Claus cadeau! 'Het positieve is vaak zo vervelend' Fascinerend solotoneel PODIÜMBLIK Acteur Robert Prager geïntrigeerd door zwarte humor Concertgebouw verzoent zich met sopraan Katia Ricciarelli Van' Boeken Krijg Je Nooit Genoeg DINSDAG 7 MAART 1989 KUNST PAGINA 21 Boekenweek 1989:8 t/m 18 maart. Hugo Claus schreef 'De Zwaardvis', een verhaal over een redeloze misdaad. U ontvangt deze novelle van 8 t/m 18 maart als Boekenweekgeschenk bij aankoop van tenminste f 19.50 aan Nederlandse boeken, zolang de voorraad strekt. gen die ik doe mooi vindt. Daarvoor ben ik zelf ook te kritisch. Boven dien wordt die zelfkritiek steeds groter". Negatief "Nieuwsgierigheid naar het creatie ve onvermogen, hang naar het nega tieve, voortdurende twijfel over ei gen kwaliteiten. Het zijn allemaal elementen van mijn karakter. Bena der de dingen zo negatief mogelijk, dan valt het achteraf wel mee. Ik ben in alles een pessimist en hypo chonder. Het meest ben ik geïnte resseerd in verval en dood. Dat fas cineert me. Dat moet ook mijn ge voel voor zwarte humor zijn. Als we met een nieuw stuk beginnen, denk ik vaak: dat kan ik niet, dat lukt me nooit. Uit dat negatieve put ik ont zettend veel kracht. Als ik maar vaak genoeg zeg dat ik een prul ben, wordt de vechter in mij wakker. Ik zal altijd eerst proberen de zwarte kant van een rol te ontdek ken, daarmee ga ik aan het werk. In het dagelijks leven ben ik ook veel met dood en ziekte bezig. Het ouder worden en het lichamelijk verval is boeiend en hartverscheurend tege lijk. Louter lichamelijk verval is al leen niet genoeg. Het verval van de geest is pas echt interessant. De slechte, zieke aspecten van iemands psychologie. De negatieve drijfve ren die iemand ten gronde richten en tot anti-held maken. Het positie ve is vaak zo vervelend. Zo saai". 'Gilles!' van Hugo Claus door Jan Decleir. Regie: Hugo Claus. Zang: Steve Dugar- din. Toneelbeeld: Jan Decleir en Etienne Desmet. Gezien in de Leidse Schouwburg op 6 maart. "Ik verzoek u meteen de zaal te verlaten. Nu! Ik kom straks te rug". Aldus Jan Decleir na zijn openingszin tot een jeugdige be zoekster, die blijkens haar ge giechel nog niet rijp was voor se rieus theater. Decleir verliet het toneel onder bijval van het pu bliek, maar er bleek ook nog eni ge aandrang uit de zaal nodig om het door hem beoogde doel te bereiken. Overigens ware het te wensen dat de strijd tegen de kletsers, de ritselaars, de gieche laars en de kuchers vaker vanaf het podium kracht werd bijge zet. De reactie van Decleir was meer dan begrijpelijk. Ook in de hui dige versie, na de door Claus aangebrachte bekortingen, is 'Gilles!, altijd nog een kracht toer van zeven kwartier, waarin van de acteur een uiterste aan concentratie en inzet wordt ge ëist. Het is eer) monoloog die voert langs de verschillende fa sen van het proces dat in 1440 werd aangespannen tegen de Franse edelman Gilles de Rais. voormalig wapenbroeder van Jeanne d'Arc. De tegen hem in gebrachte beschuldigingen be helsden onder meer de wrede moord op bijna tweehonderd kinderen, die vóór en na hun dood, maar bij voorkeur tijdens hun doodsstrijd, op gruwelijke wijze misbruikt werden. Dat spreekt tot de verbeelding, ze ker in combinatie met de verha len rond Jeanne d'Arc, en de le gendevorming bedacht al snel, dat Gilles tot zijn daden kwam, doordat de dood van Jeanne hem volledig uit het lood gesla gen had. De waarheid ligt an ders. Over gevoelens van vriendschap van Gilles voor Je anne is niets bekend, maar wel dat hij waarschijnlijk vanaf zijn jeugd een verknipte figuur ge weest moet zijn. Het overlijden van zijn grootvader, die hem nog enigszins in toom hield, maakte de weg vrij voor een le venswandel vol excessen die hem uiteindelijk de doodstraf