Kunstenaars doen
beroep op rechter
Sardinië, land van bittere honing
-VRIJE TIJD-
'Opgeiaad' licht altijd bij de hand
Walvis jacht
Franse tv toont beelden
van Russisch strafkamp
Villeroy&Boch
Gestolen dossier bij
actievoerders gezocht
VRIJDAG 18 DECEMBER 1987
PAGINA 11
Vijf en twintig jaar geleden heette het
er nog 'De Hel' en 'Verdoemde Aarde',
werd er uitsluitend Sardijns gesproken
en bood het landschap een even
indrukwekkende als ongenaakbare
aanblik als in een goede western. Jonge
herdertjes, zoals de later bekend
geworden schrijver en filmer Gavino
Ledda, die tot zijn twintigste
analfabeet was, werden door hun
vaders van school gehouden. De de
schapen, geiten en magere koeien
moesten immers gehoed, gemolken en
bewaakt, terwijl de vaders het
gepachte droge stenige land
bewerkten. De meisjes kregen een
'dienstje', vaak op het vasteland en de
grotere jongens emigreerden bij
gebrek aan bestaansmogelijkheden. De
dorpen kregen langzamerhand een
griezelige aanblik met hun
achtergebleven stokoude, ziekelijke of
achterlijke inwoners en hun overschot
aan vrouwen.
Karim Aga Khan kocht 'Hel' en
'Verdoemde Aarde', nu bekend
onder de naam 'Costa Smeral-
da' (Smaragdkust) op en maak
te er een perduur luxe oord van
voor de allerrijksten, want Sar
dinië (Italië) is mooi met zijn
grillige, ruige kustlijn, zijn hel
dere azuurblauwe water, zijn
wilde en grootse binnenland.
En voor de zoveelste keer, na
de Egyptenaren, Feniciërs,
Carthagers, Romeinen, Vanda
len, Byzantijnen, Spanjaarden
en Oostenrijkers, wordt Sardi
nië gekoloniseerd. Ook andere,
vaak malafide, ondernemers
hebben brood gezien in de Sar-
dijnse kusten. Langzaam maar
zeker groeit er langs de hele
kust een ring van vakantiewo
ningen en -dorpen, die hooguit
één tot twee maanden per jaar
bewoond worden.
door
Margreet Hirs
Bergtoppen worden naar be
hoefte afgeplat, eikebossen, die
zo'n honderd miljoen jaar geleden
onstonden en eeuwenoude jene
verbesbomen eenvoudig afge
brand, haventjes dichtgebouwd en
een snelweg er tegenaan gegooid.
Verdwijnt het Sardinië dat No
belprijswinnares (1926) Grazia De-
ledda in 'Elias Portolu' (1903) als
het ware tastbaar voor ons maakte?
Dat van D. H. Lawrence, die zich er
in de winter van 1921 nog zo heer
lijk driftig kon maken - zie 'Sea
and Sardinia' - omdat er weer
geen bed, geen melk en geen brood
te krijgen was? Veel valt er nog
steeds te herkennen, ondanks het
feit dat de meeste Sardijnen nu
tweetalig zijn - Sardijns is een zelf
standige Romaanse taal met veel
Catalaanse invloeden - en Itali
aans spreken, lezen en schrijven.
Het is waar, het water komt
druppelsgewijs uit de kraan, de
elektriciteit valt regelmatig uit en
de telefoon doet het vaak niet,
maar wie het grotestadstempo en
het snelverkeer beu is, moet eens
naar het eiland Sardinië gaan en
dan vooral zijn auto thuis laten. Op
een paar efficiënte verbindingen
na is het vervoer zeer gebrekkig,
maar 's morgens zo rond een uur of
zes kun je je altijd wel ergens ver
plaatsen om dat andere leven, dat
van de korte gedrongen, stevige
boeren en herders met hun wes
ternkoppen en platte petten en de
vrouwtjes in het zwart of in kleur
rijke klederdracht te leren kennen.
Laten we het paradijs van de jetset
in het noordoosten eens de rug toe
keren en langzaam afdalen in zui
delijke richting.
