Jachtvliegers ontvluchten luchtmacht
IVat resteert is de machteloze woede
Achtergrond
Zuigkracht KLM blijft groot ondanks extra premies
Aholdbestuurder Zwartendijk over ontvoering:
NOS-journaal boos op politie
Kerken en kathedralen in China waren vol met Kerst
DEN HAAG - Het aantal jachtvliegers dat de luchtmacht
de rug toekeert neemt nog steeds toe. Onder de groeiende
werkdruk bezwijken steeds meer jachtvliegers voor de
aanlokkelijke salarissen die de burgerluchtvaart hen biedt
"De extra premies die staatssecretaris Van Houwelingen
onlangs in het vooruitzicht heeft gesteld hebben alleen
maar een averechts effect. Nog deze week zijn weer vier
jachtvliegers bij de KLM aangenomen", zegt majoor-vlie
ger Dick Bos, tevens voorzitter van de begin dit jaar opge
richte Vereniging van Nederlandse Jachtvliegers.
door
Henk Suurmond/ANP
AJ in 1979 signaleerden de jacht
vliegers problemen binnen de
luchtmacht en daarmee samenhan
gende onvrede bij de vliegers. Na
bijna tien jaar zijn concrete oplos
singen uitgebleven en het tekort
aan ervaren jachtvliegers stijgt on
rustbarend. Op de 450 plaatsen is
een tekort van bijna 50, dat nog
dreigt op te lopen tot 90 in 1989 als
er niets verandert. Voor de Kamer
commissie voor defensie reden om
een paar weken terug de noodklok
te luiden.
De oplossingen waarmee de
staatssecretaris thans tracht de
problemen het hoofd te bieden
stemmen Bos droevig. "Hij ram
melt wat met de geldbuidel maar
structureel gebeurt er niets. Be
roepsvliegers krijgen als ze hun
contract verlengen een behoudpre-
mie en kortverbanders die na zes
jaar opnieuw tekenen kunnen hun
vertrekpremie behouden". De be
windsman trekt daar 3,5 miljoen
gulden voor uit.
"Het zijn lapmiddelen", stelt
Bos. "Die premies gelden tot een
bepaalde leeftijdsgrens en hangen
af van de operationele inzetbaar
heid. Je krijgt dus een groep die in
de prijzen valt en een groep die er
buiten valt. De onwerkelijke situa
tie gaat zich dan voordoen dat vlie
gers in leidinggevende functies
niet meer voor de premies in aan
merking komen en jonge minder
ervaren vliegers wel. Ofwel de di
recteur die minder verdient dan
het jongste hulpje, bij wijze van
spreken. Dat geeft scheve gezich
ten", meent Bos.
Opleiding
De 3,5 miljoen die Van Houwe
lingen in de knip heeft voor extra
premies staat gelijk aan de kosten
voor de opleiding van een jacht-
vlieger. "Een aantal vliegers die
nog aarzelden tussen blijven of
weggaan naar de burgerluchtvaart
heeft nu de knoop doorgehakt"> al
dus Bos. "Ze blijven niet langer.
Meer vliegers zullen moeten wor
den opgeleid om de tekorten op te
vullen. Op de lange termijn kost
Van Houwelingen: lapmiddelen..
dat meer dan 3,5 miljoen. Het is dan
ook een zinloze investering".
Eén van de oorzaken van de on
vrede betreft de honorering. De
jachtvliegers vinden dat de vlieg-
toelage omhoog moet. Thans doet
de situatie zich voor dat de vlieg-
toelage na vijf jaar een maximum
bereikt. De 'pensioendiefstal' is de
vliegers ook een doorn in het oog.
"Een vlieger die medisch wordt af
gekeurd raakt die vliegtoelage
kwijt. Maar in de pensioenen vin
den ze de premies die daarover zijn
betaald niet terug".
Maar de klachten strekken ver
der dan geld alleen. "Het ontbre
ken van een loopbaanplan bij voor
beeld", zegt Bos. Daar gaat veel te
weinig aandacht naar uit. Of plot
selinge overplaatsingen van vlie
gers naar een andere basis en geda
ne toezeggingen die niet worden
nagekomen. "Dat heeft natuurlijk
consequenties voor de achterban.
