DSM-adviseur van de staat in
opspraak na sluwe praktijken
Aandelen wellicht te goedkoop aangeboden
Aantrekken van Credit Suisse
First Boston leidt tot
verbittering in de bankwereld
ZATERDAG 11 FEBRUARI 1989
EXTRA
PAGINA 23
Eind juni vorig jaar liet drs. Tijo van
Marle, president-directeur van de
Nederlandse vestiging van Credit
Suisse First Boston, zich trots inter
viewen over de rol van zijn bank bij
de privatisering van DSM.
Het was ook wat. Kort daarvoor was deze
buitenlandse bank aangewezen als eer
ste adviseur van de Staat der Nederlan
den om het geheel zo lucratief mogelijk
voor onze schatkist te laten verlopen.
Een syndicaat van Nederlandse banken
onder leiding van de Amro-bank zou ver
volgens de introductie van de aandelen
van de chemiegigant op de effectenbeurs
verzorgen.
Van Marle legde uitvoerig uit welk een
precisiewerkje het zou worden. De uit-
giftekoers mocht niet te hoog zijn. Dat
was wel aardig voor de schatkist, "maar
dan verliezen de beleggers vertrouwen
en die heb je wel nodig, ook op de lange
re termijn", sprak hij streng. Een waar
schuwing voor een te lage koers was ui
teraard ook op zijn plaats: "Dan krijgt de
regering natuurlijk forse kritiek omdat
ze te goedkoop heeft verkocht".
Inderdaad: waarom zouden honder
den miljoenen guldens zonder slag of
stoot in de knippen van (deels buiten
landse) couponnetjesknippers belanden,
terwijl zoveel andere groepen in ons land
nog kreunden onder de bezuinigingen?
"Het zou het mooiste zijn als de op de
beurs gebrachte aandelen DSM na een
paar weken tussen de 5 en 10 percent
meer noteren dan de uitgiftekoers", stel
de Van Marle. Het lijkt nog te vroeg voor
de suggestie dat de DSM-aandelen te
goedkoop op de beurs zijn gebracht,
maar op de eerste dag van de introductie,
afgelopen maandag, ging de koers al om
hoog naar de door Van Marle aangege
ven marges (zie kader).
Rotstreek
Terwijl Van Marle alzo in grote euforie
orakelde over de mooie deal, die zijn pas
in Nederland gevestigde bank met de
Staat had gesloten, vielen achter de stati
ge gevels van onze Nederlandse bankge
bouwen ongewoon bittere woorden.
"Het was een ordinaire rotstreek", ver
bijt nu nog een vooraanstaand Neder
lands bankier zijn teleurstelling. "Ver
domd vervelend", kreunt een volgende.
."Grote verbittering in de branche", is
het bescheid van een derde. Het Finan-
cieele Dagblad zei het wat milder, maar
noemde alles toch opmerkelijk, gezien
de grote afhankelijkheid van de overheid
van de Nederlandse banken bij de finan
ciering van allerhande projecten.
Nog opmerkelijker is evenwel, dat met
Credit Suisse First Boston een bank
werd omarmd, die voor de Staat een zo
hoog mogelijk rendement uit de operatie
moest slepen, maar die zelf in de jaren
daarvoor op grote schaal op de beurs aan
het dumpen was geslagen, en derhalve
onder de markt aan het werken was ge
weest.
Die praktijken kwamen naar buiten,
toen kortgeleden de twee directeuren
van Credit Suisse First Boston elkaar
voor de Amsterdamse rechtbank onom
wonden voor rotte vis uitscholden. Dat
gebeurde omdat de een (Van Marle) de
ander (drs. Ph. S.B. van Doorn) met on
middellijke ingang op de keien had laten
zetten.
De vraag ligt dan voor de hand: hoe
kon de Nederlandse Staat bij het groot
ste privatiseringsproject in de historie in
zee gaan met een bank, waarbij het in
tern rommelde en die er al maanden'arg
listige en bedrieglijke praktijken' (de ad
vocaat van directeur Van Doorn) op na
hield?
Wanneer we deze vraag aan verschil
lende bankiers voorleggen, valt direct
behoorlijk wat leedvermaak te bespeu
ren. "We volgen deze ontwikkelingen
met genoegen", wordt ons alom voorge
houden. "Het is allemaal ook onbegrijpe
lijk geweest". In de ogen van onze ge
sprekspartners blinkt lichte triomf. "Dat
zal ze leren om met zoiets meteen maar
het buitenland in te schakelen".
