'Niet alles kan schriftelijk, wel veel'
Leidse Onderwijs Instellingen haalt vol optimisme de pensioengerechtigde leeftijd
ZATERDAG 16 JANUARI 1988
EXTRA
PAGINA 27
LOI. Drie letters die in deze volgorde vrijwel evenveel
zeggen als PSV of CDA. De Leidse Onderwijs Instellingen
viert over twee maanden een feestje: 65 jaar oud. Begonnen
met één cursus en een paar cursisten heeft de LOI op deze
pensioengerechtigde leeftijd vierhonderd opleidingen en
schrijft per jaar zo'n 100.000 cursisten in. "We zijn de
grootste omdat we de beste zijn. Je kunt zoveel reclame
maken als je wilt, het gaat om wat je kunt". Een gesprek met
de directeuren divisie I en III.
"Sommige mensen denken dat het
hier een stencilcentrale is", zegt drs.
Chr. de Vries, directeur divisie I.
"Sommige mensen denken dat we
in een paar oude pakhuizen zitten",
zegt J. van Winden, directeur divisie
III.
door Bart Jungmann
We bevinden ons ergens tussen de twee
de en derde etage van het LOI-gebouw
aan de Leidsedreef in Leiderdorp. We
zweven als het ware tussen de twee se
cretariaten, waar het cursistenbestand
van de Leidse Onderwijs Instellingen via
beeldschermen oproepbaar is. En zijn op
weg naar de computer, waarin vraag en
aanbod zijn verwerkt. Eenmaal daar aan
gekomen zegt J. van Winden, wijzend op
de apparatuur: "Het zijn net koelkas
ten". De Vries zegt: "Ik vind het net was
machines".
De LOI jubileert. Al 65 jaar leverancier
van kennis. Dat begon met één cursus en
een paar cursisten. Met de hoge vlucht
die l'éducation permanente (permanent
onderwijs dus) heeft genomen is het aan
tal vakgebieden thans 33, beloopt het
aantal opleidingen nu de 400 en schrij
ven er per jaar zo'n 100.000 cursisten in.
De LOI is verreweg de grootste van de
circa veertig instellingen die schriftelijk
onderwijs bieden. Wie over schriftelijk
onderwijs spreekt, zegt eigenlijk als van
zelf LOI.
Burgerlijke stand
De Vries van divisie I (beroepsonder
wijs) en Van Winden van divisie III (faci
litair bedrijf) willen daarover best praten
in het kader van het jubileumjaar, maar
ze willen het vooral laten zien. Vanwege
dat misverstand over stencilcentrale en
pakhuizen. Dus volgt om te beginnen
een rondleiding langs floppy-disks en
gedigitaliseerde teksten.
"Dit zou je onze burgerlijke stand kun
nen noemen". Directeur De Vries zwaait
de deur open van één van de twee secre
tariaten. Waar vroeger vooral kaarten
bakken het vertrek vulden, volstaat nu
de computer. "Als vroeger een cursist
belde voor informatie was het altijd: één
momentje. Dan moest er in die kaarten
bakken worden gezocht. Nu is het een
kwestie van drukken op een paar knop
pen", wijst De Vries op de zegeningen
van het informatica-tijdperk.
Ter illustratie laat hij alle cursisten met
de naam A. de Vries op een beeldscherm
verschijnen (en dat zijn er nogal wat).
Met slechts een paar handelingen wordt
één A. de Vries eruit gepikt: een méér
dan verdienstelijke leerling beveiliging
en een trouw betaler van lesgeld.
Op dezelfde etage bevindt zich een
aantal van de 46 cursusleiders. Op hun
beeldschermen wordt het lesmateriaal
bewerkt dat door free-lancers in elkaar is
gezet. Naast de ruim driehonderd werk
nemers in vaste dienst heeft de LOI zo'n
1200 mensen die op incidentele basis
meewerken: lessen samenstellen en c#r-
rectiewerk verrichten.
"Schriftelijk wat kan, mondeling wat
moet". Al vroeg in het gesprek weer
klinkt één van de LOI-principes uit de
mond van de twee directeuren. Op de
vijfde verdieping zijn praktijklokalen ge
ïnstalleerd. Laboranten doen er ervaring
op, en een nagebouwd artsenpraktij kje
moet de aanstaande doktersassistente
wegwijs maken.
Rollenspel
De Vries: "Voor cursussen waarvoor
een aanvullende praktijkles nodig is hu
ren we ook ruimten verspreid over het
land. Neem een opleiding tot secretares
se. Zo'n les wordt dan gedaan in de vorm
van een rollenspel waarin de cursiste on
der druk een aantal handelingen moet
verrichten. Een vliegreis regelen, lastige
klanten afhouden. Dat soort dingen".
