In jaren '90 Europees digitaal net
Computerbedrijven IBM en Nixdorf in telefonie
Gestage
groei
Daihatsu
Fiat Groep leidt op
Europese automarkt
1 AUTO
Veranderingen
Cuore en Rocky
Auto Allerlei
ELEKTRONICA
Draagbare telefoon over vijf jaar gewone zaak
Boeken
DONDERDAG 10 DECEMBER 1987
PAGINA 11
Eerste plaats overgenomen van VW-Audi
Fiat nummer één (de Uno) in het Drentse plaatsje Een. Hier in de luxueu
ze SX-uitvoering. (toto pr)
Daihatsu heeft geen haast. Het
kleine Japanse merk is nu is bezig
een goed jaar met ongeveer 9.000
verkochte auto's af te sluiten en
denkt voor volgend jaar aan zo'n
9.500 verkopen. Meer hoeft niet.
Het wil langzaam maar gestaag ver
der groeien.
Volgens verkoopdirecteur Van
Balen is de Nederlandse organisa
tie van het merk niet gediend met
een explosieve groei. Dan zouden
de dealers het niet kunnen bijbe
nen. Daarom gaat het goed zoals
het nu gaat.
De grootste bijdrage in de groei
wordt natuurlijk geleverd door de
aantrekkelijke Charade. De ver
koop van de grotere Charmant
heeft men hier in afwachting van
de komst van een nieuw model
maar op een laag pitje gezet. Over
de kleinere Cuore is men in het
Rotterdamse hoofdkwartier niet
ontevreden, maar het zou nog beter
kunnen.
De Suzuki Al to zit het meest in
de weg. Eenzelfde type auto, maar
wel iets goedkoper. In Rotterdam
wordt echter verwacht dat de ko
mende nieuwe Alto door de over
stap van de starre achteras naar on
afhankelijke wielophanging rond
om wat duurder zal worden, waar
door de kansen voor de Cuore 850
(altijd al onafhankelijk geveerd)
weer wat groter worden. In deze
prijsklasse telt immers elke gul
den.
Wijzigingen
Maar ook de prijs van kleine Cu
ore is 100 tot 300 gulden (afhanke
lijk van de uitvoering) omhoog ge
gaan. Daihatsu heeft - zoals gemeld
- het model op enkele onderdelen
gewijzigd. Zo loopt de motorkap
verder naar voren door en vormen
grille en voorbumper een geïnte
greerd onderdeel. Ook van binnen
is het een en ander verbeterd. Op
zichzelf allemaal niet zo spectacu
lair, maar ook details kunnen be
langrijk zijn.
Technisch' bleef alles bij het ou
de. Een proefrit levert dan ook wei
nig verrassingen op. De 850 cc drie-
cilinder motor (van 44 pk) is goed
voor een acceleratie uit stilstand
naar 100 km/uur in dik 15 seconden
en een gemakkelijk te halen top
snelheid van 135 km/uur. En dat
natuurlijk bij een heel matig benzi-
negebruik.
Rocky
Daihatsu heeft overigens nog
een paradepaardje op stal: de ter
reinwagen Rocky. Deze alleskun-
ner is goed voor zo'n 400 verkopen
per jaar.
Voor het modeljaar '88 heeft men
het concept in takt gelaten, maar
tal van details gewijzigd. Vooral op
Renault heeft de zescilindermotor
in de 25-serie vernieuwd. Door ver
andering van de krukas en vernieu
wing van inspuiting en ontsteking
kon de inhoud worden vergroot tot
2849 cc, het vermogen worden uit
gebreid tot 160 pk en het maximum
koppel worden opgevoerd tot 230
Nm bij een lager toerental (2500).
Waardoor de motor dus sterker en
-soepeler is geworden.
Natuurlijk is het een en ander het
eerst te merken in de prestaties. In
net even meer dan 9 seconden
Samengesteld
door
Koos Post
Cuore zal
een flink deel
van de gestage
groei van
Daihatsu voor
zijn rekening
moeten nemen.
Diverse details
van de kleinste
uit de collectie
van het rood
witte Japanse
merk werden
verbeterd.