Advies
Het was ook niet niks, toen nota bene de
Staat zelve met een oud-bankier als mi
nister van financiën in de hoofdrol, haar
het buitenland ging om advies te krijgen
voor een operatie met zoveel rood, wit en
blauw in het vaandel. En dat terwijl de
Nederlandse banken er in hun ogen kei
hard aan hadden getrokken om de job te
krijgen.
De bank Mees Hope legde bijvoor-
beeld nadrukkelijk het visitekaartje bij
Financiën op tafel, zoals dat in deze krin
gen heet. Maar deze Rotterdamse bank,
dochter van de ABN, hoorde vervolgens
niéts meer. "We werden niet eens uitge
nodigd onze ideeën kenbaar te maken".
Pierson, Heldring en Pierson, die nu
wel mag optreden als adviseur bij de fu
sie tussen de Postbank en de NMB, deed
hetzelfde, maar kreeg eveneens nul op
het rekest. Vermoed wordt overigens dat
dat een andere oorzaak had. Pierson's
moeder, de Amro-bank, wilde namelijk
het bankensyndicaat gaan leiden bij de
uitgifte van de aandelen. Het leek daar
om bij voorbaat duidelijk dat één van
beiden een stapje terug zou moeten
doen. Het werd Pierson, dat zo voor de
eerste keer sinds de overname in 1975 de
dupe werd van het machtswoord van
moeder Amro.
Maar welke andere Nederlandse com
binatie ook voor de hand had gelegen,
het ministerie van Financiën wendde de
steven vastberaden over de grenzen
heen en kwam terecht bij Credit Suisse
First Boston, dat vanuit het hoofdkwar
tier in Londen kort tevoren een aande
lenemissie van een miljard gulden voor
Philips succesvol had uitgevoerd. CSFB
had ook net een filiaal in Nederland ge
opend aan de Herengracht in Amster
dam. Dat was gebeurd door eind 1986 de
bank Jonas Kruseman te kopen, die op
zijn beurt een jaar daarvoor weer de oude
Amsterdamse Crediet- en Handelsbank
(Amst Krediet) had overgenomen. Drs.
Tijo van Marle kwam uit Londen over
om de Nederlandse vestiging te leiden.
Aandelenzwendel
Hij viel daarbij zeker niet met zijn neus
in de boter. Al snel kwam aan het licht
dat voorloper Amst Krediet in de jaren
1983 en 1984 betrokken was bij een aan-
delenschandaal met Credit Suisse in
Zwitserland. Die affaire kostte de toen-
Op de eerste partij van twaalf miljoen aandelen van DSM ontstond de afgelopen week
een stormloop*van meer dan 150.000 grote en kleine beleggers. Het enthousiasme
was zo groot dat de inschrijving vele malen werd overtekend. De emissie (met een
waarde van 1,3 miljard gulden) was de grootste in de geschiedenis van de
Amsterdamse effectenbeurs. In bankkringen maakt men zich nu achter de schermen
al op voor het op de markt brengen van de tweede partij aandelen. Dit keer werd de
beursgang van de Limburgse chemiereus geleid door de Amro-bank. Als adviseur had
de Staat de buitenlandse bank Credit Suisse First Boston aangetrokken, die sinds kort
een dochter in Nederland heeft. Dat leidde tot verbittering en verbazing in Nederlandse
bankkringen. De vraag is alleen of Credit Suisse First Boston adviseur zal blijven.
Want aan de handel en wandel van de aan de Amsterdamse Herengracht zetelende
dochter zat de laatste tijd een bijsmaak. De bank zou zich schuldig hebben gemaakt
aan dumping op de beurs, directeuren vochten elkaar de tent uit en de hamer van de
rechter moest driftig kloppen om de gemoederen (even?) tot bedaren te krijgen. "Het
lijkt uitgesloten dat ze met deze achtergrond voor de tweede tranche worden
gevraagd", zo taxeert een Nederlandse bankier de situatie.
In dit Dossier: hoe kon de Nederlandse Staat een adviseur aanstellen, die een zo hoog
mogelijke aandelenprijs moet verwezenlijken, maar zelf in de praktijk onder de markt
werkt?
door Rien Robijns en Joan Haan
malige directeur A.G.S. (Arie) Abraham,
de zoon van de oprichter, de kop. Hij
werd mede naar aanleiding van de zwen
del geschorst en door De Nederlandsche
Bank werd hem te verstaan gegeven dat
hij de rest van zijn leven maar beter niet
meer in (top)bankzaken kon gaan.