Op de begane grond zitten de vormge
vers die het lesmateriaal illustrerén. Ook
hier heeft de computer zijn intrede ge
daan. "De mensen zijn tegenwoordig
meer visueel ingesteld. Je kunt niet meer
met louter tekst volstaan. Vroeger deden
we wat dat betreft nog wel eens conces
sies, maar dank zij de computer gaat het
maken van illustraties een stuk eenvou
diger", zegt Van Winden.
"Vroeger was je twee* dagen bezig met
een probeerseltje en dat moest dan later
in overleg met de cursusleider weer wor
den aangepast. Nu kun je op de compu
ter meteen een aantal dingen uitprobe
ren", valt een medewerker hem bij. Hij
laat een aantal petjes over het scherm
dansen als betreft het een spelcomputer.
"Je hebt minder doe-werk en daardoor is
het allemaal een stuk leuker geworden".
De Vries: "Dat is ook het aardige. Het
enthousiasme van het personeel is met
de komst van de computer alleen maar
toegenomen. Iedereen wil er de moge
lijkheden van ontdekken. Daardoor heb
ben wij als werkgever een hoop te bie
den. De mensen die hier werken leren
veel en kunnen daardoor elders heel
goed terecht". Het eigen bedrijf als on
derwijsinstelling.
De Vries: "Als een cursist huiswerk
heeft ingeleverd krijgt hij dat in principe
binnen twee weken gecorrigeerd terug
gestuurd". Het begrip postkamer schiet
in alle opzichten tekort voor de verdere
werkzaamheden op de beganq grond.
"We hebben hier een postverwerking ter
grootte van de stad Delft", zegt De Vries,
terwijl Van Winden als het ware al is op
gelost in het immense magazijn.
Snel nagekeken
De Vries: "Alle voorbereidende PTT-
werkzaamheden worden hier verricht.
Alle post wordt verzendklaar gemaakt
en dagelijks naar het hoofdkantoor in
Den Haag gebracht. Post voor Leider-
dorpse cursisten gaat dus langs een om
weg. Het is de taak van de cursusleider
om er op toe te zien dat het huiswerk snel
wordt nagekeken. Bovendien controle
ren we steekproefsgewijs nog een keer
het nakijken".
Directeur Van Winden: "We werken
met een dubbel magazijn. In verband
met brandgevaar is alles dubbel opgesla
gen, gescheiden door een brandvrije
muur. Bij sommige cursussen moeten
we ook weer oppassen dat we niet te veel
materiaal hebben liggen. Een cursus als
fiscaal recht, dat kan zo snel veranderen
dat het steeds aangepast moet kunnen
worden. Dank zij de computer gaat dat
heel snel".
Weer aangeland bij het verzendgedeel-
te van de LOI: "Er gaat hier elke dag heel
veel de deur uit. We hebben een postver
werking ter grootte van...oh, dat is al ge
zegd. Ja, dat is eigenlijk heel raar. We
hebben het altijd over Delft, maar je zou
ook Leiden kunnen zeggen".
"Wij beweren niet dat schriftelijk on
derwijs beter is. Voor de één werkt het,
voor de ander werkt het niet. Zo simpel
is dat". Terug in de directiekamer. Direc
teur De Vries geeft antwoord op de vraag
wat het schriftelijk onderwijs vóór heeft
op mondeling onderwijs (afgezien van
het vanzelfsprekende voordeel dat de
schriftelijke cursist elk gewenst ogen
blik kan beginnen).
De Vries: "Ik weet nog wel van vroeger
uit mijn studententijd. Had je ellenlange
colleges. Dan was altijd de vraag: is daar
van geen syllabus te maken? Nou, die
syllabus hebben wij dus al, in gedrukte
vorm nog wel. Ik zal niet zeggen dat alles
schriftelijk kan, maar veel wel. Sommige
mensen hebben de stimulans nodig van
een groep, of ze kunnen beter luisteren
dan lezen. Bij anderen werkt dat precies
andersom. Die lezen liever, willen in hun
eigen tempo werken. Daarvoor zijn wij".
Van Winden: "Voorzover onderwijs
een kwestie is van drillen, is schriftelijk
onderwijs duidelijk niet geschikt. Maar
we hebben het hier toch vooral over vol
wassenenonderwijs. Mensen die wel on
geveer weten wat ze willen en die gemo
tiveerd zijn".
Macht
Het begrip permanent onderwijs is al
gevallen: kennis vergaren als vrijetijds
besteding. Maar de meesten die bij de
LOI aankloppen doen dat om beroeps
matige redenen. Kennis maakt macht.
"Hoe beter geschoold, hoe beter de mo
gelijkheden", zoals De Vries dat uit
drukt. "En de beroepskeuze wordt
steeds later gemaakt. Men kiest later of
men wil zich laten omscholen", zegt Van
V/inden.
