'PvdA heeft mensen uit de
praktijk nauwelijks gehoord
Interview
'Pox Christien IKV op conferentie Pools Vredesberaad
PAGINA 2
MAANDAG 7 DECEMBER 198;
Schuivende Panelen typisch opgesteld door landelijke politici'
DEN HAAG - Roel den
Dunnen, de socialistische
havenwethouder van Rot
terdam, gaat de lijst af van
coryfeeën die hun zegje
hebben mogen doen bij
het opstellen van het rap
port 'Schuivende Pane
len'. Illustere namen uit
de wereld van wetenschap
en cultuur passeren de re
vue. "Het is weer als van
ouds: veel intellectuelen,
allemaal flinke lieden
hoor, maar nauwelijks
mensen uit de bestuurs
praktijk".
door
Peter de Vries
en Peter van Nuijsenburg
"Wij schrijven natuurlijk geen
uitgebreide artikelen waaruit
zo'n commissie kan putten. Maar
we maken wel werkweken van
60 tot 70 uur en zitten op onze
manier ook aan het socialisme te
rommelen. Daarbij missen we
nog al eens respons uit de partij".
Drs. Roel den Dunnen, tien
jaar wethouder voor de Partij
van de Arbeid in Rotterdam,
heeft net een delegatie ontvan
gen van vakbondsmensen uit de
slepers wereld. Over een uur ko
men de werkgevers van de sleep
bedrijven hun visie geven op een
nieuw havenconflict. Het socia
lisme op plaatselijk niveau is bo
venal praktisch en pragmatisch,
zegt hij. Maar dat is geen reden
om er - zoals binnen de PvdA ge-
brukkelijk - geen acht op te
slaan.
Irritaties
Terwijl de Haagse partijgeno
ten al jaren in een toestand van
machteloze oppositie verkeren.
maakt de PvdA plaatselijk veelal
de dienst uit. Aan de politieke
ideologie van hun werk besteden
de honderden wethouders en ge
meenteraadsleden weinig tijd.
Dat is voorbehouden aan de den
kers van de partij. Bovendien is
het nogal vrijblijvend: de schrale
werkelijkheid van de macht ver
draagt geen grootse beloften en
glanzende toekomstbeelden.
Joop Th.J. van den Berg, di
recteur van het wetenschappe
lijk bureau van de PvdA de Wiar-
di Beekman Stichting, erkent de
"flinke irritaties" die in de boe
zem van de PvdA zijn ontstaan
tussen kamerleden en partijge
noten in het land. Op de wat lan
gere termijn zal die scheiding der
geesten tussen Haagse en plaat
selijke socialisten niet zonder ge
volgen blijven. De PvdA dreigt,
aldus Van den Berg, terecht te
komen in een zelfde situatie als
de Italiaanse communisten.
Van den Berg: "Als we niks
doen, zullen we lokaal heel sterk
staan, maai nationaal permanent
in de oppositie zitten. Ik vind het
niet verstandig daar voor te kie
zen. Een andere mogelijkheid is
dat we. als de Franse socialisten,
werkelijk overal tegen in verzet
gaan en al onze kaarten zetten op
het bereiken van een linkse
meerderheid. Dan kón het wel
eens een hele tijd duren voor de
PvdA weer in een regering
komt".