Kinderen die weer naar een andere
school moeten".
Bos vergelijkt het werk van de
jachtvlieger wel eens met dat van
een topsporter. "Een jachtvlieger
moet z'n werk maximaal kunnen
doen, niet voor de helft. Dat wordt
steeds moeilijker door de toene
mende werkdruk. Als je je oefen
programma geheel wilt afwerken
heb je daar zeker 44 uur per week
voor nodig. Met een 38-urige werk
week lukt dat dus niet. Het gevolg
is veel overuren die je niet kunt op
nemen. Uitbetalen kan wel, maar
voor acht gulden per uur bruto
hebben de vliegers daar natuurlijk
weinig zin in. Er lopen vliegers
rond met nog meer dan honderd
vakantiedagen", aldus Bos.
Gezondheid
Hij wijst ook op de vele gezond
heidsklachten van vliegers. "Er
zijn jachtvliegers met een hernia
Nek- en rugklachten bij F-16- en
NF-5-vliegers komen regelmatig
voor. Dat komt omdat je hoofd een
hoek van dertig graden maakt met
je lichaam in het toestel. Met de
werking van vele malen de zwaar
tekracht op je lijf krijg je daar last
Volgens majoor-vlieger Bos kun
nen die krachten zelfs zo oplopen
dat een vlieger het bewustzijn
dreigt te verliezen. "Je kunt stellen
dat dat soms leidt tot bijna-onge-
lukken. Ik heb gelezen van een F-
16-piloot in de Verenigde Staten
die op acht kilometer hoogte het
bewustzijn verloor en op één kilo
meter hoogte weer bijkwam, ter
wijl hij niet wist wat er in de tus
sentijd was gebeurd. Hoever kun je
nog gaan", vraagt Bos zich af.
Dat de vliegers de werkomstan
digheden beu zijn blijkt volgens
Bos wel uit het feit dat de afgelo
pen drie jaar 68 vliegers de dienst
hebben verlaten. Veel van hen vin
den een baan bij de burgerlucht
vaart. Bij Transavia zijn van de 97
piloten er 27 afkomstig van de
luchtmacht. Deze maatschappij
heeft voor het komende jaar be
hoefte aan nog eens 20 vliegers. Zes
jachtvliegers voeren daarvoor in
middels besprekingen met de
maatschappij.
Martinair betrok volgens eigen
opgave de afgelopen jaren van de
luchtmacht en de marine slechts
enkele vliegers. Een paar NF-5- en
F-16-vliegers zijn met deze maat
schappij in een sollicitatieprocedu
re gewikkeld. De jachtvliegers die
nen daarvoor wel te beschikken
over het BI- en B2-brevet voor de
burgerluchtvaart. "Dat is geen pro
bleem, want veel jachtvliegers stu
deren daarvoor in hun vrije tijd",
weet Bos.
Somber
De KLM voert op het moment
sollicitatiegesprekken met acht F-
16-vliegers. Inmiddels zijn er daar
van al een paar aangenomen. De
KLM stelt daarbij als eis dat de sol
licitant ook ervaring moet hebben
op een tweemotorig straalvliegtuig
zoals de NF-5. Daarnaast betrekt
de KLM jachtvliegers via een door-
stromingsregeling. De ambtelijke
rugklachten komen geregeld voor bij jachtvliegers door de i
i de zwaartekracht. Soms verliezen piloten tijdelijk hun bewust-
(foto AF) h(
doorstroming militaire
vliegers draagt ieder jaar vijf tot zes
jachtvliegers voor bij de KLM.
