres, dat maandag van start gaat, zich bevinden. Dwaling In een poging het toenemende in ternationaal isolement te doorbre ken vroeg de Roemeense president J"1' JET!? verder Nicolae Ceasescu zaterdag de Chi- aanvaardde de menigte met han- verder nese leiders om steun en meer sa menwerking in het licht hervormingsbeweging ting van politieke gevangenen en studenten en arbeiders. lAaudguwu ueiiauiuK.it; \_eauses- j,. ;j dat de Chinees-Roemeense be- g°dsd.enstvn,he.d "ernstige internationale situatie". In een interview met het Chinese 'Schaam Volksdagblad benadrukte Ceauses- SOFIA (AP) - Meer dan 50.000 men- wel meteen nadat hij op 10 novem- sen hebben zaterdag in Sofia gede- ber Zjivkov opvolgde, de partijtop monstreerd voor democratie en te zuiveren van conservatieve oud- vrije verkiezingen. Het was de gedienden. grootste onafhankelijke demonstra- Tijdens de betoging verbrandden tie die ooit in het communistsische enkele betogers portretten van Zi- Bulgarije is gehouden. Aan het slot vkov en hieven anti-communisti- van de drie uur durende betoging sche leuzen aan. De betogers namen aanvaardde de menigte met han- verder een minuut stilte in acht dopsteken een verklaring waarin voor de slachtoffers van het Tianan- wordt opgeroepen tot beëindiging men Plein in Beijing, waar op 4 juni van corruptie en politiegeweld, het dit jaar het leger een einde maakte afschaffen van censuur, de vrijla- trekkingen "op grond van socialisti sche principes" versterkt moeten worden. In een vraaggesprek met het Cu- In tegenstelling tot het optreden in de Tsjechoslowaakse politie vrijdagavond in Praag, greep de de Oostduitse steden opnieuw de- regering gedegradeerd tot monstraties. Zij eisten onder vrijheid van meningsuiting, vrije verkiezingen en culturele hervor mingen. De coalitieregering van Hans Modrow is zaterdag officieel geïnstalleerd. In Dresden kwamen gisteren 100.000 Oostduitsers bijeen om de communistische partij SED aan de schandpaal te nagelen. Zij eisten berechting van de politici die ver antwoordelijk zijn voor de proble men in de DDR en rehabilitatie van kunstenaars die de afgelopen jaren door het socialistische regime ge diskwalificeerd zijn. Deelnemers scandeerden leuzen als "Geen baanse persbureau Prensa Latina Bulgaarse politie niet in. Tot de be legde Ceaucescu uit dat de "moei- toging was opgeroepen door Bul- "dienst", ten grave werd gedragen, lijkheden" die in een aantal Oost- gaarse mensenrechten- en milieuor- In Potsdam had een betoging plaats europese landen zijn ontstaan niet ganisaties. Zij werd met toestem- veroorzaakt worden door het i lisme "maar door de onjuiste toe passing van socialistische princi- 30.000 sympathisanten en leden van de communistische partij, die hun steun wilden betuigen met het door de regering aangekondigde pes". Cuba is evenals Roemenië hervormingsprogramma, aldus het persbureau ADN. Alle demonstra ties verliepen rustig. De DDR opende afgelopen week einde weer 18 grensovergangen, waarmee het totaal aantal overgan gen op 58 is gekomen. In West-Ber- lijn zag het vanwege het miljoenbe- zoek uit Oost-Duitsland zwart China een van de landen waar glas nost en perestrojka verboden den zijn. In een duidelijke verwij- de Bulgaarse regerings- en partij zing naar de politieke hervormin- top, die vorige week werden inge- gen in de DDR, Hongarije, Polen en luid met het aftreden van partijlei- de Sovjetunie merkt de Roemeense der en president Zivkov. De 73-jari- president op: "Ik moet eerlijk zeg- ge Zivkov werd als partijleider ver gen dat wij bezorgd zijn over be- vangen door de voormalige minis- paalde maatregelen, die in werke- ter van buitenlandse zaken Petar ming van de autoriteiten gehouden geëist voor de bomaanslagen in op een uitgestrekt plein voor de Noord-Ierland en Engeland waarbij grieks-orthodoxe Aleksander Nevs- zaterdag drie Britse soldaten om het ki Kathedraal. leven kwamen en een sergeant van De massale demonstratie volgde het Britse leger en zijn vrouw ge- op enkele radicale veranderingen in wond raakten. De IRA verklaarde op de wegen naar de lijkheid