Als enige mogelijkheid om aan
dit dilemma te ontkomen ziet
Van den Berg vernieuwing en
verandering van stijl. "We moe
ten de maatstaven die in het
plaatselijk bestuur worden aan
gelegd. overplaatsen naar het
Binnenhof. Dat betekent geen
voorwaarden vooraf stellen bij
coalitiebesprekingen, geen mini
mumpakketten en ononderhan
delbare strijdpunten, maar fat
soenlijk onderhandelen. Het zal
van de politici op landelijk ni
veau nogal een ombouw ver
gen"
'Schuivende Panelen' bevat,
zo meent Van den Berg als éen
der opstellers van het rapport,
genoeg ingrediënten voor deze
vernieuwing. Het enige dat Van
den Berg en zijn commissie-ge
noten zijn vergeten, is te infor
meren naar de ervaringen van
PvdA'ers die plaatselijk de prijs
van de macht betalen
Uitdagingen
In 'Schuivende Panelen' zal
men dan ook tevergeefs zoeken
naar de conclusies die worden
getrokken uit de bestaande prak
tijk van socialistische gemeente
politiek. Trefwoorden in de nota
zijn de ernst van de wereldwijde
milieu-verontreiniging, de indi
vidualisering, de opmars van
nieuwe technologieën, en de toe
nemende internationale verwe
venheid van de economie. Dat
zijn, aldus Van den Berg, "trends
en uitdagingen die van belang
zijn voor het denken in sociaal
democratische kring".
PvdA-wethouder Den Dunnen
zegt dat hij in Rotterdam nu al el
ke dag te maken heeft met deze
veranderingen. "Mijn voorgan
gers spraken zelf met de haven
baronnen. Ik heb te maken met
een bedrijf als Exxon, dat hier 2,5
miljard investeert, maar waar het
me twee maanden kost als ik een
topman wil spreken. Op natio
naal niveau kan geen enkel te
genwicht worden geboden aan
dergelijke concerns. Het enige
wat je kunt doen is Europa ver
sterken. Dat is onontkoombaar.
We moeten ophouden te kiften
met de Duitsers; per slot van re
kening is Rotterdam de grootste
Duitse haven".
"We zijn hier al lang bezig met
milieubeleid. De gemeente heeft
de afgelopen jaren 10 miljoen uit
getrokken voor wateronderzoek
bij lozingspunten. Daarna heb
ben we de 60 ergste industriële
lozers benaderd met de bood
schap dat, wanneer ze zo door
Rotterdamse wethouder Den Dunnen: 'Het Binnenhof leutert altijd tegen zichzelf.
gaan, de haventarieven omhoog
moeten om het slib te zuiveren.
Die bedrijven zijn dan wel bereid
te praten over het staken van lo
zingen voor het jaar 2000. Ik be
doel maar: ik herken me op zo'n
punt in 'Schuivende Panelen'
Wij doen dat al, zonder hulp van
de staat".
Voor Rotterdam is de intro
ductie van nieuwe technologieën
geen naderende toekomst. "We
zitten daar midden in. Een nor
male lading gaat vergezeld van
zo'n 500 documenten. Als je dat
via telematica terug weet te bren
gen tot een elektronisch docu
ment, sta je enorm sterk. Het
kost je alleen wel vreselijk veel
banen".
"We hebben uitgerekend dat
er bij de telematica zo'n 13.000
tot 15.000 banen zijn betrokken.
Wanneer je zo'n vernieuwing so
ciaal niet goed opvangt, zetten de
mensen de hakken in de grond,
krijg je stakingen, en komt er
niks van terecht. Als sociaal-de
mocraat is dan je inbreng dat je
het recht op scholing voor ieder
een erkent, en dat je sociale ze
kerheid garandeert voor mensen
die uit het systeem vallen maar
wel hun best blijven doen om
een baan te vinden", aldus Den
Dunnen.
"De nationale staat is in veel
opzichten een succes geweest",
zegt Joop van den Berg. "Maar
door de internationale ontwikke
lingen en de veranderende hou
ding van de Nederlandse burgers
kan de staat steeds minder. Het
is ook niet zo goed wanneer de
overheid eenzijdig probert de
maatschappij te beheersen. De
speelruimte is heel beperkt".
Den Dunnen drukt het plasti-
scheruit: "Het Binnenhof leutert
altijd tegen zichzelf en lult nooit
eens met het Buitenhof. Wij wer
ken, bouwen, en maken mensen
werkloos".
