Balans Hazelaar niet geheel positief
Samen zingen is doorgaans een ramp''
Gereformeerde algemeen secretaris met vut
ZATERDAG 19 DECEMBER 1
LEUSDEN - Naast het gere
formeerde Dienstencentrum in
Leusden ligt een grasveld.
Waar nu schapen het gure weer
trotseren, hadden hervormde
functionarissen kunnen
werken. Want op die plaats had
het centrale gebouw van de
Hervormde Kerk kunnen
staan. Maar toen het er in 1973
op aan kwam, besloot deze
kerk zich aan het overleg met
de gereformeerden te onttrek
ken en niet in Leusden te gaan
bouwen. Toen verrees een her
vormd kantoorgebouw in
Leidschendam, onder de rook
van Den Haag, waar deze kerk
vele jaren een aantal kantoren
had.
De scheidende algemeen secretaris
van de Gereformeerde Kerken,
drs. E. Hazelaar, is er nog altijd van
overtuigd, dat hervormde huisves
ting in Leusden het Samen op weg-
proces had bevorderd. "Het had de
communicatie tussen mensen die
elkaar niet kenden, sterk kunnen
verbeteren. Afstand is altijd een
belemmering. Maar ik denk, dat de
tijd nog niet rijp was voor zo'n be
sluit".
Hazelaar - hij maakt gebruik van
de vut regeling - werkte van 1951
tot 1967 bij de PTT. Hij hield zich
daar bezig met organisatie en per
soneelszaken. In 1965 rondde hij
zijn studie aan de Economische
Hogeschool in Rotterdam af met
het doctoraal examen bedrijfseco
nomie. Per 1 januari 1967 trad hij
als algemeen secretaris in dienst
van de Gereformeerde Kerken. Hij
was de eerste die deze functie ver
vulde.
Een verschil met de hervormden
is, dat gereformeerden wat 'door-
douweriger', wat 'aanpakkeriger'
zijn. Hazelaar: "Ze kunnen soms
fel en hard over iets discussiëren,
maar als eenmaal een besluit is ge
nomen voelen ze zich gebonden
het gezamenlijk ook uit te voeren.
Hervormden kunnen het wel eens
zijn, maar de uitvoering komt dan
wel. Dat geeft gereformeerden
soms de indruk dat ze de dingen op
hun beloop laten". De verschillen
ziet Hazelaar vooral cultureel en
mentaal bepaald.
Niet jaloers
Een organisatorisch verschil is
de positie van de secretaris. In de
Hervormde Kerk heeft de secreta
ris-generaal een organisatorische
én inhoudelijke taak. Hij is lid van
het synodebestuur. De algemeen
secretaris van de Gereformeerde
Kerken is uitsluitend organisato
risch bezig. Hij is adviseur van de
synode.
In de schets voor de toekomstige
Samen op weg-kerk is de plaats
van de secretaris-generaal in het
midden gelaten. Daar is gekozen
voor een structuur van een beperkt
aantal secretarissen voor deelge
bieden, die samen met de gekozen
voorzitter van de synode een over
legorgaan vormen.
"Geen slecht voorstel", vindt Ha
zelaar, "maar er zijn wel een paar
praktische bezwaren". Dat hangt
onder meer samen met de vraag of
de voorzitter van de synode zo lang
zitting heeft dat hij tegenspel kan
bieden aan de secretarissen. "Het
voordeel van de voorgestelde
structuur is, dat er een koppeling
wordt gelegd tussen het ambtelijke
en bestuurlijke deel van de kerk".
Overigens is Hazelaar nooit ja
loers geweest op de hervormde se
cretaris-generaal. "Inhoudelijk
werk is wel belangrijk, maar juist
in het bestuurlijke deel van de
kerk gaat hei erom het inhoudelij
ke en bestuurlijke op passende wij
ze bij elkaar te brengen. En voor
mij is het de vraag of je dat in één
persoon kunt verenigen. Zo-ie
mand zal de neiging hebben, te
veel naar het inhoudelijke of het
bestuurlijke te kijken, met schade
voor allebei".
Opener
In de ruim twintig jaar dat Haze
laar algemeen secretaris was, is
zijn kerk opener geworden naar
andere kerken. Er wordt gewerkt
aan hereniging met de Hervormde
Kerk. "Maar het kan nog wel vele
jaren duren voordat de hereniging
werkelijk een feit is".
Verder werden de gereformeer
den lid van de Raad van Kerken.
Ook internationaal groeide de sa
menwerking met andere kerken.