Maar daarmee
gingen ook de
de prijzen wat
in de hoogte.
het gebied van comfort, dat op een
aanzienlijk hoger peil werd ge
bracht. Het aanhangwagengewicht
werd verhoogd van 2.500 naar
3.500 kg. En het leveringsprogram
ma werd uitgebreid tot niet minder
dan 28 modellen, waarbij enkele
eenvoudiger uitgevoerde versies.
Deze vernieuwde introductie
ging uiteraard gepaard met een in
de autobranche dan gebruikelijke
prijsverhoging. In dit geval van 0,8
tot 4,3 procent.
wordt deze Renault 25 V6 injection
2,8 liter uit stilstand naar een snel
heid van 100 km/uur getrokken en
als men het gaspedaal diep blijft in
drukken komt men ten slotte op
een topsnelheid van tegen de 215
km/uur uit.
Maar meer nog dan deze uiterste
prestaties - die men in de dagelijks
praktijk niet zo vaak zal kunnen
halen - is het de souplesse van de
krachtiger motor die bekoort. In de
lagere toerentallen valt dat het
meeste op. Bij hogere toerentallen
komt er nogal wat geluid vrij (er is
trouwens ook vrij veel band- en
windgeruis) maar over het alge
meen blijft het rumoer binnen de
grenzen der aanvaardbaarheid.
Zoals ook het gebruik niet tegen
viel. Tegen de één op tien is lang
niet beroerd voor een auto van zo'n
allure. Want nog altijd is de Renault
25 een sierlijke gelijnde wagen
Fiat-Lancia heeft de eerste
plaats in de nog steeds
groeiende Europese
automarkt - dit jaar ongeveer
12 miljoen stuks -
overgenomen van
Volkswagen-Audi.
Dat liet directeur D. Fütterer van
Fiat Auto Nederland weten bij de
introductie van de Uno SX. Zonder
het onlangs opgekochte merk Alfa
Romeo haalde de Fiat Groep een
marktaandeel van 13 procent, ter
wijl de Westduitse combinatie daar
net even beneden zakte.
Maar zou men bij Fiat ook Alfa
meetellen en bij Volkswagen-Audi
ook het Spaanse merk Seat, dan
nog blijft de volgorde hetzelfde: Fi
at één en Volkswagen twee.
Maar het is niet alleen in aantal
len dat Fiat een goed jaar achter de
rug heeft. Omzet en winst zijn ook
verder toegenomen. De Italianen
boekten een winststijging van 22
procent, een cijfer dat door geen
enkele Europese concurrent ook
maar wordt benaderd, laat staan
geëvenaard. Leuk voor de aandeel
houders natuurlijk, maar ook goed
voor de investeringen. Dit jaar zal
de Fiat Groep voor maar liefst vijf
miljard gulden investering, voor
het overgrote deel in de autodivi-
met een grote lading comfort aan
boord. In deze editie zijn elektrisch
verstelbare stoelen, elektrisch be
diende ruiten, centrale vergrende
ling en dergelijke standaard.
Maar ook - en dat is bij deze zesci
linder belangrijker - de elektroni
sche beheersing van inspuiting en
ontsteking. Dat zorgt voor brand-
stofontbreking bij het loslaten van
het gaspedaal (behalve in de eerste
versnelling), stabilisering van het
stationaire toerental en pingelcon-
trole op elke cilinder afzonderlijk.
Dat alles in dienst van een soepel
functioneren van de motor.
Deze vlotte zescilinder kost op
een haar na zestig mille. Dezelfde
prijs wordt gevraagd voor de kata
lysatorversie. Alleen liggen daarin
het vermogen en het koppel wat la
ger: respectievelijk 153 pk en 225
Nm.
Fiat heeft dit opvallende succes
vooral te danken aan de Uno. Nooit
hadden de Italianen zo'n succesvol
model in hun midden. Tot en met
september van dit jaar werden er al
meer dan 2,6 miljoen Uno's gepro
duceerd. Ook in Nederland gaat
het model - volgens directeur Füt
terer - steeds beter. Tot en met ok
tober werden meer dan 11.000
Uno's in ons land verkocht, wat
een marktaandeel betekende van
2,18 procent.
