'Begrip en inzicht doen wonderen'
vit
m
Duistere koffie
Denkwijzer
Onze taal
Onderwijs aan slechthorenden en spraakgestoorden bestaat 75 jaar
*1
ZATERDAG 18 FEBRUARI 1989
PAGINA 27
Directeur L.F.M. Smits in een geluidsarme testcabine van de Cor Emousschool voor slechthorende kinderen en kin
deren met spraak- en taalmoeilijkheden: "Er bestaan tests die al bij zes a zeven maanden slechthorendheid kunnen
constateren"
"Kiezen we als maatschappij
eigenlijk wel voor de zwakken? Of
kiezen we juist voor diegenen die het
wel gered hebben? Voor hun DAT-
recorder, voor hun dure auto?".
L.F.M. Smits vraagt het zich hardop
af. Hij is directeur van de Haagse Cor
Emousschool, een school voor
slechthorende kinderen en kinderen
met spraak- en taalmoeilijkheden.
Deze tak van het speciaal onderwijs
beleeft dit jaar het 75-jarig jubileum.
Een mijlpaal, maar de armen worden
niet tevreden gevouwen.
door Erna Cornelissen
"De mogelijkheden om slechthoren
de kinderen en kinderen met
spraak- en taalproblemen te helpen,
zijn in deze driekwart eeuw enorm
toegenomen. Betere hoorapparaten,
betere onderwijsmethoden, betere
diagnoses. Het grote probleem is
echter datje daar dan ook veel meer
geld in moet stoppen, en dat willen
we niet. We kiezen voor een maat
schappij die welvaart blijkbaar bo
ven welzijn stelt".
Smits werkt al een fors aantal jaren met
doven en slechthorenden: eerst 22 jaar
als leraar aan het Instituut voor Doven in
Sint-Michielsgestel, en de afgelopen ne
gen jaar als directeur van de Cor Emous
school. "Het is niet altijd eenvoudig om
de moed er in te houden. Soms ben je de
wanhoop nabij. Je vraagt je bij dat bij
zonder arbeidsintensieve werk vaak af:
hoe kan ik hier ooit een zinnig resultaat
behalen? Men zegt wel datje in dit werk
veel geduld moet hebben. Ik geloof datje
eerder veel inzicht nodig hebt. Inzicht
waardoor je beseft dat het niet gaat om
spectaculaire sprongen vooruit. Inzicht
dat je helpt je te richten op de kleine
stapjes in de goede richting".
Anders en minder
Voor slechthorende kinderen was een al
lereerste stap in die goede richting de op
richting van "De Eerste Nederlandsche
School voor Slechthoorende Kinderen"
in 1914. Later werd deze omgedoopt tot
Cor Emousschool, naar Cor Emous uit
Lunteren, die een belangrijke rol heeft
gespeeld bij de ontwikkeling van de soci
ale opvang en begeleiding van slechtho
rende jongeren. Vandaag de dag zijn er
ruim dertig door heel het land verspreid.
Na al die jaren is één ding onveranderd
gebleven: de behoefte aan speciaal on
derwijs voor slechthorende kinderen.
"Zo'n kind hoort anders en minder.
Daardoor is ook spreken en het leren van
taal moeilijk. Dat moet je tijdig signale
ren, anders is het te laat voor zo'n kind.
Er is dan al behoorlijk wat schade aange
richt: onbegrip, isolement en spannin
gen in het gezin. Het kind staat als agres
sief te boek, maar wanneer het dan uit
eindelijk bij ons terecht komt, blijkt dat
na enkele dagen al over te zijn. Begrip en
een juiste aanpak doen wonderen".
Het komt regelmatig voor dat ouders
eigenlijk te laat ontdekken dat hun kind
slecht hoort of moeite heeft met taal.
Smits: "Het is zaak deze handicap zo snel
mogelijk te signaleren, liefst nog vóór de
derde verjaardag. Er bestaan tests die al
bij zes a zeven maanden slechthorend
Vandaag de dag is koffie de meest ge
bruikte stimulerende stof in dé wereld.