De kerk is zowel üd van de Wereld
raad van Kerken als van de Wereld
bond van Hervormde en Gerefor
meerde Kerken. Het lidmaatschap
van de Wereldraad veroorzaakte
spanningen met de Gereformeerde
Oecumenische Synode, die mede
op aandrang van de Nederlandse
gereformeerden aan het eind van
de jaren 40, als tegenhanger van de
Wereldraad, werd opgericht.
Een andere opmerkelijke veran
dering was de openstelling van de
ambten voor de vrouw. Er kwamen
vrouwelijke predikanten - de eer
ste in 1970 - en vrouwen deden
hun intrede in de synode.
De landelijke organisatie van de
kerk is, volgens Hazelaar, verbe
terd. De bureaus overleggen meer
met elkaar en stemmen hun activi
teiten beter op elkaar af. De discus
sies in de synode zijn minder theo
logisch geworden. Er is een grotere
maatschappelijke betrokkenheid.
Nu komen ook vraagstukken als
bewapening en apartheid aan de
orde. Hazelaar heeft de indruk dat
de synode bepaalde zaken weer
iets evenwichtiger behandelt dan
vroeger wel eens het geval was. "Er
wordt meer rekening mee gehou
den, dat een onderwerp allerlei fa
cetten heeft".
Soms hebben synodeleden te
weinig oog voor de 'beschermende
functie' van de kerkorde. Dat heeft
Hazelaar als adviseur wel betreurd.
"De kerkorde is er niet om allerlei
regeltjes in stand te houden, maar
om uitglijders te voorkomen".
Hoewel de synode voor kerkorde-
lijke zaken een beroep kan doen op
aparte kerkrecht-adviseurs en de
taak van de algemeen secretaris
meer op organisatorisch terrein
ligt, maakt hij toch deel uit van de
synodecommissie voor de kerkori
de. Hazelaar vindt dat 'heel zinvol'
Daling
Zijn balans over de afgelopen 21
jaar is niet in alle opzichten posi
tief. Het ledental daalt, jaarlijks
met zo'n 7000. Die daling heeft ooi;
vermindering van inkomsten tol
gevolg, al is Hazelaar er blij met
dat de jaarlijkse gemiddelde bij.
drage al jaren op hetzelfde peil
staat. Maar de laatste jaren staan dt
besprekingen over de begroting
toch in het teken van bezuiniging
De Gereformeerde Kerken heb
ben nu ongeveer 820.000 leden. Ha
zeiaar verwacht, dat de teruggang
van het ledental de komende jaren
nog wel zal doorgaan. "Het aantal
leden zal zich in de volgende eeuw'
waarschijnlijk stabiliseren tussen
de 600- en 700.000".
De scheidende algemeen secre
taris ziet een gevaar in het ver]
schijnsel dat kerkleden zich zo in
een bepaald onderwerp specialise]
ren, dat zij te weinig zicht houden
op wat anderen bezighoudt. "Elk
kerklid moet zich afvragen hoe be
paalde onderdelen van het beleid
tot hun recht kunnen korren zón
der dat dit ten koste gaat van hel
geheel. Een en-én-denken in plaats
van een of-óf-denken".
Hazelaar bracht die zorg ook tol
uiting in zijn afscheidstoespraak
tot de synode. Hij drukte de verga
dering toen op het hart, barmhar
tigheid en gerechtigheid niet als te
gengestelde begrippen te zien.
maar ze altijd aan elkaar te koppe
len. "Gerechtigheid zonder barm
hartigheid leidt tot een streng sysj
teem. Van barmhartigheid zonder
gerechtigheid valt alleen willekeur
te duchten".
Voorzitter ds. E. Overeem ken
schetste Hazelaar in die laatste sy
nodezitting als 'integer, uiterst des
kundig, bescheiden en zeer betrok
ken bij het kerkewerk'.
(Tekening van kerststal uit het blad 'In de Peiling' van geestelijke verzor
ging bij marine)
De kerstviering op school. Een
verplicht nummer? Aardige be
zigheid voor leraren die nog een
beetje tillen aan het karakter van
hun christelijke school? Gebrek
aan fantasie, het massale, de on
geïnteresseerdheid, de ten hemel
schreiende samenzang...., is de
kerstwijding niet op sterven na
dood?
'Aktie', het blad van de jonge
renbeweging 'Youth for Christ',
sprak met wat mensen 'uit het
vak' en kwam met een paar tips
thuis voor mensen die van zo'n
schoolviering toch meer willen
maken. "Er zijn gelukkig scho
len, waar met een beetje tijd en
wat nieuwe ideeën het laatste
lesuur van het jaar een zinvol ge
beuren kan worden".
