Abortustoerisme' aflopende zaak 'Er wordt in Nederland niet geklungeld' Moeizaam politiek compromis blijkt thans behoorlijk te functioneren PAGINA 19 BIJLAGE VAN HET LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD door Bart Jungmann Rampzalig en onwerkbaar. Los van elkaar gebruiken Evert Ket ting en Willem Beekhuizen vrij wel identieke uidrukkingen. Ket ting: "Wat Van Agt rond 1974 niet lukte, lukt de bureaucratie nu wel: de abortusklinieken wordt de nek omgedraaid". Negatieve geluiden in een overwe gend positief verhaal. Op de vraag hoe de abortuspraktijk in Nederland er voor staat, vier jaar nadat een politiek compromis kracht van wet kreeg, volgt een antwoord waarin tevreden heid overheerst. Zwangerschapsaf breking in Nederland is, strikt gere deneerd, internationaal toonaange vend. Ketting: "Een psycho-sociale zorg die een voorbeeld is voor het bui tenland, en een sterftecijfer die het laagste ter wereld is. Een staat van dienst om trots op te zijn, maar in wer kelijkheid loopt die praktijk ernstig gevaar". Beekhuizen: "De admini stratieve regeling is het grote min punt van de wet". Eerst voerde de reis naar het Oostblok, toen naar Scan dinavië en Engeland, daarna was Nederland aan de beurt. Vrouwen die om wat voor re den dan ook een abortus wil den, overschreden menige grens. 'Abortustoerisme' was jarenlang een begrip. Maar omdat er op dit mo ment in vrijwel alle Europese landen een min of meer ade quate abortuswetgeving wordt gehanteerd, is dat ver schijnsel een aflopende zaak geworden. Hoe staan de zaken er thans voor? De Nederlandse abortuspraktijk blijkt inmiddels een voor beeld te zijn voor andere Eu ropese landen, al resten er nog wat haken en ogen. Oogluikend Willem Beekhuizen vormt samen met Kees van Schie de directie van het Leidse Centrum voor Geboortere geling, een mond vol en daarom beter bekend als de abortuskliniek. Beek huizen: "Maar wij zien abortus niet als iets geïsoleerds. Wij doen hier van al les, zowel voorplantingbevorderend als voortplantingremmend". Twaalf jaar geleden werd in het sta tige pand aan het Kort Rapenburg de eerste 'voortplantingremmende han deling' uitgevoerd. Abortus was toen nog een een illegale, maar oogluikend toegestane activiteit. Het was een roe rige en verwarrende periode: het ka binet verkeerde in een crisis, een kli niek werd gesloten en vervolgens weer opengebroken (de naam Bloe- menhove kreeg een legendarische klank in de abortusstrijd). De tegenstellingen waren zo groot dat pas in 1981 een wetsontwerp kon worden geformuleerd. CDA en WD vonden elkaar in een voorstel waar van zowel voor- als tegenstanders lou ter onheil verwachtten. Met de hak ken over de sloot kwam het wetsont werp door de Tweede en Eerste Ka mer (in de senaat met slechts één stem verschil). In 1984 kreeg het kracht van wet en was 'abortus vrij', zoals de slo gan van de vrouwenbeweging des tijds luidde. Na vier jaar legale zwangerschaps afbreking concludeert Beekhuizen dat het moeizaam tot stand gekomen compromis in de praktijk thans goed functioneert. Alleen de financiéle af handeling geeft reden tot klagen. Vroeger moest door de klant zelf wor den betaald voor abortus, nu niet meer. Behandelingen in de ziekenhui zen zitten in het ziekenfonds, behan delingen in de speciale klinieken wor den achteraf vergoed via de Algeme ne Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Die klinieken hebben te ma ken gekregen met instanties als de Ziekenfondsraad en het Centraal Or gaan Tarieven Gezondheidszorg. Dat heeft het leven er niet