Bravo voor Djazzex
Intiem groepsgeluid
Vonk ontbrak bij Astor Piazzolla
Een 'onappels' toneelstuk
Gastinel veelzijdige celliste
Miljoen voor werk van Sluijters
Vredesprijs voor Vaclav Havel
Puntgaaf spel
'Plaats van bestemming' van Thomas Bern-
hard door toneelgroep De Appel. Met
Christine Ewert, Sacha Bulthuis enTheo de
Groot. Regie: Mark Timmer. Toneelbeeld:
Andre Joosten. Gezien op 14 oktober in het
Appeltheater, Den Haag. (Op 12 januari in
de Leidse schouwburg te zien).
DEN HAAG - De badplaats Kat
wijk speelt in het toneelstuk 'Am
Ziel' van Thomas Bernhard een
wezenlijke rol. Het is de plaats
van bestemming, waar de titel - in
de vertaling - op doelt. En natuur
lijk (het wereldbeeld van Bern
hard laat zoals genoegzaam be
kend weinig ruimte voor optimis
me) brengt ook dat niet wat men
verwachtte. Niet voor niets ver
zucht de moeder in haar eindelo
ze monoloog: '...aber sind wir am
Ziel ist alles das Verkehrte'. ('Zijn
we op de plaats van bestemming
dan is 't allemaal het verkeerde').
In het eerste deel bereiden
moeder en haar ongehuwde
dochter zich voor op de jaarlijkse
reis naar Katwijk. Al 33 jaar gaan
ze naar het huis aan zee: op dezelf
de dag. met dezelfde treinverbin
ding en met dezelfde garderobe,
waarvan het merendeel niet eens
wordt gebruikt. Terwijl dochter
inpakt en niet veel zegt. is de moe
der constant aan het woord. Ze
herhaalt voor de zoveelste maal
haar allang bekende opvattingen.
Ze vertelt, flink cognac drinkend,
over haar overleden echtgenoot,
haar huwelijk en haar huwelijks-
partnerkeuze, over de gieterij,
over haar relatie tot haar dochter
enzovoort. Bovendien denkt ze
hardop na over haar spontane be
slissing om dit jaar een succesvol
toneelschrijver naar Katwijk uit
te nodigen.
Het tweede deel speelt zich af
in Katwijk, waar moeder en de to-
neelschrijvewr met elkaar spre
ken over het theater. Dat is trou
wens één van die vertrouwde
Bernhard-thema's: afgeven op
het theater (en vooral op acteurs),
twijfelen aan de zin ervan en tege
lijkertijd deze haat-liefde met the-
atermiddelen vorm geven. Even
zeer bekend zijn de eindeloze, bij
tijd en wijle hallucinerende her
halingsstructuren in de mono
loog van de hoofdpersoon. Die
vorm weerspiegelt de inhoud:
Bernhards personages herhalen
alles, omdat alles zich herhaalt.
Het wijst tevens op hun uitzicht
loosheid, hetgeen nog wordt ver
sterkt door de handeling in dit
taalbouwsel tot een minimum te
beperken.
In de kleine ruimte van de Ap
pelstudio krijgt het stuk de be
nauwende intimiteit die het goed
kan hebben. Dat regisseur Mark
Timmer het als een 'onappels'
stuk aankondigt, is onzin. Deze
voorstelling (in zijn overigens
overtuigende regie) sluit heel wel
aan bij eerdere Appel-produkties
zoals 'Dodendans' en 'Niemands
land' die eerder in deze ruimte
werden gebracht. Hetzelfde geldt
voor de intensiteit van het acte
ren. Christine Ewert als de moe
der levert een grote prestatie. De
ze omvangrijke rol vergt niet al
leen heel veel timing maar ook
een zorgvuldige dosering, omdat
dit personage de luisteraar voort
durend moet blijven irriteren en
intrigeren. En hier een goed even
wicht vinden, is niet gemakkelijk.
Theo de Groot als de toneel
schrijver komt minder uit de verf.
Hij speelt te nuchter, te afstande
lijk, terwijl je van dit personage
meer geheimzinnigheid ver
wacht. Per slot van rekening
heeft de begin dit jaar overleden
schrijver Bernhard rond zichzelf
ook een mythe opgebouwd, en is
de toneelschrijver in het stuk ten
dele als zelfportret op te vatten.