Een goede kerstcommissie
probeert zoveel mogelijk men
sen in beweging te krijgen. "Wat
de organisatoren in elk geval
moeten kiezen, is een thema.
Daarna de vraag hoe dat moet
worden uitgewerkt".
Het thema is geen eenvoudige
zaak. Iedereen moet ermee uit de
voeten kunnen. Soms moet je er
rekening mee houden, dat ge-
loofsonderwerpen veel leerlin
gen en leraren niets meer zeggen.
"Het gaat erom, duidelijk te laten
zien waar de school voor staat,
zónder niet- of anders-gelovigen
daarmee te verstikken. Het the
ma moet niet wereldvreemd zijn,
maar een christelijke overtuiging
mag er wel in doorklinken. Een
maatschappij-onderwerp is pri
ma (armoede, onrecht, vrijheid)
zolang het maar niet in het vage
blijft".
Een grote aanpak (alle leraren,
leerlingen en belangstellende ou
ders in de aula) is niet altijd han
dig. "Om allerlei redenen - denk
ook aan leeftijdsverschillen -
kan het nuttig zijn de bevolking
van de school op te delen in on
der- en bovenbouw, jaarlagen of
zelfs klassen of mentorgroepen.
Een kerstwijding als klas is vaak
een noodoplossing, maar heeft
wel voordelen: bijna iedereen is
er actief bij betrokken en bij de
uitwerking van het thema kan re
kening worden gehouden met de
actuele situatie in de klas".
Nog andere tips van 'Aktie':
voor lts-ers moet je met een an
der verhaal komen dan voor stu
denten van de sociale academie;
er is altijd wel een vertaling van
het kerstevangelie te vinden die
de toehoorders aanspreekt; pro
beer leerlingen te interesseren
die zelf een goed kerstverhaal
kunnen maken; in plaats van'
stoffige kerstgedichten kun je
ook songteksten gebruiken; een
kerstwijding moet zo min moge
lijk een monoloog zijn; probeer
waar mogelijk visueel te werken,
(dia's, film, tekeningen, spel);,
een ad hoe-koortje van enthousi
aste leerlingen op het podium,
mag ouderwets lijken, maar het
klinkt stukken beter (samen zin
gen is doorgaans een ramp) eni
nodigt soms zelfs uit tot spon
taan meezingen; belangrijk is dat,
degene die op het podium staat
echt en serieus overkomt (wie:
krampachtig leuk probeert te;
doen of vroom, of een spiegel
glad getuigenis aflegt, wordt zei-,
den geaccepteerd).
Het jongerenblad vindt het
'wat onaardig' klinken, maar
soms moet de 'kersthappening'
gewoon verplicht worden ge
steld. "Het blijkt dat heel wat
leerlingen de wijding alleen
maar ontduiken omdat anderen
dat ook doen".
Eens anders
In de Abdij van Berne in
Heeswijk-Dinther wordt van 24
tot en met 26 december een 'week
einde' gehouden onder de titel
'Kerstmis vieren'. De kerstdagen
eens anders doorbrengen, niet in
je eigen kring, ook niet alleen,
maar samen met mensen overal
vandaan. Iedereen is welkom.
De behoefte aan minder tradi
tionele vieringen is niet nieuw.
Wel worden telkens nieuwe acti
viteiten ontwikkeld om daaraan
tegemoet te komen. Zo is er dit
jaar op een aantal plaatsen een
'nacht van de stilte'. Van 24 op 25
december. "Voor één nacht de
gedekte tafel achter je laten om
kerstmis op een andere manier te
vieren", schrijft het alternatieve
Bossche bisdomblad 'Roerom'.
"Een mooier moment om eens
stil te staan bij watje in het leven
belangrijk vindt is er nauwe
lijks".
"Het ligt dan voor de hand om
het verhaal van Jezus' geboorte
in verband te brengen met daklo
zen en thuislozen. De plek van de
geboorte was miezerig en armoe
dig. De eerste bezoekers waren
herders. Is het niet een uitste
kende gelegenheid om te luiste
ren naar verhalen van vluchtelin
gen en mensen uit ons midden?
Verhalen over hoe ze het volhou
den om altijd maar op zoek te
zijn naar onderdak. Soms zo
maar een dak, soms een mense
lijk dak".