zou opleveren. In zijn monoloog, waarvan de bijna drie uur durende eerste versie vorig jaar in Brussel in première ging, heeft Claus in een ingenieus spel van redevoe ringen, gedachtenflitsen en her inneringsbeelden dit alles ge combineerd tot een imponerend toneelportret. Zijn Gilles is een vat vol tegenstrijdigheden met ene sterk schizofrene inslag. Het ene moment waant hij zich aan. God geljjk, het volgende raakt hij in verwarring door de drei gende excommunicatie, en ter wijl hij zich uitleeft op zijn slachtoffertjes, kunnen deze hem tegelijkertijd tot tranen ontroeren. De aanwezige ingre diënten voor fascinerend soloto neel zijn bovendien verpakt in een beeldende woordenstroom van grote poëtische kracht. In Decleir vond Claus echter een acteur die al deze elementen tot hun recht kon laten komen, en die de ellenlange teksten onver moeibaar aaneenreeg tot een hecht snoer van wisselende, dikwijls heftige emoties. De voorkeur voor het barokke thea ter is Claus eigen, maar vooral dankzij Decleir heeft dat in 'Gil les' tot een groots hoogtepunt geleid. Bezonken Actualiteit is voor de krant een sleutelwoord. Ook in de kunstkri tiek. Dat heeft iets vreemds. Waarom zo'n snel oordeel over iets dat jaren moet kunnen mee gaan? Zonder iets te willen af doen aan de kwaliteit van de kri tieken die hier dagelijks verschij nen, willen wij onze lezers in de toekomst confronteren met een wat 'gerijpter' oordeel. In de reeks 'Bezonken' zullen wij in de ze krant regelmatig artikelen pu bliceren met een licht essayisti sche toets. Een dezer dagen opent Peter Bekkers de rij met een be schouwing over literatuur. LEIDEN Toneel en cabaret deze week in de Leidse thea ters, die zowel aan professione le als aan amateurgezelschap onderdak zullen bieden. Valentijn Zo zal de Leidse toneelgroep 'De Giftige Appel' woensdagavond in het LAK-theater de produktie 'Valentijn' in première brengen. 'Valentijn' is het fragmentarisch vertelde verhaal van een jonge man, die zijn hele leven nog niets heeft uitgevoerd maar op zeker moment door omstandigheden wordt gedwongen om werk te gaan zoeken. In een groot aantal korte scènes, die wel logisch maar niet chronologisch met elkaar zijn I verbonden, worden de (soms ko mische) situaties geschetst, waar in Valentijn terecht komt bij zijn zoektocht naar een betaalde baan. De voorstelling is voorzien van levende muziek. Vier saxo foons en een contrabas zorgen voor de swingende achtergrond, waartegen de avonturen van Va lentijn zich afspelen. 'De Giftige Appel' is een jonge groep, die zelf stukken schrijft, re gisseert en speelt. Het gezelschap, voortgekomen uit de toneelgroep van de vakgroep Nederlands aan de Leidse universiteit, bestaat op dit ogenblik uit negen spelers en vijf muzikanten, die allen een aandeel hebben in deze 'Valen tijn'- produktie. Esther De Leidse mimegroep 'Azuur' pre senteert zich donderdag-, vrij dag- en zaterdagavond in het Mi crotheater met de voorstelling 'Esther'. 'Azuur' is de voortzetting van Gruppo Trutto Dramatico. Voor de eerste produktie onder de nieu we naam is gekozen voor een be werking van de vijfjaar geleden tot stand gekomen voorstelling 'Esther'. Onder regie van ArmancL Perrenet vorig jaar winnaar van een Gouden Kalf voor zijn film 'Sostenuto') is een voorstel ling ontstaan over het leven van 'Esther', een vrouw, die na de be vrijding in 1945 door haar fami lie werd opgesloten nadat ze we gens haar relatie met een Duitse soldaat door dorpsgenoten was kaalgeknipt. Met haar broer An dre leeft ze al meer van veertig jaar in het geblindeerde huis van haar inmiddels overleden ouders. 'Esther' is gemaakt en wordt ge speeld door Liesbeth Huiberts en Kees van Leeuwen. 