Het is zelfs zo populair en zo gewoon om
koffie te gebruiken, dat de meeste mensen
het onjuiste idee hebben dat het een vol
strekt onschuldige stof is, waarmee je
hoogstens je voordeel kan doen, en waar
aan verder niet of nauwelijks bijwerkin
gen kleven. De waarheid is dat koffie, of
liever de caffeine in de koffie een echte
drug is, die tot verslaving kan leiden en
die bij overmatig gebruik ernstige licha
melijke en psychologische problemen kan
geven. Het is zelfs waarschijnlijk dat
angstgevoelens, gevoelens van prikkel
baarheid en depressiviteit, slaapproble
men en hartkloppingen bij veel mensen
het gevolg zijn van caffeïnegebruik of
van onthoudingsverschijnselen bij min
of meer plotseling stoppen met het ge
bruik van caffeine.
Anders dan alcohol, dat al vele duizen
denjaren op ons menu staat, is koffie een
betrekkelijke nieuwkomer. Zo'n.300 jaar
geleden werd in Europa nog nauwelijks
koffie gedronken. In ons land werd het
eerste koffiehuis in 1654 in Den Haag ge
opend, een noviteit, onder invloed van
het zich uitbreidende Turkse Rijk naar
ons overgewaaid. In de loop van de 15de
eeuw was men begonnen in zuidelijk
Arabië om koffie te verbouwen en werd
het drinken van koffie in toenemende
mate populair onder de aanhangers van
de islam. Er is daar heel wat theologische
strijd over koffie gevoerd, omdat ortho
doxe moslims van men ing waren dat kof
fie een vergiftigend effect op de hersenen
had en dus, net als alcohol, door de koran
als verboden moest worden beschouwd.
Maar het koffieverbod heeft het uiteinde
lijk niet gehaald, en Turkse koffie, één
van de meest sterke wijzen van bereiden
van koffie, is tot op de dag van vandaag
de meest sterkste bereidingswijzen van
koffie, is tot op de dag van vandaag in de
Arabische wereld gebleven. Dat men het
als een drug bleef beschouwen, blijkt wel
uit het feit dat koffie aanvankelijk alleen
heid kunnen constateren. Veel ouders
zijn zelf heel alert, maar het blijft moei
lijk. Dat geldt vooral wanneer het hun
eerste kindje is, want dan hebben ze geen
vergelijkingsmateriaal".
"De klacht van de ouders luidt
meestal: "Mijn kind praat niet goed".
Wanneer ze die uiten tegenover de huis
arts stelt die hen veelal gerust met de me
dedeling dat het wel goed komt als het
kind eenmaal op school zit". Veel kinde
ren komen dus wel op tijd bij een arts,
maar voor begeleiding van de stoornis
worden ze vaak te laat doorverwezen. Ze
moeten dan wel worden door verwezen
naar spraakdeskundigen, en niet naar
het medisch circuit zoals nu nog vaak ge
beurt.
Gehoortest
"Een spraak-taal-onderzoek door een
logopedist of een gehooronderzoek in
een audiologisch centrum kunnen de
twijfels van de ouders wegnemen. Hier
in Den Haag krijgen alle ouders van jon
ge kinderen de uitnodiging hun kind een
gehoortest te laten doen. Dat gebeurt in
de Cor Emousschool. Zo'n 85 procent
maakt ook daadwerkelijk gebruik van
het onderzoek". Ook een keel-, neus- en
oorarts of een kinderarts kan overigens
doorverwijzen naar een audiologisch
centrum.