eenvoudiger op gemaakt. Papierwinkel Beekhuizen: "Het betekent voor de klinieken een onwerkbare papierwin kel en we zijn bang dat dat uiteinde lijk ten koste zal gaan van de kwaliteit van de zorg. Deze regeling is in 1985 ingegaan, en nog steeds zijn de finan ciën van dat jaar nog niet afgerond. Klinieken zitten daardoor met hoge schulden bij banken, en in ons cen trum is de abortus in een aparte stich ting ondergebracht om te voorkomen dat de andere behandelingen daar door in het gedrang komen". Evert Ketting is niet minder uitge sproken in zijn kritiek: "Er gaat onge looflijk veel arbeidstijd zitten in de verwerking van die administratieve rompslomp. Een Kafka-achtige toe stand die echt volledig uit zijn voegen is gebarsten. En dat alles betekent zo'n twintig procent meer werk voor Willem Beekhuizen voor het statige pand waarin het Leidse Centrum voor Geboorteregeling is gevestiga: Abortus is niet iets dat progressieve artsen hebben bedacht. Het is afkom- stig van huisartsen die dagelijks met de problemen worden geconfronteerd". „oto L,„.u zuydenHiim de klinieken. Een enorme aanslag op de vrijwilligers in het bestuur. Pen ningmeesters zitten nu als kruide niers 's avonds de boeken bij te hou den". "Het grote probleem is dat de kos ten zijn bepaald op het prijspeil van 1985, vóórdat al die rompslomp daad werkelijk op ons afkwam en vóórdat het aantal buitenlandse vrouwen, dat naar Nederland komt voor een abor tus, drastisch terugliep. Het is logisch dat een kliniek met tweeduizend cliënten minder hoeft te vragen dan een kliniek met duizend cliënten. Het wrange van alles is dat klinieken in feite twee keer zo goedkoop werken als de ziekenhuizen. Dus het is echt compleet schizofreen wat hier ge beurt". Dat prijsverschil wordt vooral ver oorzaakt doordat in klinieken de in greep in de regel poliklinisch is, ter wijl in de ziekenhuizen er meestal een opname aan is verbonden. Veteraan Evert Ketting is een veteraan in de strijd voor een fatsoenlijke abortus praktijk. In 1975 trad hij toe tot de rij en van Stimezo, de stichting die de stoot gaf tot de oprichting van een aantal abortusklinieken. Van de ne gentien abortusklinieken zijn er veer tien aan de Stimezo verbonden. Dat houdt in: geen winstoogmerk en strikt medisch-technische criteria. Ketting heeft inmiddels elders em plooi gevonden, maar is vanwege zijn ervaring nog altijd adviseur van Sti mezo. De stichting werd in 1970 opge richt. Ketting: "De aanleiding was ei genlijk heel raar. Aan het eind van de jaren zestig werd het initiatief geno men tot de oprichting van een abor tuskliniek in Rotterdam. De VARA had daarvoor een inzamelingsactie opgezet, maar dan moest het wel een nationaal karakter krijgen. Daarom werd Stimezo opgericht. Vervolgens kwamen er allerlei klinieken van de grond: Arnhem, Groningen, Bloe- menhove. Om dat te begeleiden en te controleren kwam er eerst een Stime- zo-vereniging en later een bureau". Beekhuizen: "Abortus was me disch gezien'toen al lang geen punt meer, het was een maatschappelijk probleem. Dit soort veranderingen komen daarom altijd van onderaf. Abortus is niet iets dat progressieve artsen hebben bedacht. Het is afkom- voor 75 procent was het een legalise ring van de praktijk, voor 25 procent had het iets nieuws. Er zit een hoop holle retoriek in de wet. Wat moet je nou met een begrip als noodsituatie Abortus mag alleen in geval van een noodsituatie, maar wie bepaalt dat?". Beekhuizen: "Voor het ene gezin zou de komst van een vijfde kind een noodsituatie kunnen betekenen. Voor