De bus stopt omdat een passa
gier een kop koffie langs de weg wil
drinken, wat later worden we ge
maand ons even aan een bron te la
ven, dan weer staan we stil om
beeldschone wilde zwijntjes of ze
nuwachtige geiten te laten passe
ren en het treintje met zijn ene wa
gonnetje gaat echt niet harder: er
moet water ingenomen, post opge
haald en lang gewacht tot een an
der treintje van hetzelfde aandoen
lijke type eindelijk gepasseerd is.
Maar we krijgen de tijd om onze
ogen uit te kijken naar de half ont
schorste scheefgegroeide kurkei
ken, de dadelpalmen en de pijnbo
men en de vijgencactussen met
hun stekels die de kuddes voor afd
walen moeten behoeden. Vrij lage
bergen, diepe afgronden en daar
om veel ruimte. Grote roofvogels
en zelfs gieren en koningsadelaars
komen hier nog voor.
Traditie
Ontbossing zou voor een desolaat
landschap gezorgd hebben, als de
zon er niet geweest was, maar tus
sen de rotsen en de losse stenen
zien we hoge blauwbloeiende roze
marijnstruiken, zonneroosjes, gele
eupshorbia, witte jasmijn, roze ole
anders, afgewisseld met dichte
donkere mastiekstruiken met hun
rode bessen, die mens en dier aan
het oog onttrekken. Vooral in de
omgeving van Nuoro, in het hart
van de Barbagia (al door de Romei
nen zo genoemd vanwege hun
woeste bewoners), waar gezochte
misdadigers, voortvluchtigen, zich
Lichtleverancier Philips komt
met zes stopcontactoplaadbare
draagbare lampen, variërend van
een pechlamp die bij uitval van
de stroom in huis, of bij pech-on-
derweg in de auto, een forse-ke
gel licht levert, tot professionele
uitvoeringen. De goedkoopste
kost 50 de duurste 180 gulden.
Alle types zijn
een geïntegreerde accu die, af
hankelijk van het model, zowel
aan het elektriciteitsnet in huis
of aan de (12 Volts) accu van de
auto (boot, caravan) kan worden
aangesloten. Die accu kan mini
maal duizend keer opgeladen
worden, totaal 750 uur licht op
brengend voor minder dan een
tientje. Vertaald in batterij-kos
ten zou dat wel ongeveer 500 gul
den kosten. De wandbevestiging
van de lampen kan in elke plaats
in huis (garage, kelder, dhz-
werkplaats enz) of met een mag
neet in de auto, boot of caravan
geplaatst worden.
Slim is ook het
indicatielampje dat bij uitval van
de stroom de lantaarn meteen
vindbaar maakt.
Er zitten ook nog andere han
digheden ingebouwd: bij een
stroomstoring gaat hij automa
tisch branden, de professionele
uitvoering heeft een halogeen
lamp die een elektronisch be
stuurde dimmer en een met de
hand bedienbare morse- of knip
perlichtfunctie bezit... een echte
'noodlamp' dus.
Wat Philips vergat te vermel
den is dat die lamp ook als in
braak- of kraak-preventieve
voorziening bruikbaar is. Je kunt
ook de lichtbundel van wijd tot
sterk gericht instellen.
volgens een zeer oude traditie ja
renlang schuil kunnen houden in
het dichte struikgewas. Want ban
dieten - die we soms eerder als bal
lingen of vrijgevochtenen zouden
kunnen betitelen - deze 'outlaws'
horen ook bij de Sardijnse traditie
van wanhoop, honger, woede en
melancholie.
Maar de toeristen in hun auto's
op zoek naar traditionele feesten
en 'nuraghe', de prehistorische
door de Balearen gebouwde mega-
litische ronde verdedigingstorens
van blokken natuursteen, die zo
over het eiland verspreid lagen dat
ze onderling contact konden on
derhouden en waarvan er 30.000
geweest moeten zijn, zullen daar
niet veel van merken. De kristal
heldere zee is schoon en warm, de
natuur verbluffend, de Sardijnen
van een oude beschaving, vriende
lijk en gastvrij - de sardonische
grijns was het gevolg van het eten
van een giftige sardijnse plant en
zouden we nu 'kaakklem' noemen
- het platte brood en de verse scha
pekaas lekker en de wijn goed en
goedkoop. De tonnen vuil die er na
het seizoen achterblijven zijn hun
cadeautje aan de Sardijnen. Maar
wie in voor- of najaar (de zomer
maanden zijn heet en druk) een
paar stevige schoenen of gympjes
aantrekt kan nog heel wat zien van
de 7.000 overgebleven 'nuraghe' in
cluis (de Romeinse bezetter brak
ze af om er villa's van te bouwen).