Sacha Bulthuis als de dochter
heeft die geheimzinnigheid nu
juist wel. Zij is de ingehouden
vulkaan, die van haar overheer
sende moeder geen kans tot uit
barsten krijgt. Dat alles moet zij
grotendeels met verstild spel dui
delijk maken. De kracht van bei
de actrices compenseert aldus het
bezwaar dat men tegen deze pro-
duktie kan inbrengen. Christine
Ewert en Sacha Bulthuis zijn te
duidelijk leeftijdgenoten om
moeder en dochter te kunnen
spelen. Bij een stuk als 'Plaats
van bestemming' is dit een rele
vant bezwaar.
WIJNAND ZEILSTRA
Concert door Anne Gastinel, violoncello en
Suzy Bossard. piano, met werken van
Schumann. Feld, G. Gastinel. Dvorak, De
bussy en Martinu. Gehoord op 14 oktober in
de Groene Kerk.
LEIDEN - De 17-jarige Anne Gas
tinel maakt een snelle carrière na
het winnen van het celloconcours
in Scheveningen eerder dit jaar.
Zaterdagavond was ze in Oegst-
geest te horen, ook nu vergezeld
aoor haar moeder Suzy Bossard.
Deze laatste vormt als pianiste
een belangrijke steun in de vele
belangrijke pianopartijen die er
te spelen zijn, zoals op dit concert
bleek in een afwisselend pro
gramma. Aanvankelijk was Suzy
Bossard blijkbaar niet aan de na
galm van de kerk gewend, want
in de 'Fantasiestücke' van Schu
mann werd de pianopartij wat
versluierd door teveel pedaal. In
de verdere stukken speelde ze
met minder pedaal en dus ver
staanbaarder en bleek met haar
muzikale persoonlijkheid ook
haar dochter te inspireren. Moe
der en dochter weten van elkaar
precies wat ze doen, wat zonder
moeite in een perfect samenspel
resulteert.
Anne Gastinel heeft al een aar
dige routine maar weet ook spon
taan te musiceren. Met de lesse
naar schuin links voor zich zodat
ze zelf goed, zichtbaar is speelt ze
praktisch alle stukken uit het
hoofd en laat zich niet verrassen
door het af en toe turbulente pia-
nogeweld. In de genoemde 'Fan
tasiestücke' van Schumann miste
ik nog de spanningsbogen door
dat ze lange noten dynamisch liet
inzakken. Maar lange lijnen de
monstreerde ze in de elegie en
burlesque van de jonggestorven
hedendaagse Tsjech Jindrich
Feld. In de elegie werd een cli
max opgebouwd door lange no
ten op de a-snaar die steeds een
stapje hoger gingen, ondersteund
door hartstochtelijke akkoorden
in de piano. Nog meer muzikale
familie-inbreng kwam er door het
stuk van haar 40-jarige vader Gé-
rard Gastinel voor cello en piano
dat Marutz heette en genoemd
was naar de Indiase god van de
wind en het onweer, uiteraard
toepasselijk in dit jaargetijde.
Zoals de wind allerlei stemmin
gen kan hebben zo bestond deze
muziek uit vele verschillende ver
stilde en stormachtige gedeelten.
Ook in bekendere stukken
bleek het vakmanschap van de
celliste. Wie zou op zo'n manier
de natuurlijke eenvoud'van het
rondo op. 94 van Dvorak kunnen
vertolken, gevolgd door de geraf
fineerde sonate die Debussy in
zijn latere jaren componeerde,
met de vele tempowisselingen.
Het was de eerste keer dat ik in dit
werk van Debussy de ponticello-
gedeelten écht ponticello (d.i. op
de kam) hoorde spelen en niet als
vaag gereutel ergens ertussenin.
Martinu en Piatigorsky compo
neerden samen de variaties op
een thema van Rossini en dit hu
moristische stuk was ook zeker
aan dit duo toevertrouwd.
Tenslotte gaf de toegift, de be
kende elegie van Fauré. de cellis
te nog eens de gelegenheid haar
rustige en heldere stokvoering te
tonen in een sfeervolle uitvoe
ring, niet in het minst door het
goed aanvullende pianospel van
Suzy Bossard.
FRANK DEN HERDER
Djazzex: van tropisch hardhout zaagt men planken.