Solidariteit
Roerende passages wijdt
'Schuivende Panelen' aan de in
dividualisering van de Neder
landse bevolking. Van den Berg:
"Op dat gebied is er een inhaal
manoeuvre gaande ten opzichte
van de rest van Europa. Neder
land is altijd in de greep geweest
van de zuilen. Het verval van dat
'maatschappelijk middenveld' is
gepaard gegaan met de opkomst
van kleine informele eenheden.
Dat betekent heel wat voor de or-
gansatie van de politieke en
maatschappelijke besluitvor
ming, voor het inkomensbeleid,
en voor zaken als arbeidstijdver
korting. Je moet mensen nu veel
meer mogelijkheden tot indivi
duele arbeidscontracten geven.
Daarom nemen we afscheid van
de uniforme atv. Op een span
doek zetten '25 uur' is eenvoudig,
maar de oplossingen passen
vaak niet op een spandoek".
Den Dunnen: "Zeventig pro
cent van de Rotterdamse huis
houdens bestaat uit alleenstaan
den of twee-persoonshuishou
dens. Je ziet dat de mensen die
vroeger leiding gaven aan de ver
enigingen en het leven in de wij
ken naar de betere buurten trek
ken. De zaak verschraalt, verpau
pert. Als je dat wilt keren, moetje
mensen macht geven over hun
eigen omgeving".
"Dat hebben wij gedaan: bij
voorbeeld bij een renovatie men
sen veel meer beslissingen zelf
laten nemen. Zo bied je een te
genwicht aan te drastische indi
vidualisering. Het wordt in
'Schuivende Panelen' allemaal
mooi geanalyseerd, hoor. Maar je
moet als socialisten wel een al
ternatief formuleren".
Permanente landelijke opposi
tie en plaatselijke regeermacht óf
wachten op de linkse meerder
heid; 'Schuivende Panelen' moet
de PvdA de weg wijzen tussen
die twee vuren door. Van den
Berg meent dat de PvdA zich
moet profileren als een solide,
'regierungsfahige' coalitiepart
ner, die samenwerking met CDA
of WD niet schuwt. Immers:
"De PvdA verkeert niet meer in
de positie om de politieke agen
da te bepalen. Dat doet het CDA
nu, mede doordat de WD er niet
in slaagt z'n invloed te verzilve
ren". Hoewel het uitzetten van
een nieuwe politieke strategie of
ficieel de taak is van een andere
commissie, heeft Van den Berg
er een uitgesproken mening
"Je kunt net zo lang wachten
tot het CDA de WD helemaal
heeft opgeslokt en die twee par
tijen geen meerderheid meer ha
len, en je kunt hopen dat de WD
uit z'n verlamming komt en
openlijk de discussie aangaat".
Daaruit voortvloeiende bonje
tussen de twee coalitiepartijen
zou de PvdA regeerkansen bie
den.
Nieuw élan
Voor die regeringsdroom in
vervulling kan gaan, zal de PvdA
echter minstens één obstakel
moeten nemen. Er moet een pro
gramma komen dat idealistisch
genoeg is om kiezers mee aan te
spreken, en dat tegelijk voldoen
de realistisch is om als uitgangs
punt bij het regeren te dienen. Of
'Schuivende Panelen' die tegen
stelling overbrugt, is de vraag.
Want het rapport heeft dan wel
alom lof geoogst, een nieuw élan
heeft nog niemand er in kunnen
ontdekken.
Van den Berg reageert geïrri
teerd. De taaie passages zullen
middels een handleiding voor de
minder geletterde leden toegan
kelijk gemaakt worden. En ver
der: "Het gaat niet aan om een
uitvoerige en dichtgetimmerde
cathechismus aan te bieden. We
hebben geen boodschap vóór de
wereld, eerder een boodschap
aan de wereld. In een discussie
van een jaar moet dit tot een
nieuw programma leiden. Het
stuk hoeft mensen niet te emo
tioneren, het wil tot denken aan
zetten. Politiek hoeft mensen
niet in eerste aanleg emotioneel
te bewegen, maar moet ze aan
spreken op hun overtuiging, hun
verstandelijke vermogens".