En intussen gaat de uitbouw van
het Uno-programma alsmaar ver
der. Dezer dagen werd er weer een
nieuw topmodel op de serie gezet:
de Uno SX. Prettig comfortabel en
leuk compleet uitgerust kost dat
Italiaanse stukje luxe op wielen 22
miljoen als men genoeg heeft aan
drie deuren en 750 gulden meer als
men de voorkeur geeft aan vijf deu-
Onder de kap zit een 1498 vierci-
linder injectiemotor met katalysa
tor, een motor die aan de strengste
milieu-eisen voldoet. Het vermo
gen bedraagt 75 pk, wat voor pitti
ge acceleratie en een voor zo'n be
trekkelijke kleine wagen toch flin
ke topsnelheid zorgt. Ik kon tij
dens een proefrit tenminste fiks uit
de voeten.
Maar dat is niet het enige nieuws
van het Uno-front. De Uno Turbo
i.e. zal binnenkort worden geleverd
met een anti-blokkeersysteem op
de remmen. Het is de eerste maal
dat een dergelijk systeem wordt
gemonteerd op een model uit de
zogenaamde economische klasse.
Nu is deze Uno Turbo niet de goed
koopste wagen (dat kan ook niet
met een motorvermogen van 105
pk en een topsnelheid van 200
km/uur), maar Fiat zit toch op de
goede weg.
Meermalen is het al betreurd, dat
zo'n voortrekkelijk anti-blokkeer
systeem - dat echt de veiligheid be
vordert - alleen op wagens uit de
duurdere klassen te vinden was.
Weliswaar is het systeem dat Fiat
voor deze Uno Turbo heeft om
armd wat anders dan het gangbare
abs - het wordt ook anders ('an
tiskid systeem') genoemd, maar
het resultaat is nagenoeg hetzelfde.
Door een elektronisch systeem
kunnen de wielen tijdens het rem
men niet blokkeren, zodat de auto
bestuurbaar blijft en de remweg
aanzienlijk wordt bekort. De Uno
Turbo i.e. Antiskid wordt geleverd
in een speciale uitvoering met elek
trisch bedienbare portierramen.
Mercedes in Korea
Mercedes-Benz is er als eerste
buitenlandse autofabrikant in ge
slaagd te voldoen aan de importbe
palingen van Zuid-Korea. Het
merk met de ster mag daar nu per
sonenauto's met een cilinderin
houd van meer dan twee liter ver
kopen. Ook heeft Daimler-Benz
toestemming gekregen om specia
le voertuigen voor vliegvelden,
stadsbussen en vrachtwagens voor
bouwtransport naar Zuid-Korea te
exporteren. Binnenkort zal Mer
cedes een servicecentrum in de
hoofdstad Seoul openen.
Caravan-RAI
De in november gehouden Cara
van Camping RAI wordt door or
ganisatoren en deelnemers een
succes genoemd. Hoewel er in ja
nuari een soortgelijke beurs was
gehouden kwamen er ditmaal zo'n
15.000 bezoekers meer, die het to
taal brachten op 89.442. Er werd
ook aardig zaken gedaan, de expo
santen toonden zich althans zeer
tevreden. In de tentensector waren
de verkoopresultaten zelfs boven
verwachting goed. De volgende
Caravan Camping RAI zal ook in
november worden gehouden: van
25 tot en met 30 november 1988.
In het vrije veld kan men met een soort draagbare autotelefoon (met in
gebouwde accu) over grote afstanden telefoneren. (foto gpdi
De hoofden van dertien
verschillende Europese PTT's
hebben in september een
contract getekend met
betrekking tot het
radio-telefoonnet. Hoewel die
vergadering verder
onopgemerkt voorbij is
gegaan, zal de overeenkomst
grote gevolgen hebben in de
jaren negentig. Het contract
houdt in dat er door heel
Europa een geweldig
draadloos telefoonnet
totstand komt. Daarop zal
elke auto-, boot- of mobiele
telefoon kunnen werken:
onafhankelijk van welk land
de radiotelefoon afkomstig is.
door
Hugo van der Heem
De overeenkomst had duidelijk
zijn weerslag op de onlangs gehou
den wereld communicatie tentoon
stelling Telecom' in Genève. Fa
brikanten uit vele landen toonden
daar al mobiele- en autotelefoons
die geschikt zijn voor de nieuwe
900 MegaHertz-band. De definitie
ve apparaten - waarbij digitale
techniek zal worden toegepast -
zijn echter nog niet gereed.