Jimmy Halperin Quartet in De Waag
AMSTERDAM (ANP) - Kunstmakelaar P. Albricht uit Velp heeft naar de
Nationale Kunst- en Antiekbeurs PAN in de RAI in Amsterdam het nog
niet eerder geëxposeerde schilderij 'Café de Nuit' van J.C.B. Sluijters mee
genomen. Dit in 1906 gemaakte werk moet tenminste een miljoen gulden
opbrengen en is daarmee een van de duurste 'objecten' op de derde PAN-
beurs. Deze is onlangs geopend en duurt tot en met 22 oktober.
De kunstmakelaar meent dat er 'een euforie' rond Sluyters heerst waar
voorlopig nog geen einde aan komt. Als Albricht een koper vindt, zou dit
het tweede schilderij van Sluijters (1881-1957) worden dat binnen korte tijd
voor meer dan een miljoen gulden wordt verkocht.
Modern Jazz Dance Company Djazzex met
Jazz on scale'. 'V-Male' van Glenn van der
Hoff/Chick Corea/Duke Ellington: 'Darima-
na' van Glenn van der Hoff/Albert Veenen-
daal; 'Facade' van Conny Janssen/Ghis-
monti/Torque/Horvitz; 'Goodbye Mister Fa
raway' van Alida Chase/Milh Vanilli. Gezien
op 14 oktober in het A T T Danstheater in
Den Haag. Toernee.
DEN HAAG Zeven jaar gele
den traden ze nog op in plaatselij
ke schoolkantines, anno 1989 ge
ven de dansers van de Modern
Jazz Dance Company Djazzex uit
Den Haag voorstellingen in Cana
da en op Aruba. Al bij de oprich
ting stelde artistiek leider Glenn
van der Hoff zich ten doel de jazz-
dans uit de amusements- en
showsfeer te halen en terug te ke
ren naar de oorsprong van de jazz-
dans. Die ligt in Amerika waar de
Afrikaanse slaven al dansend ui
ting gaven aan hun koloniale on
derdrukking. De direkte gevoels
expressie van de jazz in kombing.-
tie met de rationele en veel ruim-
telijker benadering van de wes
terse moderne dans, bepaalde de
artistieke koers van Djazzex. Na
zeven jaar terreinverkenning,
waarin Djazzex nog wel eens een
Broadway-steekje liet vallen, lijkt
de synthese bereikt. 'Jazz on sca
le' is een zeer uitgebalanceerd
programma dat een goed over
zicht geeft van de verschillende
benaderingen van de combinatie
modern en jazz.
Twee jaar geleden gaf Glenn
van der Hoff in 'V-Male' zijn visie
op het uiterlijk vertoon van vrou
wen. Ik betichtte hem toen van
clichématigheid omdat zij niet
veel meer deden dan'met de ver
rijdbare spiegels koketteren en
eikaar met afgunstige blikken be
concurreren. In de hernieuwde
versie van 'V-Male' geeft Van der
Hoff een heel wat genuanceerder
beeld al zouden vier mannen het
nooit kunnen dansen. De danse
ressen spreiden hun vrouwelijk-
Astor Piazzolla and his New Tango Sextet.
Bandoneon: Astor Piazzolla en Julio Oscar
Pane: bas, Hector Lorenzo Console; piano,
Gerardo Jorge Gandini; gitaar, Horacio Es-
teban Malvicino; cello. Jose Bragato. Ge
zien in de Leidse Schouwburg. Zaterdag
nacht 14 oktober.
LEIDEN Toen Astor Piazzolla
met zijn tango-kwintet enkele ja
ren geleden voor het eerst een
concert had gegeven in de Leidse
Schouwburg, bleef die gebeurte
nis hier nog lang nagonzen. De
tango's die deze man uit zijn
bandoneon wrikte, waren zo aan
grijpend en meeslepend, dat was
hier nog niet eerder vertoond. Be
grijpelijk dat de verwachtingen
voor het tweede concert dat hij
hier zou geven hoog gespannen
waren. Misschien wel té hoog.
Zou zoiets indrukwekkends zich
nog eens kunnen herhalen?