Feestelijk
Langs de Oostkust van Sardinië
bijvoorbeeld, ten noorden van Ca-
lagonone, waar in het najaar all-
werhande trekvogels hun pleister
plaats hebben op weg naar Afrika.
Van rots tot rots klimmend of
springend over metershoge fossiel-
houdende kalksteen en basalt-
brokken, scherpe graniet en door
de zee gladgeslepen - geliefkoosd
lijkt het wel - marmerplateaus. Of
langs de hoge en diepe grotten als
kathedralen, waarin je zou kunnen
wonen, zoals onze prehistorische
voorouders, want kouder dan 13
graden wordt het er nooit. Veilig
ook voor de zeldzame maar ver
schrikkelijke onweren met stortre
gens die voor aardverschuivingen
zorgen of de 'maestrale', die boze
de natuur te genieten. Wie even de bekende toeristenoor-
r de tijd lijkt te hebben stilgestaan. (tekening gpd>
wind, die huizen en schepen optilt
en dagen kan duren.
Of ten zuiden van Calagonone, te
beginnen bij het prachtige strand
met zijn hoge loodrechte brokkeli
ge oranje erosiewanden, zo oud als
de mensheid zelf. Langs wilde
kusten met zonnende hagedisjes,
jeneverbesbosjes, corbezzola
(aardbeibomen, waar de bittere ho
ning van gemaakt wordt), hoge ge
le ericastruiken, roze oleanders en
johannesbroodboom, terwijl de
blauwe libelles voor je uit dansen,
naar steeds mooiere stranden op
weg naar de beroemde zeehonden-
grotten. In deze vijf kilometer die
pe grotten toont prehistorische
graffitti ons dat er toen ook al feest
gevierd werd ter afwisseling van de
strijd om het bestaan. Een feestelij
ke aanblik bieden deze vorstelijke
verblijven met hun imponerende
zalen van druipsteengrotten vol
kleurige stalactieten en stalagmie-
ten, die schitterende overblijfselen
van de ijstijd zo'n twee- tot drie
honderd miljoen jaar geleden, nog
altijd.
Spiegel met oren
Villeroy Boch
In de jaren dertig
spiegel, hèt klapstuk v
kamerinterieur. Dat
maar een spiegel, i
luik', bestaande uit
deel met twee aan weerszijden ge
plaatste zijspiegels. De functie van
dit intussen op de nostalgische
schroothoop geworpen voorwerp
was duidelijk: je kon daarin ook de
zijkanten van je zelf bekijken.
Een heel nieuwe versie van dit
principe is de toogspiegel 'Mag
num' van Villeroy Boch, een cen
trale vaste spiegel met afgeronde
bovenhoeken, met twee 'oren' die
zowel in verticale richting als on
der elke gewenste hoek versteld
kunnen worden. Beide zijn voor
zien van verlichting, en éën ervan
heeft een vergrotend spiegelvlak,
om bij het scheren of voor de fijne
afwerking van make-up de details
goed te kunnen zien.
Het planchet voor toiletspullen
wordt er standaard bijgeleverd.
Nadere informatie: Villeroy
Boch, Vught, tel 073-566783.
(foto GPD)
Voor vergoeding beroepskosten
DEN HAAG (ANP) - Minis
ter Brinkman (cultuur)
heeft ten onrechte bijna dui
zend beeldende kunste
naars een vergoeding voor
hun beroepskosten onthou
den, variërend van 3.000 tot
5.000 gulden voor het laatste
half jaar van 1987. Meer dan
honderd kunstenaars heb
ben zich daarom tot de Raad
van State gewend om als
nog hun recht të krijgen.