De politieke stijl van de twijfel.
"De tijd is voorbij dat vlaggen
omhoog moesten en de maat
schappij verandert. Wij willen la
ten zien welke oplossingen er
vanuit de sociaal-democratie zo
al mogelijk zijn voor vaak inge
wikkelde maatschappelijke
vraagstukken. En er is niet tel
kens slechts één oplossing de
juiste. Kiezers hebben verdraaid
goed in de gaten dat politici niet
met emotionele kreten moeten
werken, maar beoordeeld moe
ten worden op hun gave proble
men op te lossen. Wij appelleren
aan kiezers die je niet bereikt
met het verkondigen van, soms
onhoudbare, standpunten. Poli
tiek is een kwestie van je ver
stand gebruiken".
Roel Den Dunnen heeft er een
hard hoofd in of het realisme, dat
in de PvdA-gemeenteraadsfrac-
ties hoogtij viert, ook landelijk
z'n beslag zal vinden. "De PvdA
heeft de neiging te gaan zweven.
Laat dit rapport eerst maar eens
aan een vertaalslag onderhevig
zijn: wat betekent het allemaal
praktisch?"
Hij noemt als voorbeeld het in
'Schuivende Panelen' aangekon
digde "links bezuinigingspro
gramma".
"Hoe moet dat dan? De Rotter
damse begroting beloopt 8 mil
jard, waarvan we 1,2 miljard kun
nen beïnvloeden. De rest ligt
vast. De afgelopen vijf jaar heb
ben we op die 1,2 miljard 300 mil
joen bezuinigd. Doet een indus-
trieël bedrijf me dat na? 180 mil
joen van dat geld is opgegaan aan
rentestijging en kosten van
werkloosheidsuitkeringen. Heb
je gewoon nodig om die werklo
zen te laten happen. Waar we ge
probeerd hebben het welzijns
werk te ontzien, heeft het rijk dat
keurig gecorrigeerd. Bezuinigen
is bezuinigen, en het enige datje
als sociaal-democraat kunt doen
is proberen de werkelijk zwak
ken iets te ontzien. Links bezui
nigen? Dat is gewoon lege taal".
"Het socialisme maak je van
dag tot dag. waar. Ik ben niet al
leen dominee, maar ook koop
man. Wat denk je nou, als ik bij
de Shell kom? Die investeren
hier elke dag één miljoen gulden.
Ik ga de slangen bij de pompen
niet doorsnijden hoor. Als ik bij
hen op het hoofdkantoor zit,
speel ik de dominee. Leg ik uit
dat het niét goed is wat er
Zuid-Afrika gebeurt. Maar als ik
op het stadhuis zit en een a
vraag van hen moet beoordelen,
ben ik koopman. Hoeveel men
sen eten er niet van dat bedrijf?"
Het socialisme gaat stroomaf-
en stroomopwaarts. "Mijn grote
zorg is dat we maar drie jaar de
tijd hebben om die partij
met beide benen aan de grond te
krijgen. Waht dan moeten we
toch weer eens regeringsverant
woordelijkheid dragen. Maar
ach, voor het vloed wordt moet
het eerst goed eb zijn".
Voor het eerst hebben het In
terkerkelijk Vredesberaad en de
rooms-katholieke vredesbewe
ging 'Pax ^Christi' een conferen
tie van de officiële Poolse Vre-
desraad bijgewoond. Beide orga
nisaties zijn in het verleden nooit
ingegaan op uitnodigingen van
die kant omdat de raad werd
voorgezeten door de oud-pre
mier die verantwoordelijk was
voor het neerslaan van de op
stand in de Poolse havenstad
Gdansk. De Vredesraad ken
merkte zich door een puur
staatsgetrouwe koers.