Maar Bos kent ook voorbeelden
van jachtvliegers die iets geheel an
ders gaan doen. "Zo is een collega
van mjj fabrieksdirecteur gewor
den". Thans vestigen de vliegers
hun hoop op een gesprek op 5 janu- bi
i met staatssecretaris Van Hou-|
welingen over de vliegerproblema-
tiek. "Hopelijk is hij toch bereid -■
met werkelijke oplossingen te ko I
HAARLEM (GPD) - Namens de fa
milie Heijn heeft Rob Zwarten
dijk, lid van de raad van bestuur
bij Ahold, gisteren voor de came
ra's van het NOS-journaal de ver
klaring afgelegd waaruit blijkt
dat de ontvoeringszaak nu hele
maal in handen van de politie
komt. Zwartendijlunaakt deel uit
van het crisisteam dat zich bij
Ahold heeft beziggehouden met
de ontvoering. Als zodanig had hij
ook contact met de ontvoerders.
Vragen die betrekking hebben
op het onderzoek wilde hij pas op
de persconferentie in Bloemen-
daal (vanmiddag om 16.00 uur) be
antwoorden. Wel bleek de Ahold
bestuurder bereid alvast een na
dere toelichting op de nieuwe si
tuatie te geven.
- Ahold heeft de zaak nu overge
dragen aan de politiebetekent dit
dat het concern er helemaal af
stand van neemt
"We gaan nog wel regelmatig
met het onderzoeksteam om de ta
fel zitten om de laatste ontwikke
lingen en de tips te bespreken. We
worden gewoon op de hoogte ge
houden. Onze rol is niet langer stu
rend, maar meer luisterend nu".
- Wat zijn gevolgen van deze ver
anderingen intern bij Ahold? Ger-
ritJan heeft een belangrijke functie
binnen de leiding van het concern.
"We ontkomen er niet aan nu
maatregelen te treffen om een stuk
van zijn taak te verdelen onder de
anderen. We zitten met z'n zevenen
in de raad van bestuur en doen het
werk nu voorlopig met z'n zessen.
Totdat G.J. terug komt. Het is hier
in huis de afgelopen maanden ook
redelijk goed gegaan. Het crisis
team van Ahold wordt nu opgehe
ven. Dus ik verwacht toch dat het
leven voor ons een wat normaler
gang zal gaan krijgen. Maar we pas
sen de organisatie natuurlijk niet
op een definitieve wijze aan. Laten
we zeggen: een waarnemende ma
nier. Wij gaan er nog steeds van uit
dat Gerrit Jan terugkomt".
- De top van Ahold is bestuurlijk
gesproken nogal ontwricht geraakt
door de ontvoeringszaak. Hoe zou u
de situatie zelf willen kenschetsen?
Aholdman Zwartendijk (voorgrond) en politiewoordvoerder Geelof staan de pers te woord.
"Ontwricht wil ik niet zeggen. De
raad van bestuur is wel al 111 da
gen gehalveerd. Peter van Dun en
ik zijn steeds met de ontvoerings
zaak bezig geweest. Dan missen we
natuurlijk GJ, en ook zijn broer Al-
bert heeft zeker de helft van zijn
tijd in de zaak gestoken. Toch denk
ik dat het concern bedrijfsmatig
zijn koers is blijven volgen. We
hebben natuurlijk een hele hoop
medewerkers die de zaak goed we
ten op te vangen voor ons. Dat kan
wel een tijdje, maar niet te lang.
Ik denk dat nu echt het moment
daar is, dat we ons als raad van be
stuur weer volop met het bedrijf
moeten gaan bezighouen. Er liggen
belangrijke zaken te wachten, die
je niet voor je uit kunt blijven
schuiven. Tot nu toe heeft het geen
vervelende gevolgen gehad. Als je
intern kijkt bij Ahold zelf, naar het
personeel, ja dan heeft zich toch
een gelaten en zenuwachtige sfeer
meester gemaakt"
- De woningen van de familie
Heijn in Aerdenhout en Bloemen-
daal worden streng bewaakt
Wordt ook die maatregel ingetrok
ken?
"Nee, nee. Die blijven voorlopig
nog wel van kracht. Je weet toch
niet wat er nu gaat gebeuren. Ik
denk niet dat we die bewaking nu
al gaan verminderen, nee"
-Bij Ahold is veel werk blijven
liggen, er zijn bij de opsporing des
kundigen geraadpleegd, bewaking
is ingehuurd. Kunt u bij benade
ring zeggen wat het Ahold. aan geld
gekost heeft?