de ander niet". Ketting: "Daaruit blijkt maar weer eens hoe weinig de politiek weet wat er in de maatschappij gebeurt. Alsof vrouwen zomaar abortus laten ple gen. Ga maar eens kijken in de klinie ken. Niemand zit daar voor zijn lol. Nederlanders zijn zeer terughoudend als het om abortus gaat. Dat mag best eens gezegd worden. Abortus gebeurt na zeer zorgvuldige overweging. Het aantal abortussen bij in Nederland wonende vrouwen is niet voor niets zo laag. Daarom zijn voor veel' vrou wen die wachttijden een pure straf'. Wachttijd De wachttijd is een aspect van de Wet Zwangerschapsafbreking, waar bij theorie en praktijk mijlenver van elkaar staan, aldus Ketting en Beek huizen. Nadat de vrouw te kennen heeft gegeven een abortus te willen (meestal gebeurt dat bij de huisarts), krijgt zij nog vijf dagen verplichte be denktijd. Beekhuizen is er tamelijk la coniek over: "Als het parlement dat vindt, dan moet het maar. Al is het een onzinnige en betuttelende regeling". Uit de rapportage van de genees kundige hoofdinspectie blijkt dat de ziekenhuizen en klinieken zich wel aan die richtljn houden. Uit het on- langs verschenen verslag over 1986 blijkt dat slechts een paar duizend vrouwen een kortere wachttijd had den. Waarschijnlijk ging het daarbij vooral om zogenaamde overtijd-be- handelingen. Die behandeling is iets minder ingrijpend dan de 'normale' zwangerschapsafbreking. In de na bije toekomst is daarvoor een soort abortuspil verkrijgbaar, aldus Beek huizen. Sinds anderhalfjaar zijn vrou wen die zich snel laten behandelen (maximaal zestien dagen nadat ze 'over tijd zijn') gevrijwaard van een wachttijd. Dat gaat Evert Ketting nog niet ver genoeg. "Vrouwen hebben na lang overwegen de beslissing tot abortus Zie verder pag. 28 stig van de huisartsen die dagelijks met de problemen werden geconfron teerd. Stimezo viel dus buiten het re guliere circuit". Ketting: "Alle energie werd gesto ken in kwaliteitsverbetering. De poli tieke strijd werd gevoerd door de vrouwenbeweging. Wij moesten ons beschermen tegen de aanvallen van buitenaf. Hoe beter de behandeling was, hoe beter we tegen die aanvallen gewapend waren. Abortus zat toen echt in de etalage van de gezond heidszorg. Tussen 1970 en 1985 zijn er vier sterfgevallen geweest, onvoor stelbaar laag. Eén daarvan was in een kliniek, en juist over dat ene geval ontstond gigantische commotie". Onafhankelijkheid In de periode dat de wetgeving niet langer adequaat aansloot bij de reali teit, volgden er ook wat ongewenste ontwikkelingen. Ketting kan zich de commerciële praktijken van een kli niek in Bergen op Zoom herinneren, die niet door de beugel konden. Ket ting: "Vrij snel nadat de abortuswet was ingevoerd, werd die kliniek ge sloten". Willem Beekhuizen: "De invloed van de wet is eigenlijk heel gering ge weest. Wij zijn altijd uitgegaan van de onafhankelijkheid van de vrouw, en dat doen we nog steeds. In principe is het haar beslissing. We spreken daar om ook niet van patiënten, maar van cliënten. Het is van groot belang dat geboorteregeling uit de medische sfeer wordt gehaald". Evert Ketting: "De abortuswet kent een CDA-ideologie en een WD-prak- tijk. De praktische uitwerking van de wet is in overeenstemming met de si tuatie die al bestond. Ik zou zeggen: Nederland ruim tien jaar geleden. De vrouwenbeweging strijdt voor legalisering van abortus. Het fel bekriti seerde compromis tussen CDA en WD blijkt thans behoorlijk te functioneren. (archieffoto)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1988 | | pagina 19