Volgens 'Pax Christi'-secreta-
ris J. ter Laak is de nieuwe voor
zitter, H. Kubiak, erin geslaagd
de raad 'een normaal gezicht' te
geven. Zo is nu ook een vertegen
woordiger van de Poolse bis
schoppenconferentie er lid van.
"Kubiak is een open, tolerante
man", zei Ter Laak.
Eerst hebben de Nederlandse
deelnemers een bezoek gebracht
aan de niet-officiële vredesgroe-
pering 'Vrijheid en Vrede'. Die
zet zich vooral in voor verbete
ring van de positie van dienst
weigeraars in Polen. Vrijdag
woonden de Nederlanders een
proces bij tegen een 24-jarige
man die eind november werd ge
arresteerd wegens dienstweige
ring en die sindsdien in honger
staking is.
Op de conferentie van de Vre
desraad hebben westerse deelne
mers door middel van een ver
klaring gepleit voor een wet ge
wetensbezwaren, opdat dienst
weigeraars vervangende dienst
plicht kunnen vervullen en niet,
zoals nu, in de cel belanden.
Een Nederlandse deelneem
ster merkte op, dat ook in Neder
land dienstweigeraars gevangen
zitten en dat die geen enkele
steun van de vredesbeweging
krijgen. Zij stond dan ook niet
achter deze verklaring. Ter Laak:
"Mevrouw Höhne" (van het Co
mité voor veiligheid en samen
werking in Europa - redactie)
"doelde op de tien totaalweige
raars, voor wie Pax Christi zich
wel degelijk inzet".
'Voor het leven'
Vrijdag 11 december wordt
in de Sint Joriskerk in Amers
foort opnieuw een manifestatie
van 'Kunstnaars voor het leven'
gehouden. Vorig jaar was de eer
ste op deze plaats.
Vijftig kunstenaars doen eraan
mee, onder wie schilders, teke
naars, musici, fotografen en
dichters. Zij willen het publiek
laten nadenken over de manier
waarop mensen met het 'door
God geschonken' leven omgaan.
Daarbij komen onder andere om
streden zaken als abortus, eutha
nasie en genetische manipulatie
aan de orde.
Aan de manifestatie werken
twaalf pro-life organisaties mee,
zoals 'Schreeuw om leven', de
Vereniging tot bescherming van
het ongeboren Kind, de Neder
landse Patiënten-Vereniging en
'Jongeren voor het leven'.
Kerstverhaal. In de 17de-
eeuwse grachtenpanden van het
Bijbels Museum, Herengracht
366 Amsterdam, is van 11 decem
ber tot 11 januari een tentoon
stelling van kerstdiorama's te
zien. Dat zijn grote 'kijkdozen',
die met decoratieve taferelen en
daarbij passende belichting het
hele kerstverhaal uitbeelden.
Naast de bekende kerststal
zijn ook zo'n achttien andere on
derwerpen in beeld gebracht, zo
als Jozef in zijn timmerwerk
plaats, het paleis van Herodes, de
rivier de Jordaan en de straten
van Bethlehem. De voorstellin
gen zijn speciaal voor kinderen
erg aantrekkelijk, schrijft het
museum in zijn persbericht.
Tegelijk is een postzegelten
toonstelling ingericht onder de
titel 'Advent'. Die sluit aan bij de
onderwerpen van de kerstdiora-
Op de agenda van het museum
staan verder nog enkele concer
ten op eerste en tweede kerstdag.
Op de eerste dag speelt het blok
fluitensemble van Eva Boon laat
middeleeuwse muziek, op de
tweede dag zingt het ensemble
'Jeanboule' liederen over kerst,
naast een wereldlijk repertoire.
De concerten (geen extra entree)
beginnen beide dagen om half 3
en worden om half 4 herhaald.