'Azuur' afficheert zich als een mimegroep, die zich er op toelegt produkties tot stand te brengen over mensen, die, door wat voor omstandigheden dan ook, zich in een extreme situatie bevinden. Redactie Pieter C. Rosier Doelstelling daarbij is niet zozeer een verhaal te vertellen, maar om door middel van een reeks beelden de toeschouwer mee te nemen in de situatie, waarin de personages zich bevinden. Inleving en karak- teronderzoek zijn de uitgangs punten voor de mimografie. Mein Kampt Toneelgroep Amsterdam komt op vrijdag- en zaterdagavond naar het LAK met de veelbesproken en (ook in deze krant) veelgeprezen voorstelling van Tabori's wrange komedie rond Adolf Hitier, 'Mein Kampf. Een berooide joodse boekverko per en een dito kok hebben in het Wenen van omstreeks 1908 onder dak gevonden in een sjofel kelder tje en houden zich daar onledig met stereotiep joods komediespel: flitsende dialogen vol witzen en spitsvondigheden, die onveran derlijk uitlopen op een redene ring, krom of niet, die de spreker in het gelijk stelt. In deze omge ving raakt de jonge Hitier ver zeild, contactgestoord (motorisch kennelijk ook), hakkelend, maar overtuigd van zijn redenaarsta lent en nog breedsprakiger dan zijn beide huisgenoten samen. Hij wil schilder worden, maar blijkt gespeend van talent en artistiek inzicht, en de toelating tot de kunstacademie wordt hem gewei gerd. Zijn haat tegen de maat schappij en zijn onverbloemd an tisemitisme nemen toe, maar tege lijkertijd ontwikkelt zich zich een haat-liefde-verhouding tussen hem en de boekverkoper Schlomo Herzl, die hem koestert en be schermt als een eigen kind. Ondanks alle associaties, die zijn verschijning oproept en zijn ongenuanceerd antisemitische uitspraken lijkt ook deze Hitier een kluchtfigur. De Bewust ge chargeerde maar knappe type ring door Pierre Bokma lokt al meteen reacties uit in de trant van 'net echt', maar als Herzl met schaar en kam zijn snor en haar groei onder handen neemt geno men is de gelijkenis verbluffend. Dan roept Bokma volgens een al eerder in deze kolommen afge drukte recensie vooral herinne ringen op aan de man die meer op Scène uit Hugo Claus' 'Thuis' (1975) door het Mechels Theater. (foto pr) Hitler leek dan Hitier zelf: Charlie Chaplin. Halverwege de voorstelling wordt alles op zijn kop gezet en verandert een schijnbaar realisti sche klucht in een snijdende alle gorie. Een voorstelling, die naar de mening van onze recensent waard is om te worden gezien, al was het alleen maar om het spel van Pierre Bokma. Hamlet Theatermaker, beeldend kunste naar en performer Harrie Hage- man komt na het programma 'Gods Summum' (vorig jaar) te rug naar het LAK met een andere opvallende produktie. Hij haalde Shakespeares mooiste stuk 'Ham let' uit de kast en werkte als regis seur met acht jonge acteurs en ac trices samen aan een eigen vorm geving, die gekenmerkt wordt door een muzikale benadering in plaats van de traditionele psycho logische. Citaat van vertaler Courteaux: 'De handeling is veel zijdig, we zien personages uit alle standen, we horen conversaties in alle toonaarden, maar het zonder linge is wel, dat dit stuk, zo volge pakt met actie, het meest filoso fische heet te zijn dat Shakespeare schreef. Purper 'Dit Verhaal' is de titel van het nieuwe Purper-programma, dat eerder dit seizoen in de Leidse Schouwburg in première ging. De in 1980 opgerichte groep, voor de ze gelegenheid versterkt met Ina van Faassen, pretendeert een voorstelling te brengen, die poe- Thuis In het kader van de Hugo-Claus- serie in de Leidse Schouwburg voert het Mechels Theater er don derdagavond 'Thuis' op. In dit in 1975 geschreven stuk, dat uit groeit tot een bizarre komedie, waarin dood en seksualiteit innig met elkaar zijn verbonden, wor stelt Claus met het