Aan het Europese project doen
nu al 13 landen mee: behalve Ne
derland, België, Duitsland, Dene
marken, Zweden, Noorwegen, Fin
land, Frankrijk, Ierland, Italië, En
geland, Spanje en Portugal. De mo
gelijkheid bestaat dat in een later
stadium ook andere Westeuro-
peese landen, die aan de PTT-over-
leg meedoen (zogeheten CEPT-lan-
den) zich bij de overeenkomst zul
len aansluiten.
Verwacht wordt dat de indienst-
stelling van de eerste netten rond
1991 zal plaats hebben. In 1993 zul
len verschillende hoofdsteden van
de dertien landen voorzien zijn van
het systeem, inclusief het grootste
vliegveld van het land. Daarna zal
men er naar streven het verzor
gingsgebied te vergroten tot en met
de hoofdwegen in de diverse lan
den. Het net zou rond 1995 door
heel Europa moeten werken.
Tarieven
Hoewel elk land in die situatie
dezelfde apparatuur gebruikt, zal
elke PTT nog wel zelf de tarieven
vaststellen. Thuis krijgt men de re
kening van alle in het buitenland
gevoerde gesprekken.
Autotelefoonnet-3 zal in de 900
MegaHertz-band in Nederland
vanaf 1989 worden ingevoerd. Het
gaat hier om een tijdelijk, analoog
net, met wel weer meer mogelijk
heden, zij het dat het nog niet
bruikbaar is in heel Europa. Dit is
nodig omdat de telefoons op auto-
telefoonnet-2 dan vrijwel allemaal
uitgegeven zijn. Er moet dus een
opvolger komen.
Met de 900 MHz-band radiotele
foons is in de noordelijke landen
(Noorwegen, Zweden, Denemar
ken en Finland) al flink wat erva
ring opgedaan. Het autotelefoon
systeem van deze landen (Nordic
Mobil Telephone - NMT) staat ten
voorbeeld aan autotelefoonnet-3 in
Nederland.
Geleidelijk zal vervolgens ook
'net 4' zijn intrede doen. Hoewel
werkend in vrijwel dezelfde band,
gaat het om een wezenlijk ander
systeem, dat nog kleinere telefoons
en mobilofoons toestaat. Alle
spraak daarop zal vertaald worden
in digitale (^computer) signalen.
Deze signalen (met een dichtheid
van 56.000 bit per seconde) zijn niet
meer af te luisteren: ze klinken als
een soort geratel. Het wordt met dit
systeem ook standaard mogelijk
om inplaats van spraak allerhande
stuur- of computersignalen over te
brengen, hoewel PTT daarmee ook
op het huidige radionet reeds expe
rimenteert.
Cellulair
Radionet 3 en 4 zullen op de 900
MHz worden opgebouwd volgens
het zogenaamde cellulaire sys
teem. Daarbij is het land in kleine
vakken verdeeld, elk met een flink
aantal radiokanalen, met name bij
steden. Via deze kanalen kan de ei-
geworden. Vandaar dat de IBM- en
de Nixdorf-aankondiging telefoon
centrales te gaan leveren niet uit de
lucht kwam vallem
IBM annonceert zijn reeks tele
communicatie produkten nadruk
kelijk in tien Europese landen,
waaronder Nederland. De bedrijfs
telefooncentrale heeft het type
nummer 8750 BCS (Business Com
munications System) gekregen.
Hij zal in Nederland leverbaar wor
den als PTT geprivatiseerd is en er
een vrije markt voor zulke produk-
ten ontstaat: na 1 januari 1989.
De bedrijfcentrale die men dan
gaat leveren heeft een programma
pakket aangepast aan de Europese
eisen. Per land kan men nog aan
passingen doen, indien gewenst.
De centrale voldoet aan de Europe
se ISDN-versie, die momenteel
volop in ontwikkeling is. Er zijn ve
le functies denkbaar, zoals verkort
genaar van een auto- of draagbare
telefoon (die steeds kleiner en
handzamer zullen worden in de
toekomst) contact opnemen met
een abonnee thuis. Dat gaat via een
speciale radio/telefooncentrale, die
ook de sterkte van het signaal bij
houdt. Wordt het gesprek te zwak
en slecht te ontvangen in een vak,
dan schakelt de centrale automa
tisch over naar een ander. Dat ge
beurt omdat het voertuig van waar
uit het gesprek wordt gevoerd zich
ondertussen verplaatst heeft.