De Cor Emousschool biedt momenteel
plaats aan 183 kinderen in de leeftijd van
drie tot veertien jaar. Opvallend is dat
daarvan slechts 35 kinderen slechtho
rend zijn. Smits: "De rest heeft spraak-
en taalmoeilijkheden die niet het gevolg
zijn van slechthorendheid. De laatste
in bijzondere gelegenheden, de koffiehui
zen mocht worden gebruikt, waar boven
dien alleen mannen mochten komen. Het
is vermoedelijk die combinatie, koffie en
mannen, waardoor de koffiehuizen gelei
delijk tot plaatsen werden waar over al
lerlei zaken van politieke, sociale of lite
raire aard van gedachten werd gewis
seld en waar de nodige revoluties werden
uitgebroed. Vanwege zijn stimulerende
effecten werd koffie ook medisch interes
sant en er werden de meest uiteenlopende
werkingen aan toegeschreven. De artsen
in de 17e, 18e en 19e eeuw vlogen elkaar
voortdurend in de haren over de vraag of
koffie een gevaarlijke stof was die alleen
met de grootste voorzichtigheid en onder
doktersvoorschrift zou mogen worden ge
bruikt. Er waren er ook die vonden dat
juist zoveel mogelijk koffie moest worden
verbruikt, omdat daardoor alcohol, dat
als een veel gevaarlijker stof werd be
schouwd, vermoedelijk verdrongen zou
worden.
Het is trouwens een misvatting dat koffie
de nadelige effecten van alcohol opheft.
Want men blijft er dan wel wakkerder
door, maar de effecten van alcohol op or i
ëntatie- en oordelingsvermogen worden
er niet door weggenomen.
Caffeine, de werkzame stof of de eigen
lijke drug in koffie, treffen we tegenwoor
dig ook aan in tal van andere produkten.
Het komt voor in bepaalde softdrinks,
zoals coca-cola en in huis-tuin-en-keu-
kenmiddelen als aspirines. Het zit ook,
maar dan in een wat andere samenstel
ling in een drank als thee, en in zoetwa
ren zoals chocola en dus natuurlijk ook in
chocolademelk. Verder zijn er bepaalde
"pep"-dranken op de markt, die nog wel
eens aan sporters en chauffeurs worden
aangeprezen, waarin caffeine zit.
Wat is precies het effect van caffeine op
het menselijk lichaam? In kleine doserin
gen, 50-200 mg, stimuleert caffeine onze
hersenschors en doet daardoor onze alert
heid, helderheid in denken en in aan
dacht duidelijk toenemen. Dat is natuur-
twintig jaar is die verhouding sterk aan
het omslaan. Slechthorendheid komt
minder voor door verbeterd pre- en post
nataal onderzoek en door betere medicij
nen. Bovendien kunnen we meer slecht
horende kinderen doorverwijzen naar
het gewone basisonderwijs, dank zij een
sterke ontwikkeling van de hoorappara
ten".
De kinderen krijgen les in dezelfde
vakken als op een gewone basisschool.
Alleen de lesmethode wijkt af. Het ge
sprek staat namelijk centraal. "Slechtho
rendheid en spreek- en taalmoeilijkhe
den zijn primair communicatieproble
men, je bent gehandicapt in contacten
met anderen. Vandaar dat het gesprek en
een individuele benadering centraal
staan. Communicatie-school, zo noem ik
onze school wel eens. Het contact met
het kind is sterk en dat ervaar ik als bij
zonder prettig. Wie lesgeeft aan slechtho
renden is voor hen de gewone meester
met wie ze echter voortdurend in ge
sprek zijn. Dat gesprek is het instrument
om de handicap te overwinnen".
Behalve de gewone leerkrachten wer
ken aan de Cor Emousschool onder an
dere een team van logopedisten, een
kno-arts, een audioloog en een psycho
loog.
Opgave
Bij het woord 'slechthorend' kan ieder
een zich meteen een voorstelling van de
handicap maken, maar bij 'spraak- en
taalmoeilijkheden' ligt dat minder voor
de hand. Smits: "Dat kan ik niet in één
karakteristiek weergeven. Wel zijn er een
aantal factoren die een rol spelen. Moto
lijk de reden waarom mensen bij het op
staan, of in de loop van de ochtend graag
koffie gebruiken. In grotere doses, 500 mg
of meer, stimuleert caffeine de hersencen
tra die de ademhaling en de activiteit
van onze bloedvaten besturen. Hoge dose
ringen caffeine beïnvloeden onze hart- en
vaatstelsels door de hartspieren te stimu
leren en door de hartslag en het bloedvo-
lume vanuit het hart te doen toenemen.