een afwijking en afwijzing Mladenov, die zich vrijdag PARIJS De verwachtingen die waren gewekt door het gehaast bij eenroepen van een spoedvergade ring van de Europese staatshoofden en regeringsleiders, zijn zaterdag aan de dinertafel in Parijs niet inge lost. De EG lijkt nog steeds niet goed raad te weten met de turbulen te ontwikkelingen in Oost-Europa. Er is geen enkel concreet besluit genomen, er ligt nog geen extra geld voor hulp aan Oost-Europa op tafel en er is ook geen brede visie op de toekomst van Europa ontwikkeld. Er was wel blijdschap over de ge beurtenissen en de bereidheid om de helpende hand te bieden. Maar dat wisten we al. door Hans de Bruijn Misschien is de echte winst van de bijeenkomst wel, dat de twaalf voor het eerst zo snel - een week na- dat de Muur omviel - wisten te rea- belang- geren op een acute gebeurtenis. De Amrits- Belgische premier Martens zei zelfs '.^explodeerden twee zelfgemaak- even het gevoel te hebben gehad i i .,^e eerste vergadering van de Eu- ook verantwoordelijk te zijn voor het plaatsen van een bom onder een auto bij de woning van een legerof ficier in Londen op 13 november. Die bom werd tijdig onschadelijk gemaakt. De drie soldaten patrouilleerden zaterdag in een Landrover bij de Mayobrug, ongeveer 10 kilometer van de grens met de Ierse Repu bliek. De bomexplosie die hun voertuig trof, was zo krachtig dat het voertuig van de weg werd ge slingerd. Het drietal was op slag dood. Een vierde soldaat raakte ern stig gewond. In Noord-Ierland zijn dit jaar al tien soldaten bij IRA-aan- slagen om het leven omgekomen, kondigde aan dat de Duitsers daar- Een bom explodeerde vervolgens van evenveel voor hun rekening ,n de auto van een sergeant in de willen nemen als de Verenigde Sta- garnizoensstad Colchester in het ten. Maar concrete voorstellen zijn oosten van Engeland. Omstanders er nog niet. konden de sergeant en zijn vrouw Mppval 1 Pr net °P tSJd uit de waêen trekken. De officier verloor beide benen, zijn De twaalf hadden een mooi gebaar vrouw liep lichte verwondingen op. kunnen maken als zij hadden laten De aanslag in Colchester deed zich weten de meevaller op de EG-be- voor nog geen 24 uur nadat staatsse- groting voor 1990 van meer dan vier cretaris van defensie Tom King, die miljard gulden, geheel of gedeelte- tot juli Noordierse aangelegenhe- hjk in te zetten voor hulp aan Oost- den in zjjn takenpakket had, een be- Europa. Maar ook dat was niet haal- zoek had gebracht aan het legerregi- deze plaats. In Engeland baar. Sommige landen wllen dat ment i buitenlandse zaken Genscher. (foto AFP) geld gewoon zelf terughebben. Mitterrand noemde na afloop "so lidariteit met Oost-Europa en een heid binnen de EG" als de kenmer ken van de extra-top. Eenheid over de noodzaak van een sterk, vere nigd Europa, bedoelde hij. En Hel mut Kohl benadrukte dat de Bonds republiek dat doel van harte blijft steunen. Europa hoeft niet bang te zijn dat de Westduitse aandacht voor Oost- Europa ten koste gaat van de EG. "We drijven niet van Europa af. Er ons geen alternatief', zei hij. wordt vanwege de aanslagen ge vreesd dat de IRA voorafgaand aan kerst een reeks aanslagen van plan Veto van Bush op hulpprogram buitenland te bommen die aan zeker tien r het idee. Zij moeten rapporteren op de EG-top van Straatsburg, waar- het leven kostten. Woensdag ropese regering te hebben bijge- moet premier Rajiv Gandhi het op- Woond". President Mitterrand, de initia tiefnemer van het plotse etentje op het Elysée, had drie dingen voor ogen. Ten eerste voorkomen dat de komende 'echte' EG-top van Straat sburg wordt belast met langdurige debatten over Oost-Europa, terwijl daar de toekomst van de EG zelf centraal moet staan. Anderszijds wilde hij voor die top, die draait om de omvorming van de EG tot een economische en monetaire unie, alle twijfels over de Westduitse betrokkenheid daarbij wegnemen. En hij wilde een Euro pees signaal geven aan de voor avond van de top tussen president Bush en Sovjet-leider Gorbatsjov. Maar Mitterrand is daarin maar ten dele geslaagd. Zijn idee om sa men met