Een dergelijke, bijna onmerkba
re overschakeling gebeurt nu ook
al vrij goed met autonet-2. De tech
nieken om de beweging van het
voertuig bij te houden worden ech
ter steeds geraffineerder. Met het
toenemen van het verkeer zullen
de vakken (het cellulaire net wordt
fijnmaziger) steeds kleiner wor
den. De toepassing van kleinere,
draagbare telefoons op batterijen
door het hele land (later Europa)
wordt in die situatie steeds makke
lijker. Het zal dan ook niet al te lang
meer duren of het privé-toestel
gaat mee naar de supermarkt, waar
de kinderen hun vader of moeder
in geval van nood kunnen bellen.
Met het overbrengen van digitale
signalen via de zend/ontvangtech-
niek is nog niet veel ervaring opge
daan. Nu de gezamenlijk PTT-ei-
sen er liggen, kunnen de communi
catie-firma's volop aan de slag. Ge
zien het feit dan men apparatuur
zal kunnen ontwikkelen die in heel
kiezen, conferentie schakelingen
met meerdere toestellen, automa
tisch herhaald kiezen en combina
ties met een selectief oproepsys
teem.
De centrale heeft een capaciteit
van 50 tot 3000 interne aansluitin
gen en kan maximaal 1120 buiten
lijnen aan. Toch beslaat de centrale
in de kleinste uitvoering maar een
vloeroppervlak van 80 bij 80 cm.
De centrale is modulair opge
bouwd en daardoor makkelijk uit
te breiden. Er kunnen willekeurig
telefoons of computers op worden
aangesloten. Een combinatie van
telefoon en computer maakt het
mogelijk om heel snel nummers
met de PC op te zoeken en die ver
volgens door de 'personal' ook te
laten kiezen. De arbeidsplaats van
de telefoniste komt er dan ook heel
anders uit te zien in IBM's visie.
Nixdorf heeft in samenwerking
Europa te gebruiken is, verwacht
men lagere prijzen. Ook al omdat
men grote aantallen denkt te kun-
met de Duitse Bundespost een aan
tal ISDN-proeven gedaan en heeft
inmiddels al heel wat kleine be-
drijfscentrales geleverd. Ook is
men bezig met zogeheten breed-
band-communicatie, waarbij tal
van telecommunicatie diensten te
gelijk worden overgebracht. De
computerfirma heeft er vanaf het
begin naar gestreefd tegelijk
spraak, tekst en data (per compu
ter) en tenslotte ook beeld over te
brengen. Dit heeft onder meer ge
leid naar bedrijfs-telefooncentrales
waarbij men ook een beeldverbin
ding tijdens het gesprek tot stand
kan brengen.
Nixdorf biedt kleine centrales
aan voor hotels waarbij een auto
matische wekfuncties is inge
bouwd. Tevens kunnen daarmee
makkelijk allerlei boekingsfunc
ties gedaan worden. Men biedt ook
telefoontoestellen aan met een dis-
nen verkopen: in de Westeuropese
landen zal de mobiele telefoon een
dagelijks verschijnsel worden.
play (leesvenster) van twee regels,
80 tekens breed. Met deze toestel
len zijn tal van extra functies te ver
wezenlijken.
Alarmering
Tele Alarm tenslotte is een Zwit
serse vinding rondom telefonie.
Het bedrijf Teletronic ontwierp
een telefoontoestel met een draad
loze afstandsbediening (een zen
dertje) zo groot als een pakje siga
retten, dat men bij zich draagt. Bin
nen een cirkel van 60 meter van het
toestel kan men alarm slaan door
op een knop te drukken. Dit kan
geschieden door bejaarden, die een
dergelijk zendertje bij zich dragen
in verband met de gezondheid. Het
kan echter ook onopvallend door
b.v. bankpersoneel worden gedra
gen. Een overvaller kan in zo'n ge
val niet waarnemen dat men (op af
stand) alarm slaat.