conformisme, de kloof tussen jong en oud, de burgerlijke moraal, het fatsoen. Zoals in een aantal van zijn ande re stukken toont Claus aan, dat achter het goede fatsoen heel wat frustraties, onuitgesproken dro men, mislukte levens en verlan gens naar tederheid en communi catie liggen. Het stuk, over de Vandaeles, die de zorg van de zie ke, seniele eigenares van het grote herenhuis, waarin ze wonen, op zich hebben genomen en over hun zoon Rik en zijn vrijgevochten tisch van toon en licht ironisch is met behoud van de kolderachtige Purper-traditie.In tekst en mu ziek klinkt de vraag door of er met 'angst', 'onmacht' en 'ouder wor den' te leven valt en of er om valt te lachen, zo heet het in de pro grammatoelichting. Maar naar de mening van de recensent, die de première destijds bijwoonde, is Purper geen Purper meer (Karin Bloemen en Adelheid Roosen zijn langgeleden al vertrokken) en het programma 'vaag en langdra dig'. Het miste althans tijdens de eerste voorstellingen 'vaart en pit', vooral ook omdat de meeste nummers (te) lang duren. Niette min een herhaling vanavond in het theater aan de Oude Vest. Jos Brink, Bas Groenenberg, Lucie de Lange en Frank Sanders te rug met cabaret. (foto Karei Helmera) vriendin Sonja, die als verpleeg ster heeft gewerkt, is geregisseerd door Tuur de Weert. Kleine Alice "Ogenschijnlijk gaat het stuk al leen maar over het katholicisme, maar dat staat natuurlijk ook voor een imperialistisch machts blok, een instituut. Of dat nu de staat is of de kerk, is eigenlijk het zelfde. De kerk is overigens heel aantrekkelijk, met haar rituelen, jurken en buitengewoon duidelij ke valsheid. De valsheid van het christendom komt in dit stuk heel sterk naar voren. De kerk is ge woon te koop, is in de geschiedenis eigenlijk altijd uit geweest op geld. In dit geval krijgt de kerk een gigantisch bedrag van ene juffrouw Alice en offert daarvoor één van haar onderdanen". Toneelschrijver en regisseur Lo- dewijk de Boer heeft 'Tiny Alice' (1964) van Edward Albee, vrij dag- en zaterdagavond in de Leidse Schouwburg, altijd een in trigerend stuk gevonden. Toneel groep De Appel bood hem dit sei zoen de gelegenheid het te regisse- Lodewijk de Boer onlangs in een interview: "Ik heb een brief gekregen (na de première, red.) van christelijke mensen uit Den haag. Ze vonden het een fantasti sche voorstelling, heel mooi ge speeld, maar ze wilden toch iets kwijt over de negatieve benade ring van het christendom. Dat het christendom ook zijn goede kan ten heeft, het aardige vond ik dat die mensen een hele week met el kaar over het stuk hebben ge praat, hoewel ze het er op sommi ge punten hartgrondig mee on eens waren. Op de één of andere manier heeft het die twee dan toch iets gedaan". Op deze pagina en interview met één van de spelers, de acteur Robert Prager. Jos Brink Jos Brink en Frank Sanders ke ren, na een reeks musicalproduk- ties, terug naar hun oude liefde: het cabaret. Ze werken hard aan het programma 'Er wordt ge strooid', waarmee de lijn van het voormalige Tekstpierement weer wordt opgepakt. Mooie liedjes zingen, gekke scènes spelen en schaterlach veroorzakende confe rences houden, daar is het streven op gericht. Lucie de Lange en Bas Groenenberg doen ook mee, even als de pianist/componist Henk Bokkinga. Hoe de voorstelling er uit zal zien, in de Leiderdorpse Muzenhof kan men er zaterdag avond meer dan een glimp van opvangen. Daar wordt namelijk die avond een proefvoortstelling gegeven, die overiogens al geheel is uitverkocht. Kindertoneel Twee kindertoneelvoorstellingen prijken eveneens op de weekagen da van de Leidse theaters. In de schouwburg voert de Stichting Jeugdkomedie Amsterdam woensdagmiddag (aanvang 14.30 uur) 'Broodje Boek' op en in het LAK