Hij vervolgt: "Het aantal hobby-cursis
ten is niet zo groot. Dan heb ik het bij
voorbeeld over mensen die zich inschrij
ven voor cursussen als keyboard, teke
nen en schilderen. Dat zijn over het alge
meen wat oudere mensen. De meeste
cursisten bij ons zitten toch vooral in de
leeftijdsgroep 20 tot 35 jaar en die zitten
veelal in de richting van het beroepson
derwijs. Of het middelbaar onderwijs.
Zeker met de mogelijkheden van deel
certificaten (examen per vak - red.) heeft
dat een hoge vlucht genomen".
De Vries: "Soms is het ook niet zo dui
delijk gescheiden. Een taalcursus kun je
voor de lol doen, maar ook omdat het
voor je beroep van belang is". Van Win
den: "Wij zeggen altijd: als u het leuk
vindt noemen wij het een hobbycursus".
De computer heeft de LOI niet alleen
intern in een stroomversnelling ge
bracht, het heeft ook het onderwijspak
ket danig verrijkt. De Vries: "Sinds we in
1984 de computer in het informatica-on-
derwijs hebben ingepast is dat een
stormachtig succes gebleken. Maar dat is
nog niet de meest gevraagde opleiding.
Dat is nog steeds de administratieve sec
tor. Talen doen het ook heel goed, vwo,
havo, mavo, het gezondheidsonderwijs
en de juridische richting, waartoe je dan
ook zoiets als beveiliging moet rekenen".
Van Winden: "De LOI reageert op sig
nalen uit de markt. Als we merken dat er
ergens behoefte aan is proberen we daar
op in te springen".
Adverteren
Iedereen zal weieens een advertentie
van de LOI onder ogen hebben gehad
("We moeten wel zoveel adverteren om
dat het onze enige mogelijkheid is men
sen te bereiken. Er is nergens een filiaal
van de LOI", zegt Van Winden) en zich
hebben verbaasd over het uiteenlopende
pakket. Wat bijvoorbeeld te denken van
de cursus hedendaagse actualiteit? Van
Winden: "Je moet je dat voorstellen als
een tijdschrift waarin actualiteit in een
bepaald kader wordt geplaatst. Zoals bij
de ondertekening van het INF-akkoord.
Dan leggen we uit over het hoe en het
waarom ervan, en wat de consequenties
zijn".
Stel dat de signalen uit de markt wij
zen op behoefte aan een nog niet be
staande cursus Russisch. De Vries: "Dan
moet er allereerst een leerplan komen. Er
wordt een team samengesteld met daar
in de cursusleider en een aantal deskun
digen. Dat zou dan in dit geval een speci
alist op het gebied van de Russische lite
ratuur moeten zijn, iemancj die iets weet
over bedrijfscorrespondentie en een spe
cialist in Russische gramrijatica".
"Vervolgens moet de leerstof worden
ingedeeld. Het mooiste zoii zijn een cur
sus van veertig lessen, die is in tien
maanden af te ronden. Er wordt een lay
out samengesteld, illustraties gezocht.
Er moet bijvoorbeeld eerf foto van het
Kremlin bij. Daar is wel aan te komen,
maar desnoods sturen we zelf een foto
graaf naar Moskou. Ten slotte kijken we
of er op dat gebied al examens bestaan
en zetten de opleiding in die richting op".
De LOI leidt op tot officiële diploma's
en akten. Voorzover die er niet zijn, stelt
de onderwijsinstelling eigen diploma's
in het vooruitzicht. De Leidse Onderwijs
Instellingen is er veel aan gelegen om zo
betrouwbaar mogelijk over te komen.
Binnen wettelijk verband is de LOI door
het ministerie van onderwijs als zodanig
erkend.
Uitgezocht
Daarnaast hebben de meeste schrifte
lijke onderwijsinstellingen zich verza
meld in een vereniging wier naam (Viso)
als een kwaliteitsgarantie moet gelden.
"De consumentenorganisaties wijzen
daar ook altijd op", zegt van Winden. Ten
slotte houdt de inspectie voor volwasse
nenonderwijs nog een oogje in het zeil.
"Als je ziet wat hier elke dag de deur
uit gaat, dan krijgen we eigenlijk heel
weinig klachten binnen", zegt Van Win
den. "En als ze binnenkomen nemen we
ze heel serieus. Als bijvoorbeeld een cur
sist klaagt over denigrerende taal bij de
correctie van zijn huiswerk, dan zoeken
we dat tot de bodem uit. Dat kan niet".
De Vries: "Als particuliere onderwijs
instelling zitten we in de gunstige positie
dat we de beste mensen kunnen uitkie
zen. Ik denk ook dat de kwaliteit van de
docenten bij ons een stuk hoger ligt dan
in het gesubsidieerde onderwijs. Als ie
mand niet bevalt kunnen wij er gemak
kelijk van af komen. Ik heb het zelf nog
meegemaakt toen ik directeur was van
een heao. Leraren die niet capabel wa
ren, die het erbij lieten zitten, daar kwam
je niet van af. Wij schuwen het toezicht
van de overheid daarom niet".