Nee. Laten we het maar meteen
zeggen, dan hebben we dat ge
had. Het concert dat Piazzolla en
zijn mannen zaterdagnacht in de
Leidse Schouwburg gaven, stak
wat mager af bij dat eerste optre
den. Wat er precies aan de hand
was met Piazzolla en zijn New
Tango Sextet laat zich moeilijk
omschrijven, maar het leek wel
alsof de vonk ontbrak. Piazzolla
en zijn mensen zijn te veel vaklui
om een slechte prestatie af te le-
heid nu meer tentoon in innerlij
ke, algemeen menselijke, situa
ties als eenzaamheid dan in op
pervlakkige poses van manne
quins. Bovendien heeft 'V-Male'
aan ruimte gewonnen en is er een
hoop franje verdwenen, maar een
echt overtuigende klassieker is
het niet geworden.
Die kans is wel weggelegd voor
'Darimana' waarvoor Van der
Hoff zich liet inspireren door zijn
geboorteland Indonesië. Al in het
openingsbeeld straalt de oosterse
ochtendsfeer je tegemoet: tegen
de achtergrond van een rode, ho
rizontale, lichtbalk staan de dan
sers op hun hoofd en scharen zij
hun benen langzaam door de
lucht. Als een wassende zon glijdt
de lichtbalk omhoog en dan
breekt de dag aan. Tussen de
groeiende bedrijvigheid door her
ken je in de bewegingen de
Kecak-dansen. Uit deze Balinese
trancedansen komen ook de ge
stileerde zwaard- en de acrobati
sche aapbewegingen voort. Van
der Hoff plaatst ze in een prachti
ge ruimtelijke structuur die zo
kenmerkend is voor de westerse
moderne dans. Ook in de muziek
van Albert Veenendaal komen
oost en west samen: het Balinees
wiegeliedje gaat harmonieus over
in het geluid van een synthesizer.
In het westen aangekomen,
toont Van der Hoff gehaaste za
kenmannen met attachékoffertje,
mannen die nerveus op hun hor
loge kijken. Nogal plat en expli
ciet, maar wel dynamisch. De ont
moeting tussen de twee culturen
geeft hij vorm in een terneergesla
gen danseres in batikpakje die
omarmd wordt door twee wester
se, zwart geklede danseressen.
Al is de symboliek hier en daar
van tropisch hardhout zaagt men
planken, 'Darimana' als geheel is
een ijzersterk bewijs van Van der
Hoff s voorgestane synthese tus-
veren, maar vooral in het gedeelte
voor de pauze werden de num
mers nogal routineus afgewerkt.
Het had had iets vermoeids alle
maal, het heilige vuur was niet
aanwezig. Daar kon de tweede
bandoneonspeler, Julio Oscar Pa
ne, die sinds kort deel uitmaakt
van Piazzolla's ensemble, niets
aan veranderen. En ook pianist
Gerardo Jorge Gandini slaagde er
ondanks zijn geestdriftige spel
niet in het vuur aan te blazen. Bij
dat eerste concert speelden- de
musici alsof hun leven er vanaf
hing, nu zag je duidelijk dat ze
maar met één ding bezig waren:
met hun werk.
Voor de pauze waren het de be
kendere nummers die werden ge
bracht, voornamelijk de tango's
die Piazzolla in 1985 schreef voor
de film 'L'exilio de Gardel'. Af en
toe was het weer hoorbaar: dat
langzaam aansluipende geluid
dat Hector Console en Jose Bra
gato uit hun instrumenten sleep
ten, dat geluid dat nog het meeste
weg heeft van een onheilspellend
naderende sirene. En ook de ver
rassende inzetten van Piazzolla
waren er weer, die inzetten waar
door de melodie ineens zo'n hon
dertachtig graden lijkt te kante
len. Maar krachtig was anders.
Nog steeds had het geluid van As-
tors bandoneon iets dwingends,
maar het was net alsof de maestro
zich inhield voor zijn collega. Pa
ne. Nu stormden de klanken niet
sen de moderne dans en de jazz-
dans. Prachtig.
Minstens even mooi maar heel
anders is 'Facade' van Djazzex-
danseres Conny Janssen. Na haar
debuut 'The Undertow', is dit
haar tweede choreografie waarin
ze bewijst een ongekend groot
choreografisch talent in huis te
hebben. De facade waarachter de
mens schuil gaat, geeft ze vorm in
een vloeiende, opvallend abstrak-
te danstaal met veel synchrone
bewegingen. In tegenstelling tot
Glenn van der Hoff, die vaak ge
detailleerd werkt, zoekt Conny
Janssen het iri de wijde, versprin
gende ruimtelijke structuren.