Het zat Van Marle ook al niet mee, dat
hij ook een andere erfenis op zijn bord
kreeg: drs. Philippus Samuel Berthold
van Doorn, directeur en mede-eigenaar
van Jonas Kruseman, die bij de ver
koop van zijn bank aan CSFB had be
dongen, dat hij tegen een riant salaris en
een deel van de winst directeur kon blij
ven. Van Doorn, door een collega-ban
kier omschreven als een "charmante
schavuit, op wie je moeilijk kwaad kan
blijven", had daarvoor al heel wat finan
ciële instellingen versleten. Vaak moest
hij daar met problemen het veld ruimen,
overigens niet dan nadat hij soms een
beste afvloeiingsregeling had weten te
bedingen.
Het nam allemaal niet weg dat CSFB
op die manier een operationele basis in
Nederland kreeg. "Vanwaaruit men de
gezapige Nederlandse markt mores kon
leren", zoals de bedoelingen tijdens de
recente rechtzittingen werden omschre
ven. Of, zoals de raadsman van Van
Doorn het uitdrukte: "Op de Nederland
se markt kwam een van de allergrootste
merchant banken in Amerika en Londen
binnen, gepokt en gemazeld in keiharde
markten".
In het selecte Nederlandse bank we
reldje werd al snel duidelijk hoe het mo
res werd geleerd. Om het te zeggen met
de woorden van de raadsman: "Als zo'n
onderneming besluit dat zij ten snelste
een bepaald deel van de markt wenst te
hebben, dan kan zij dat op eenvoudige
wijze krijgen, namelijk door te dumpen.
En dat is het beleid geweest van CSFB:
een arglistige en bedrieglijke wanpresta
tie".
Verliezen
Credit Suisse First Boston ging met deze
aanpak duidelijk de mist in. In plaats dat
er, zoals bij de overname was berekend,
blozende winsten konden worden ge
toond, werden er forse verliezen geleden,
die opliepen tot een miljoen gulden per
Drs. Tijo van Marle, president-di
recteur van de Nederlandse vesti
ging van Credit Suisse First Boston.
Links DSM. De aandelen van de
chemiegigant zijn zeer in trek.
(foto's GPD en pr)
maand. CSFB had namelijk de pech, dat
veel transacties werden opgezet ten tijde
van de beurskrach.
"Als je dumpt op de beurs", zo legt een
ingewijde uit, "dan bied je leningen aan
tegen tarieven, die niet gebruikelijk zijn
op de markt. Je probeert mooie zaken
naar je toe te halen door onder de markt
te werken. Je berekent lage bemidde
lingsbedragen, je berekent iets minder
rente. Credit Suisse heeft zo bijvoor
beeld de gemeente Amsterdam aan een
goedkope obligatielening van 100 mil
joen gulden geholpen".
De bedoeling was dat Credit Suisse
First Boston het geld voor die leningen
bij allerhande beleggers bijeen zou
sprokkelen. "Maar dan blijkt dat daar
geen mensen voor te vinden zijn en moet
Credit Suisse de spullen zelf houden", al
dus onze gesprekspartner. "Dan zijn ze
geen bemiddelaar meer, maar zelf geld
gever geworden. Dat houdt een risico in.
Als de koersen dalen ben je de pineut. En
dat gebeurde na de beurskrach. Stel dat
Credit Suisse van die 100 miljoen zelf 65
miljoen op de plank heeft moeten hou
den, dan was dat bedrag na de krach nog
55 miljoen waard en moest men een ver
lies van tien miljoen in de jaarrekening
verwerken. Dat is maar een voorbeeld. U
begrijpt datje snel in moeilijkheden kan
komen als je dat op grotere schaal doet,
zoals ik uit de verhalen heb begrepen.
Het zijn cowboy-achtige methoden".
Wild west
Terwijl Credit Suisse First Boston om
in die beeldspraak te blijven met ro
kende revolvers op Beursplein 5
rondreed, was er in het pand van de bank
aan de Herengracht helemaal sprake van
wild west-taferelen. Alras konden presi
dent Van Marle en directeur Van Doorn
samen niet meer door één deur. Van
Doorn verweet Van Marle dat hij slecht
op de hoogte werd gehouden van de
gang van zaken, klaagde dat hij geen ei
gen kamer in het nieuwe bankgebouw
had gekregen en was nijdig dat hy geen
deel uitmaakte van het ontvangstcomité
bij een belangrijke receptie. Toen Van
Doorn er met een beroep op de statuten
iets aan wilde veranderen, schreef Van
Marle hem terug: "Je hebt er kennelijk
niets van begrepen. Ik maak hier de
dienst uit en wanneer je zo formeel bent
je op de statuten te beroepen, dan laat ik
die veranderen".