Met die laatste uitspraak haakt De
Vries in op het zelf opgeworpen verschil
tussen particulier onderwijs en gesubsi
dieerd onderwijs, waar de inspectie vol
gens hem veel minder toezichthouderig
is. De Vries: "Eigenlijk heel raar, want
we hebben dezelfde belangen: leerlin
gen. Het particulier onderwijs heeft toch
geen enkele reden om de kwaliteit te 1^-
ten zakken".
Bij monde van directeur De Vries geef$
de LOI aan het verschil tussen particut
lieren gesubsidieerd onderwijs een posr*
tieve èn een negatieve uitleg. We voeleri
ons wel een beetje achtergesteld", zegt
hij bijvoorbeeld. En doet vervolgens
schamper over het voortijdig stranden
van de plannen voor een informatica-
universiteit in Den Haag.
"Ze steken een paar miljoen in een haal
baarheidsonderzoek om dan na een hele
tijd tot de conclusie te komen dat het er
niet hoeft te komen. Dat had ik ze van te
voren wel kunnen vertellen. En wat die
opleiding betreft: die kunnen de mensen
ook bij de LOI volgen".
Geen subsidie
Anderzijds zegt hij: "We hebben nooit
een cent subsidie ontvangen, en zo wil
len we het houden ook. Als particuliere
instelling kun je makkelijker inspringen
op marktontwikkelingen. Als je gesubsi
dieerd zou worden zou de besluitvor
ming veel te lang duren".
Op het gebied van gesubsidieerd on
derwijs is er de laatste tien, twintig jaar
een hoop gebeurd. Moedermavo's, VOS-
cursussen en avondscholen (de LOI
stond zelf nog aan de wieg van de Boer-
haave-scholengemeenschap en het RIO)
kwamen in de belangstelling. "Die vorm
van onderwijs is weliswaar goedkoper,
maar het heeft ons nauwelijks pijn ge
daan", zegt De Vries. "Onze mensen zijn
het klassikale moe", verwijst Van Win
den naar een eerder moment in het ge
sprek. De Vries: "Ik denk dat tachtig pro
cent van de cursisten vooraf wel weet
wat ze willen, schriftelijk of mondeling.
De concurrentie wordt dus vooral onder
ling gevoerd tussen de schriftelijke on
derwijsinstellingen".
Waar de LOI wel wat pijn van had, was
de wildgroei in computeropleidingen
een paar jaar geleden. De Vries: "Je had
opeens een hele hoop van die instituutjes
die op achterafkamertjes informatica-
studies gaven. Gelukkig zijn de mensen
inmiddels een stuk wijzer geworden op
dit gebied. Tegenwoordig hoefje dat niet
meer te proberen".
De LOI heeft kortom alle reden de toe
komst zonnig tegemoet te zien. De Vries:
"We zijn content met de ontwikkelingen,
zeker ook op het gebied van de informa
tica". Van Winden: "We zijn goed op weg
met de investeringen die we met het oog
op de toekomst hebben gedaan. We zijn
niet bang voor wat er komen gaat, ook al
heb je dat nooit in de hand. Een mooi
voorbeeld daarvan is de video. We heb
ben geprobeerd onderwijs met video-
- banden te introduceren. Dat leek een
aardig idee, maar dat bleek niet aan te
slaan. Mensen zien de video kennelijk
toch vooral als een middel tot ontspan
ning".
Schaatscursus
De Vries: "Volgens de laatste ontwik
kelingen van de bevolkingsopbouw zul
len er in de jaren negentig minder men
sen tussen de 20 en 35 jaar zijn. Dat is
voor ons nadelig. Aan de andere kant
gaan er meer en meer vrouwen studeren
en de bereidheid tot 'afstandsonderwijs'
neemt nog steeds toe. Het is dus nog
maar helemaal de vraag welke kant het
uit gaat. Wie weet welke cursus er straks
opeens uitspringt".
Misschien wel een schaatscursus. De
Vries: "Ik heb een verslaggever van Stu
dio Sport bij een valpartij van een schaat
ser weieens horen zeggen: die heeft het
zeker bij de LOI geleerd. We hebben hem
niet in ons pakket, maar ik ben ervan
overtuigd dat we zo'n cursus zouden
kunnen geven".
Chr. de Vries (links) en J. van Winden, respectievelijk directeuren divisie I
en III: "We zijn de grootste omdat we de beste zijn".
Het LOI-gebouw aan de Leidsedreef in Leiderdorp: "Sommige mensen denken dat we in een paar oude pakhuizen zitten'