Spellen
Personal computers zijn er niet om
er spelletjes mee te doen. Wie daar
op het zwaartepunt wil leggen,
moet niet bij IBM en familie zijn,
maar kan beter een relatie aankno
pen met Commodore, MSX of Ata
ri. Dat PC's echter niet uitsluitend
met droge stof als tekstverwerkers
of database kunnen draaien, laat
Olaf Schrickel zien in het boek
Toepassing en spellen in IBM-ba-
Naast fractals, zijn er ook pro
gramma's a la Arcade en adventu
res. Printerprogramma's drukken
Guust Flater, Bambi of een portret
af. Wat technischer gaat het toe bij
programma's over weerstandsnet
werken, kleurcodes, transistoren
en de timer 555. De niet elektroni-'
ca-hobbyist kan er evenwel weinig
of niets mee doen.
In de laatste twee hoofdstukken
gaat Schrickel nog serieuzer te
werk. Allereerst een programma
dat adventures genereert - hoewel
u niet alle denkwerk wordt be
spaard. Als slotstuk een program
ma-bestandsorganisatie, waarmee
naar hartelust kan worden geëxpe
rimenteerd.
De auteur waarschuwt in zijn in
leidend woord voor fouten bij het
overtikken van de programma's.
Dat blijft altijd een handicap bij
computers die geen controle op de
syntax van een programmaregel
uitvoeren voor deze wordt geac
cepteerd. Pas als het programma
wordt gerund, komen - in de mees
te gevallen - de fouten te voor
schijn. Een vergeten spatie kan al
.dodelijk" zijn.
Toepassingen en spellen in IBM-
basic/Schrickel/Kluwer Deventer/f
29,50.
Meten
Bepaalde metingen zijn onontbeer
lijk bij het testen en controleren
van elektronische schakelingen.
'Meten in de elektronica' is prak
tijkgericht rondom de vragen
„hoe?" en „waarmee?". De om
gang met multimeter en oscillo-
scoop komt uitgebreid aan bod.
Maar ook hoe dat laatste instru
ment met behulp van een home
computer kunt nabootsen. Dat is
in elk geval een minder kostbare
zaak dan de aanschaf van een echt
apparaat.
Wie op een of andere manier iets
doet in de elektronica kan niet zon
der naslagwerk, dat de gegevens
van allerlei IC's bevat. Omdat de
ontwikkelingen in de halfgeleider
wereld allerminst stilstaan is on
langs Datasheetboek 2 verschenen
met gegevens over de nieuwste
IC's.
Meten in de elektronica/G. H
Nachbar/Elektuur Beek/F 29,75.
Datasheetboek 2/Steeman/Elek-
tuur Beek/F 41,00.
GUUS LEEUW
Hoewel de markt voor openbare-
en bedrijfstelefonie het meest van
een slagveld wegheeft, zijn er nog
steeds grote bedrijven die deze
markt wensen te betreden. Dat
blijkt uit de aankondigingen die zo
wel IBM als Nixdorf onlangs heb
ben gedaan op de internationale
expositie Telecom in Genève. Zij
hebben aangekondigd nieuwe di
gitale bedrijfscentrales te zullen
gaan leveren, waarvan inmiddels
de gegevens bekend zijn gemaakt.
Het betekent dat de concurrentie
in dit veld nog heviger zal worden.
Traditioneel worden zowel de
openbare- als de bedrijfscentrales
geleverd door een beperkt aantal
telefoonreuzen. Research op dit,
zich steeds uitbreidende gebied, is
perperduur en het aantal klanten
beperkt. In vele landen zijn het uit
sluitend de nationale PTT's, die het
voor het zeggen hebben. Om overal
centrales te kunnen verkopen zijn
er daarom de laatste jaren steeds
grotere, multinationale combina
ties gevormd, met vertakkingen
over de hele wereld.
Om de telefoonnetten van de toe
komst te kunnen ontwerpen, met
name het allround telecommunica
tienet volgens het ISDN-concept
(Integrated Services Digital Net
work), gaat de research van de tele
foonmaatschappijen helemaal de
kant van de computertechniek op.
Veel van die bedrijven zijn dan ook
inmiddels halve of hele computer
firma's geworden.
Terrein verlegd
Het lag voor de hand dat die ter
reinverlegging gevolgen zou heb
ben. Computerfirma's van huis uit
groeien op hun beurt naar de com
municatie toe. Computernetwer
ken zijn telecommunicatie-netten