"Eerlijk gezegd niet, want ik heb
mezelf die vraag ook al eens ge
steld zonder een antwoord te kun
nen geven. Nee bij benadering zou
ik geen bedrag kunnen noemen.
De hoogste kosten zijn wel de be
waking en zo. Dat gaat tellen en
loopt toch in behoorlijke bedra
gen".
- Wie betaalt het losgeld?
"Daar geven we geen antwoord
op. U wilt dan natuurlijk weten of
het de familie of het concern voor
de kosten opdraait. Hoe de verde
ling is of wie wat betaalt, geven we
niet prijs. Ook op vragen of we
daartegen zijn verzekerd geven we
geen antwoord".
- Het crisisteam van Ahold wordt
ontbonden. U heeft daar 110 dagen
deel van uitgemaakt. Met wat voor
gevoelens sluit u die periode af?
„Eh, vooral met gevoelens van
machteloze woede. Zo zou ik het
willen kenschetsen".
- Er zijn meer zakenmensen ont
voerd. Nu heeft u zo iets van dicht
bij moeten meemaken. Zijn uw op
vattingen over kidnapping nu an
ders?
"Ieder mens heeft recht op z'n
privé-leven, zijn bewegingsvrij
heid. Ik denk datje met de kans op
ontvoeringen moet leren leven.
Wel ben ik nu van mening dat er in
Nederland zodanige maatregelen
moeten worden getroffen dat men
sen worden ontmoedigd dit soort
dingen te doen. De pakkans moet
worden vergroot, en ten aanzien
van de strafmaat kun je ook nog al
lerlei theorieën opzetten. Maar
vooral de pakkans, die moet groter
worden. Ik denk dan ook dat de po
litie extra steun behoeft om zijn
werk te kunnen doen".
- U heeft contact gehad met de
ontvoerders. Hun brieven gelezen,
hun stemmen gehoord. Wat voor
beeld blijft er bij u achter van deze
"Voor mij blijven het echt ge
stoorde psychopaten. Misschien
een beetje zwaar woord. In ieder
geval zijn het gevaarlijke mensen.
Wij houden het er op dat het Neder
landers zijn".
- Wat zijn uw verwachtingen
van het nieuwe politie-onderzoek?
"Daar heb ik hoge verwachtin
gen van. Ik denk zeker dat we bin
nen niet al te lange tijd een spoor
zullen hebben dat naar de ontvoer
ders toe leidt. En ons hopelijk ook
brengt bij de verblijfplaats van de
heer Heijn. Als je zo massaal de be
volking bij een onderzoek gaat in
schakelen, zo algemeen vraagt om
medewerking en dan gaat zoeken,
dan mag je ook verwachten dat
daar iets uit gaat komen".
- De ontvoering van Gerrit Jan
houdt veel mensen bezig. Heeft u
ook die ervaring?
Zwartendijk: "Voor mij blijven P
de ontvoerders gestoorde psychopa-
ten". (foto anpi
"O ja. Heel erg. De mensen zijn er
ontzettend mee bezig. Dat merken
wij dagelijks in Zaandam".
"Dat blijft erg moeilijk. Je staat
er zo dicht bij. Ook als collega. Ik
bén er zoveel maanden zo intensief
mee bezig geweest. Dat laat je niet
los".
De hoofdredactie van het NOS-Journaal heeft met teleurstelling kennis
genomen van het feit dat politie en justitie besloten hebben in de zaak
Heijn nauw samen te werken met het AVRO-programma Opsporing Ver
zocht. Hoofdredacteur Gerard van der Wulp: "Ik ben een beetje teleurge
steld dat een gesprek hierover met de politie niet mogelijk is gebleken
Wij hadden een gesprek met hen willen hebben over het rechtsreeks uit
zenden van de persconferentie van vanmiddag". Van der Wulp noemt de
afspraken tussen Opsporing Verzocht en justitie 'mistig'.