Op zondag is het Bijbels Muse
um open van 1 tot 5 uur, op beide
kerstdagen ook van 1 tot 5 uur en
op 31 december van 10 tot 4 uur.
Op 1 januari is het gesloten, zoals
op alle maandagen.
Hervormde Kerk: beroepen
te Opende (Gr.) kandidaat P
Zeedijk Amsterdam; bedankt
voor Pijnacker J. C. Plaat (zie
kenhuispredikant) Den Bosch,
voor Zwaagwesteinde (Fr.) J.
Visser Steenwijkerwold.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Soest J. P. Schou
ten Halsteren/Nieuw-Vossemeer
(protestantse kerkgemeen
schap).
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Bruns-
sum-Treebeek J. J. Poutsma
Hardenberg.
Nederlands Gereformeerde
Kerken: beroepen te Kampen
M. de Jong Alphen aan den Rijn.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Middel
burg H. C. Mijnders Zwijnd-
recht, te Veenendaal B. Witzier
Den Haag-West; aangenomen
naar Apeldoorn-Centrum C. A.
den Hertog Papendrecht, naar
Nieuwe Pekela kandidaat P. J.
den Hertog Dronten; bedankt
voor 's Gravenzande A. Stehou-
wer Nijkerk.
Eenheid
De paus en patriarch Dimi-
trios van Coristantinopel hebben
gisteren gepleit voor eenheid
tussen de al negen eeuwen ge
scheiden Rooms-Katholieke
Kerk en de Orthodoxe kerken.
Bij de eucharistieviering in de
Sint Pieter riepen beide kerklei
ders op tot verdere afbouw van
de geschillen en vijandelijkhe
den, die de verhouding tussen
deze kerken in het verleden zo
sterk hebben bepaald.
Patriarch Dimitrios, geestelijk
leider van veertien orthodoxe
kerken met samen zo'n 160 mil
joen leden, zei, dat 'concrete ac
ties' moeten worden onderno
men om de betrekkingen te ver
beteren. De paus van zijn kant
verzekerde zijn gast van respect
voor de orthodoxe kerken.
De twee kerken zijn sinds de
jaren 60 weer met elkaar in ge
sprek. Eind 1976 trokken zij de
banvloek in die ze negen eeuwen
geleden over elkaar hadden uit
gesproken. En dit jaar werd, zij
het na veel geharrewar, overeen
stemming bereikt over het docu
ment 'Geloof, sacrament en een
heid van de kerk', dat een ge
mengde commissie had samen
gesteld.
De tegenstellingen tussen bei
de kerken, bijvoorbeeld over de
positie van de paus, blijven voor
alsnog groot. De paus ging giste
ren uitvoerig in op zijn plaats
binnen de kerk. "Het pauselijk
primaat is niet alleen een
ereplaats", zei hij. "Het houdt
ook een grote verantwoordelijk
heid in". Hij sprak de hoop uit,
dat, met hulp van de Heilige
Geest, theologen en bisschoppen
van beide kerken samen vormen
kunnen vinden voor het primaat
schap als 'dienst der liefde'.
Muziek. Rooms-katholieke
kerken mogen, als het goed is,
niet meer worden gebruikt voor
wereldse concerten, volgens za
terdag bekendgemaakte richtlij
nen van de Vaticaanse congrega
tie voor de eredienst. Er mag al
leen religieuze muziek of reli
gieus geïnspireerde muziek ten
gehore worden gebracht.
De opstellers willen, naar zij
verzekeren, het speciale karakter
van het kerkgebouw behoeden.
"De kerk is een heilig oord en
geen plaats voor concerten". We
reldse muziek mag wél in een
kerk waar geen diensten meer
worden gehouden, mits de be
zoekers zich netjes kleden en ge
dragen.
PvdA-man Vden Berg: 'Maatstaven van het plaatselijk besturen overplaatsen naar het Binnenhof. I0t0 GPD)