De 'nacht van de stilte' is ook
een kans om het eigen verhaal
kwijt te kunnen. "Omdat er leef
tijdgenoten en anderen zijn die
ernaar willen luisteren". Iemand
die naar zo'n nacht gaat zei te
genover 'Roerom': "Ze hoeven
me geen goede raad te geven en
ook niet toe te spreken. Ik heb
behoefte aan luisteraars. En die
zijn er niet veel. Thuis niet, op
m'n werk niet, ook in de kerk
niet".
Daarom willen de organisato
ren van de 'nacht van de stilte'
een gastvrije, menselijke herberg
maken. "Met hier en daar een
stille plek, een haard die mense
lijke warmte uitstraalt".
Ze zijn onder andere in Assel
(bij Apeldoorn), Den Bosch,
Eindhoven, Amsterdam en Rot
terdam. Gré Pronk, 073-130491,
of Martin van Moorsel, 040-
528293, kan er meer inlichtingen
over geven.
Beker water
Ruim elf jaar heeft de gere
formeerde predikant P. Reedijk
(van 1970 tot 1976 in Voorscho
ten) gewerkt in de oude wijken
(met veel buitenlanders) van Rot
terdam-Zuid. Hij maakt gebruik
van de vut-regeling en neemt dus
binnenkort afscheid. In het ker
kelijk jaarboek staat bij zijn
naam: voor het missionaire
werk. Ds. Reedijk legt in 'Cen
traal Weekblad' uit, dat het
woord 'missie' (zending) in dit
geval meer is dan pastoraal be
zig zijn.
Toen hij zijn werk in Rotter
dam begon, werd er nog gespro
ken over 'evangelisatie'. "Dat
suggereert werving, in die zin dat
men door getuigenis anders-ge
lovigen bekeert tot christendom
en kerk. Natuurlijk is het getui
genis van belang. Maar de accen
ten zijn verschoven. Men kan
ook werven door dienend aanwe
zig te zijn, mensen te helpen en
te laten merken dat men dit van
uit een bepaalde' levens- en ge
loofsovertuiging doet. Geef ie
mand eerst een beker water,
daarna komt wel aan de orde
waarom de dorst wordt gelest".
De vraag of christenen en mos
lims elkaar in godsdienstig op
zicht nog wel kunnen aanspre
ken beantwoordt Reedijk posi
tief. "Voor joden, moslims en
christenen is Abraham de oer-va-
der. Spannend gaan de vragen
pas worden als de naam Jezus
Christus ter sprake komt".
Voor de verhouding tot mos
lims vindt ds. Reedijk vooral de
vraag belangrijk wót de concrete
betekenis van Christus is voor
het mens-zijn. "Als men in zijn
contacten oprechte bedoelingen
duidelijk kan maken, en laat
merken dat men niet op slinkse
manier een ander tot de eigen
overtuiging wil overhalen, dan is
men al een heel eind op de goede
weg. Bijbelse woorden als heil,
gerechtigheid, vrede en liefde
moeten niet verklaard worden
met theologische uiteenzettin
gen, maar vertaald in de praktijk
van het leven".
Zo kwamen er in Rotterdam
ruimten voor islamitische jonge
ren en koran-scholen en werd
aan ziekenhuizen gevraagd de
mogelijkheid van pastoraat door
islamitische geestelijke leiders te
overwegen.
Zelfbevrediging
De oud-predikant J. Wierin-
ga in Doopsgezind Weekblad:
"Wat de kerkdienst betreft zijn
er mensen die verlangen dat de
preek een knap theologisch be
toog zal zijn. Zij doen er beter
aan, hun heil ergens anders te
zoeken, want ze vragen aan dege
ne die op de kansel staat iets dat
zij of hij niet mag geven".
"Immers, het Woord van God
doet in de eerste plaats een be
roep op hart en wil, niet op intel
lect en ontwikkeling, al mogen
wij God ook liefhebben met heel
ons verstand; het evangelie is er
niet alleen voor de dommen.
Maar nooit mag de kerkdienst
worden gedegradeerd tot een le
zing met een liedje. Nooit mag
men naar de kerk gaan terwille
van verstandelijke zelfbevredi
ging. Achter déze verlangens
gaat geestelijke hoogmoed
schuil, die de weg van God tot de
mens en van de mens tot God
blokkeert".
LEIDEN; Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 zie
Oude Vest-kerk, 11.45 studentenekkle-
sia; Marekerk 10 ds. v. Niel, Rijnsburg, 5
ds. De Vreugd, A.foort; Maranathak. (L.