De AVRO is op zijn beurt boos op politie-woordvoerder Geelof, die gis
teren verklaarde dat "de politie eigen zendtijd heeft bij de AVRO". Eind
redacteur Will Simon: "De politie heeft weliswaar een grote vinger in de
pap bij de tot standkoming van Opsporing Verzocht, maar de eindredac
tie ligt bij mij- Geelof heeft dit kennelijk niet zo goed begrepen". Simon
heeft hierover al contact gehad met Geelof. Een AVRO-woordvoerder
noemt het door Geelof geschetste beeld „natuurlijk heel vervelend. Op
die manier komt er een verkeerd beeld naar buiten".
Het was lang geleden dat de
Chinese kerken en kathedralen
ep kerstavond en de beide kerst
dagen zo vol waren. Uit alle grote
steden van het land werden de
drukst bezochte kerkdiensten
sinds tientallen jaren gemeld. Al
leen al in Peking namen tiendui
zenden mensen aan de vieringen
deel. "De religie bloeit weer op in
China", verklaarde het Chinese
persbureau 'Xinhua'.
Voor verreweg de meeste Chi
nezen zijn de kerstdagen gewone
werkdagen. Het christendom en
de zendelingen en missionaris
sen die dat geloof brachten, wer
den door de communistische lei
ders afgeschilderd als symbolen
van het buitenlands imperialis
me. De atheïstische overheid er
kent het kerstfeest dan ook niet
en dus gaat dit bijna onopge
merkt voorbij, afgezien van de
nodige versieringen in hotels en
toeristenplaatsen.
Toch waren deze Kerst zelfs
staanplaatsen schaars in de ker
ken. In de grote kathedraal van
Kanton werden de belangstel
lenden bij binnenkomst gecon
troleerd om de gelovigen de gele
genheid te geven ongestoord te
bidden. "Wat is uw chnstelijke
naam?", zo werd aan de ingang
gevraagd. En wie dan geen En
gelse of Portugese naam kon
noemen, moest buiten blijven.
Binnen vroegen de geestelijken
via luidsprekers de mensen die
niet tot de kerk behoorden, hun
plaats af te staan aan hen die aan
de eucharistieviering wilden
deelnemen.
Kerkelijke vieringen en bij
eenkomsten zijn in de volksrepu
bliek China de laatste jaren voor
al onder jongeren populair ge
worden. Maar het is lang niet al
tijd religieuze interesse die hen
naar een kerk brengt. Vaak
speelt de hoop iets nieuws te be
leven in het niet al te opwinden
de Chinese leven van alle dag een
grote rol. "Ze zijn nieuwsgierig
en denken dat wij hier feesten
geven", vertelde Carol Lui, voor
zitter van een rooms-katholieke
patriottische vereniging.
Sinds China in 1980 zijn gren
zen iets meer openstelde, kun
nen ook de vier miljoen protes
tanten en drie miljoen rooms-ka-
tholieken ruimer ademhalen. Zo
zijn in Peking diensten van de of
ficiële kerken toegestaan. Echt
aangemoedigd wordt de kerk
niet. In tegenstelling tot vroeger
worden kerkgangers niet meer
scherp in de gaten gehouden en
ondervraagd, maar de staat
houdt wel toezicht op kerkelijke
bijeenkonsten. Van religieuze or
ganisaties wordt geëist, dat ze
zich verre houden van 'buiten
landse inmenging'.
wleer lectuur
In de Sovjetunie zijn de afge
lopen vijf jaar ongeveer 3,4 mil
joen bijbels en nieuwtestamen-
ten gedrukt. Dat kreeg secreta
ris-generaal Gunnar Staalsett
van de Lutherse Wereldbond te
horen van vertegenwoordigers
van de raad voor religieuze aan
gelegenheden in dat land. Bap
tisten en andere religieuze groe
peringen zouden bovendien toe
stemming hebben gekregen
100.000 Russische en 15.000 Duit
se bijbels in te voeren.
Staalsett werd toegezegd, dat
de raad in het vervolg meer tege
moet zal komen aan de wens van
veel kerken en organisaties tot
invoer van meer christelijke lec
tuur.