Met haar lange lijnen weet ze
drukke sfeer van de straat, maar
ook de sfeer van verstilling en be
zinning raak te treffen. De dan-
naar voren als een cavalerie maar
leek het er af en toe op alsof er een
manegeklasje op ons afkwam.
Of men, gezien het late tijdstip
van het concert, bang is geweest
voor burengerucht, weet ik niet.
maar met het volume zat het ook
al niet lekker. De muziek van
Piazzolla hoort als een orkaan de
zaal in razen, maar wat we zater
dagnacht hoorden was een bijna
'klassiek' beschaafd geluid. Het
spel van gitarist Horacio Esteban
Malvicino was daarentegen wel
erg goed te horen, te goed zelfs.
Het domineerde. En dat kan toch
niet de bedoeling zijn geweest.
Na de pauze bracht het sextet
enkele nieuwe composities ten
gehore. Virtuoze composities zijn
het. Schijnbaar dissonante melo
dieën vloeien prachtig in elkaar
over. Intelligente constructies.
Maar ze missen de meeslepend
heid van de eerdere tango's. Het
lijkt wel alsof Piazzolla niet meer
echt op het hart mikt maar ons
met zijn muziek vooral een cere
braal genoegen wil schenken. De
ziel doet niet meer mee. Dat is erg
jammer.
Nog steeds indrukwekkend is
het te zien hoe Piazzolla in zijn
zwarte broek en overhemd tij
dens de soli van zijn collega's
plechtig achter zijn gesloten
bandoneon blijft staan. Maar gek,
af en toe, had ik toch het idee dat
hij aan het graf van iets stond. On
danks de staande ovatie van het,
sers vallen veel maar ze halen hun
kracht uit de steun van anderen.
'Facade' is daardoor een hu
manistisch ballet waarvan ik mag
hopen dat ze er nog meer zal ma
ken.
De uitsmijter van het program
ma was 'Goodbye Mister Fara
way' van Alida Chase. De Austra
lische Chase, die onder meer
danste en choreografeerde bij het
Frankfurter Ballet van William
Forsythe en werk maakte voor
het Nederlands Dans Theater, zag
de moderne jazzdans van Djazzex
als de totale vrijheid. Op de toe
gankelijke discomuziek van Milli
Vanilli haalt ze herinneringen op
aan voorbije dromen. Tijdens een
bizar bruiloftsfeest met punky-
uitgedoste gasten, probeert de
bruidegom met zijn zilveren to-
Astor Piazzolla: niet meer echt
mikken op het hart. (foto pr)
opvallend jonge, publiek zat er
niet meer dan een toegift in. De
held wordt vermoeid.
CEES VAN HOORE
(foto Hans Gerritsen)
verstaf de bruid al te onderdruk
ken maar echt lukken zal hem dat
in de toekomst waarschijnlijk
niet. De feestbende zingt, swingt
en breakdanst als een tierelier,
maar door Chase's kinderlijk-
simplistische visie op dansthea
ter stijgt 'Goodbye Mister Fara
way' nauwelijks uit boven een
Penny de Jager-ballet uit haar
beste tijd. Het is aandoenlijk en
koddig maar veel artistieke zeg
gingskracht heeft het niet.
Dit neemt niet weg dat Djazzex
met 'Jazz on scale' nu het overtui
gende bewijs levert dat de moder
ne jazzdans een volwaardig broer
tje of zusje is van alle andere mo
derne dansgezelschappen in Ne
derland. Bravo.
INGRID
VAN FRANKENHUYZEN
Brinkmans keuze
in Mauritshuis
DEN HAAG (GPD) - In het Maurits
huis worden van 4 tot en met 25 no
vember een aantal zalen van de
Rijksdienst Beeldende Kunst 36
kunstwerken uit rijksmusea ten
toongesteld die persoonlijk zijn uit
gekozen door (demissionair) minis
ter Brinkman van cultuur. Te zien
zijn onder meer Rembrandts 'Haes-
je van Cleyburg', Constants 'Casa
nova s'associe avec l'amour',
Ruthenbecks tafel en Andy War
hols 'Reigning Queens'.
De werken vormen samen een vi
sie op 7 jaar aanwinsten die voor de
rijkscollecties in het land zijn ver
worven. Brinkman heeft er wel eens
op gewezen dat hij in wezen 'een
tragische bijrol' vervult, omdat een
minister van cultuur geen recht
streekse bemoeienis heeft met de
verwerving van kunstvoorwerpen
voor de gemeenschap. Hoewel hij
regelmatig aanwezig is bij openin
gen van aanwinsten-tentoonstellin
gen van rijksmusea, 'staat hij erbij
en kijkt hij ernaar', zejgt Brinkman
in een toelichting op zijn keuze.