Zes van hen hebben dit gisteren
aangekaart bij de afdeling recht
spraak van de raad, samen met de
Beroepsvereniging van Beeldende
Kunstenaars (BBK). Na de uren
lange behandeling deelde staats
raad mr. T. Schilthuis mee in de ge
vallen waar haast is geboden zo
spoedig mogelijk een oordeel te
zullen vellen en in de andere zaken
uiterlijk 28 januari.
De conflicten zijn veroorzaakt
door de toepassing van een over-
RIO DE JANEIRO (IPS) - Na vijf
jaar debatteren heeft het Brazili
aanse parlement gisteren de wal-
visjacht in de territoriale wateren
van het land verboden. Volgens de
indiener van de wet, Gastone Righi
van de Braziliaanse Arbeidspartij
(PTB) worden jaarlijks ongeveer
2500 walvissen gevangen voor de
kust van Brazilië, voornamelijk
door Japanse schepen.
Overtreders van de wet kunnen
veroordeeld worden tot een gevan
genisstraf van maximaal vijf jaar
en hoge boetes. Hardleerse walvis
jagers lopen het gevaar van inbe
slagname van hun boot.
Afgevaardigden uit Paraiba be
toogden dat de wet honderden
mensen in de deelstaat hun werk
zal kosten. Maar voorstanders van
de wet zeiden dat de dreigende uit-
roeiiing van de walvissen zwaarder
weegt dan het behoud van onge
veer vierhonderd arbeidsplaatsen.
gangsregeling, nu sedert 1 juli van
dit jaar de Beeldende Kunstenaars
regeling (BKR) is opgeheven. In
het nieuwe systeem is per 1 januari
een Fonds voor Beeldende Kun
sten, Vormgeving en Bouwkunst
voorzien. Directeur ervan wordt
drs. A. Frankhuizen, die ook de lei
dinggevende WVC-ambtenaar bij
de gewraakte beroepskostenver
goeding is. Voor de tijdelijke rege
ling wilde Brinkman drie miljoen
bestemmen. Onder druk van de
Tweede Kamer moest hij dit be
drag verdubbelen.
Volgens de raadsman van de
kunstenaars, mr. V. Helwich uit
Amsterdam, moet het ministerie
nadere informatie geven over de
criteria die zijn gehanteerd bij net
toekennen van de aanvragen. Uit
de nadere informatie zou ook kun
nen blijken dat het al dan niet toe
kennen van een vergoeding op zeer
verschillende gronden gebeurde,
want er zijn onbegrijpelijke en on
verklaarbare beslissingen geno
men, aldus de raadsman.
Volgens de vereniging BBK is in
de overgangsperiode met behulp
van een zeer beperkt budget en een
zeer kreupele vorm van advisering
het aantal kunstenaars dat recht op
erkenning en financiële ondersteu
ning heeft kunstmatig terugge
drongen tot 1200. De adviescom
missies oordeelden positief over 57
procent van de aanvragen, wat
neerkomt op 2000 kunstenaars.
PARIJS (Rtr) - De Franse televisie
toont volgende week voor het eerst
beelden uit een strafkamp in de
Sovjetunie. De opnamen werden
twee weken geleden door een
ploeg van het mensenrechtenpro-
gramma 'Résistances' van Antenne
2 gemaakt.
De makers van het programma
kregen enkele dagen voordat Sov
jetleider Michail Gorbatsjov naar
Washington vertrok voor de top
ontmoeting met president Ronald
Reagan onverwacht toestemming
te filmen in een strafkamp bij Rja-
zan, zo'n 200 kilometer ten zuidoos
ten van Moskou.
De directeur van het kamp, die
de filmploeg bij hun opnamen ver
gezelde, stelde twee voorwaarden:
er mochten geen vraaggesprekken
worden gehouden met de gevange
nen en de Fransen mochten ook
geen geestelijk gestoorde gedeti
neerden bezoeken. "Of zij hiermee
dissidenten of politieke gevange
nen bedoelden, valt niet te zeg
gen", aldus cameraman Jean-Jac-
ques le Garrec bij een voorverto
ning van de opnamen. Een verzoek
om in een psychiatrische kliniek te
mogen filmen werd afgewezen.