het Oostblok een Europe se Ontwikkelingsbank op te rich- door dan toch weer een ten, die projecten in Oost-Europa discussie ontstaat. Daarvoor moet subsidiëren, is bijvoorbeeld deze extra top dus niet nodig, nogal gereserveerd ontvangen. West-Duitsland, maar ook Neder land, voelen er niet zoveel voor. Boycot De Verenigde Staten willen sche pen die onder Panamese vlag varen vanaf 1 januari weren uit Ameri kaanse havens om daarmee de druk op Panama's sterke man Noriega te vergroten. Volgens het blad U.S. World and News Report loopt Pana ma daardoor jaarlijks zo'n 90 mil joen gulden mis, die het met de regi stratie van de schepen verdient. Een probleem is dat 40 procent van de Japanse handelsvloot onder Pa- vlag vaart. Welwillend Minister Van den Broek eerst m; worden of de hulp aan de ontluiken de democratieën in Oost-Eur'opa niet via bestaande instellingen, zoals de Europese Investerings bank, verstrekt kan worden. Bonds- Voorstellen om Oosteuropeanen te laten meedoen in wetenschappe lijke en onderwijsprogramma's van de EG zijn niet nieuw. Hier en daar gebeurt dat al. Ook het lidmaat dat schap van Oosteuropese landen top was bedoeld om de rol vai Bondsrepubliek in Europa te derstrepen. De Europese eenwor ding kan geen Duits probleem ge bruiken. Veelbetekenend was dat iedereen hier beweerde dat de kwestie van de Duitse 'hereniging' aan tafel in de Salle Pompadour niet harte* was besproken. De zoveelste keer dat de Duitsers WASHINGTON (AP) President de deze weken hun Europese geloofs belijdenis hernieuwden. Dat moet voor Straatsburg toch genoeg zijn. Niet voor mevrouw Thatcher ove rigens, die zuurfjes opmerkte dat de EG nu wel de democratie in Oost- Europa steunt (en daar doet zij Bush heeft zijn veto uitgesproken over het programma voor buiten landse hulp vanwege de 15 miljoen die daarin wordt uitgetrokken voor het bevolkingsfonds van de VN. Dat geeft onder meer financiële steun aan China, dat een bevol- onderzocht moet de wereldhandelsorganisatie GATT Raad van Europa is al eerder in discussie geweest. Ook van een signaal aan Bush- Gorbatsjov is niet veel gebleken. Dat de twaalf regeringsleiders zich kanselier Kohl zei minzaam "het zouden uitspreken voor steun aan voorstel welwillend te zullen bekij- de hervormingen in de Oostblok- ken". Niet meer. Voorzitter Delors van de Europe se Commissie en het voorzitter schap van de EG-ministerraad gaan nu studeren op de haalbaarheid van mee), maar via de door kingspolitiek voert met verplichte haar verfoeide economische en mo- abortus en sterilisatie, netaire unie het economisch beleid De 533 miljoen dollar die in het in de EG juist aan democratische 14,6 miljard dollar grote plan wordt controle wil onttrekken. uitgetrokken voor Polen en Honga- En Nederland? Daarvan werd de rije, is daarmee voorlopig ook Hereniging Na afloop werd nadrukkelijk ge steld dat aan de huidige grenzen in Europa niet kan worden getornd. I HlHSÜ vuii Pe ,EG_wil volgens Van den Broek Parijse bijdrage nauwelijks ge- de baan. Progressieve Democraten j_ ._j .1. Moskou) weg- hoord. Premier Lubbers en minis- en een aantal leden van Bush'eigen ast in Oost-Eu- ter Van den Broek weigerden in Pa- Republikeinse Partij willen de ver- willen aanwakkeren door rijs de pers te woord te staan. Dat traging aangrijpen om ook de hulp „u x zou bij terugkeer in Nederland ge- aan de Salvadoraanse regering op te beuren, maar daar sloop de premier schorten. Een meerderheid lijkt er diep in de nacht - nog eens extra inmiddels voor om de gereserveer- motorstoring de 100 miljoen dollar niet over te zijn vliegtuig - schielijk weg. Hij maken zolang de doodseskaders de indruk (vooral nemen, dat zij de onrust ropa bijvoorbeeld een Groot-Duitsland bespreekbaar te maken. Maar tegelijk houdt de Gemeen schap de Oostbloklanden voor dat vertraagd door echte democratieën de vlees potten opengaan. Mitterrand sprak liet zijn minister het karige werk ongehinderd hun gang kunnen Het lijkt er daardoor meer op dat de over een miljard dollar extra. Kohl doen. gaan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 5