Het verwijdt de bloedvaten van de lon
gen en de bloedvaten rondom het hart en
heeft ook een stimulerend effect op de
bloedtoevoer naar de hersenen, wat een
verklaring kan zijn voor het feit dat
hoofdpijn soms vermindert door caffeine
te gebruiken, zoals in aspirines. Verder
heeft caffeine een uretische werking, dat
wil zeggen dat de uitscheiding van urine
er door wordt geprikkeld. Ten slotte kan
het tot bewegingsopwinding leiden en
zelfs tot trillingen van de handen, ook bij
relatief kleine doseringen.
In de loop van de afgelopen jaren zijn
in onderzoek een aantal negatieve effec
ten van caffeine op gezondheid geconsta
teerd. Zo is het mogelijk dat overmatig
caffeïnegebruik hartziekten kan uitlok
ken, vooral in combinatie met nicotinege-
bruik. Caffeine kan voorts een rol spelen
bij het ontstaan van maag-darmstoor-
nissen, zoals zweren. Er zijn ook aanwij
zingen dat zeer regelmatige koffiedrin
kers een hogere bloeddruk hebben dan ge
heelonthouders.
Wat betreft de psychologische effecten
wordt wel gesproken van een syndroom
rische problemen bijvoorbeeld, waar
door het misgaat met de coördinatie van
bepaalde spieren die met de spraak te
maken hebben".
"Dan zijn er moeilijkheden die ont
staan door een afwijkende emotionali
teit. Die kinderen zeggen bijvoorbeeld
iets dat een negatieve reactie bij anderen
oproept. Toch zijn ze niet in staat de ver
binding te leggen tussen wat zij doen en
dat caffeïnisme wordt genoemd en dat
gevolg zou zijn van een acute of van een
chronisch overgébruik van caffeine met
als gevolg daarvan bepaalde vergifti
gingsverschijnselen. Caffeïnisme lijkt
sprekend op een ander syndroom, name
lijk de angstneurose, met symptomen als
prikkelbaarheid, desoriëntatie "in
plaats, tijd en persoon", hartritmestoor
nissen, zintuiglijke waarnemingsstoor
nissen (zoals verminderd zien, horen, en
verminderde tastzin) en toegenomen ge
voelens van angst en gedeprimeerdheid.
Ook kan zogenaamde acute caffeïnever-
giftiging optreden. In de tiende editie
van de Internationale Classificatie van
Ziekten, die de Wereld Gezondheids Or
ganisatie over enige tijd publiceert,
wordt acute caffeïnevergiftiging om
schreven als een toestand die het gevolg is
van consumptie van een dosis caffeine
boven de 250 mg waarbij ten minste 5 van.
de volgende symptomen aanwezig zijn;
1. rusteloosheid; 2. zenuwachtigheid; 3.
opgewondenheid; 4. slapeloosheid; 5. op
vliegingen; 6. sterke neiging tot urineren;
7. maag-darmstoornissen; 8. spiertrek-
kingen; 9. een ongeordende gedachten-
stroom en spraak; 10. versnelde hartslag
of hartritmestoornis; 11. perioden van
onvermoeibaarheid; 12. bewegingson
rust.
Vanwaar die grens van 250 mg caffei
ne en hoeveel is dat eigenlijk? Het ant
woord is eenvoudig: het is een matig ge
bruik én veel minder dan de meeste men
sen gewend zijn aan koffie te drinken. In
de reactie van anderen. Verder zijn er
kinderen die niet het vermogen hebben
om taal te verstaan of, andersom, taal te
gebruiken. Het zijn stuk voor stuk ont
zettend moeilijke zaken die je niet zo
één-twee-drie ontdekt".