Paus. In zijn boodschap ter
gelegenheid van Kerst riep de
paus de mensheid op haar heil
niet te zoeken in 'de zegeningen
van de moderne technologie'. Hij
vroeg het egoïsme weg te doen
en gebruik te maken van de "bui
tengewone mogelijkheid die het
Kind van Bethlehem aan men
sen geeft om hun beperkingen te
overstijgen". "De geboorte van
Christus heeft de mensen de
kracht gegeven kinderen van
God te worden, iets wat niet door
menselijke vooruitgang kan wor
den bereikt"
De paus vroeg zich af, of de
mensheid nog wel weet om te
gaan met de kracht die uit Chris
tus komt. "Die vraag keert voor
elke generatie in de geschiedenis
terug, maar bijzonder indrin
gend in onze tijd, het tijdperk
van de technologie. Vandaag de
dag is de mens als nooit tevoren
geneigd te geloven, dat hij ge
noeg aan zichzelf heeft en in staat
is met eigen handen zvjn heil te
bouwen".
Legerbisschop
Eind deze maand is het vijf
jaar geleden, dat bisschop Bar
van Rotterdam kardinaal J. Wil-
lebrands als legerbisschop op
volgde. Er wordt geen speciale
aandacht aan besteed, maar wel
had het ANP naar aanleiding
daarvan een gesprek met hem.
In dat gesprek zei Bar, dat aal
moezeniers geen 'moreelofficie-
ren' zijn. "Ze zijn niet aangesteld
om de motivatie van militairen
op peil te houden of te bevorde
ren, maar om hen in vrede te la
ten zijn met God, met henzelf en
met de medemens. Alleen als
daarbij de motivatie aan de orde
komt, zullen zij daarover natuur
lijk met militairen spreken".
De bisschop was zelf van 1965
tot 1975 als luchtmacht-aalmoe
zenier werkzaam, waarvan de
laatste vier jaar als hoofdaalmoe
zenier. "Ik ben eigenlijk bij toe
val aalmoezenier geworden",
vertelde hij. "Ik ging vanuit het
klooster studeren en moest een
plaatsje hebben. Eerst dacht ik
aan het studentenpastoraat,
maar daar waren geen vacatures.
Toen zei de toenmalige legerbis
schop dat er in de krijgsmacht
wel vacatures waren en dat de
functie van aalmoezenier gemak
kelijk was te combineren met
studie, hetgeen overigens niet zo
was. De studie die ik me had
voorgenomen, heb ik nooit afge
maakt".
Volgens legerbisschop Bar
heeft de krijgsmacht de afgelo
pen jaren geleden onder 'on
vriendelijkheid' van groepen die
het Nederlandse defensiebeleid
afwezen. "De krijgsmacht, die al
leen maar uitvoert wat de demo
cratisch gekozen overheid doet,
was tegen die aantijgingen weer
loos. Vooral dienstplichtigen
hebben onder die spanningen
geleden. Zij streven geen hobby
na, maar doen hun plicht als
staatsburger".
Bar acht het nu onmogelijk,
dat hij, net zoals indertijd kardi
naal Alfrink, zowel legerbis
schop als voorzitter van de
rooms-katholieke vredesbewe
ging 'Pax Christi Nederland' zou
zijn. "De vredesbeweging is zo
zeer met de politiek verstrengeld
geraakt, dat ik de spanningen die
een combinatie van beide func
ties zou veroorzaken, niet zou
kunnen uithouden". In de jaren
60 lag dat anders. Er was toen,
volgens Bar, geen sprake van
spanningen tussen krijgsmacht
en vredesbeweging. Het was
voor hemzelf'de gewoonste zaak
van de wereld', dat hij zich als
aalmoezenier aanmeldde terwijl
hij üd was van 'Pax Christi'.
Hervormde Kerk: beroepen
te Arnhem W. A. Vlasblom Bos
koop.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: aangenomen naar Zoe-
termeer P. J. Trimp Bedum.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Al-
dergrove (Brits Columbia, Cana
da) L. W. Bilkes Ermelo; bedankt
voor Veenendaal (Bethelkerk) B.
Witzier Den Haag-West.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Rotterdam-
Alexanderpolder M. Golverdin-
gen Utrecht, voor Kruiningen J
Beens Scherpenisse, voor Hoog
vliet A. Bac Bodeeraven.