brengt Cees Brandt zon dagmiddag (aanvang 15.00 uur) 'Kootje Kola' tot leven. deert het altijd als je creatief werkt. Ik heb vóór de eerste repetitie aller lei ideeën. Ik draag dan al een soort kostuum, dat ik zelf heb gemaakt. Bij Butler vond ik dat rare pruiKje wel passen. Lodewijk kwam met het idee dat Butler zó nep was, dat hij niet eens een pak aanheeft, maar alleen maar een bord, een frontje en twee manchetten. Ik vind op zo'n moment repeteren vaak leuker dan spelen. Je hebt een rol en die kun je veranderen, invullen, lagen erbij maken. Tijdens de repetities zijn er dis cussies over hoe iets moet. Zo had den we problemen met de scène tussen Butler en Advocaat, vrijwel onspeelbaar. We dachten eerst: die doen we niet. Voor mjj is dat een prikkel om het dan juist te doen. Het gesprek vervreemden: er één grote parodie van maken. Bij Lodewijk heerst zo'n ontspan nen sfeer datje makkelijk met nieu we ideeën komt. Toch vind ik het jammer als mensen dit mijn beste rol noemen. Butler is nogal opper vlakkig en 'showy'. Maar er zitten ook fijne elementen in. De bizarre humor, de beweeglijkheid. En het is iets dat ik niet vaak te doen krijg. Het absurde zit er bij mij van nature in. Als het ogenschijnlijk niet in de rol zit, vind ik er absurdistische trekjes in". Schrijven "Als ik zou stoppen met spelen zou ik meer gaan schrijven. Ik heb nu twee toneelstukken af en de synop sis voor het derde zit in mijn hoofd. Schrijven doe ik altijd al. Op mijn vijfde maakte ik hele bizarre ge dichten. Deze winter heb ik bij de Haagse amateurvereniging ADO-DVS een stuk over mijn vader en mij geregis seerd, 'Een vertoning'. Het gaat over een openbare repetitie van een toneelstuk. Het is fijn om te zien dat iets, door jou bedacht, op een goede manier overkomt. Ik kan niet an ders dan in dialogen schrijven. Ik zie het direct voor me. Veel toneel aanwijzingen staan er dan ook niet in, de tekst moet voor zichzelf spre ken. Daarna heb ik nog iets over 'on- creativiteit' geschreven. Een groep acteurs komt voor de eerste lezing van een stuk bijelkaar. Verder dan dat komen ze niet. Zoiets interes seert me mateloos. Ik heb die stukken wel aan Erik Vos (de artistiek leider van De Ap pel) laten lezen. Hij is mij zeer dier baar en ik stel zijn mening erg op prijs. Erik houdt meer van een posi tieve benadering van creativiteit terwijl ik de negatieve zijde kies. Het stuk over die oncreativiteit heet 'Creatine', iets van creatief en mar garine bij elkaar. Mensen die iets creatiefs willen doen en er niet uit komen. De ondertitel ervan is 'crea tief onvermogen'. Dat is voor Erik al genoeg om af te knappen. Ik ver wacht ook niet dat iedereen de din- Robert Prager (45) speelt 'Butler' in 'Kleine Alice' van Edward Albee. Hij werkt al meer dan zestien jaar bij toneelgroep de Appel in Den Haag. Na elk seizoen vraagt hij zich af: 'Waar doe ik het allemaal voor?' Een monoloog van een creatieve pessimist. Die in hoofdzaak is geboeid door dood en verval. door Wytzia Soetenhorst Rober Prager: "Ik vind repeteren vaak leuker dan spelen. DEN HAAG/LEIDEN "Ik heb een voorliefde voor rollen waarvan een ander zegt: wat moet je daar nou mee? Dan begint het bij mij te kriebelen en dan denk ik: ik zal het wel even laten zien. Hans Croiset (de leider van het Nationale Toneel) noemde Kurt, de neef in 'Doden dans', ooit de meest vervelende rol van het Europese repertoire. Dan wordt mijn interesse gewekt. Mijn carrière aan het toneel be gon pas laat. Na allerlei baantjes kon ik niet meer om mijn 'creatieve drang' heen. Toen ik 22 was, deed ik voor de tweede keer toelatingsexa men aan de Toneelschool in Am sterdam. Wonder boven wonder werd ik aangenomen. In 1970 deden Fred van Hilst, Marjon Brandsma, Olga Zuiderhoek