Morsweg) 10 vicaris mevr. J. van Ma
rion; Oecumenische geloofsgemeen
schap De Regenboog (Merenwijk) 10 ds.
Hortensius; Bethlehemkerk (Driftstr.)
10 ds. Bouhuys, gez. dienst; Bevrij-
dingsk. (Montgomerystr.) 10 en 5 ds.
Rietveld; Vredesk. (Burggravenl.) 10
prof. dr. F. O. van Gennep; Waalse kerk
(Breestr.) 10.30 ds. Ribs. Wyk 'Stevens-
hof zie na geref. kerk. Acad. Ziekenhuis
9 rk. dienst, 10.15 ds. Bovenberg. Diako-
nessenhuis elke zat. 10.30 rk. dienst,
morgen 10.30 ds. v. 't Hof. Endegeest zie
Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie
herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10.30
dovendienst, kerstviering, hr. B. Brui-
ning, zie ook Bethlehemkerk; Oude
Vest 10 ds. Koolstra en ds. Alblas, gez.
dienst; Maranathak. zie herv. gem.; Be-
vrijdingsk. zie herv. gem.; bejaarden
huis Groenhoven 10 hr. J. van Wallinga;
Merenwijk zie herv. gemeente. Wijk Ste
venshof. gebouwtje 'Dijkhof (Rijndijk)
10 drs. T. H. v.d. Hoeven. Geref. K.
Vrijg. (Herengr.) 10 ds. Room, 5 ds.
Houtman. Chr. Geref. K. (Steenschuur)
10 en 5 ds. Den Hertog. Geref. Gem. (N.
Rijn) 10 en 4:30 ds. De Boer, Lisse. Ge
ref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10.30 mevr. ds. Chr. Du-
houx-Rueb. Baptistengem. (O. Rijn 3) 10
ds. W. Tamboer, Hoofddorp. Evang. Ge
meenschap (Middelstegr. 3) 9 evang. R.
Sussenbach, 10.30 evang. W. Smit. 4 fa
miliekerstfeest. Evangeliecentrum-
Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lam
mermarkt) 10 evang. Zijlstra, 7.30 kerst
musical 'De Belofte', met koor- en sa
menzang, evang. Zijlstra, ma. 8 gebeds
dienst. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr.
J. Eikerbout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 7. Nieuw-
Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo.
8. Zevendedag-adventisten ('De Ont
moeting', Noordhofland V.schoten) elke
zat. 10 bijbelstudie, 11 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10.30. Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo.
10. Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7, zo.
10.30; Herensingel zat. 7, zo. 9.30 h. mis,
11 kerstsamenkomst voor iedereen,
mmv parochie-kinderkoor, koor
'Kooiklanken', 'De Sleutels' met koor
en band en solisten, samenzang en ver
haal; Rijndijk (Leiden-Stevenshof) zat.
7, zo. 10; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10,
11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7,
zo. 9.30 en 11Lammenschansweg zat. 7,
zo. 9 en 10.30; Haarl.straat zat. 7, zo.
10.45 en 12.15; Merenwijk zie herv.
gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Ver-
seput, O.geest.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel. Geref. Kerk 10 ds. Den Hee-
ten, Hoofddorp, 6.30 ds. Boer. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 4 ds. Bilkes, Ermelo.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Adventskerk 10 ds. Ommering, 5
ds. Wilschut (met gehandicapten);
Kruiskerk 10 ds. v. 't Hof, Woubrugge;
Opstandingskerk 10 ds. De Haan, Hil
versum, 6.30 ds. C. M. Visser, Genemui-
den; G. Herderkerk 10 ds. Wilschut, 5
ds. MoU; De Bron 9.15 ds. MoU, 10.30 en
6.30 ds. Nieuwenhuis; Ashram (Mars
diep) 10 ds. Mulder; Driehoorne 7 nam.
ds. Mulder; Oudshoornse kerk 10 ds.
Tor Bals; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30
ds. Ouwendijk. 6.30 ds. Geuze, Noorden.
Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds. Boer, 6.30
ds. v. Wijngaarden; Salv.kerk 10 ds. v.
Wijngaarden, 6.30 dr. Fernhout. Geref.
K. Vrijg. (aula school Bospark) 9.30 ds.
Houtman, 5 ds. Room. Ned. Geref. Kerk
(school Willemstr.) 9.30 ds. Struik,
Schiedam, 4.30 ds. M. de Jong. Chr. Ge
ref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 lees-
dienst, 2.30 ds. v.d. Meij. Oud-Geref.
Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt-
.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 ds. Koek
koek, 6.30 in Bonifaciuskerk ds. Koek
koek, mmv Gert en Hermien Timmer
man. Bapt.gem. Noord (school Kalko-
venw. 62) 10 ds. A. v.d. Berg, 6.30 drs. C.
Stavleu. Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr.
Hendrikstr. 54) 10 hr. A. v.d. Hoorn.
Pinkstergem. (school Batestein 16) 10.
Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel'. hoek Emmalaan) 10. Leger des
K. (Zonneweg 3) 10 en 7. Remonstr.
Gem. (Van Mandersloostr. 36) 4.30
kerst-gezinsdienst, dr. Meijering. Rk
Kerk; Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De
Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Boer. 6 ds. Den Dikken, Oldebroek. Ge-
ref./Herv. Gem. (dorpshuis 'De Tas')
10.30 mevr. W. Terwiel, Zoetermeer. Ge
ref. Gem. 9.30 en 5 ds. v. Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 en 6.30 ds. Wieman; Salv.kerk 10
ds. Terlouw, 6.30 ds. Boer, Benthuizen;
Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds. v.d.
Hoef, 6.30 ds. Terlouw. Geref. Kerk 10
ds. Elderman, 6.30 ds. Baak, Den Haag.
Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 ds. Bac,
6.30 ds. Boogaard. Evang.-Luth. Gem.
10.30 ds. v. Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk
9.30 ds. Vlasblom, 6.30 dr. Haitsma; De
Stek 9.30 ds. G. de Jong. Geref. Kerk
9.30 ds. v. 't Hoff, 5 ds. G. de Jong. Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. J. H. Carüer.
Geref. Gem. 9.30 leesdienst, 7 ds. D.
Rietdijk.
HAZERSWOUDE. Herv. Gem. 9.30
kand. C. N. v. Dis. Wassenaar. 6.30 ds
Goossen, Wadd.veen. Geref. Kerk 10 en
5 ds. Ravensbergen, Wijnjewoude. Rk
Kerk: dorp zat. 7, zo. 10 en 11.30; Anker
zat. 7, zo. 8.45 en 11.15; Rijndijk zat. 7.
zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Roth-
fusz. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 en 5
ds. Hofland. Gez. diensten. Chr. Geref.
Kerk 10 en 5 prof. dr. Oosterhoff, Apel
doorn. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11.
Jozefk. zat. 7. zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. H. J.
Visch, O.geest. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 hr. J. W
Hoffenaar. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv
Gem. Dorpsk. 10 ds. Aarents, 6 ds. v.
Niel; Ontm.kerk 10 ds. Sloof, 6.30 ds.
Bouman, Scheveningen. Herv. Gem.
'De Rank' (P. Groen-college) zie Kat
wijk aan Zee. Geref. Kerk 10 ds. Koster,
5 ds. v. Breevoort. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
Vliegkamp Valkenburg 10 eucharistie
viering, voorg. pater H. Buskermolen.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N
Kerk 10 ds. Visser, 6 ds. Christ; O. Kerk
10 ds. Sjollema, 6 ds. Volk; Ichthusk. 10
ds. Driebergen, 5 ds. Vroegindeweij;
Pniëlk. 9.30 ds. Volk, 6 ds. Sjollema;
Maranathakerk (Rynsoever) 10 ds.
Christ, 6 ds. Hovius. Overduin 2.15 hr. E.
J. Bergman. Herv. Gem. 'De Rank' (aula
P. Groen-college Pr. Frederikdreef 15)
10 hr. P. C. Wolfskeel, Noordwijk. Geref.
Kerk Vr.kerk 10 ds. v. Breevoort, 5 ds.
v.d. Horst; Triumfatork. 10 ds. v.d.
Horst, 5 ds. Koster. Geref. K. Vrijg. 9.30
leesdienst, 5.30 ds. Heida. Ned. Geref. K.
(aula Bestevaer-mavo) 9.30 en 7 kand. R.
Ganzevoort. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Slagboom. Vrije Chr. Geref. Gem. (Uni-
zaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref. Gem.
(Remisestr.) 10 en 5 leesdienst. Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-
evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh.
baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10 ds.