Het programma laat zien hoe de
400 mannelijke gevangenen wer
ken, eten en slapen. De film toont
beelden van oude mannen met
kaalgeschoren hoofden en ingeval
len gezichten die over een kom
dunne vissoep gebogen zitten.
"Die oude man haalde alle graten
eruit. Ik denk dat dat hij het graten-
soep zou hebben genoemd, als hij
iets zou hebben kunnen zeggen".
De filmploeg maakte ook opna
men in de barakken, waar gevange
nen die zich ziek hadden gemeld
voor het werk zwijgend op stalen
stapelbedden liggen onder het toe
ziend oog van een bewaker in uni
form. Sommige gevangenen lijken
bang voor de camera, anderen
wekken alleen een lusteloze in
druk.
Le Garrec zei dat hij bij de opna
men getroffen werd door de gelij
kenis met de beschrijving die de
Russische schrijver Aleksandr Sol-
zjenitsin in zijn roman 'Een dag uit
het leven van Ivan Denisovitsj' van
het kampleven gaf.
Le Garrec zei te vermoeden dat
het kamp, waar gevangenen zitten
die tussen 1 en 13 jaar kamp heb
ben gekregen, voor het bezoek van
zijn filmploeg een opknapbeurt
had gekregen. Het kamp werd door
de autoriteiten uitgezocht.
Meer groei VS
WASHINGTON (Rtr/VWD/ANP)
- De economische groei in de Ver
enigde Staten in het derde kwar
taal van dit jaar blijkt 4,3 procent -
gerekend op jaarbasis - te zijn. Dit
valt mee: ramingen van november
kwamen uit op 4,1 procent, zo
maakte het Amerikaanse ministe
rie van handel gisteren bekend.
De consumentenbestedingen en
de overheidsuitgaven, vooral voor
defensie, zijn hoger uitgevallen
dan aanvankelijk was berekend.
Daarmee werd het tegenvallen van
het handelsresultaat ruimschoots
gecompenseerd.
In het tweede kwartaal bedroeg
de reële groei van de Amerikaanse
economie 2,5 procent en in het eer
ste kwartaal 4,4 procent. Over de
eerste negen maanden van het jaar
is er een groei van 3,7 procent op
jaarbasis. De regering streeft voor
geheel 1987 naar een groei van 3,2
procent. Om dat te bereiken moet
het bruto nationaal produkt in het
vierde kwartaal met 1,6 toenemen.
Dat lijkt gemakkelijk haalbaar, ook
al zijn de effecten van de beurscri-
sis nog niet helemaal duidelijk. De
eerste raming voor het vierde
kwartaal wordt gepubliceerd op 27
januari.
Fokker in 1987
14 miljoen verlies
SCHIPHOL (ANP) - Fokker zal
over 1987 een verlies lijden van 14
miljoen gulden. Dit heeft de vlieg
tuigfabriek vandaag meegedeeld
aan de effectenbeurs. De commis
saris voor de notering had Fokker
gevraagd om een reactie op uitla
tingen van vakbondsfunctionaris
sen, die stelden dat de verliezen by
Fokker veel groter zijn dan was
verwacht.
De aandeelhouders vergaderen
dinsdag over een reddingsplan,
waarbij de overheid aandelen zal
verwerven. Volgens Fokker laat de
informatie die ten grondslag heeft
gelegen aan dit plan een verlies
zien van 14 miljoen gulden over dit
jaar. In augustus stelde Fokker bij
de bekendmaking van de halljaar
cijfers nog een 'klein verlies' te ver
wachten. Sindsdien zijn echter ver
tragingen opgetreden in de afleve
ring van nieuwe vliegtuigen.
ADVERTENTIE
Industrieweg 14, De Grote Polder,
Zoeterwoude-Rijndijk, Tel. 071 - 89 92 06
Badkamer sanitair van
absolute klasse.
Perfekt te kombineren
met badkamers van
Poggenpohl.
Beide exclusief
te zien bi|:
Openingstijden:
ma.t/mvr.8.30-12.30 uur.
13.30 -17.00 uur
do. avond 19.00-21.00 uur.
za. 9.15-15.00 uur.