Hij heeft als gastconservator, 'ge
leid door oog en gevoel', zijn per
soonlijke visie op de aanwinsten ge
geven. 'Als toeschouwer in de loop
der jaren steeds gefascineerd door
wat hij zag, heeft hij met de
schroomvalligheid die past bij een
bewindspersoon die aankopen
volgt op afstand, nu zelf van dicht
bij een keuze kunnen maken', aldus
een persbericht van de Rijksdienst
Beeldende Kunst.
FRANKFURT (AP) - De Tsjechos-
lowaakse toneelschrijver en men
senrechtenactivist Vaclav Havel
heeft gisteren de vredesprijs van de
Westduitse uitgeversbond gekre
gen. De prijs, die jaarlijks wordt uit
gereikt tijdens de Frankfurter
Buchmesse, werd voor de 53-jarige
schrijver in ontvangst genomen
door de Zwitserse acteur/regisseur
Maximillian Scheil. Havel had van
de Tsjechoslowaakse autoriteiten
ondanks een officieel verzoek daar
toe van de Westduitse regering geen
toestemming gekregen naar Frank
furt te reizen.
De Westduitse bondskanselier
Helmut Kohl en president Richard
von Weizsaecker overhandigden de
"prijs, die aan Havel werd toegekend
vanwege zijn "grote betrokkenheid
bij de stryd voor vrijheid"
K&O Meesterserie: Nieuw Sipfonietta Am
sterdam o.l.v. Lev Markiz m.m.v. Vera Beths
viool, en Dmitri Ferschtman cello. Werken
van Mozart, Schubert en Tsjaikovsky. Ge
hoord in de Stadsgehoorzaal op zaterdag
14 oktober.
LEIDEN Onder de naam
Nieuw Sinfonietta Amsterdam
verenigde zich in 1987 een aantal
jonge musici, bezeten van hun in
strument zoals zij zelf zeggen.
Idealisme en de behoefte bepaal
de ideeen over muziek en muziek-
maken te verwezenlijken stonden
daarbij voorop, men speelde 'con
amore'. ook in financieel opzicht.
In Lev Markiz vonden zij een ide
ale coach en dirigent, veeleisend
en inspirerend. Als concertmees
ter van het Kamerorkest van Mos
kou had hij zijn sporen verdiend;
tevens was hij oprichter van het
ensemble De Solisten van Mos
kou. Zijn ervaring klinkt door in
het verbluffende niveau .dat hij
met dit jonge kamerorkest dat nu
zijn tweede concertseizoen in
gaat, in korte tijd heeft weten te
bereiken: een orkest dat zo homo
geen is dat het speelt als ware het
één instrument, met een rijkdom
aan klankkleur en dynamische
mogelijkheden. Knap is hoe Mar
kiz ondanks de grote perfectie en
discipline die daaraan ten grond
slag ligt toch in het samenspel de
spontaneïteit heeft weten te be
houden. Het vrolijke en in zijn
eenvoud volmaakte symfonietje
van de 16-jarige Mozart was dit
ensemble op het lijf geschreven:
van de eerste tot de laatste maat
werd fris, pittig en fijnzinnig ge
speeld.
Aardig was de opbouw van het
programma: nu eens wat minder
bekende werken kwamen aan
bod. Schubert's Adagio en Rondo
voor viool en orkest, een char
mant stuk, sloot met zijn klassie
ke opzet wonderwel aan op Mo
zart. Vera Beths maakte er in ge
lijkgestemde uit"oering met het
orkest een puntgaaf juweeltje
van. Ook Tsjaikovsky's Noctur
ne, en Pezzo capricioso voor cello
en orkest zijn zelden op de pro
gramma's van orkestconcerten te
vinden. Dmitri Ferschtman trok
alle registers open met een be
dwelmende toon en grote virtuo
siteit, waar het orkest zich in
klank en kleur naadloos bij aan
sloot. Zeer fraai waren de dialo
gen tussen solist en concertmees
ter. In de bekende en geliefde Se
renade voor strijkorkest van de
zelfde componist was nogmaals
de volle strijkersklank, de grote
beheersing in dynamiek, en het
raffinement waarmee elegantie,
melancholie en sentiment ver
mengd werden, te bewonderen.