J. A. Visser. Soefi-beweging Universel
Murad Haasil (eind Zuid-Boulevard) 4
nam. universele eredienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN:
Herv. Gem. 10 ds. Hemmes, O.geest. 7
ds. Hassefras, Maasdijk. Geref. Kerk 10
dr. Bade, 7 zie herv. gemeente.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Ge
ref. Kerk Dorpsk. 10 ds. Doesburg, 4
nam. kerstfeest kinderen; Hoofdstr. 10
ds. v.d. Bom; Scheppingsk. 9 en 10.30
ds. v. Loenen, 6.30 volkskerstzang. Ley-
thenrode 10 ds. De Leeuw. Elis.zieken-
huis 9.30 hoogmis, 11 ds. Brommet.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J. de
Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schilt, 7 volkskerstzang in 't Spant. Ge
ref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kooi. 7 zie herv.
gemeente. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
't Hooft; Pauluskerk 10 ds. Oostinga,
Sliedrecht, 7 ds. 't Hooft. Geref. Kerk 10
ds. Boswijk, 5 ds. Snel, Rijnsburg. Ge
ref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 3 ds. Grut
ter. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 9 ds.
Brink, Haarl.meer, 5 ds. Vos. Chr. Geref.
Kerk 10 en 4.30 ds. J P. v.d. Boomgaard.
Geref. Gem. 10 en 4 leesdienst. Evange
liegemeente (Heereweg 52a) 9.45 hr. J.
v.d. Berg. Rk Kerk: Agathakerk zat. 7,
zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat. 7, zo.
10.30; Mariakerk zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 hr. J.
de Haan, Zevenhoven, 6.30 ds. Stam,
Ter Aar. Geref. Kerk 9.30 ds. Noote-
boom, 5 avondgebed. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 6.30 ds. v.d. Meij. Remonstr.
Gem. kerstfeest zondagsschool (tijd niet
opgegeven). Evang. gem. (Kruispunt,
Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk zat. 7. zo.
9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaff, 6.30 kerstfeest jeugdclubs.
Geref. Kerk 9.30 ds. Buikema, Zw.dam,
6.30 zie herv. gemeente. Rk Kerk zat. 7.
zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30
ds. Ten Voorde, 7 ds. De Graaf, H.wou-
de. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. Rang. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Kamp, Scherpenzeel (G.), 7 ds. De
Graaf, Loenen aan de Vecht. Geref.
Kerk (W. Verlaat) 10 ds. Hoogenraad,
Zeist, 7 ds. Elderman, Bodegraven.
NOORDWIJK. Herv. Gem. Grote of
St. Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee,
ha, 5 ds. A. J. de Jong, Leiden; Hoofdstr.
(Zee) 10 kand. A. H. Drost, Leiden, 5 ds.
Ruitenburg; De Rank (Golfbaan) 10 ds.
Baas, Molenaarsgraaf. Geref. Kerk
Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 drs. G. A.
Scholte; Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Kui
per, 7 drs. Scholte; Stichtingskerk 11 hr.
M. de Ridder, S.heim. Sole Mio 9 ds. v.d.
Lee. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 8
nam. kerstbijeenkomst. Rk Kerk Zee
zat. 7, zo. 10.30; Binnen zat. 7, zo. 9.30 en
11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10
ds. v.d. Mey. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo.
9 en 11; Jozefk. zat. 7. zo. 9 en 10.30; De
Zilk zat. 7, zo. 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene
of Will.kerk 10 ds. Kooman en L. v.d.
Broek, oecum. viering mmv cantory;
Pauluskerk 10 ds. H. C. Nortier; Ge
meentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds. Spel
berg, Utrecht, 7 ds. Vegter. Geref. Kerk
10 stagiaire G. Zijlstra, 4 kerstviering
kinderdienst in Jenaplan-school. Geref.
Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool)
9.30 leesdienst, 3 ds. Breen, A.dam. Ned.
Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 en 4
(ha) ds. De Lange. Van Wijckerslooth
3.30 ds. H. Rijksen. Endegeest 10 ds
Friederich. Volle-evangeliegem. (Gem
.centrum) 4. Rk Kerk Wïll.keFk zat. 7, zo.
9 en 10.30. In Pauluskerk 7.30 nam.
dienst Radiogemeente, ds. A. H. v. Gent,
mmv geref. Vredeskerkkoor.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. Q.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 kand. mevr. Schilt-Jan-
sen, Leimuiden. Geref. K. 9.30 ds. Zijl,
geen middagdienst ivm volkskerstzang
in sporthal. Remonstr. Gem. 10 dr. Meij
ering. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem.
9.30 kand. M. Heyting, H.I.Ambacht, 7
geen dienst. Chr. Geref. K. 9.30 lees
dienst, 2.15 ds. Bouw, Urk.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Lauren-
tiuskerk 9.30 ds. G. van Velzen, Ooster-
meer-Eestrum (Fr.), 5 ds. Poot, Zoeter
meer, jeugddienst; Bethelkerk 9.30 ds.