In die sfeer werden, zo bleek tijdens de
rechtszitting, notulen vervalst, mensen
gemanipuleerd en personeelsleden weg
gepest. Ten slotte beschuldigde Van
Doorn CSFB ervan De Nederlandsche
Bank voor te liegen en de voorschriften
van de centrale bank niet op te volgen.
Deze beschuldiging, die in deze kring als
beduidend erger wordt ervaren dan vloe
ken in de kerk, werd overigens prompt
ontkend.
Het werd tijdens het proces ook duide
lijk waarom Van Marle met Van Doorn in
zijn maag zat. Al gauw bleek hem dat
Van Doorn "geen enkele belangstelling
voor de onderneming toonde", zoals de
raadsman van de bank het uitdrukte.
"Evenmin ging van hem ook maar enig
initiatief uit of was hij bereid om tegen
over de aanzienlijke beloning die hy ont
ving een daarmee overeenstemmende
prestatie te leveren. Integendeel, Van
Doorn was er vaak niet en als hij al aan
wezig was hield hij zich in hoofdzaak be
zig met het beheren van zyn eigen ver
mogen".
Van die "passiviteit en incompetentie"
werd een aardig voorbeeld gegeven.
Toen de beurskrach in de herfst van 1987
uitbrak, zeilde Van Doorn op het IJssel-
meer. Hoewel de twee adjunctdirecteu
ren van de bank ver weg in Amerika za
ten en Van Marle zich in Marokko be
vond, zeilde Van Doorn die week rustig
door. Het was ten slotte eind vorig jaar al
lemaal reden om Van Doorn te ontslaan
en tegelijk beslag te leggen op zijn bank
tegoed. Van Doorn vocht dat voor de
Amsterdamse rechtbank in felle bewoor
dingen aan, maar hij kreeg de rechter
vooralsnog niet aan zijn zijde voor zijn
"geweeklaag en valse voorstelling van
zaken" (Van Marle).
Ideale partner
Edoch: terwijl dit alles zich in de boezem
van de bank afspeelde, vatte by het mi
nisterie van Financiën de gedachte post,
dat Credit Suisse First Boston de ideale
partner van de Staat zou zijn bij de priva
tisering van de DSM. In die opstelling
volhardde men zelfs, toen het PvdA-Ka-
merlid Hans Kombrink argwanende vra
gen stelde over de handel en wandel van
CSFB en moeder Credit Suisse.
Hoe kan dat, vragen we aan een voor
aanstaand bankier die de affaire nauw
lettend heeft gevolgd. Zijn eerste reactie
is nog afstandelijk. "Ik denk dat de rege
ring niet heeft geweten wat zich bij Cre
dit Suisse afspeelde. Dat kwam pas veel
later in de openbaarheid en toen waren
de contracten al getekend".
Maar een ministerie pluist toch wel na
met wie ze in zee gaat? "Nou, daar moet u
zich ook geen hoge voorstelling van ma
ken, dat heeft u in de paspoort-affaire ge
zien. Maar u moet het zo bekijken. Credit
Suisse in Nederland speelt wel mooi
weer met de opdracht, maar de werkelij
ke zaken zijn natuurlijk door Financiën
geregeld met het hoofdkantoor in Lon
den en daar zitten jongens die het wel
kunnen".
Niettemin: is dat dan een ideale advi
seur, wanneer de Nederlandse dochter,
die blijkens uitlatingen van directeur
Van Marle toch ook steeds aan de onder
handelingstafel zit, zo opmerkelijk ope
reert?
"Ach, hoe gaat dat", antwoordt onze
gesprekspartner, "in de tijd, dat het advi
seursschap speelde was er net een onder
zoek geweest van McKinsey naar Am
sterdam als financieel centrum. Aan fi
nanciële directeuren van grote onderne
mingen was gevraagd, wat ze daarvan
dachten. Dat was niet vleiend voor het
Nederlandse bankwezen. Buitenlandse
banken waren volgens hen agressiever
en alerter. Er was een idee van: wat uit
het buitenland komt is lekker. Het was
modieuzer een buitenlandse merchant
bank te nemen. Dat heeft ongetwijfeld
bij Financiën ook meegespeeld. En ja,
het is natuurlijk voor een ambtenaar leu
ker in Londen wat te bespreken en daar
als de grote opdrachtgever te worden
ontvangen dan in Nederland zaken te
doen, waar we niet zo gevoelig zijn. Daar
opent zich dan de GROTE WERELD,
nietwaar. Maar het blijft een rotstreek.