en ik, eindexa men. Na twee jaar Nieuwe Komedie en één jaar Appel vertrok ik naar Rotterdam. Cor Stedelinck en Jose phine van Gasteren werkten daar in de noodschouwburg. Een soort zwembad waar je halverwege de zaal al niets meer kon verstaan, vre selijk! Ze wilden een nieuwe groep opzetten, daar was voor mijn gevoel geen bodem voor. Het was zo'n he terogeen gezelschap datje er weinig mee kon doen. De leiding was té on voorspelbaar. De Appel wilde mij terug, dus toen ben ik weer naar Den Haag gegaan". "Elke acteur heeft in zijn leven een paar lievelingsrollen. In het jaar dat ik terugkwam, mocht ik bü de Ap pel één van mijn favoriete persona ges spelen: Kassandra in Agamem non. Verder zijn de baron in 'Op de bodem' van Gorki en Aston in 'De huisbewaarder' van Pinter prachti ge rollen. Ik denk dat Kurt er ook een wordt. Soms kun je pas na een paar jaar zeggen of het zo is. Wat dat betreft heb ik wel een mooi seizoen gehad. Met Pinter, die rol van Kurt en nu nog iets absur distisch. Het kan slechter. Maar het blijft heel moeilijk om jezelf telkens op te krikken. Na elk seizoen over valt het me: waar doe ik het alle maal voor? Repeteren, spelen, rei- 'zen. Achter elkaar gaat het door. Je leeft in een schijnwereld. En dan komen er in de vakantie allerlei vra gen op je af. Is de vakantie realiteit, en wat is dan het echte leven? Wat heb ik het hele jaar door gedaan? Dat gevoel wordt erger. Is dat ver moeidheid? Ouderdom? Soms denk ik: ik moet er een jaar uit. Al leen maar schrijven. Je kunt zo niet doorgaan tot je in je kist ligt. Ik ben wel iemand die ergens bij wil horen, ik moet me thuisvoelen. Daarom ben ik ook bij De Appel ge- (foto Wim Dijkman) bleven. Er wordt daar gewerkt met een enorme vrijheid en dat spreekt mij aan. Een regisseur moet mij niet vastleggen. Hij moet niet zeggen: 'Nu loop je zó en dan zeg je dat zó'. Wil ik geïnspireerd raken, dan moet ik ruimte om me heen voelen". Improviseren "Het is in pns land bijna uniek om vanuit improvisaties te werken. Bij een repetitie heeft ieder van ons zijn eigen inbreng. Als je met een idee aankomt, is dat normaal. Bij andere gezelschappen reageren ze uiterma te verbaasd als je zo'n aanzet geeft. Lodewijk de Boer regisseerde 'Kleine Alice'. Dat is een stuk over het katholieke geloof waarin vier mensen samenzweren tegen een na ïeve lekebroeder. Juffrouw Alice wil de kerk twintig miljoen schen ken, in maar in ruil daarvoor moet de lekebroeder met haar trouwen. De kerk doet alles voor geld, zü krijgt het bedrag en offert daarvoor één van haar onderdanen. Butler is in het stuk de dirigent. Daar zit ook zijn kracht. Ditmaal improviseerden we niet zoveel, maar hebben we veel met el kaar gepraat. Lodewijk staat open voor dingen van jezelf. Hij waar AMSTERDAM (ANP) - Het Concertgebouw heeft de eis tot schadevergoe ding van 100.000 gulden tegen de Italiaanse sopraan Katia Ricciarelli inge trokken. M. Sanders, directeur van het Concertgebouw, deelde gisteren mee dat Ricciarelli zich met haar geslaagde optreden van zondagavond „meer dan gerevancheerd" heeft voor haar wegblijven op het laatste mo ment tijdens een concert afgelopen najaar. Dit wegblijven was het gevolg van een dubbelboeking. De sopraan viel zondagavond in voor haar Britse collega Margaret Price, die haar optreden moest afzeggen wegens iiekte. Ricciarelli had tevoren het zingen van drie toegiften gepland, maar zong daarna bovendien een door het publiek uitgekozen compositie. „Dat is meer dan uitzonderlijk", aldus Sanders. Na het optreden heeft hij met Ricciarelli een toast uitgebracht op Margaret Price, door wier griep het mogelijk werd de kwestie van de schadevergoeding in der minne te schik ken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 23