Het is een hele opgave om kinderen
met deze problemen tot ontwikkeling te
laten komen. Niet alleen wegens de uit
eenlopende oorzaken van hun handicap,
ook door de verschillen in aanleg en in
telligentie en de diversiteit in achter
grond. "Dat vind ik altijd heel typisch
van onze school, het is een doorsnee van
de hele maatschappij. Zowel de minis-
terszoon als de dochter van de gastarbei
der zijn welkom".
Die laatste categorie kinderen heeft
het extra moeilijk, Smits noemt ze zelfs
dubbel gehandicapt. "Het contact met
de ouders gaat mis omdat die kinderen
niet of onvoldoende horen en spreken.
Dan komen ze hier terecht en wij leren ze
Nederlands. Zo geven we ze iets mee wat
ze ze thuis niet kunnen gebruiken, en dat
terwijl het tegenovergestelde de bedoe
ling is".
Triest probleem
Buitenlandse leerkrachten zijn er niet.
Smits: "Voor het gewone onderwijs zijn
ze al moeilijk te krijgen, laat staan voor
deze speciale school. Ik vind het een ont
zettend triest probleem, temeer omdat ik
er nog geen oplossing voor zie. Er is veel
te weinig aandacht voor hen, en dat ter
wijl de gang van buitenlandse kinderen
naar het speciaal onderwijs alleen maar
groter wordt. Wij hebben al 35 a 40 van
deze kinderen, in heel Nederland zijn dat
er dus enkele honderden".
De Cor Emousschool is een openbare
school, voor de financiën is men dus he
lemaal afhankelijk van de overheid. Die,
bepaalt ook hoe groot het aantal leerlin
gen mag zijn. Dat aantal is nu bevroren,
het speciaal onderwijs mag niet groter
worden. Smits reageert: "Dat gaat rück
sichtslos, ik noem het bezuinigen met de
hele botte bijl. Het kan gewoon niet, die
groei in het speciaal onderwijs komt niet
voor niets. Wij kunnen nu veel meer dan
in het verleden. Door een vroege diagno
se kunnen we veel misgroei, veel ellende
voorkomen. De bezuinigingen ontne
men de kinderen de mogelijkheden om
zich te ontplooien. Hiermee vallen we te
rug naar een ontwikkelingsfase van
twintig jaar geleden".
één kop filterkoffie zit ongeveer 130 mg
caffeine, terwijl dat in oploskoffie onge
veer 70 mg is. Een kop thee bevat onge
veer tussen de 40 en 70 mg caffeine. In een
gewoon glas cola zit zo'n 40 mg en in een
reep chocola van 100 g zit ruim 100 mg
caffeine. We spreken van zwaar caffeïne
gebruik als iemand 750 mg of meer per
dag gebruikt. Dat is dus zo'n 5 a 6 koppen
koffie. Omdat het merendeel van de men
sen in ons laiid per dag ten minste 2 kop
pen koffie en 2 koppen thee gebruikt, ligt
de dagelijkse caffeine dosis ruim boven
de 250 en meestal ook ruim boven de 300
mg.
De gevoeligheid voor caffeine varieert
sterk van persoon tot persoon. Eén kop
koffie kan sommige mensen direct al in
een hoge versnelling zetten, terwijl ande
ren nog nauwelijks iets merken. Waar
schijnlijk is, dat aanleg die individuele
verschillen in reactie verklaart.