Van ons wordt wel gevraagd in allerlei
gemeenschapsvoorzieningen in grote
steden mee te participeren en risico te
dragen, omdat dat zo goed is voor het
land en die steden, maar voor een echte
grote kluif gaan ze naar een ander".
Tarieven
Wordt dat de overheid dan niet voorge
houden? Hij knikt: "Jawel, maar dat kan
de Nederlandse overheid geen lor sche
len. Het gaat om de scherpe prijzen, de
laagste tarieven. De Staat heeft zo een
goede DSM-emissie. De redenering is:
dan moeten de Nederlandse banken ook
maar zorgen dat ze goed zyn. En daar zit
inderdaad een stimulans voor ons in, dat
zal ik niet ontkennen. Je ziet nu dat veel
Nederlandse banken zich belangen ver
werven in instituten in Londen om daar
van de enorme kennis te profiteren en zo
hun Nederlandse klanten te bedienen.
Ach, ik denk dat de Staat er nu spijt van
heeft. Met wat nu bekend is geworden
denk ik niet dat ze het met de tweede
tranche aandelen van DSM net zo zullen
doen. Ik denk niet dat we Credit Suisse
First Boston dan nog terugzien, het lykt
me zelfs uitgesloten".
Dat laatste blijkt op het ogenblik geen
populair onderwerp op Financiën. Een
woordvoerder rept nog wel over een toch
vrij goed gelopen operatie, maar wan
neer we thesaurier-generaal drs. Cees
Maas erover aanschieten, mompelt deze
doorgaans uitstekend geinformeerde
topambtenaar slechts: "Ik weet hier te
weinig van om te kunnen antwoorden en
ik kan mij daarom ook niet herinneren
hoe het allemaal is gegaan".
Wanneer we hem twee dagen later vra
gen, of zyn geheugen wat is opgefrist,
antwoordt hij monter glimlachend: "In
tegendeel, ik herinner me steeds min
der". En dan te bedenken dat de hele
operatie op een van de afdelingen van
zijn thesaurie, de directie Financiering,
werd voorbereid.
De uitgiftekoers voor de aandelen
DSM werd vorige week vastgesteld
op 108 gulden per aandeel. De zogehe
ten 'bandbreedte', die de verschillen
de banken hadden vastgesteld, lag
tussen de 105 en 118 gulden, waardoor
de uiteindelijke koers aan de lage
kant was.
Er onstond vervolgens een ware
run op de bankloketten. Niet minder
dan 150.000 grote en kleine spaarders
wilden zo veel aandelen DSM kopen,
dat "we de DSM wel twee keer had
den kunnen verkopen", aldus een
woordvoerder van syndicaatleider
Amro. Omdat de Staat nu slechts een
derde van de aandelen op de markt
bracht (1,3 miljard gulden) betekende
dat dat de emissie zes keer werd 'over
tekend'.
De belangstelling was zo enorm,
dat er voor afgelopen maandag, toen
de introductie op de beurs officieel
een feit werd, in het zogeheten grijze-
of spookcircuit al aandelen DSM voor
115 gulden werden doorverkocht. Als
de Staat zelf op dat bedrag had inge
zet, waren we deze week met z'n allen
in een klap nog 84 mihoen gulden ry-
ker geweest.
Toen afgelopen maandag de handel
in DSM-aandelen begon bleef de slot-
koers steken op 116 gulden. Als de
Staat die koers binnen de bandbreed
te had gehanteerd, was onze schatkist
er 96 miljoen gulden op vooruit ge
gaan. Volgens insiders was dat ook
een goed uitgangspunt geweest, wan
neer het geheel werd vergeleken met
de koersen van Akzo, een fonds, dat in
de ogen van beurskenners als een
deksel op een potje paste voor DSM.
Is de Nederlandse Staat en der
halve de belastingbetaler voor min
stens 100 miljoen gulden het schip in
gegaan bij de privatisering van de
DSM? Op die suggestie dat de aande
len te goedkoop zijn aangeboden wil
de het ministerie van Financiën wel
deze week niet ingaan. "Te vroeg",
was het bescheid.