Wagter, 5 ds. Smaling. Geref. Kerk Pe-
trakerk 9.30 ds. Cziria, 5 ds. Ribberink,
Imm.kerk 9 en 10.30 ds. Ribberink, 5 ds.
Kersten, Katwijk; Mar.kerk 9.30 ds.
Kersten, 5 ds. Cziria. Geref. Kerk Vrijg.
10 en 5.15 ds. Grutter. Chr. Geref. K. 9.30
en 4.30 ds. v. Sorge. Evang. Christen-
gem. (aula mavo) 10 br. P. Gerrets, Den
Haag. Rk Kerk zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en
10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en
10.30 ds. Germans, 7 jeugd-kerstzang-
dienst. Geref. Kerk 10 ds. Bras, 7 zie
herv. gemeente. Chr. Geref. K. 10 ds.
Groen, 5 ds. Aarnoudse. Rk Kerk zat. 7,
zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Stam,
6.30 ds. Wegerif. Geref. Kerk 9.30 ds.
Hoogendijk, Alphen, 6.30 ds. Wattel,
Hoofddorp. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9
en 12; kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en
11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr.
Vermeulen, mmv 'Advendo', 6.30 prof.
dr. v.d. Beek. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Vel
den, Leiden, 6.30 drs. L. J. Koning-Po-
let, Gouda. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 4 ds.
Heida. Vliegkamp Valkenburg: zie Kat
wijk aan den Rijn.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkge
meenschap 10 ds. Muis. Warmond. Rk
Kerk zat. 7. zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem.
Dorpskerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 ds.
Roos, A.dam, jeugddienst; De Ontmoe
ting (Noordhofland) 10 dr. H. Berkhof.
Leiden. Hulp en Heil (Schakenbosch) 10
ds. Verheule, ha. Herv. evang. op geref.
grondslag (kerkgeb. 'Rehoboth', A. van
Leeuwenhoekkade) 9.30 ds. Hovius.
Katwijk aan Zee, 4.30 ds. G. H. van Koo-
ten. Geref. Kerk 10 ds. De Zeeuw. Geref.
K. Vrijg. (Bachlaan) 10.15 en 4.30 ds.
Boxman. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo
11;
M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30. Kerk van
Engeland (British school in The Nether
lands, J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse
dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem.
Brugk. 9.30 ds. Verwehus, Veenendaal,
5 ds. Visser, Aalburg; Hoeksteen 9.30 ds.
Schipaanboord, 6.30 ds. Kunz; Bethelk.
9.30 ds. Goossen, 5 ds. Schipaanboord;
Rehobothschool 9.30 ds. P. v.d. Kraan,
Molenaarsgraaf; Imm.kerk 10 ds. v.
Houwelingen, 5 kerstfeest zondags
school. Geref. Kerk Kruisk. 10 en 5 ds.
Bongers; Ontm.kerk 10 ds. De Moor.
Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 ds. Los,
Ermelo, 2.30 ds. Houwen. Voorburg.
Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. v.d.
Want. Oud-Geref. Gem. (Mercuriusweg
29) 10 en 6.30. Remonstr. Gem. 10 hr. J.
A. van Kakerken, Soest.
WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. De
Jong, Voorhout. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en
10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk.
10 ds. Steenstra, 3 kerstfeest kinder
diensten; Kievietk. ('Samen op weg') 10
ds. I. C. Visser-Schroot; Messiask. 10 ds.
Hartzheim, Scheveningen, 4.30 kand. v.
Dis; Dorpscentrum 9.30 ds. Vergunst.
Zoetermeer. Geref. Kerk Zijllaan 10 en 7
(avondgebed) ds. v.d. Woude. Ned. Prot.
Bond (Kerkdam) 10 ds. M. Roos, Lei
den.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 dr
Haitsma, Boskoop, 6.30 kand. A. Lagen
dijk, Leiden. Geref. Kerk 9.30 dr. Fern
hout, Alphen, 6.30 hr. v. Wallinga,
L.dorp. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif. Geref. Kerk 9.30 en 7 hr.
Schreuder.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus, 5 adventsvesper in kapel
'Emmaus'. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zo.
9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10; Meer-
burgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo. 10 en
11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Eijsenga, 6.30 ds. Vreugdenhil, Gouda.
Geref. Kerk 10 ds. Baane, Nieuwveen,
6.30 ds. Buikema.