Sympathiek was dat dirigent Lev
Markiz de leden van het orkest
nadrukkelijk liet delen in het en
thousiaste applaus. Twee toegif
ten werden ons nog geschonken,
de Elegie van Tsjaikovsky en een
pizzicatograpje, dat slechts in een
perfecte uitvoering grappig kan
zijn. Deze kennismaking smaakt
naar meer, K&O!
MIES ALBARDA
LEIDEN - Bijzonder populair
zal de muziek van de eigenzinnige
Amerikaanse pianist Lennie Tris-
tano wel nooit worden. Tristano
(1919-78) was een begenadigd le
raar, die er in slaagde in zijn een
tje een aparte school van jazzmu
sici achter te laten. De bekendste
onder hen zijn Lee Konitz, Warne
Marsh en Sal Mosca, artiesten die
zich meer onderscheiden of on
derscheidden door virtuoos im
proviseren in harmonische zin
dan door spectaculaire accenten
in het geluid of gemakzuchtige
trucs om het publiek aan zich te
binden.
Diezelfde benadering van 'mu
sic for music's sake' tekende het
optreden van het Jimmy Halpe
rin Quartet, dat zijn laatste con
cert van een Europese tournee
verzorgde bij Hot House. De vier
jonge heren van de oostkust had
den geen enkele moeite met het
samenspel dat van hoge kwaliteit
was. Met het grootste gemak rea
geerden de musici op elkaar,
naadloos werd van elkaar overge
nomen na soli of werden de moei
lijkste unisono-passages in hoog
tempo uitgevoerd. Tenorsaxofo
nist Halperin (1959) had er, even
als pianist Michael Kanan (1964),
veel plezier in. Wat meer plicht
matig vervulden bassist Michael
Gold en drummer Skip Scott hun
taak, niet geheel onbegrijpelijk,
daar de muziek van Tristano c.s.
weinig vrijheid laat aan de ritme
sectie. Desondanks kan niet ge
zegd dat er geen sprake was van
swing, hoogstens van een vier
kwartsmaat-eenheidsworst.
Halperin heeft een opvallende
klarinet-achtige toon op zijn
saxofoon, die hij naar eigen zeg
gen ook cultiveert, om anders te
klinken dan vele anderen die het
zelfde instrument in de jazz ge
bruiken. Die toonopvatting past
heel goed bij samenspel met de
piano, die met veel gevoel voor
fantasie door Kanan wordt be
speeld. Op sommige momenten
leek Tristano zelf achter de toet
sen te zitten, terwijl Kanan net als
Halperin een meester is in het
vermijden van clichés. Het pro
gramma van het concert was op
gebouwd uit composities van
Halperin en Kanan, aangevuld
met tamelijk bekende stukken
van Tristano, Konitz, Marsh en
Ted Brown. Het zijn vrijwel alle
maal moeilijke stukken, die hoge
eisen stellen aan het ritmegevoel
van de uitvoerenden. Schijnbaar
moeiteloos vloog Halperin door
de moeilijke schema's van de
stukken, zichzelf zo weinig moge
lijk herhalend en solide nieuwe
melodielijnen construerend.
Daar waar anderen zich zouden
verliezen in effectbejag, gebruik
te de saxofonist zijn virtuositeit
om een logisch bouwwerk van in
elkaar grijpende frasen in elkaar
te zetten. Dat het niet louter tech
niek was. kon het viertal bewijzen
in de langzamere stukken, waarin
het emotionele evenwicht opval
lend was.
Af en toe riep het intieme
groepsgeluid vergelijkingen met
de klassieke kamermuziek op,
niet in de laatste plaats omdat alle
dynamiek en ontwikkeling moet
komen uit de behandeling van
het harmonische materiaal. Cli
maxen worden eerder gesugge
reerd dan daadwerkelijk ge
speeld, zodat bij deze muziek de
luisteraar er wel zijn hoofd bij
moet houden. Een uitstekend
concert van een soort muziek die
in Nederland te weinig te horen
is. Er werden opnamen gemaakt
voor de radio, zodat zij die er niet
bij waren zich kunnen vergewis
sen van de kwaliteit van het kwar
tet door te luisteren naar Radio 1
of 2 op aanstaande zondag.
KEN VOS
Jimmy Halperin.