Maar net als bij alcohol, is het ook bij
caffeine helaas niet zo dat iedereen pre
cies die hoeveelheid caffeine gebruikt, die
zoveel mogelijk positieve en zo min moge
lijke negatieve effecten geeft. Uit ver
schillende onderzoeken blijkt dat mensen
die lijden aan gevoelens van innerlijke
spanning, angst en ook gevoelens van vij
andigheid of agressiviteit jegens ande
ren, vaak een duidelijke verbetering in
die opzichten te zien geven na 2 of 3 we
ken zonder koffie of met alleen maar caf-
feinevrije koffie. Gebleken is ook dat bij
stevige koffiedrinkers, een korte periode
geen koffie gebruiken (48 uur), onthou
dingsverschijnselen kan geven, die be
paald niet zo plezierig zijn. Niet voor de
persoon in kwestie en niet voor z'n omge
ving. Veel mensen drinken in hun dage
lijkse werk, van maandag tot en met vrij
dag, vaak grote hoeveelheden caffeine
via koffie, thee, cola, chocolade(melk) en
zovoort. In het weekend, wanneer ze niet
werken, daalt hun caffeïne-inname dra
matisch. Het gevolg kan zijn dat daar
door ook hun stemming in het weekend
daalt, hun gedrag onaangenamer wordt,
de kans op hoofdpijn en slaperigheid toe
neemt, om op maandag als het caffeïne
gebruik weer oploopt, te verbeteren.
Caffeine kan ook nog andere vervelen
de bijwerkingen hebben. Zo kan het zijn
dat de werking van bepaalde medica
menten er door wordt verminderd of in
ongunstige richting wordt veranderd.
Het effect van de stof in tranquilizers,
zoals valium en librium, wordt vermin
derd door caffeine omdat die twee stoffen
met elkaar moeten vechten om dezelfde
receptoren of contactplekjes in de herse
nen, en omdat caffeine natuurlijk ieder
kalmerend effect van zulke stoffen tegen-
gaai. Verder is het bepaald niet zo ver
standig om anti-depressiva te combine
ren met het gebruik van koffie omdat het
gecombineerde effect van beide stoffen
ernstige ritmestoornissen van het hart of
te hoge bloeddruk kunnen veroorzaken.
De huishouddrug caffeine zou dus wel
eens van veel grotere invloed kunnen zijn
op onze gevoelens en ons gedrag van alle
dag dan we zelf in de gaten hebben. Het is
trouwens waar dat veel mensen echt aan
caffeine verslaafd zijn. Die verslaving of
afhankelijkheid is zowel psychologisch
als lichamelijk. Hoeveel van ons leven
niet met het idee 's ochtends niet op gang
te kunnen komen, niet helder te kunnen
denken of niet goed wakker te kunnen
worden wanneer we niet eerst een fikse
portie caffeine hebben gekregen? Als je
ziet hoeveel mensen hoeveel koffie 's och
tends gebruiken, dan zou je haast gaan
denken dat op een natuurlijke wijze
wakker en helder worden voor de moder
ne mensheid niet meer weggelegd is. He
laas strekt de caffeïne-epidemie zich ook
uit tot kinderen, die via het drinken van
vooral cola aanzienlijke doseringen tot
zich kunnen nemen. Eén van de dingen,
die ik nooit begrepen heb, is dat in school
kantines cola wordt verkocht aan kinde
ren, die mede als gevolg van die caffeïne-
inname vervolgens in het klaslokaal niet
om te harden zijn. Zeker als je bedenkt,
dat naarmate kinderen van nature on
rustiger zijn, het effect van caffeine op
hun gedrag groter is.
Mensen geloven meestal dat als ieder
een het doet het niet zo'n vaart kan lopen
of erg kan zijn. Die misvatting heeft al tot
heel wat ellende in deze wereld aanlei
ding gegeven. Een drug is niet minder
een drug als iedereen het gebruikt. En ie
dere drug, op andere dan matige wijze
gebruikt, geeft het risico op lichamelijke
en psychische problemen. Kortom, caffei
ne is een drug waardoor we behoorlijk op
de koffie kunnen komen.