WOENSDRECHT (ANP) - De rijkspolitie van Woensdrecht heeft giste
ren het huis van de stichting Atoomvrijstaat in Woensdrecht doorzocht
op zoek naar een aantal dossiers. Deze waren verdwenen na een kort du
rende bezetting gisterochtend van het Amerikaanse huisvestings-, be-
middelings- en inkoopbureau in Woensdrecht.
De huiszoeking in het actiecentrum, waar ook enige activisten wonen,
leverde behalve een aantal zaken die van de militaire vliegbasis ont
vreemd bleken te zijn niets op. De politie vermoedt dat in de gestolen ad
ministratie zich ook zeker persoonsgegevens van Amerikanen zullen be
vinden. Een woordvoerder van de politie noemt de bezettingsactie en de
diefstal puur onbehoorlijk. "In het kader van de vrede met spullen van
een ander op sjouw gaan, dat kan ik absoluut niet volgen", aldus een adju
dant.
De bezetters willen met hun actie bereiken dat de ongeveer 800 Ameri
kanen die reeds-in west-Brabant wonen, vertrekken. Ze protesteerden
met de bezetting ook tegen de plannen om van Woensdrecht een blijven
de Amerikaanse basis te maken. Een bezetter wordt lokaalvredebreuk
ten laste gelegd, de andere vier lokaalvredebreuk en diefstal. Ze zullen in
de loop van donderdag worden vrijgelaten.
WASHINGTON (Rtr/AFP) - Gary
Hart, die zich dinsdag volstrekt on
verwacht weer aanmeldde voor de
Amerikaanse presidentsverkiezin
gen van 1988, loopt meteen weer
aan kop bij de Democraten. Dit
blijkt uit twee opiniepeilingen die
woensdag werden gepubliceerd.
Volgens een steekproef van CB
S/New York Times onder 613 De
mocraten geeft 21 procent van de
ondervraagden de voorkeur aan
Hart. De zwarte burgerrechtenacti
vist Jesse Jackson, die voor Harts
Hart op kop in
opiniepeilingen
terugkeer het Democratische veld
aanvoerde, kreeg 17 procent. Gou
verneur Michael Dukakis van Mas
sachusetts eindigde als derde met 9
procent.
Een opiniepeiling van ABC gaf
Hart een nog grotere voorsprong
op zijn rivalen. In deze steekproef
kreeg Hart 28 procent, Jackson 22
procent en senator Paul Simon uit
Illinois 11 procent.
De meeste Amerikaanse kranten
reageerden spottend op de terug
keer van Hart, die zich in mei uit de
strijd om het Witte Huis terugtrok
wegens zijn affaire met het fotomo
del Donna Rice. Maar weinig kran
ten hechtten geloof aan Harts be
wering dat hij zijn campagne heeft
hervat om het Amerikaanse volk
deelgenoot te maken van zijn 'unie
ke ideeën'.
Tevredenheid
dienstverlening
arbeidsbureau
DEN HAAG (ANP) - Werkgevers
die vacatures melden bij het ar
beidsbureau zijn veelal tevreden
over de dienstverlening door het
bureau. Een kwart is zelfs zeer te
vreden, 65 procent is tevreden, 4
procent is ronduit ontevreden en 6
procent heeft geen mening. Dat
blijkt uit een onderzoek dat de
Stichting Research voor Beleid
heeft uitgevoerd in opdracht van
minister De Koning van sociale za-
ken. Het onderzoek is gisteren aan
geboden aan beide Kamers. Overi-
gens haalt maar een beperkt deel
van de vacatures werkelijk het ar
beidsbureau en lang niet allemaal
worden ze ook daadwerkelijk door
het arbeidsbureau vervuld.
De werkzoekenden zijn iets min
der tevreden over de hun aangebo
den banen. Zestig procent vindt de
vacature in het algemeen geschikt
voor zichzelf, 29 procent gedeelte
lijk geschikt en 11 procent acht de
vacature ongeschikt.
Van elke 1.000 gemelde vacatu
res (veelal handels-, kantoor-,
bouw-, metaal- en horecaperso-
neel) betreffen er 550 een vaste en
450 een tijdelijke baan. In de mees
te gevallen gaat het om banen van
meer dan 20 uur.