Toen er nog geen hoorapparaten waren. Groepstraining in de Haagse Cor
Emousschool (1915).
eu.
ui.
oe
DOOR JOOP VAN DER HORST
De krant brengt de leugens in het land. Dat
hoor je wel eens maar het zijn meestal
geen grote lichten die het zeggen. Het om
gekeerde is minstens even waar: de krant
is ook de belangrijkste ontmaskeraar van
leugens. Er is altijd en overal in de wereld
dat verband tussen vrijheid en democratie
enerzijds, en een vrije pers anderzijds. Dat
wordt wel eens uit het oog verloren. Dit
graag in de notulen.
De invloed van de krant is groot. Ook op
het gebied van de taal. Zeker voor die grote
groep lezers voor wie de krant bijna het eni
ge is wat ze lezen. Het taalgebruik in de
krant werkt dan vanzelf als voorbeeld. Van
daar dat er ook vaak kritiek is. Hoge bomen
vangen veel wind.
Er is gerechtvaardigde kritiek en er is ook
veel ongerechtvaardigde kritiek. Daarover
eerst iets.
Ik overdrijf niet als ik zeg dat zeker de
helft van alle kritische brieven zo belabberd
geschreven is dat ze onmogelijk afgedrukt
kunnen worden. Men ziet een splinter bij
een ander en niet de balk in het eigen oog.
Maar er is iets belangrijkers. Men vergeet
nogal eens, of weet gewoon niet, hoe het
vroeger was. Het zou voor veel critici een
leerzame ervaring zijn, eens een krant uit
1950 of uit 1930 te lezen. Wie zegt dat het
vroeger beter was, moet vergeten zijn hoe
er toen werd geschreven. Toegegeven, je
had weinig verkeerde woordafbrekingen en
er stonden meer dts op hun plaats. Maar
de zinnen waren nodeloos moeilijk en de
opbouw der artikelen was onoverzichtelijk,
zoals je het nu alleen nog bij zeer onerva
ren journalisten tegenkomt. En nog klagen
hoofdredacteuren steen en been over het
taalgebruik van hun onderdanen. Dat is
mooi van ze want zo blijft er druk op de ke
tel. Maar de eisen worden wel opge
schroefd.
Het meest gehoorde punt van kritiek gaat
over de woordafbrekingen. Als aan het eind
van de regel een woord nog niet ten einde
is, breekt de computer het af. Meestal goed
maar soms gaat het mis. Alleen als het mis
gaat, wordt het opgemerkt. Dat komt gere
geld voor. Kan iemand zeggen in hoeveel
procent van de gevallen het fout gaat?
Een ander soort fouten is ook gedeelte
lijk aan de techniek te wijten (hetgeen ik
overigens niet als een excuus beschouw).
De tekstverwerker maakt het mogelijk om
bijna spreektaal te schrijven. Dat komt de
leesbaarheid ten goede maar soms sluipen
er typische spreekzinnen in die in gedrukte
vorm niet kunnen en dus storen. Het zijn de
zinnen met woordherhalingen als deze: De
belastingbetalers moeten volgens de WD
meer inzicht in de overheidsfinanciën moe
ten krijgen. Of deze: De twee groepen sa
men beschikken over een ruime meerder
heid van de aandelen in de maatschappij
beschikken.
ledereen zal ze wel eens tegengekomen
zijn. Komen zulke fouten vaak voor? Ik heb
altijd gedacht dat het wel meeviel, totdat ik
een brief kreeg van J.A. Noordenbos uit
Oegstgeest. Een lange brief, grotendeels
een opsomming van zulke foute zinnen.
Het was een onthutsende lijst. Mijn eerste
reactie was om Noordenbos een zwartkij
ker te vinden. Ik geloofde het niet. Had ik
daar dan altijd overheen gelezen?
Inderdaad. Sinds ik er op let, zie ik zulke
foute zinnen overal. Er is geen Nederland
se krant of hij krioelt van zulke zinnen. Ik
wenste wel dat ik er niet op gewezen was
want nu heb ik er last van. Hoe komt het
toch dat men hier eerst zo makkelijk over
heen leest? En een vraag aan alle krante
makers: is er iets aan te doen is?
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden